Giáo án ôn tập Ngữ văn 8 - Bài 2: Văn bản “Trong lòng mẹ”

Bµi 2: V¨n b¶n “ Trong lßng mÑ”
I - Giới thiệu
 Quãng đời ấu thơ là quãng đời ngọt ngào và nhiều kỷ niệm nhất của con người. Đó là những năm tháng tràn đầy hạnh phúc trong tình thương của cha mẹ và những người thân. Song không phải ai cũng có một thời thơ với những kỷ niệm ngọt ngào như vậy. Nhà văn Nguyên Hồng của chúng ta đã phải nếm trải một tuổi thơ đầy cay đắng, uất hận và buồn tủi, đói khổ, lam lũ  Quãng đời thơ ấu ấy được nhà văn ghi lại đầy cảm động qua những trang tự truyện đầm đìa nước mắt và sự căm giận trong “Những ngày thơ ấu”. Cuốn tiểu thuyết này được nhà văn viết năm 20 tuổi gồm 9 chương thấm đẫm tinh thần nhân đạo sâu sắc đã làm rung động bao tâm hồn bạn đọc vì “Nó là sự rung động cực điểm của một linh hồn trẻ dại”. Chương 4 của cuốn hồi ký này là đoạn trích  « Trong lòng mẹ”
II – Vài nét về tác giả, tác phẩm
	1) Tác giả: Nguyên Hồng (1918 – 1982) ở Nam định. 
- Mồ côi bố vì bố bị ho lao nên mất sớm, nghà nghèo, người mẹ trẻ nghèo khổ bị khinh rẻ phải tha phương cầu thực. NH phải thôi học khi vừa đậu xong tiểu học và bắt đầu cuộc đời đói khổ, lam lũ, lang thang đầu đường xó chợ, chung đụng với đủ các hạng trẻ em nghèo đói, du đãng  trong xã hội cũ.
- Lớn lên lại bị đày đoạ, tù tội, lại thêm cảnh đói khổ do thất nghiệp kéo dài, NH tưởng như là sẽ chết đau đớn ở cái tuổi 16. Nhưng anh nghĩ, dù có chết đi cũng phải để lại cho cõi đời mà anh yêu mến một cái gì vừa tinh khiết, trong sáng, vừa tha thiết yêu thương nhất của tâm hồn. Và anh bắt đầu viết – viết suốt ngày suốt đêm, viết một cách đau khổ say mê, bất chấp “cái đói ê ẩm thấm thía vô cùng trong đêm mưa lạnh hoang vắng. (Với anh, viết văn là một lẽ sống)
- Ngay từ những trang viết đầu tay, ông đã hướng ngòi bút của mình vào những người nghèo khổ, bất hạnh. Và ông thuỷ chung với con đường văn học đó trong suốt cuộc đời cầm bút của mình. Với trái tim nhân đạo dào dạt thắm thiết, NH đã nói lên thật cảm động số phận đầy đau khổ ở các thành phố lớn như Hà nội, Hải Phòng, Nam định  Truyện ngắn của ông chứa chan tinh thần nhân đạo sâu sắc. 
- Trong số những người cùng khổ đó, ông quan tâm và thể hiện thành công những nhân vật phụ nữ và nhi đồng. 
- Đó là những người phụ nữ lao động nghèo khổ, cần cù tần tảo mà cả cuộc đời chỉ là vất vả, lo nuôi chồng con. Họ còn bị những lề thói khắc nghiệt của XH cũ vùi dập, đầy đoạ. Nhưng đó cũng là những người phụ nữ có vẻ đẹp tâm hồn đáng quý như yêu thương chồng con tha thiết, sống ân tình, thuỷ chung, đồng thời có trái tim khao khát hạnh phúc và biết yêu một cách sôi nổi.. Trong đời sống văn học đương thời thì NH là một trong ít nhà văn có quan điểm tiến bộ về vấn đề phụ nữ trong lĩnh vực tình yêu hôn nhân. Nhà văn dứt khoát bênh vực người phụ nữ
- Từ cuộc đời của mình, giống như nhà văn nga Gorki, NH đã viết nhiều và cảm động về những trẻ em nghèo,về những nỗi khổ nhiều mặt trong cảnh sống lầm than của chúng, và nhất là về những nỗi đau trong trái tim nhạy cảm dễ tổn thương của tuổi thơ. Đồng thời nhà văn hầu như bao giờ cũng phát hiện và miêu tả những nét đẹp trong sáng, cảm động trong những tâm hồn non trẻ đó.	
