Giáo án Ngữ văn 8 tiết 1, 2, bài 1: Văn bản: Tôi đi học (Thanh Tịnh)

NGỮ VĂN TUẦN 1
Kết quả cần đạt
- Hiểu được tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên qua ngòi bút giàu chất trữ tình của Thanh Tịnh.
- Phân biệt được các cấp độ khái quát khác nhau của nghĩa từ ngữ.
- Bước đầu biết cách viết một văn bản bảo đảm tính thống nhất về chủ đề
Ngày giảng: .	 	Ngày dạy: Dạy lớp: 8B	Ngày dạy: Dạy lớp: 8C
	TIẾT 1 VĂN BẢN
TÔI ĐI HỌC
(Thanh Tịnh)
1. Mục tiêu: Giúp HS:
	a) Về kiến thức: Cảm nhận được tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “tôi” ở buổi tựu trường đầu tiên trong đời.
	Thấy được ngòi bút văn xuôi giàu chất thơ, gợi dư vị trữ tình man mác của Thanh Tịnh.
	b) Về kĩ năng: Biết cách phân tích văn bản theo yêu cầu tiết học.
	c) Về thái độ: Tự hào, hạnh phúc vì được cắp sách tới trường, có ý thức học tập nghiêm túc
2. Chuẩn bị của GV và HS
	a) Chuẩn bị của GV: SGK, SGV, đồ dùng dạy học- nghiên cứu soạn giáo án.
	b) Chuẩn bị của HS: SGK, vở ghi- học bài cũ- chuẩn bị bài mới theo SGK.
3. Tiến trình bài dạy
	* Ổn định tổ chức: Sĩ số 8B: 
	8C: .
a) Kiểm tra bài cũ (4’): Kiểm tra vở soạn của 3 HS.
	* Vào bài (1’): Cùng nói về kỉ niệm không quên của buổi đầu tiên đến trường, ở lớp 7 các em được học bài Cổng trường mở ra của Lí Lan, còn ở lớp 8 chúng ta sẽ tìm hiểu bài Tôi đi học của Thanh Tịnh.
b) Dạy nội dung bài mới
	I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG (18’)
	1. Vài nét về tác giả, tác phẩm
	GV: Gọi HS đọc chú thích * SGK. T. 8.
	?TB: Nêu những hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm?
	- Thanh Tịnh (1911-1988) tên thật là Trần Văn Ninh, quê ở thành phố Huế, bắt đầu viết văn, làm thơ từ 1933, văn thơ của ông luôn toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo.
	- Tôi đi học in trong tập Quê mẹ, xuất bản năm 1941.
GV: Dựa vào những điều cần lưu ý trong SGV để mở rộng thêm cho HS về tác giả.
	2. Đọc văn bản
	GV: Truyện ngắn Tôi đi học bố cục theo dòng hồi tưởng của nhân vật “tôi”. Qua dòng hồi tưởng ấy mà diễn tả cảm giác, tâm trạng theo trình tự thời gian của buổi tựu trường. Vì vậy cần đọc với giọng nhẹ nhàng thể hiện được tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ và trang trọng của nhân vật “tôi” ở từng bước, từng thời điểm.
	GV: Đọc mẫu từ đầu đến “ngọn núi”. Gọi HS 1 đọc tiếp đến “cả ngày nữa”. Gọi HS 2 đọc phần còn lại.
	GV: Gọi HS đọc các chú thích, lưu ý HS chú thích 2, 6, 7.
	?KH: Truyện ngắn này có sự kết hợp những phương thức biểu đạt nào? 
	HS: Kết hợp hài hoà các phương thức: tự sự, miêu tả, biểu cảm.
	 ?TB: Chỉ ra ngôi kể được sử dụng trong văn bản? Tác dụng của nó?
	HS: Sử dụng ngôi kể thứ nhất, người kể xưng tôi. Với cách sử dụng ngôi kể này, người kể sẽ trực tiếp nói ra tình cảm, ý nghĩ của mình.
	?TB: Không gian, thời gian và những hình ảnh nào làm sống lại kỉ niệm trong lòng nhân vật “tôi”?
	HS: Tiết trời cuối thu và hình ảnh mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường làm sống lại những kỉ niệm lần đầu đi học của “tôi”.
	?TB: “Tôi” đã khẳng định ấn tượng của mình về buổi đầu tiên đi học bằng câu văn nào? Câu văn đó đặc sắc ra sao?
