Giáo án Ngữ văn 8 - Bài 21: Ngắm trăng

GIÁO ÁN NGỮ VĂN 8 ( HK2)
Bài 21
Ngắm trăng
Đi đường ( tự học có hướng dẫn)
Câu cảm thán
Câu trần thuật
Viết bài làm văn số 5: Văn thuyết minh
MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
Văn: Giúp HS:
-Cảm nhận được tình yêu thiên nhiên thắm thiết và phong thái ung dung của Bác Hồ dù trong hoàn cảnh tù ngục.
-Thấy được sức hấp dẫn nghệ thuật của bài thơ 
-Bài “ Đi đường “ hiểu được ý nghĩa tư tưởng : Từ việc đi đường núi mà gợi ra bài học đường đời 
Tiếng Việt
Củng cố và nâng cao kiến thức về câu cảm thán và câu trần thuật đã học ở Tiểu học, nắm vững đặc điểm hình thức và chức năng của hai kiểu câu này.
Làm Văn
Vận dụng kiến thức về văn bản thuyết minh để làm tốt bài tập làm văn số 5
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
Ngắm Trăng
Oån định lớp 
Kiểm tra bài cũ
 -Đọc thuộc lòng bài thơ “ Tức cảnh Pắc Pó “
-Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật bài thơ trên
3. Giới thiệu bài :
 	Năm lớp 7 các em đã học một số bài thơ của Bác viết về trăng như: “ Cảnh khuya, Rằm tháng giêng “.Tình yêu thiên nhiên, phong thái ung dung, lạc quan luôn là vẻ đẹp trong tâm hồn Bác. Trăng với Bác luôn là bạn tri âm tri kỷ. Các em sẽ hiểu rõ hơn qua bài học ngày hôm nay: “ Ngắm Trăng “.
Họat đông của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Ghi bảng
Hoạt động 1: 
 Giới thiệu tập “ Nhật ký trong tù “ của Hồ Chí Minh 
-Em hãy nêu hòan cảnh sáng tác bài thơ ?
-Giáo viên đọc một lần và hướng dẫn đọc 
-Gọi học sinh đọc văn bản phiên âm, dịch nghĩa dịch thơ 
Hoạt động 2
-Tìm hiểu nghĩa chữ Hán
Nại nhược hà /khó hững hờ 
Câu hỏi tu từ : nại nhược hà ?
(Biết làm thế nào ? ) đó là sự xốn xang, bối rối của một tâm hồn nghệ sĩ rất nhạy cảm trước vẻ đẹp của thiên nhiên 
- Dịch là “ Khó hững hờ “ ta lại hiểu : nhân vật trữ tình quá bình thản, có phần hững hờ chứ không rung cảm như trong câu thơ chữ Hán 
-Hai câu thơ sau có kết cấu đăng đối : đối trong từng câu và đối hai câu với nhau.
Bản dịch đã làm mất đi cấu trúc đăng đối làm giảm đi sức truyền cảm của bài thơ.
Hoạt động 3:
Tìm hiểu văn bản
-Bác đã ngắm trăng trong hoàn cảnh như thế nào?
-Tại sao Bác lại viết:Trong tù không rượu cũng không hoa ?
Trăng,hoa,thơ,rượu là những thú vui tinh thần cao quí của các tao nhân mặc khách ngày xưa.Trước ánh trăng đẹp họ thường uống rượu,ngắm hoa,ngâm thơ thì sự thưởng thức trăng đó mới thú vị,mĩ mãn.
-Điệp từ “không” nhấn mạnh cái thiếu của người tù-một chiến sĩ có tâm hồn nghệ sĩ trước vẻ đẹp của thiên nhiên.
-Gvcho HS đọc câu 2
-Em hiểu tâm trạng của Bác ra sao trước vẻ đẹp ánh trăng?
-Bác cảm thấy bối rối ,xốn xang trong lòng.
+Hai câu thơ đầu thể hiện nét đẹp gì trong tâm hồn Bác trước cảnh trăng đẹp?
Trước cảnh đẹp như thế dù đang là người tù Bác vẫn là người yêu thiên nhiên một cách say mê quên cả những gian nan, cực khổ chốn lao tù
.-HOẠT ĐỘNG 4 :
-Gọi Hs đọc 2 câu cuối
Gvcho HS quan sát đối chiếu bản phiên âm với bản dịch thơ
-Em hãy nhận xét về sự sắp xếp vị trí các từ?
-Việc sử dụng nghệ thuật đối có hiệu quả như thế nào về ý nghĩa ?
 -Cấu trúc đối thể hiện mối giao hòa giữa người và trăng
+Qua đó em thấy bài thơ toát lên vẻ đẹp gì ở Bác ?