2. Tác phẩm: 
- Tác phẩm viết năm 1938 và đến năm 1940 thì được in trọn vẹn thành sách. Đó là một tập hồi ký gồm 9 chương ghi lại một cách trung thực những năm tháng tuổi thơ cay đắng của tác giả. Đó là một tuổi thơ có quá ít những kỷ niệm êm đềm, ngọt ngào, mà chủ yếu là những kỷ niệm đau buồn, tủi cực của một “đứa bé côi cút, cùng khổ” sinh ra trong một gia đình sa sút, bất hoà, sớm phải sống lêu lổng, bơ vơ giữa sự ghẻ lạnh cay nghiệt của họ hàng và thái độ dửng dưng một cách tàn nhẫn của xã hội. 
- “Trong lòng mẹ”  là chương 4 của tập hồi ký
3.Tóm tắt: 
- Gần đến ngày giỗ đầu bố, mẹ của bé Hồng ở Thanh Hoá vẫn chưa về. Một hôm người cô gọi bé Hồng đến bên cười hỏi là bé Hồng có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ không... Biết những rắp tâm tanh bẩn của người cô, bé Hồng đã từ chối và nói cuối năm thế nào mẹ cũng về. Cô lại cười nói. Cô hứa cho tiền tàu vào thăm mẹ và thăm em bé. Nước mắt bé Hồng ròng ròng rớt xuống, thương me vô cùng. Người cô nói với em các chuyệ về người mẹ ở Thanh Hoá : mặt mày xanh bủng, người gầy rạc... ngồi cho con bú bên rổ bóng đèn, thấy người quen thì vội quay đi, lấy nón che... Bé Hồng vừa khóc vừa căm tức những cổ tục muốn vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi. Cô nghiêm nghị đổi giọng bảo bé Hồng đánh giấy cho mẹ về để rằm tháng Tám « giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày »
- Bé Hồng chẳng phải viết thư cho mẹ đến ngày giỗ đầu của bố, mẹ về một mình, mua cho bé Hồng và em Quế bao nhiêu là quà. Chiều tan học ở trường ra, thoáng thấy một người đàn bà ngồi trên xe kéo giống mẹ, bé chạy theo và gọi : « Mợ ơi ! Mợ ơi ! Xe chạy chậm lại, mẹ cầm nón vẫy lại. Con nức nở, mẹ sụt sùi khóc. Em thấy mẹ vẫn tươi sáng, nước da mịn, gò má màu hồng. Miệng xinh xắn nhai trầu thơm tho. Bé Hồng ngả đầu vào cánh tay mẹ. Mẹ xoa đầu con và dỗ : « Con nín đi ! Mợ đã về với các con rồi mà ».
	4. Gi¸ trÞ vÒ néi dung & NT: 
- VB ®­îc trÝch tõ ch­¬ng 4 tËp håi kÝ, kÓ vÒ tuæi th¬ cay ®¾ng cña chÝnh t¸c gi¶. C¶ 1 qu·ng ®êi c¬ cùc (må c«i cha, kh«ng ®­îc sèng víi mÑ mµ sèng víi ng­êi c« ®éc ¸c) ®­îc t¸i hiÖn l¹i sinh ®éng. T×nh mÉu tö thiªng liªng, t/y tha thiÕt ®èi víi mÑ ®· gióp chó bÐ v­ît qua giäng l­ìi xóc xiÓm, ®éc ¸c cña ng­êi c« cïng nh÷ng d­ luËn kh«ng mÊy tèt ®Ñp vÒ ng­êi mÑ téi nghiÖp. §o¹n t¶ c¶nh ®oµn tô gi÷a 2 mÑ con lµ 1 ®o¹n v¨n them ®Ém t×nh c¶m vµ thÓ hiÖn s©u s¾c tinh thÇn nh©n ®¹o.
- VB ®em ®Õn cho ng­êi ®äc 1 høng thó ®Æc biÖt bëi sù kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn gi÷a kÓ vµ béc lé c¶m xóc, c¸c h×nh ¶nh thÓ hiÖn t©m tr¹ng, c¸c so s¸nh Ên t­îng, giµu xóc c¶m. Mçi tr¹ng huèng, mçi s¾c th¸i khæ ®au vµ hp cña n/v chÝnh (chó bÐ Hång) võa g©y xóc ®éng m¹nh mÏ võa cã ý nghÜa lay thøc nh÷ng t/c nh©n v¨n. Ng­êi ®äc d­êng nh­ håi hép cïng m¹ch v¨n vµ con ch÷, cïng ghª rîn h×nh ¶nh ng­êi c« th©m ®éc, cïng ®au xãt 1 ng­êi ch¸u ®¸ng th­¬ng, vµ nh­ còng chia sÎ hp bµng hoµng trong tiÕng khãc nøc në cña chó bÐ Hång lóc gÆp mÑ. Giäng v¨n khi thong th¶ l¹nh lïng, khi tha thiÕt r¹o rùc, gi¶n dÞ mµ l«i cuèn bëi c¸ch kÓ líp lang vµ ng«n ng÷ giµu h×nh ¶nh, t¹o nªn nh÷ng chi tiÕt sèng ®éng ®Æc s¾c, thÊm ®Ém t×nh ng­êi.