	HS: “Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cảnh hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng”. Câu văn sử dụng một hình ảnh so sánh đẹp độc đáo, thơ mộng gắn với cảnh vật thiên nhiên trong sáng nhằm khắc sâu ấn tượng không bao giờ phai mờ về cảm giác hạnh phúc tuyệt vời của tuổi thơ trong buổi đầu tiên đi học. 
	GV: Từ hiện tại mà nhớ về dĩ vãng: biến chuyển của trời đất cuối thu và hình ảnh mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường gợi cho nhân vật “tôi” nhớ lại mình ngày ấy cùng những kỉ niệm trong sáng.
	?KH: Hãy chỉ ra trình tự diễn tả những kỉ niệm của nhà văn trong tác phẩm?
	HS: Diễn tả theo trình tự không gian và thời gian: trên con đường cùng mẹ tới trường; khi nhìn ngôi trường ngày khai giảng, khi nhìn mọi người, các bạn, lúc nghe gọi tên mình và phải rời bàn tay mẹ để vào lớp; lúc ngồi vào chỗ của mình và đón nhận giờ học đầu tiên.
	II. PHÂN TÍCH
	1. Tâm trạng của “tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên
	a) Trên con đường cùng mẹ tới trường (19’)
	?TB: Tìm những hình ảnh, chi tiết nói về tâm trạng chú bé khi cùng mẹ đi trên đường tới trường?
	Ghi:- Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp
	- Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi Ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt trên ngọn núi.
	?KH: Nhận xét nghệ thuật miêu tả của tác giả ở đoạn này?
	HS: Tác giả chú trọng miêu tả những cảm giác trong sáng nảy nở trong lòng nhân vật bằng lời văn giàu chất thơ và lối so sánh đầy thơ mộng gắn với hình ảnh thiên nhiên đẹp.
	?KH: Từ cách tả đó cho thấy điều gì đang diễn ra trong tâm hồn chú bé lần đầu đi học?
	HS: Chú bé nhận thấy con đường, cảnh vật chung quanh vốn rất quen nhưng lần này tự nhiên thấy lạ, tự cảm thấy có sự thay đổi lớn trong lòng mình. Cảm thấy trang trọng, đứng đắn với bộ quần áo, với mấy quyển vở mới trên tay. Cẩn thận, nâng niu mấy quyển vở vừa lúng túng vừa muốn thử sức, muốn khẳng định mình khi xin mẹ được cầm cả bút, thước như các bạn khác.
	?TB: Em hiểu như thế nào về cảm giác quen mà lạ của nhân vật “tôi”?
	HS: Đó là dấu hiệu đổi khác trong tình cảm và nhận thức của một cậu bé ngày đầu tới trường tự thấy như đã lớn. Cậu đang đi trên con đường quen thuộc hằng ngày nhưng là đi học, là bước vào một thế giới rộng lớn, mới mẻ.
	?KH: Việc “tôi” muốn thử sức mình tự cầm bút thước và hình ảnh so sánh ngay sau đó thể hiện điều gì?
	HS: Tôi có chí học ngay từ đầu, muốn tự mình đảm nhiệm việc học tập, muốn được chững chạc như bạn, không thua kém bạn. Hình ảnh so sánh nhấn mạnh đó là kỉ niệm đẹp đồng thời đề cao sự học của con người.
	?TB: Nhận xét về nhân vật “tôi” ở đoạn này?
	Ghi: Tôi hãnh diện cảm thấy mình đã lớn muốn được khẳng định bản thân.
c) Củng cố, luyện tập (2’):
	?: Chỉ ra trình tự diễn tả những kỉ niệm của nhà văn trong tác phẩm?
	HS: Diễn tả theo trình tự không gian và thời gian. Trên đường cùng mẹ tới trường; lúc ở trên sân trường và khi rời bàn tay mẹ để vào lớp; khi ngồi vào lớp học đón nhận giờ học đầu tiên.
d) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà (1’):
	- Học thuộc phần tác giả, tác phẩm; xem lại nội dung đã phân tích; xem kĩ phần còn lại để tiết tới học tiếp.
	-------------------------------------------
Ngày soạn: ..	Ngày dạy: .Dạy lớp 8B
	 Ngày dạy: .Dạy lớp 8C
	TIẾT 2 VĂN BẢN
TÔI ĐI HỌC
(Thanh Tịnh)
1. Mục tiêu: Tiếp tục giúp HS:
	a) Về kiến thức: Cảm nhận được tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “tôi” ở buổi tựu trường đầu tiên trong đời.
