Giáo án Ngữ văn lớp 8 - Tiết 33: Văn bản Hai cây phong (trích người thầy đầu tiên) - Ai-ma-tốp

Giáo viên thực hiện: Vũ Tiến Dũng - Ngữ văn 8
Ngày soạn: 16/10/2011
Ngày dạy: 21/10/2011
Tiết 33: Văn bản
 HAI CÂY PHONG
 (Trích Người thầy đầu tiên)
 - Ai-ma-tốp -
A. Mục tiêu cần đạt: 
- Hiểu và cảm nhận được tình yêu quê hương và lòng biết ơn người thầy đã vun tròng ước mơ và hi vọng cho những tâm hồn trẻ thơ.
- Hiểu rõ về nghệ thuật tự sự, miêu tả và biểu cảm trong văn bản truyện.
1. Kiến thức:
- Vẻ đẹp và ý nghĩa hình ảnh hai cây phong trong đoạn trích.
- Sự gắn bó của người hoạ sĩ với quê hương, với thiên nhiên và lòng biết ơn người thầy Đuy-sen.
- Cách xây dựng mạch kể; cách miêu tả hình ảnh và lời văn giàu cảm xúc.
2. Kỹ năng:
- Đọc – hiểu một văn bản có giá trị văn chương, phát hiện, phân tích những đặc sắc về nghệ thuật miêu tả, biểu cảm trong một đoạn trích tự sự.
- Cảm thụ vẻ đẹp sinh động, giàu sức biểu cảm của các hình ảnh trong đoạn trích.
- Giao tiếp: trình bày suy nghĩ / ý tưởng về tình yêu quê hương và lòng biết ơn với thầy giáo Đuy-sen của người trò nhỏ, nhân vật xưng “tôi” trong văn bản.
- Suy nghĩ sáng tạo: phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản, ý nghĩa của hình tượng hai cây phong.
- Xác định giá trị bản thân: biết ơn những người đã dưỡng dục mình, có trách nhiệm với quê hương.
3. Thái độ: 
GDHS tình cảm yêu mến, trân trọng, những kỉ nệm tuổi thơ.
 B. Chuẩn bị:
 - GV : Tư liệu có liên quan,tranh ảnh.
 - HS : Học bài – chuẩn bị bài theo câu hỏi phần đọc hiểu văn bản.
C. Tiến trình lên lớp:
1. Ổn định tổ chức:
2. Kiểm tra bài cũ: 
 ? Tại sao chiếc lá cuối cùng lại được xem là một kiệt tác?
 * Chiếc lá cuối cùng là một kiệt tác vì: 
 + sinh động, giống như thật.
 + Tạo ra sức mạnh, khơi dây sức sống trong tâm hồn của Giôn-xi.
- Được vẽ bằng cả tình thương bao la và đức hi sinh cao thượng của cụ Bơ-men.( 10đ)
3. Bài mới:
Giới thiệu bài mới : 
Hôm nay chúng ta đến với vùng quê hẻo lánh của Cư- rơ- gư- xtan, một nước cộng hoà ở vùng trung á thuộc Liên xô trước đây. Một đất nước xa xôi và tươi đẹp, có núi đồi thảo nguyên, những dãy núi trập trùng và những áng mây trôi lơ lửng bên trên “ Chẳng khác nào một đoàn chiến hạm đang bơi về một nơi nào đấy". Mãnh đất ấy đã sinh ra một nhà văn nổi tiếng đó là Ai-ma-tốp, ông là tác giả của nhiều tập truyện vừa và tiểu thuyết nổi tiếng . Trong đó có tập truyện “ Người thầy đầu tiên” . Hai cây phong thuộc phần đầu của truyện hôm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu. 
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung bài học
Hướng dẫn học sinh tìm hiểu chung
- Ai-ma-tốp (1928) là nhà văn Cư-rơ-gư-xtan.
- Xuất thân trong gia đình công chức,học đại học Nông nghiệp Cư-rơ-gư-xtan rất say mê văn học.
- Hoạt động văn học bắt đầu từ năm 1952.Có nhiêu tập truyện nổi tiếng và nhiều tác phẩm rất quen thuộc đối với bạn đọc việt nam: Cây phong trùm khăn đỏ,Người thầy đầu tiên,con tàu trắng.
- Đề tài chủ yếu là cuộc sống khắc nghiệt nhưng đầy chất lãng mạn của người dân vùng đồi núi Cư-rơ-gư-xtan.