	5. §Æc ®iÓm nh©n vËt:
 	 + Bµ c«: ThiÕu lßng nh©n ¸i ®é l­îng, hay cã nh÷ng thµnh kiÕn dµnh cho chÞ d©u go¸ bôa trÎ trung. LÝ do bµ c« khinh mÞªt ruång rÉy mÑ Hång: go¸ chång, nî nµn cïng tóng, bá con c¸i ®i tha ph­¬ng cÇu thùc''. Cã b¶n chÊt l¹nh lïng ®éc ¸c, th©m hiÓm. 
 	Lµ h×nh ¶nh mang ý nghÜa tè c¸o h¹ng ng­êi sèng tµn nhÉn, kh« hÐo c¶ t×nh m¸u mò, ruét rµ trong c¸i x· héi thùc d©n nöa phong kiÕn lóc bÊy giê.(DÜ nhiªn, tÝnhc¸ch tµn nhÉn ®ã lµ s¶n phÈm cña nh÷ng ®Þnh kiÕn ®èi víi phô n÷ trong x· héi cò)
 	+ BÐ Hång: Lªn 3 tuæi c«i cha, ng­êi mÑ v× cïng tóng qu¸ ph¶i tha ph­¬ng cÇu thùc. CËu bÐ ph¶i xa mÑ sèng víi hä hµng bªn néi. Nh­ng cËu kh«ng hÒ ®­îc ai yªu th­¬ng. CËu ph¶i sèng trong sù ghÎ l¹nh vµ cay nghiÖt cña nh÷ng ng­êi th©n thÝch. Xa mÑ nh­ng cËu lu«n nhí mÑ, yªu mÑ, khao kh¸t ngµy gÆp mÑ. Cµng nhËn ra sù th©m ®éc cña ng­êi c«, Hång cµng ®au ®ín uÊt hËn vµ cµng d©ng trµo c¶m xóc yªu th­¬ng m·nh liÖt ®èi víi ng­êi mÑ bÊt h¹nh cña m×nh.
III – Phân tích chương “trong lòng mẹ”
	1.Sự kiện 1: Tình cảnh đáng thương và nỗi đau của bé Hồng 
Qua đoạn 1 và qua lời tự thuật của nhân vật “tôi”, ta thấy chú bé Hồng có tình cảnh đáng thương như thế nào ?
* Tình cảnh đáng thương của Hồng
- Hồng mồ côi cha gần 1năm
- Mẹ Hồng do bị mọi người hắt hủi, khinh ghét, xa lánh nên phải đi vào Thanh Hoá tha phương kiếm sống. Người mẹ khốn khổ ấy một phần vì túng bấn, một phần khác vì chưa hết tang chồng mà lại có con, nên không thể sống nổi với cái xã hội đầy những thành kiến, hủ tục độc ác, đã phải bỏ nhà đi xa. 
=> Chú bé đã mất bố, lại xa mẹ, sống cuộc sống côi cút, bơ vơ đói rách giữa sự ghẻ lạnh của những người họ hàng giầu có mà ích kỉ, cay nghiệt. Em thiếu một mái ấm gia đình, một chỗ dựa cho tuổi ấu thơ, thiếu một tình thương yêu đích thực.
Song nỗi đau khổ sâu xa không chỉ dừng lại ở sự thiếu tình thương mà Hồng còn phải chịu những nỗi đau khác nữa do người khác xúc xiểm một cách độc ác về mẹ chú. Nỗi đau ấy được thể hiện rõ nhất trong cuộc đối thoại giữa bé Hồng và bà cô của bé.
Em hãy lược thuật lại cuộc đối thoại giữa bà cô với bé Hồng? Qua đoạn đối thoại, em thấy chú bé Hồng phải chịu thêm những nỗi đau như thế nào ? Hãy phân tích tâm trạng đau đớn ấy của Hồng ?
- Cuộc trò chuyện với bà cô là kỷ niệm không thể quên về một nỗi đau uất nghẹn mà tuổi thơ NH đã phải trải qua. Đã xa mẹ, nhớ mẹ, bé Hồng lại luôn luôn phải nghe những lời nói xấu cay nghiệt về mẹ. Những lời nói cay nghiệt của bà cô chính là những nhát dao cứa sâu vào trái tim thơ trẻ của chú bé. 
+ Đầu tiên, bà cô gợi ý cho bé Hồng vào thăm mẹ. Nỗi nhớ mẹ của đứa tre từng nhiều phen “rớt nước mắt” vì “thiếu thốn một tình thương ấp ủ” lại được khơi dậy. Chú bé “im lặng cúi đầu không đáp.” “chú bé nhận ra ý nghĩa cay độc trong giọng nói rất kịch” của bà ta.