Một sức mạnh tinh thần kì diệu.Bài thơ giúp ta có cái nhìn hai phía.Phía này là nhà tù đen tối,là hiện thực tàn bạo còn ngoài kia là vầng trăng thơ mộng , là thế giới của cái đẹp, bầu trời tự do. Ở giữa là song sắt nhà tù nhưng song sắt nhà tù trở nên bất lực,vô nghĩa người tù đã biến mất mà chỉ có nhà thơ và ánh trăng. Hai tâm hồn tri âm tri kỷ tìm đến với nhau.
Ta hiểu được tình yêu thiên nhiên,một tinh thần “thép”, một phong thái ung dung vượt lên mọi hoàn cảnh ở Bác.
 Thân thể ở trong lao
 Tinh thần ở ngoài lao
HOẠT ĐỘNG 5
Câu hỏi thảo luận:
Câu 5* (Sgk tr 38)
 Rằm tháng giêng
 Cảnh khuya
 Trung thu .
Ở mỗi bài Bác sáng tác trong từng hoàn cảnh khác nhau nhưng tất cả đều thể hiện 1 tâm hồn nghệ sĩ luôn mở ra giao hòa với ánh trăng.
HOẠT ĐỘNG 6
-Em hãy nêu giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ ?
-Bài thơ tiêu biểu cho phong cách của Bác mang đậm màu sắc cổ điển nhưng rất hiện đại.Thể thơ tứ tuyệt giản dị mà hàm súc cùng với phép đối,nhân hóa ta hiểu được tâm hồn nghệ sĩ của người chiến sĩ vĩ đại. 
Học sinh đọc phần chú thích
( Sgk tr 37,38)
-Bác ngắm trăng trong hoàn cảnh bị tù đày.
- 3 HS đọc
-Hsgiải thích: Khó hững hờ
-Khó quên cảnh đêm nay
-Nhà thơ không thể hờ hững được.
-Bác ngắm trăng trong hoàn cảnh bị tù đày.
-Trong hoàn cảnh bị giam cầm nhà tù làm gì có rượu ,hoa cho tù nhân.
( Hs có thể có ý kiến khác) 
-Tâm trạng bối rối,xốn xang.Bác không thể hững hờ được trước vẻ đẹp của đêm trăng sáng.
-Một con người yêu thiên nhiên .
-Một phong thái ung dung ,lạc quan yêu đời.
-HS đọc thơ
-Nhận xét:Bản phiên âm có cấu trúc đối
Nhân-nguyệt
Nguyệt-thi gia
Chữ song đứng giữa câu tạo sự cân xứng trong từng câu và cả cặp câu.
-Bản dịch :khó thấy rõ phép đối
-Người tù đang thả tâm hồn vượt ra ngoài song sắt để ngắm trăng sáng.Trăng cũng như một ngưới bạn vượt qua chắn song nhà tù tìm đến ngắm nhà thơ.
-Bác không chỉ là nhà Cách mạng mà còn là nhà thơ, một tâm hồn nghệ sĩ với tình yêu thiên nhiên, phong thái ung dung tự tại.
Các nhóm HS thảo luận :
-đọc những bài thơ có trăng
-Nhận xét trăng trong thơ Bác
-Thể thơ tứ tuyệt
Sử dụng phép đối, nhân hóa
-Tình yêu thiên nhiên,phong thái ung dung của Bác bất chấp hoàn cảnh ngục tù.
 Đọc –hiểu chú thích :
1. Tác giả: Hồ Chí Minh
2.Tác phẩm:
 a) Xuất xứ: Trích trong tập”Nhật ký trong tù”.Tập thơ viết bằng chữ Hán gồm 133 bài.
-Bài thơ được sáng tác trong khoảng thời gian Bác bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam ở Quảng Tây (Trung Quốc) (8/1942-9/1943)
 b) Thể loại : thất ngôn tứ tuyệt.
II. Đọc hiểu văn bản
-Khai đề :
Trong tù không rượu cũng không hoa 
Điệp từ “ không “ nhấn mạnh cái thiếu trong thú vui tinh thần của thi nhân .
-Thừa đề :
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ 
Tâm hồn rung động mãnh liệt của người tù trước cảnh trăng đẹp .
-Chuyển - hợp : 
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ 
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ
( Đối, nhân hóa )
Sự giao hòa gắn bó giữa người và trăng, bạn tri âm tri kỷ.
 Tình yêu thiên nhiên, phong thái ung dung tự tại, bản lĩnh phi thường của người chiến sĩ – nghệ sĩ
III. Tổng kết 
Ghi nhớ SGK Tr38
4.Củng cố:Nêu giá trị nội dung và nghệ thuật bài thơ trên .
	5.Dặn dò:Học thuộc lòng 2 bài thơ.