? Tác phẩm thuộc thể loại nào?
- Đoạn trích là phần đầu của ''Người thầy đầu tiên"
- Học sinh tóm tắt trong sách giáo khoa.
- Giáo viên hướng dẫn cách đọc :Giọng bồi hồi xúc động,nhấn giọng ở những câu hỏi tu từ,những hình ảnh gợi cảm.
- Giáo viên đọc mẫu-học sinh đọc 
Gv: Nhận xét
Gv: Tóm tắt
? Văn bản được viết theo phương thức biểu đạt nào?
-> Tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm.
? Hãy tóm tắt văn bản?
? Văn bản được chia làm mấy phần? Nội dung chính của từng phần?
? Người kể trong văn bản này là ai và kể về sự việc gì? 
Hs trả lời
? Nhân vật người kể chuyện xuất hiện ở những cách xưng hô nào? Thuộc đại từ ngôi thứ mấy?
Tôi (ngôi thứ nhất số ít )và chúng tôi(ngôi thứ nhất số nhiều)
? Hãy xác định những đoạn văn có mạch kể xưng “tôi” và “chúng tôi”?
Hs: 
Người kể chuyện xưng tôi: đoạn văn đầu đến “ chiếc gương thần xanh” và đoạn văn cuối “ Tôi lắng nghe” -> hết; 
Xưng chúng tôi: từ “ vào năm học cuối cùng...xa thẳm biêng biếc kia.
? Khi nào người kể chuyện nhân danh “Tôi” ? Khi nào nhân danh “Chúng Tôi” ?
Hs: Dựa vào sgk để xác định
- Xưng tôi: Xưng tôi: là người kể tự giới thiệu mình là một hoạ sĩ người làng Ku-ku-rêu.
- Xưng chúng tôi: vẫn là lời kể của nhân vật tôi, nhưng nhân vật tôi đại diện cho đám bạn học cũ “bọn con trai” ngày trước( người kể là một đứa trẻ trong bọn).
?. Theo em 2 mạch kể này , mạch kể nào quan trọng hơn? Vì sao?
- 2 mạch kể: mạch kể 1 xưng tôi dài hơn, quan trọng và đậm nét hơn. 
- Mạch kể 1 nằm ở đầu và cuối văn bản, bao bọc lấy mạch kể 2 và hơn nữa trong mạch kể 2 lại có cả mạch kể 1.
 = > Người kể chuyện đã hoá thân vào nhân vật vẽ lại 2 cây phong, nhập hồn vào 2 cây phong để cảm nhận chúng bằng tâm hồn của người nghệ sĩ.
= > đó là cách kể chuyện thật độc đáo.
?. Em có nhận xét gì về mạch kể trong văn bản này?
- Văn bản có hai mạch kể: phân biệt nhưng lại lồng ghép vào nhau bổ sung cho nhau để cùng tập trung diễn tả những tình cảm, những kỉ niệm, nhất là thể hiện sự gắn bó giữa con người với thiên nhiên tươi đẹp. = > Cảm xúc được mở rộng, vừa riêng vừa chung. Cho thấy tình yêu thiên nhiên và làng quê là tình yêu sâu sắc và rộng lớn của cả một thế hệ
Gv chuyển ý
 Ngay từ đầu văn bản tác giả đã giới thiệu với chúng ta về làng Ku-ku-rêu. 
Vậy làng ku ku rêu được tac giả miêu tả qua những chi tiết từ ngữ nào?
? Từ những từ ngữ và hình ảnh miêu tả ở trên ,em hãy hình dung đây là một làng quê như thế nào?
? Làng Ku-ku-rêu còn đẹp hơn bởi có hình ảnh nào nổi bật nhất ,ấn tượng nhất qua lời người kể?
? Họa sĩ biết hai cây phong từ khi nào?
-> Từ thủa bắt đầu biết mình.
? Hai cây phong hiện lên nổi bật như thế nào?
? Tại sao tác giả lại ví hai cây phong như một ngọn hải đăng?
? Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào?Có tác dụng gì?
Biện pháp tu từ: So sánh mang ý nghĩa biểu tượng.
Tác dụng: Tái hiện hình ảnh hai cây phong khẳng định được vai trò không thể thiếu được, và niềm tự hào của người dân làng Ku-ku-rêu về hình ảnh hai cây phong.