+ Rồi bà cô lại ngọt ngào giả dối “Mẹ mày dạo này phát tài lắm” trong khi bà ta thừa biết tình cảnh khốn khổ của mẹ nơi tha hương. => một lần nữa, bé Hồng lại “im lặng cúi đầu xuống đất”. Nỗi nhớ vừa phải giấu kín, bé Hồng đã phải nuốt thêm vào lòng niềm thương và nỗi đau. Cho nên lần này bé không thể giả cười để đáp lại bà cô. Cậu bé cảm thấy lòng “càng thắt lại” và “khoé mắt đã cay cay”.
+ Rồi bà cô giục bé Hồng vào Thanh hoá để đòi mẹ “may sắm và thăm em bé”. Bà ta cố ngân dài từ “em bé” thật ngọt. Đấy là những tiếng đầy dụng ý xấu xa. Thấy mẹ bị xúc phạm, Hồng không thể tiếp tục ghìm nén nỗi tủi cực. Chú bé từ chỗ “im lặng cúi đầu” đến “nước mắt ròng ròng rớt xuống hai bên mép rồi chan hoà đầm đìa ở cằm và ở cổ. Một trạng thái tình cảm phức tạp vừa đau đớn, vừa uất nghẹn nảy sinh trong tâm hồn thơ trẻ, khiến bé Hồng “cười dài trong tiếng khóc”. Bé Hồng cười vì hiểu thấu tâm địa độc hiểm của bà cô, khinh bỉ thái độ lèo lá, giả dối, độc ác, nhẫn tâm của bà. Em “Khóc” vì thương nhớ mẹ, tiếng khóc uất ức, căm ghét những hủ tục phong kiến đã chôn vùi, đày đoạ bao số phận người phụ nữ. Nỗi đau đớn tủi cực và cả nỗi căm giận buộc phải nén lại của chú bé sâu sắc biết chừng nào.
+ Dường như chưa cho thế là đủ, bà cô còn “tươi cười” kể cho chú bé nghe rằng “mẹ chú ăn vận rách rưới, mặt mày xanh bủng, ngồi cho con bú ở chợ .” => chú bé chưa nghe hết câu đã nghẹn họng “khóc không ra tiếng”. Chú đau đớn vô cùng, tình cảm dâng trào mạnh mẽ, cuồng nhiệt đến mức bật thành giả thiết: “Giá những cổ tục là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi”. Câu văn có vẻ dồn dập, xô bồ, nhiều thành phần đồng vị ngữ quen gặ ... kh«ng thËt liÒn m¹ch, cã mét chç g¹ch nèi nhá ng¾t qu¶ng vÒ thêi gian tr­íc khi gÆp .
§Ò 6: ChÊt tr÷ t×nh thÊm ®­îm “Trong lßng mÑ” 
 * ChÊt tr÷ t×nh thÓ hiÖn ë t×nh huèng vµ néi dung t¸c phÈm:
- §ã lµ hoµn c¶nh ®¸ng th­¬ng cña chó bÐ Hång , ®ã lµ c©u chuyÖn ng­êi mÑ ©m thÇm nhiÒu ®¾ng cay, nhiÒu thµnh kiÕn cæ hñ, l¸c hËu, tµn ¸c ®ã lµ sù yªu th­¬ng vµ tin cËy cña chó bÐ Hång dµnh cho mÑ .
- ChÊt tr÷ t×nh cßn thÓ hiÖn ë dßng c¶m xóc phong phó cña chó bÐ Hång . Trong dßng c¶m xóc ®ã ng­êi ®äc b¾t gÆp niÒm xãt xa tñi nhôc lßng c¨m giËn s©u s¾c quyÕt liÖt , t×nh yªu th­¬ng nång nµn, m·nh liÖt ..
*C¸ch thÓ hiÖn cña t¸c gi¶ còng gãp phÇn t¹o nªn chÊt håi kÝ. §ã lµ:
- Sù kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn gi÷a kÓ, t¶ vµ biÓu c¶m
- C¸c h/¶nh thÓ hiÖn t©m tr¹ng, c¸c ss ®Òu g©y Ên t­înh, giµu søc biÓu c¶m 
- Lêi v¨n nhiÒu khi mª say nh­ ®­îc viÕt trong dßng ch¶y c¶m xóc m¬n man, d¹t dµo.
§Ò 7: ThÕ nµo lµ håi kÝ? V× sao cã thÓ xÕp T«i ®i häc vµ Nh÷ng ngµy th¬ Êu lµ håi kÝ tù truyÖn ?
- Håi kÝ lµ mét thÓ kÝ, ë ®ã ng­êi viÕt kÓ l¹i nh÷ng c©u chuyÖn, nh÷ng ®iÒu m×nh ®· chøng kiÕn hoÆc ®· tr¶i qua
- T«i ®i häc vµ Nh÷ng ngµy th¬ Êu ®Òu lµhåi kÝ tù truyÖn v× hai t¸c gi¶ ®· kÓ l¹i thêi th¬ Êu cña m×nh mét c¸ch ch©n thùc vµ xóc ®éng. 
