Giáo án thi Ngữ văn: Văn bản: Hai cây phong (trích: “người thầy đầu tiên”) (Ai-Ma-tốp)

Tuần 9
Ngày soạn: 5/10/2008
Tiết 33
Văn bản: hai cây phong
	 (Trích: “Người thầy đầu tiên”) 
 (Ai-ma-tốp)
I. Mục tiêu cần đạt: 
Giáo viên giúp học sinh:
 	- Phát hiện trong văn bản hai cây phong có hai mạch kể, ít nhiều phân biệt lồng vào nhau dựa trên các đại từ nhân xưng khác nhau của người kể chuyện, vì ở trong bài người kể chuyện nói mình là hoạ sĩ nên chúng ta hướng học sinh ngòi bút hội họa của tác giả khi miêu tả hai cây phong. 
	- Giúp học sinh hiểu rõ những nguyên nhân khiến hai cây phong gây xúc động cho người kể chuyện.
	- Hiểu được tấm lòng gắn bó thiết tha với quê hương, đất nước
	- Khơi gọi ở học sinh những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ, mái trường, quê hương
II. Chuẩn bị:
* Giáo viên: - Sưu tầm chân dung Ai-ma- tốp
 - Truyện Người thầy đầu tiên
* Học sinh: 	- Soạn câu hỏi sách giáo khoa
III. Hoạt động dạy học :
1. ổn định tổ chức:
2. Kiểm tra bài cũ:
? Chiếc lá cuối cùng được hoạ sĩ Bơ-men vẽ trên tường có thể coi là một kiệt tác được không? Vì sao?
? Hãy chỉ rõ nghệ thuật đảo ngược tình huống hai lần trong chiếc lá cuối cùng của o .Hen ri
3. Bài mới:
Các em thân mến!
Tình yêu mái trường, yêu thầy, yêu bạn, yêu quê hương vốn là tình cảm trong sáng, thiêng liêng. Tình cảm ấy là mạch ngồn cảm xúc nuôi lớn tâm hồn con người, nó theo ta suốt cả cuọc đời. Nhà văn Ai-ma-tốp đã xúc động và ghi lại trong văn bản "Hai cây phong". Mời các em mở sgk trang 96!
Hoạt động của thầy và trò
nội dung bài học
Cô giơi thiệu với các em: đây là chân dung nhà văn Ai-ma-tốp.
? Nêu hiểu biết của em về tác giả Ai-ma-tốp
Giáo viên thuyết trình:
Ai-ma-tốp (1928-2007) xuất thân trong gia đình công chức. Năm 1933, ông tốt nghiệp đại học nông nghiệp rồi làm kĩ thuật chăn nuôi. Mấy năm sau ông học văn học rồi chuyển hoạt động báo chí, viết văn.
? Nêu các tác phẩm tiêu biểu của tác giả
- Ông có nhiều tác phẩm nổi tiếng:
+ Gia-mi-li-a.
+ Người thầy đầu tiên.
+ Cây phong non quàng khăn đỏ.
+ Mắt lạc đà.
Tác phẩm đầu tay của ông là “ Gia-mi-li-a” ( viết năm 1958) được Aragông Pháp cho là bản tình ca hay nhất.
* ông được nhận nhiều giải thưởng:
- Giải thưởng văn học Lê-nin năm 1963.
- Giải thưởng quốc gia Liên-xô năm 1968.
- Đầu năm 2004, ông được nhận danh hiệu giáo sư danh dự của trường Đại học tổng hợp quốc gia Matxcơva mang tên Lô-mô-nô-xốp.
? Em hãy cho biết xuất xứ văn bản “Hai cây phong” của tác giả Ai-ma-tốp.
- GV tóm tắt tác phẩm: “Người thầy đầu tiên”. 
Giáo viên hướng dẫn đọc:
 chú ý giọng chậm rãi, hơi buồn buồn, gợi nhớ nhung và suy nghĩ của người nói chuyện. Có chút thay đổi giọng đọc giữa những đoạn người kể chuyện xưng tôi và chúng tôi để phân biệt người kể và điểm nhìn nghệ thuật.
? Truyện được kể từ ngôi thứ mấy
? Trong bài văn, người kể chuỵên xưng là gì? 
? "Tôi" ở đây còn được giới thiệu là ai?
? Khi người kể xưng  chúng tôi  là chỉ ai.
? Căn cứ vào độ dài của hai mạch kể, vào thế bao bọc của mạch kể này đối với mạch kể kia, cho biết mạch kể nào quan trọng hơn?