? Đối với người kể mỗi lần về thăm quê đều coi bổn phận đầu tiên là từ xa đưa mắt nhìn ngắm nhìn cây phong.Nỗi nhớ hai cây phong được tác giả diễn tả như thế nào?
? Hai cây phong còn có điều gì đặc biệt?
? Tiếng nói riêng ấy được ở những hình ảnh,từ ngữ nào?
Hs làm việc theo nhóm
? Để miêu tả hai cây phong tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? tác dụng ntn?
? Qua bức tranh em cảm nhận như thế nào về hai cây phong ở làng Ku-ku-rêu?
? Miêu tả về hai cây phong đẹp và sinh động như vậy giúp em hiẻu thêm gì về tác giả?
=> Baèng tình yeâu queâ höông, yeâu vuøng ñaát thaûo nguyeân cuûa mình maø ngöôøi keå ñaõ taïo neân böùc tranh thaät sinh ñoäng, ñeïp ñeõ. Moät böùc tranh ngaân nga caû nhöõng giai ñieäu “ tieáng laù reo cho ñeán khi say söa ngaây ngaát”. Ñoaïn vaên taû hai caây phong ñeïp nhö moät baøi thô veà moät loaøi caây. Ngöôøi keå ñaõ caûm nhaän ñöôïc caû söï soáng cuûa vaät voâ tri, voâ giaùc, phaûi chaêng taùc giaû coù moät trí töôûng töôïng phong phuù, maõnh lieät. Söï maõnh lieät aáy ñaõ veõ laïi linh hoàn noàng thaém cuûa laøng queâ.
I. Đọc - tìm hiểu chung:
1. Tác giả-Tác phẩm:
* Tác giả :
- Ai-ma-tốp (1928-2008)
* Tác phẩm : 
- Thể loại: Truyện ngắn
- Xuất xứ: Nằm ở phần đầu truyện: "Người thầy đầu tiên"
2. Đọc văn bản và tìm hiểu chú thích:
a. Đọc văn bản :
b. Tìm hiểu chú thích :
- 1, 11, 15, 5
c. Tóm tắt văn bản.
3. Bố cục – ngôi kể :
* Bố cục : 2 phần :
- P1: Từ “ Làng Ku – ku – rêu ... gương thần xanh”
-> Hai cây phong trong cảm nhận của nhân vật “Tôi”.
- P2: “ Vào năm học ... trường Đuy- sen”
-> Kí ức tuổi thơ về hai cây phong quê nhà.
* Ngôi kể : Ngôi thứ nhất hai mạch kể lồng ghép:
- Mạch kể “tôi” 
-> “Tôi” ngày ấy còn là họa sĩ.
- Mạch kể: "Chúng tôi"
-> “bọn con trai” ngày ấy: 
=> Hai mạch kể ít nhiều phân biệt và lồng ghép vào nhau,bổ sung cho nhau. 
-> Làm cho câu chuyện trở nên sống động , gần gũi, chân thật hấp dẫn đối với người đọc.Cảm xúc được mở rộng ,vừa riêng vừa chung
II. Đọc – hiểu văn bản:
1. Hai cây phong trong cảm nhận của nhân vật « Tôi ».
a. Làng Ku ku rêu:
+ Nằm ven chân núi
+ Trên một cao nguyên rộng
+ Khe nước ào ào từ nhiều ngách đá
+ Phía dưới là thung lũng đất vàng
+ Cánh thảo nguyên mênh mông nằm giữa các nhánh rặng núi Đen
+ Con đường sắt...thẫm màu chạy tít đến tận chân trời phía tây.
-> Đẹp ,thanh bình như một bức tranh
b. Hình ảnh hai cây phong :
- Vị trí : ở giữa đồi.
Như ngọn hải đăng đặt trên núi
-> So sánh -> Tín hiệu dẫn đường về làng.
=> Không thể thiếu đối với những người đi xa về làng.
- Có tâm hồn riêng, có tiếng nói riêng
-> Cảm nhận rát tinh tế.
-> Vẻ đẹp độc đáo của hai cây phong.
4. Củng cố: 
? Hình ảnh Hai Cây Phong trong văn bản này gợi cho em nhớ gì về tuổi thơ nơi làng quê mình - Cho học sinh nhắc lại nội dung cơ bản của văn bản “Hai cây phong”
5. HDVN:
 - Về nhà học bài, tóm tắt lại văn bản.
 - Chuẩn bị tiếp văn bản.
 - Soạn bài: Ôn tập truyện kí Việt Nam.
**********************************