 	§Ò 8: RÊt kÞch nghÜa lµ thÕ nµo? ChØ râ vµ ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn nµy trong ®o¹n trÝch?
- RÊt kÞch nghÜa lµ rÊt gièng víi ng­êi ®ãng kÞch trªn s©n khÊu, ph¶i nhËp vai, ph¶i thuéc lêi tho¹i. Cã nghÜa lµ gi¶ dèi
- Bµ c« cã vÎ bÒ ngoµi ngät ngµo nh­ng kh«ng hÒ cã ý ®Þnh tèt ®Ñp g× víi ®øa ch¸u mµ b¾t ®Çu mét trß ch¬i tai ¸c ®éc ®Þa víi ®øa ch¸u ruét nhá nhoi, c«i cót, ®¸ng th­¬ng cña m×nh . §ã lµ hµnh ®éng s¨m soi, ®éc ®Þa, hµnh h¹ nhôc m¹ ®øa ch¸u ng©y th¬ b»ng c¸ch xo¸y vµo nçi ®au, nçi khæ t©m cña nã. Ng­êi c« mang nÆng t­ t­ëng cæ hñ p/kiÕn cho nªn trë thµnh ng­êi l¹nh lïng , v« c¶m .
§Ò 9: Ph©n tÝch nh÷ng so s¸nh hay trong ®o¹n trÝch? 
* So s¸nh 1: Gi¸ nh÷ng cæ tôc ®· ®µy ®o¹ mÑ t«i lµ mét vËt nh­ hßn ®¸ hay côc thuû tinh, ®Çu mÈu gç, t«i quyÕt vå ngay lÊy mµ c¾n, mµ nhai, mµ nghiÕn cho k× vôn n¸t míi th«i.
- Lµ mét c©u v¨n biÓu c¶m dµi , nhÞp v¨n dån dËp víi liªn tiÕp nhiÒu ®éng tõ m¹nh 
- ThÓ hiÖn mét ý nghÜa t¸o tîn , bÊt cÇn ®Çy phÊn né ®ang trµo s«i nh­ mét c¬n d«ng tè trong lßng cËu bÐ . 
- T©m tr¹ng ®au ®ín, uÊt øc c¨m tøc ®Õn tét cïng . C¸c tõ c¾n, nhai, nghiÕn, n»m trong 1 tr­êng nghÜa ®Æc t¶ t©m tr¹ng uÊt øc cña nh©n vËt 
- Cµng c¨m giËn bao nhiªu cµng tin yªu, th­¬ng mÑ bÊy nhiªu
- §Æc biÖt t×nh yªu th­¬ng vµ niÒm tin yªuvíi mÑ ®· khiÕn ng­êi con hiÕu th¶o Êy ®· suy nghÜ s©u s¾c h¬n. Tõ c¶nh ngé bi th­¬ng cña ng­êi mÑ, tõ nh÷ng lêi nãi kÝch ®éng cña ng­êi c«, bÐ Hång nghÜ tíi nh÷ng cæ tôc, c¨m giËn c¸i x· héi ®Çy ®è kÞ vµ ®éc ¸c Êy víi nh÷ng ng­êi phô n÷ gÆp hoµn c¶nh Ðo le. BÐ Hång ®· truyÒn tíi ng­êi ®äc nh÷ng néi dung mang ý nghÜa x· héi b»ng mét c©u v¨n giµu c¶m xóc vµ h×nh ¶nh 
- Chóng ta c¶m th«ng víi nçi ®au ®ín xãt xa, nçi c¨m giËn tét cïng cña bÐ Hång ®ång thêi rÊt tr©n träng mét b¶n lÜnh cøng cái, mét tÊm lßng rÊt mùc yªu th­¬ng vµ tin t­ëng mÑ. VÎ ngoµi th× nhÉn nhôc nh­ng bªn trong th× s«i sôc mét niÒm c¨m giËn muèn gång lªn chèng tr¶ l¹i mäi sù xóc ph¹m. 
* So s¸nh 2. NÕu ng­êi quay l¹i Êy lµ ng­êi kh¸c th× kh¸c g× c¸i ¶o ¶nh cña mét dßng n­íc trong suèt ch¶y d­íi bãng r©m ®· hiÖn ra tr­íc con m¾t gÇn r¹n nøt cña ng­êi bé hµnh ng· gôc gi÷a sa m¹c. 
- Bãng d¸ng ng­êi mÑ xuÊt hiÖn tr­íc cÆp m¾t tr«ng ®îi mái mßn cña ®øa con gièng nh­ dßng suèi trong suèt ch¶y d­íi bãng r©m ®· hiÖn ra tr­íc con m¾t gÇn r¹n nøt cña ng­êi bé hµnh ng· gôc gi÷a sa m¹c.