? Việc đan xen thay đổi ngôi kể có tác dụng gì.
- Đan xen giữa hiện tại và quá khứ, trưởng thành và thiếu niên, một người và nhiều người làm cho câu chuyện sinh động, hấp dẫn, gần gũi, ấm áp, tin cậy với người đọc
* Do đó, bài văn gồm hai mạch kể ít nhiều phân biệt và lồng vào nhau.
? Truyện sử dụng những phương thức nghệ thuật nào? phương thức nghệ thuật nào là chính.
? Tìm bố cục của đoạn trích dựa trên ngôi kể?
Bố cục:
Phần 1: “Làng Ku–ku- rêu ... phía tây”
=> Giới thiệu về làng Ku-ku -rêu.
Phần 2: “Phía trên làng tôi chiếc gơng thần xanh”
=> Hai cây phong trong cảm nhận của nhân vật tôi khi về thăm quê.
Phần 3: “Vào năm học cuối cùng  biêng biếc kia”
=> Hai cây phong và kí ức tuổi thơ
Phần 4: đoạn còn lại.
=> Hai cây phong và ngời thầy Đuy-sen
? Trong tác phẩm xuất hiện những hình ảnh nào.
- Hình ảnh hai cây phong (cảm xúc của tôi khi về thăm).
- Hình ảnh thảo nguyên.
- Hình ảnh con người (tôi, chúng tôi, thầy Đuy- sen).
? Hình ảnh nào nổi bật nhất.
- Tôi và hai hai cây phong.
? Trong mạch kể xưng chúng tôi có hai đoạn, em hãy tóm tắt ý từng đoạn.
+ Vào năm học cuối cùngbao la và ánh sáng: 
Bọn trẻ chơi đùa, trèo lên hai cây phong phá tổ chim
+ Còn lại: Phong cảnh quê làng và cảm giác của chúng tôi khi từ ngọn cây phong nhìn xuống.
? Theo em, đoạn nào thú vị hơn
đ Đoạn 2 thú vị hơn vì đây là những cảnh và cảm xúc mới mẻ, lạ lùng mà có lẽ lần đầu tiên bọn trẻ mới có được khi toàn cảnh quê hương quen thuộc bỗng hiện ra dưới chân mình.
? Trong ký ức tuổi thơ hình ảnh bọn trẻ hiện về qua chi tiết nào? 
? Nhận xét về việc sử dụng từ ngữ của tác giả khi miêu tả hình ảnh của bọn trẻ. 
? Những chi tiết ấy hé lộ điều gì về bọn trẻ.
? Em thử hình dung tâm trạng của bọn trẻ khi đến với hai cây phong để phá tổ chim
- Sung sướng, say sưa, thích thú.
? Cùng với hình ảnh bọn trẻ thì cảnh vật thiên nhiên cũng hiện về trong chi tiết nào
? Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì để miêu tả hình ảnh thiên nhiên
? Qua chi tiết ấy, em cảm nhận về bức tranh thiên nhiên ấy như thế nào
? Qua đó cho thấy hình ảnh hai cây phong có mối quan hệ như thế nào với bọn trẻ trong làng
Giáo viên bình: Hai cây phong như những người bạn vô cùng thân thiết, bao dung, độ lượng và gắn bó với bọn trẻ trong làng. Bọn trẻ chơi đùa không biết chán trên cành và dưới gốc hai cây phong cổ thụ. Đó là nơi ghi lại dấu ấn kỉ niệm của tuổi thơ, là nơi bọn trẻ đùa vui, kết bạn, Hai cây phong không chỉ là nơi tụ hội trò chơi của bọn trẻ mà còn là nơi trú ẩn sinh sôi của các loài chim.
? Không chỉ là trò chơi ở ngọn đồi có hai cây phong này, mà trên cao ngất của hai cây phong ấy còn điều gì thu hút bọn trẻ?
- Một phép thần thông vụt mở ra một thế giới đẹp vô ngần của không gian bao la ánh sáng.
? Nếu khi đến với hai cây phong, lúc đầu bọn trẻ mải mê, đùa nghịch, chơi trò chơi phá tổ chim. Nhưng khi trèo lên trên cao ngất ấy bọn trẻ thế nào
- Quên cả chim lẫn tổ chim.
? Chi tiết nào nói đến tâm trạng của bọn trẻ khi ở trên ngọn cây phong
Giáo viên: Bọn trẻ sửng sốt, sung sướng, nín thở lặng người, ngây ngất vì phát hiện thế giới đẹp vô ngần không gian bao la ánh sáng đầy bí ẩn và quyến rũ.