	Thấy được ngòi bút văn xuôi giàu chất thơ, gợi dư vị trữ tình man mác của Thanh Tịnh.
	b) Về kĩ năng: Biết cách phân tích văn bản theo yêu cầu tiết học.
	c) Về thái độ: Tự hào, hạnh phúc vì được cắp sách tới trường, có ý thức học tập nghiêm túc
2. Chuẩn bị của GV và HS
	a) Chuẩn bị của GV: SGK, SGV, đồ dùng dạy học- nghiên cứu soạn giáo án.
	b) Chuẩn bị của HS: SGK, vở ghi- học bài cũ- chuẩn bị bài mới theo SGK.
3. Tiến trình bài dạy
	* Ổn định tổ chức: Sĩ số 8B: 
	8C: .
a) Kiểm tra bài cũ (3’): Kiểm tra miệng.
	Câu hỏi: Nêu ngắn gọn hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm?
	Đáp án: - Thanh Tịnh (1911-1988) tên thật là Trần Văn Ninh, quê ở thành phố Huế, bắt đầu viết văn, làm thơ từ 1933, văn thơ của ông luôn toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo. (8đ)
	- Tôi đi học in trong tập Quê mẹ, xuất bản năm 1941. (2đ)
	* Vào bài (1’): Tiết học trước, chúng ta đã tìm hiểu xong tâm trạng của nhân vật “tôi” trên con đường cùng mẹ đến trường. Tiết học này, ta cùng tìm hiểu phần còn lại.
b) Dạy nội dung bài mới:
b) Trên sân trường và lúc phải rời bàn tay mẹ để vào lớp (13’)
	?TB: Khi cùng mẹ đến trước trường làng Mĩ Lĩ, chú bé đã nhìn thấy cảnh tượng gì với tâm trạng ra sao?
	Ghi: - Trước sân trường làng Mĩ Lí dày đặc cả người 
	- Trước đó mấy hôm, trường đối với tôi là một nơi xa lạ. Nhưng lần này trường Mĩ Lí trông vừa xinh xắn vừa oai nghiêm Lòng tôi đâm ra lo sợ vẩn vơ.
	- Mấy cậu học trò mới bỡ ngỡ đứng nép bên người thânHọ như con chim non đứng bên bờ tổHọ thèm vụng và ước ao thầm được như những người học trò cũ
	?TB: Chỉ ra nghệ thuật đặc sắc sử dụng trong đoạn này?
	HS: Tác giả vẫn tập trung miêu tả những diễn biến trong tâm hồn nhân vật bằng lời văn giàu chất thơ và lối so sánh giàu sức gợi.
	?TB: Cảnh tượng sân trường Mĩ Lí được nhớ lại có ý nghĩa gì?
	HS: Phản ánh không khí đặc biệt của ngày hội khai trường thường gặp ở nước ta, thể hiện tinh thần hiếu học của nhân dân ta và bộc lộ tình cảm sâu nặng của tác giả đối với mái trường tuổi thơ.
	?KH: Vì sao tác giả lại dùng hình ảnh so sánh trường Mĩ Lí với đình làng Hoà Ấp?
	HS: Phép so sánh này diễn tả xúc cảm trang nghiêm của cậu bé về mái trường, đề cao tri thức của con người trong trường học. Chính vì thế mà cậu bé có tâm trạng lo sợ vẩn vơ trước những gì lớn lao đang chờ đón mình bên trong mái trường.
	?KH: Nói rõ cái hay của phép so sánh những học trò nhỏ tuổi lần đầu đến trường với con chim non đứng bên bờ tổ?
	HS: Miêu tả sinh động hình ảnh và tâm trạng các em nhỏ lần đầu tới trường học. Đề cao sức hấp dẫn của nhà trường, thể hiện khát vọng bay bổng của tác giả đối với trường học. 
	?TB: Khi hồi trống trường vang lên gọi học trò vào lớp, và khi nghe gọi đến tên mình, tâm trạng chú bé diễn ra như thế nào?
	Ghi: Sau một hồi trống thúc vang dội [] Cảm thấy mình chơ vơ là lúc này [] Tôi cảm thấy như quả tim tôi ngừng đập [] chúng tôi càng lúng túng hơn [] Tôi [] dúi đầu vào lòng mẹ nức nở khóc.
	?KH: Ở đoạn này, tác giả đã khắc hoạ tâm lí nhân vật bằng mấy cách? Nói rõ sự tinh tế trong cách khắc hoạ đó?