- So s¸nh nh»m diÔn t¶ nçi khao kh¸t gÆp mÑ m·nh liÖt vµ tét bËc. Nçi khao kh¸t t×nh mÑ ®ang ch¸y s«i trong t©m hån non nít cña ®øa trÎ må c«i . Còng nh­ ng­êi bé hµnh kia, nÕu ®ã kh«ng ph¶i lµ mÑ th× ®øa con téi nghiÖp Êy sÎ gôc ng·, quÞ xuèng kiÖt søc trong nçi kh¸t thÌm, trong sù tuyÖt väng ®Õn tét cïng.
- C¸i hay vµ hÊp dÉn cña h×nh ¶nh so s¸nh lµ nh÷ng gi¶ thiÕt t¸c gi¶ tù ®Æt ra nh»m cùc t¶ nçi xóc ®éng cña t©m tr¹ng trong t×nh huèng cô thÓ. §©y lµ mét so s¸nh gi¶ ®Þnh, ®éc ®¸o, míi l¹ vµ phï hîp víi viÖc béc lé t©m tr¹ng tõ hi väng tét cïng ®Õn tuyÖt väng tét cïng . 
§Ò 10. Nguyªn Hång lµ nhµ v¨n cña phô n÷ vµ trÎ em 
 * Më bµi: Giíi thiÖu chung vÒ t¸c gi¶ , dÉn d¾t vµo vÊn ®Ò. 
 * Th©n bµi: 
a. Gi¶i thÝch nhËn ®Þnh :	
- Phô n÷ vµ nhi ®ång xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu trong t¸c phÈm cña Nguyªn Hång. C¸c nh©n vËt Êy hiÖn lªn rÊt râ nÐt vµ sèng ®éng, ®Çy Ên t­îng trªn trang viÕt cña «ng.
- H¬n n÷a nhµ v¨n ®· dµnh cho phô n÷ vµ nhi ®ång mét tÊm lßng chan chøa yªu th­¬ng vµ mét th¸i ®é n©ng niu tr©n träng ®Õn tét cïng 
b. Chøng minh nhËn ®Þnh: 
* Nguyªn Hång lµ nhµ v¨n cña phô n÷ : 
- Ng­êi phô n÷ trong trang viÕt cña «ng lµ nh÷ng ng­êi PNL§ nghÌo khæ, cÇn cï, tÇn t¶o c¶ cuéc ®êi nu«i chång, nu«i con. 
- Hä lµ nh÷ng ng­êi rÊt khæ së v× nh÷ng tËp tôc phong kiÕn cæ hñ l¹c hËu: bÞ Ðp duyªn, bÞ chång ®èi xö th« b¹o, tÖ b¹c, bÞ thµnh kiÕn nÆng nÒ v× nh÷ng cæ tôc l¹cc hËu ( cuéc h«n nh©n cña mÑ bÐ Hång kh«ng cã t×nh yªu, khi ch­a ®o¹n tang chång mµ ®i b­íc n÷a, chöa ®Î víi ng­êi kh¸c nªn bÞ hä hµng nhµ chång khinh miÖt, ruång rÉy).
- ThÕ nh­ng hä cã vÎ ®Ñp t©m hån rÊt cao quÝ : yªu th­¬ng con hÕt mùc, cã tÊm lßng ©n nghÜa thuû chung. MÑ bÐ Hång vÉn trë vÒ lµm giæ cho chång khi bÞ hä hµng nhµ chång khinh miÖt. 
- T¸c gi¶ c¶m th«ng s©u s¾c víi nh÷ng ®au khæ, nh÷ng kh¸t väng h¹nh phóc thÇm kÝn cña ng­êi phô n÷ . T¸c gi¶ bµy tá mét quan ®iÓm tiÕn bé vÒ ng­êi phô n÷, tr­íc hÕt lµ trong lÜnh vùc h«n nh©n gia ®×nh (c¶m th«ng víi mÑ bÐ Hång ph¶i sèng kh« hÐo, kh«ng cã h¹nh phóc bªn ng­êi chång nghiÖn ngËp : c¶m th«ng víi tr¸i tim khao kh¸t t×nh yªu).
- Nhµ v¨n th¼ng th¾n bªnh vùc cho nh÷ng ng­êi phô n÷ khi t×m ®Õn víi niÒm h¹nh phóc míi khi ch­a ®o¹n tang chång (muèn c¾n, nhai, nghiÕn nh÷ng hñ tôc). 