? Vì sao bọn trẻ lại lặng người đi
? Từ trên ngọn cây cao ngất ngang tầm cánh chim bay, bọn trẻ đã khám phá ra điều gì 
? Tác giả sử dụng bút pháp nghệ thuật nào trong đoạn văn trên
- So sánh 
? So sánh dòng sông như sợi chỉ bạc gợi tả dòng sông dưới góc độ quan sát của bọn trẻ như thế nào
- Dòng sông nhỏ, bé, uốn lượn , sáng lấp lánh 
? Vì sao dòng sông chỉ như sợi chỉ bạc mỏng manh, chuồng ngựa của nông trang chỉ như một căn xép bình thường
- Nhìn từ xa, trên tầm cao ngất cánh chim bay, dòng sông trở nên bé nhỏ.
? Không chỉ quan sát thấy dòng sông mà không gian hiện ra trước mắt bọn trẻ như thế nào. 
Không gian rộng lớn, bao la
? Tác giả sử dụng phương thức nghệ thuật nào chủ yếu trong đoạn văn trên. 
? Qua đó, em hãy nhận xét ngòi bút miêu tả của tác giả.
? Cảm nhận của em về bức tranh ấy.
? Từ trên ngọn cây bọn trẻ đã tự hỏi điều gì
- Đã phải đấy là nơi tận cùng thế giới chưa, hay phía sau vẫn còn bầu trời như thế này, những đám mây, những đồng cỏ và sông ngòi như thế này ?...
? Như vậy, hai cây phong đã gợi ra điều gì cho bạn trẻ
? Em có nhận xét về kí ức tuổi thơ của người hoạ sĩ và những người bạn của mình .
- Kí ức đẹp, trong sáng, đầy bí ẩn. Đó là tuổi thơ ham hiểu biết, khám phá, diệu kì. Kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ: sâu sắc, khó phai, kì diệu.
? Người hoạ sĩ hồi tưởng về thời thơ ấu với cảm xúc như thế nào
Giáo viên: hai cây phong để lại ấn tượng hằn sâu trong tâm hồn bọn trẻ. Bọn trẻ yêu quí, gắn bó với hai cây phong. Đó là nơi tiếp sức tuổi thơ , khám phá thế giới. Nó là cái ghế, là bệ đỡ chắp cánh cho ước mơ, khát vọng lần đầu thức tỉnh trong tâm hồn những đứa trẻ.
? Qua bài học, em nhận thấy hai cây phong đã mang lại cho bọn trẻ điều gì ?
- Niềm vui.
- Sự hiểu biết.
- Niềm khao khát khám phá chắp cánh những ước mơ.
I. Tác giả - tác phẩm:
 1. Tác giả: (1928-2007)
- Nhà văn nước cộng hoà Cư-rơ-gư-xtan. 
- Nhà văn tài năng.
2. Tác phẩm:
- “Hai cây phong” trích mấy trang đầu truyện Người thầy đầu tiên.
- Sáng tác năm 1961 đặt giải thưởng Lê-nin
II. Tìm hiểu văn bản:
Ngôi kể : ngôi thứ nhất
- Tôi và chúng tôi
- "Tôi": người hoạ sĩ thời hiện tại nhớ về quá khứ.
- "Chúng tôi": nhân danh cả bọn con trai ngày trước, hồi ấy người kể chuyện cũng là một đứa trẻ trong bọn.(người kể chuyện và các bạn thời quá khứ).
- Mạch kể của người kể chuyện xưng tôi là quan trọng hơn.
- Phương thức tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm.
1. Hai cây phong và kí ức tuổi thơ:
* Bọn trẻ:
- Bọn con trai chúng tôi chạy ào lên đây phá tổ chim.
- Đi chân đất, công kênh nhau
- Trèo lên cao thi xem ai can đảm hơn
đ Các động từ chỉ hoạt động.
đ Bọn trẻ tinh nghịch, hồn nhiên, hiếu động, ngộ nghĩnh.
đ Sung sướng, say sưa, thích thú.
* Hai cây phong:
- Nghiêng ngả đung đưa như chào mời đến với bóng râm mát rượi, tiếng là xào xạc, dịu hiền.
- Đàn chim hốt hoảng kêu, chao đi chao lại.
đ Nghệ thuật so sánh, các từ tượng thanh, tượng hình
đ Bức tranh thiên nhiên sinh động có sắc, có thanh, có hình .