	HS: Khắc hoạ bằng hai cách: tả trực tiếp tâm trạng, tả gián tiếp qua hành vi cử chỉ. Khao khát, hãnh diện đấy nhưng là lần đầu đi học nên bỗng cảm thấy chơ vơ khi nghe tiếng trống trường báo hiệu vào lớp. Hồi hộp chờ đến khi nghe gọi tên lại giật mình và lúng túng. Bỗng càng cảm thấy sợ khi sắp phải rời bàn tay dịu dàng của mẹ. Những tiếng khóc nức nở hay thút thít bật ra rất tự nhiên như phản ứng dây chuyền lúc ấy. Cảm thấy mình bước vào một thế giới khác và cách xa mẹ hơn bao giờ hết.
	GV: Những chi tiết này khiến ta nhớ tới kí ức của người mẹ về ngày đầu tiên trong đời đến trường trong bài Cổng trường mở ra ở sách Ngữ văn 7: “Mẹ còn nhớ sự nôn nao, hồi hộp khi cùng bà ngoại đi tới gần ngôi trường và nỗi chơi vơi hốt hoảng khi cổng trường đóng lại, bà ngoại đứng ngoài cánh cổng”.
	?TB: Có thể nói gì về tâm trạng “tôi” lúc này?
	Ghi: Tôi hồi hộp, ngỡ ngàng, ngập tràn cảm xúc tốt đẹp, xốn xang với mái trường, với mọi người và một chút lưu luyến với người thân.
	GV: Đó là những dấu hiệu trưởng thành trong nhận thức và tình cảm của “tôi” ngay từ ngày đầu tiên đi học.	
	c) Khi ngồi vào lớp học (12’)
	?TB: Điều gì diễn ra trong tâm hồn chú bé khi rời hẳn bàn tay mẹ để cùng với các bạn sắp hàng đi vào lớp?
	Ghi: Trong thời thơ ấu tôi chưa lần nào thấy xa mẹ tôi như lần này.
	- Trông hình gì treo trên tường tôi cũng thấy lạ và hay.
	- Tôi nhìn người bạn chưa hề quen vẫn không cảm thấy xa lạ.
	- Một kỉ niệm cũ sống lại.Nhưng tiếng phấn của thầy đã đưa tôi về cảnh thật.
	?KH: Nhận xét cách diễn tả của tác giả trong đoạn văn?
	HS: Tác giả tập trung vào việc miêu tả tâm lí trẻ thơ rất tinh tế và chân thực.
	?TB: Lí do nào khiến “tôi” nhận ra trong thời thơ ấu chưa lần nào thấy xa mẹ như lần này?
	HS: Vì “tôi” bắt đầu cảm nhận được sự độc lập của mình khi đi học và nhận thức rằng bước vào lớp học là bước vào thế giới riêng của mình, phải tự mình làm tất cả, không còn có mẹ bên cạnh như ở nhà.
	?KH: Tại sao “tôi” lại có cảm giác vừa lạ vừa không xa lạ chút nào khi bước vào lớp học?
	HS: Cảm giác lạ vì lần đầu được vào lớp học, một môi trường sạch sẽ, ngay ngắn. Không cảm thấy sự xa lạ với bàn ghế và bạn bè, vì bắt đầu ý thức được những thứ đó sẽ gắn bó thân thiết với mình bây giờ và mãi mãi.	
	?TB: Chi tiết “một kỉ niệm cũ sống lại nhưng tiếng phấn của thầy đã đưa tôi về cảnh thật” nói thêm điều gì về chú bé lần đầu đến trường?
	HS: Cho thấy “tôi” có một chút buồn khi từ giã tuổi thơ, bắt đầu trưởng thành trong nhận thức với việc học hành của bản thân. Điều đó còn thể hiện “tôi” yêu thiên nhiên, yêu tuổi thơ, nhưng yêu cả sự học hành để trưởng thành.
	?TB: Cảm nghĩ của em về nhân vật “tôi” ở đoạn văn này?
	Ghi: Tôi thấy gần gũi, gắn bó với lớp học với bạn bè, có chí học tập ngay từ buổi đầu.
	?KG: Nhận xét cách sắp xếp những hình ảnh so sánh trong truyện ngắn?