* Nguyªn Hång lµ nhµ v¨n cña trÎ em: 
- §ã lµ nh÷ng ®øa trÎ ngÌo víi nh÷ng nçi khæ nh÷ng mÆt trong c/s lÇm than cña chóng. §Æc biÖt lµ nh÷ng nçi ®au ®ín xãt xa trong tr¸i tim non nít, nh¹y c¶m, dÔ tçn th­¬ng (tuæi th¬ cay ®¾ng cña t¸c gi¶ ;12 tuæi må c«i cha, mÑ, sèng víi ng­êi c« cay nghiÖt, khæ ®au ®ãi rÐt, bÞ vøt ra lÒ ®­êng kiÕm sèng, ph¶i lµm ®ñ mäi nghÒ kiÕm sèng . §Æc biÖt ph¶i sèng trong sù cay nghiÖt cña hä hµng 
- Nhµ v¨n ®· ph¸t hiÖn vµ miªu t¶ ®­îc nÐt ®Ñp trong s¸ng c¶m ®éng trong t©m hån non trÎ Êy ; nhÉn nhôc chÞu ®ùng, gan gãc, cøng cái cã b¶n lÜnh, d¹t dµo mét t×nh th­¬ng mÑ 
Th«ng qua 2 tÇng líp nµy t¸c gi¶ lªn ¸n, tè c¸o x· héi cò, ®ßi quyÒn sèng, quyÒn h¹nh phóc cho hä. 
* KÕt luËn: 
Mét trong nh÷ng c¸i lµm nªn thµnh c«ng cña Nguyªn Hång lµ «ng ®· viÕt t¸c phÈm b»ng nh÷ng rung ®éng cùc ®iÓm cña mét t©m hån trÎ th¬ bÐ d¹i. ¤ng ®· viÕt vÒ tuæi th¬ cña chÝnh m×nh, vÒ bao sè phËn cùc khæ mµ «ng ®· gÆp trªn ®­êng ®êi
§Ò 11: Qua nh©n vËt trÎ em trong ®o¹n trÝch “Trong lßng mÑ”cña Nguyªn Hång h·y ph©n tÝch ®Ó lµm s¸ng tá:
 “C«ng dông cña v¨n ch­¬ng lµ gióp cho t×nh c¶m vµ gîi lßng vÞ tha” (Hoµi Thanh)
Yªu cÇu ®Ò 4:
- Ph­¬ng ph¸p: BiÕt c¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn, chøng minh thÓ hiÖn trong c¸c thao t¸c: t×m ý, chän ý, dùng ®o¹n, liªn kÕt ®o¹n bè côc v¨n b¶n ®Æc biÖt lµ c¸ch lùa chän ph©n tÝch dÉn chøng
- Néi dung: Trªn c¬ së hiÓu biÕt vÒ ®o¹n trÝch “Trong lßng mÑ” cña Nguyªn Hång ph©n tÝch lµm s¸ng tá ý liÕn cña Hoµi Thanh vÒ c«ng dông cña v¨n ch­¬ng: “Gióp cho t×nh c¶m vµ gîi lßng vÞ tha”. Häc sinh cã thÓ tr×nh bµy bè côc nhiÒu c¸ch kh¸c nh­ng cÇn tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò sau:
 + T×nh yªu th­¬ng con ng­êi: BÐ Hång cã t×nh yªu m·nh liÖt víi ng­êi mÑ ®¸ng th­¬ng
 + Giµu lßng vÞ tha: BÐ Hång bá qua nh÷ng lêi rÌm pha th©m ®éc cña bµ c« lóc nµo còng nghÜ tíi mÑ víi niÒm th«ng c¶m s©u s¾c, mong muèn ®­îc ®ãn nhËn t×nh yªu th­¬ng cña mÑ
 + Båi ®¾p thªm vÒ t©m hån t×nh c¶m
VD: LuyÖn viÕt ®o¹n v¨n chøng minh:
NiÒm h¹nh phóc v« bê khi ë trong lßng mÑ theo c¸ch: DiÔn dÞch vµ quy n¹p
 - B¾t buéc HS ghi nhí mét ®o¹n v¨n hay trong ®o¹n trÝch. 
* Nh÷ng ®iÒu cÇn l­u ý:
	Håi ký lµ mét thÓ lo¹i v¨n häc mµ ng­êi viÕt trung thµnh ghi l¹i nh÷ng g× ®· diÔn ra trong cuéc sèng cña m×nh, t«n träng sù thËt. §Æc ®iÓm cña håi ký lµ kh«ng thÓ h cÊu v× thÕ t¸c phÈm sÏ kh«ng hay, sÏ tÎ nh¹t nÕu nh÷ng g× diÔn ra trong cuéc ®êi cña nhµ v¨n kh«ng cã g× ®Æc s¾c. “Nh÷ng ngµy th¬ Êu" cña Nguyªn Hång lµ mét tËp håi ký ghi l¹i nh÷ng g× ®· diÔn ra thêi th¬ Êu cña chÝnh nhµ v¨n Nguyªn Hång. Ta cã thÓ c¶m nhËn ®­îc tÊt c¶ nh÷ng t×nh tiÕt, chi tiÕt trong c©u chuyÖn ®Òu rÊt thËt. Cã n­íc m¾t cña Nguyªn Hång thÊm qua tõng c©u ch÷.
ë ch­¬ng IV cña t¸c phÈm, Nguyªn Hång ®· thÓ hiÖn rÊt thµnh c«ng nghÖ thuËt x©y dùng t©m lý nh©n vËt. Cïng mét lóc ë bÐ Hång diÔn ra nh÷ng t×nh c¶m rÊt tr¸i ng­îc nhau. Cã sù nhÊt qu¸n vÒ tÝnh c¸ch vµ th¸i ®é. Khi bµ c« thÓ hiÖn nghÖ thuËt xóc xiÓm vµ nãi xÊu vÒ ng­êi mÑ cña bÐ Hång ë mét møc ®é cao mµ mét ®øa bÐ b×nh th­êng rÊt dÔ dµng tin theo th× con ng­êi ®éc ¸c nµy ®· thÊt b¹i. BÐ Hång kh«ng nh÷ng kh«ng tin lêi bµ c« mµ cµng th­¬ng mÑ h¬n.
Trong ®iÒu kiÖn lóc bÊy giê, mét ng­êi phô n÷ cha ®o¹n tang chång ®· mang thai víi ng­êi kh¸c, lµ mét ®iÒu tuyÖt ®èi cÊm kþ. Ai còng cã thÓ xa l¸nh thËm chÝ phØ nhæ, khinh th­êng. H¬n ai hÕt bÐ Hång hiÓu rÊt râ ®iÒu nµy. V× thÕ t×nh th­¬ng cña bÐ Hång ®èi víi mÑ kh«ng chØ lµ t×nh c¶m cña ®øa con xa mÑ, thiÕu v¾ng t×nh c¶m cña mÑ mµ cßn lµ th­¬ng ng­êi mÑ bÞ x· héi coi th­êng khinh rÎ. BÐ Hång lín kh«n h¬n rÊt nhiÒu so víi tuæi cña m×nh. §iÒu ®Æc biÖt lµ dï cã suy nghÜ chÝn ch¾n, tõng tr¶i nhng bÐ Hång vÉn lµ mét ®øa trÎ, vÉn cã sù ng©y th¬.
 V× thÕ, lµm nªn søc hÊp dÉn cña t¸c phÈm, ®iÒu ®Çu tiªn ph¶i nãi tíi c¶m xóc ch©n thµnh:
 - Nh÷ng t×nh tiÕt, chi tiÕt trong ch­¬ng IV cña t¸c phÈm “Nh÷ng ngµy th¬ Êu” diÔn ra hÕt søc ch©n thËt vµ c¶m ®éng. Cã thÓ nãi ë bÐ Hång nçi ®au xãt, niÒm bÊt h¹nh ®­îc ®Èy lªn ®Õn ®Ønh cao. NiÒm kh¸t khao ®­îc sèng trong vßng tay yªu th­¬ng cña ng­êi mÑ còng ë møc ®é cao nhÊt kh«ng g× so s¸nh b»ng. Cuèi cïng th× h¹nh phóc bÊt ngê ®Õn còng v« cïng lín, ®­îc diÔn t¶ thËt xóc ®éng. Cã thÓ biÓu diÔn nh÷ng cung bËc cña t×nh c¶m cña bÐ Hång b»ng s¬ ®å nh sau:
+ Nçi bÊt h¹nh (cha chÕt, mÑ ph¶i ®i kiÕm ¨n ë n¬i xa, bÞ mäi ng­êi khinh rÎ)
+ Nçi c¨m tøc nh÷ng cæ tôc, niÒm kh¸t khao gÆp mÑ
+ H¹nh phóc v« bê bÕn khi sèng trong vßng tay yªu th­¬ng cña mÑ
* Ch÷ “t©m” vµ ch÷ “tµi” cña Nguyªn Hång:
 	Nguyªn Hång lµ mét c©y bót nh©n ®¹o thèng thiÕt. ë ch­¬ng IV cña t¸c phÈm, nhµ v¨n kh«ng nh÷ng thÓ hiÖn s©u s¾c niÒm ®ång c¶m víi ng­êi mÑ mµ cßn kh¼ng ®Þnh nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cao quý cña mÑ, khi mÑ l©m vµo nh÷ng t×nh c¶nh nghiÖt ng· nhÊt. §»ng sau c©u ch÷, ta ®äc ®­îc tÊm lßng tr¨n trë yªu th­¬ng con ng­êi ch©n thµnh, thÊm thÝa, ®Æc biÖt lµ t×nh yªu th­¬ng phô n÷ vµ trÎ em – nh÷ng ng­êi vèn chÞu nhiÒu thiÖt thßi, ®au khæ nhÊt.