	HS: Các so sánh xuất hiện ở các thời điểm khác nhau để diễn tả tâm trạng, cảm xúc của nhân vật “tôi”. Đây là các so sánh giàu hình ảnh, giàu sức gợi cảm được gắn với những cảnh sắc thiên nhiên tươi sáng, trữ tình. 
GV: Nhờ các hình ảnh so sánh như thế mà cảm giác, ý nghĩ của nhân vật “tôi” được người đọc chúng ta cảm nhận cụ thể, rõ ràng hơn. Cũng nhờ chúng, truyện ngắn thêm man mác chất trữ tình trong trẻo.
	2. Cảm nhận của “tôi” về những người lớn (8’)
	?TB: Hình ảnh những người lớn hiện lên như thế nào trong kí ức của “tôi” trong ngày đến trường đầu tiên?
	Ghi:- Ông đốc nhìn chúng tôi với cặp mắt hiền từ và cảm động.
	- Chúng tôi được người ta ngắm nhìn nhiều hơn hết.
	- Một thầy trẻ tuổi, gương mặt tươi cười, đang đón chúng tôi trước cửa lớp.
	- sau lưng tôi có một bàn tay dịu dàng đẩy tôi tới trước.
	?KH: Những chi tiết trên gợi cho em suy nghĩ gì?
	HS: Các phụ huynh đều chuẩn bị chu đáo cho con em ở buổi tựu trường đầu tiên, đều trân trọng tham dự buổi lễ quan trọng này. Có lẽ các vị cũng đang lo lắng, hồi hộp cùng con em mình. Ông đốc là hình ảnh một người thầy, một người lãnh đạo nhà trường rất từ tốn, bao dung. Thầy giáo trẻ dạy học sinh lớp mới cũng chứng tỏ là một người vui tính, giàu tình thương yêu.	
GV: Qua các hình ảnh về người lớn, chúng ta nhận ra trách nhiệm, tấm lòng của gia đình, nhà trường đối với thế hệ tương lai. Đó là một môi trường giáo dục ấm áp, là một nguồn nuôi dưỡng các em trưởng thành. Có thể nói:
	Ghi: Mọi người đều thể hiện sự quan tâm sâu sắc tới thế hệ tương lai.
	III. TỔNG KẾT – GHI NHỚ (5’)
	?KH: Nêu nghệ thuật và nội dung cơ bản của truyện ngắn này?
	Ghi:- Truyện được xây dựng theo dòng hồi tưởng có sự kết hợp hài hoà giữa kể, miêu tả với bộc lộ cảm xúc, cách so sánh tinh tế, gợi cảm.
	- Trong cuộc đời mỗi con người, kỉ niệm trong sáng của tuổi học trò, nhất là buổi tựu trường đầu tiên, thường được ghi nhớ mãi.	
	GV: Gọi HS đọc ghi nhớ SGK. T. 9.
	?KG: Theo em sức cuốn hút của tác phẩm được tạo nên từ đâu?
	HS: Từ bản thân tình huống truyện; tình cảm ấm áp, trìu mến của những người lớn đối với các em nhỏ lần đầu tiên đến trường; hình ảnh thiên nhiên, ngôi trường và các so sánh giàu sức gợi cảm của tác giả. Toàn bộ truyện ngắn toát lên chất trữ tình thiết tha, êm dịu.
c) Củng cố, luyện tập (2’)
	?: Hãy khái quát lại dòng cảm xúc, tâm trạng của nhân vật “tôi” thành các bước theo trình tự thời gian?
	HS: Trên con đường cùng mẹ tới trường “tôi” cảm thấy mình đã lớn muốn tự khẳng định bản thân. Khi nhìn ngôi trường ngày khai giảng, khi nhìn mọi người, các bạn, lúc nghe gọi tên mình và phải rời bàn tay mẹ để đi vào lớp, “tôi” hồi hộp, ngỡ ngàng ngập tràn cảm xúc tốt đẹp, xốn xang về mái trường về mọi người và một chút lưu luyến với người thân. Lúc ngồi vào chỗ của mình và đón nhận giờ học đầu tiên, “tôi” thấy gần gũi, gắn bó với lớp học và có chí học tập ngay từ buổi đầu.
	GV: Trình tự trên thể hiện tính thống nhất về chủ đề của văn bản.
d) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà (1’)
	- Học thuộc ghi nhớ, làm bài tập 1, 2 phần luyện tập SGK. T. 9.
	- Tiết tới soạn Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ. Yêu cầu:
	+ Đọc kĩ các ví dụ SGK;
+ Trả lời các câu hỏi trong SGK.