đ Hai cây phong như những người bạn thân thiết, bao dung, độ lượng và gắn bó với bọn trẻ trong làng. 
đ Sửng sốt, nín thở, lặng người đi.
*Từ trên ngọn cây:
- Đất rộng bao la.
- Chuồng ngựa của nông trang như một căn nhà xép bình thường.
- sau làng dải thảo nguyên hoang vu mất hút trong làn sương mờ đục.
- Xa thẳm biêng biếc của thảo nguyên.
- Dòng sông lấp lánh tận chân trời như sợi chỉ bạc mỏng manh.
đ Nghệ thuật so sánh
đ Phương thức nghệ thuật miêu tả
đ Ngòi bút phác hoạ giàu hình ảnh, đường nét, âm thanh.
đ Hai cây phong đã mang lại cho bọn trẻ sự hiểu biết về một thế giới đẹp đẽ vô ngần, không gian bao la ánh sáng, đầy bí ẩn và quyến rũ của miền đất lạ.
đ Hai cây phong chắp cánh ước mơ, gợi niềm khao khát được khám phá những điều bí ẩn của thế giới.
đ Yêu mến, tự hào, tràn đầy nhớ thương.
Bài tập thảo luận :
4. Củng cố: - GV hệ thống nội dung bài giảng.
5. Hướng dẫn về nhà:
- Học kĩ bài
- Chuẩn bị tiếp phần còn lại của văn bản. 
IV. Rút kinh nghiệm:
Tuần 9
Ngày soạn: 5/10/2008
Tiết 34
Văn bản: hai cây phong (Tiếp theo)
	 (Trích: “Người thầy đầu tiên”) 
(Ai-ma-tốp)
I. Mục tiêu cần đạt: 
Giúp học sinh:
- Phát hiện trong văn bản hai cây Phong có hai mạch kể, ít nhiều phân biệt lồng vào nhau dựa trên các đại từ nhân xưng khác nhau của người kể chuyện, vì ở trong bài người kể chuyện nói mình là hoạ sĩ nên chúng ta hướng học sinh ngòi bút hội họa của tác giả khi miêu tả hai cây phong. 
- Giúp học sinh hiểu rõ những nguyên nhân khiến hai cây phong gây xúc động cho người kể chuyện.
- Bồi dưỡng cho học sinh lòng yêu mái trường, yêu thầy cô, yêu quê hương.
II. Chuẩn bị:
* Giáo viên: - Sưu tầm chân dung nhà văn Ai-ma- tốp
 - Truyện Người thầy đầu tiên
* Học sinh:	- Soạn câu hỏi sách giáo khoa
III. Hoạt động dạy học :
1. ổn định tổ chức:
2. Kiểm tra bài cũ:
? Tóm tắt văn bản Hai cây phong và cho biết mạch kể chuyện.
3. Bài mới:
Hoạt động của thầy và trò
nội dung bài học
? Hai cây phong trong hồi ức của nhân vật tôi hiện ra cụ thể thế nào.
? Suy nghĩ của em về vị trí của hai cây phong
? Nghệ thuật đặc sắc được sử dụng trong đoạn văn? Tác dụng?
? Hai cây phong ở đỉnh đồi làng Ku-ku-rêu có gì đặc biệt với tôi.
? Mặc dù ở trên đồi cao, đứng xa khó nhìn thấy chúng, nhưng đối với tôi thì sao.
? Chi tiết đó hé lộ về tình cảm của tôi với hai cây phong như thế nào.
? Từ chốn xa xôi về làng tôi thường nghĩ đến điều gì
? Chứng tỏ tình cảm của người hoạ sĩ với hai cây phong ấy như thế nào
? Điều cuối cùng mà nhân vật tôi chưa hề nghĩ đến thuở thiếu thời là gì
? Khái quát những nét nghệ thuật đặc sắc của văn bản.
? Em hãy hình dung hình ảnh hai cây phong trong kí ức của tác giả.
Hướng dẫn HS rút ra ghi nhớ
? Qua đó giúp em hiểu gì về nhà văn Ai-ma-tốp.
- Nhà văn có năng lực cảm nhận tinh tế, trí tưởng tượng phong phú, mãnh liệt, tâm hồn nhạy cảm.
? Điều mà tôi chưa hề nghĩ đến thuở thiếu thời là gì.
- Ai là người trồng hai cây phong, người ấy ấp ủ hi vọng gì, vì sao gọi trường Đuy-sen.
Giáo viên bình: Hai cây phong trở nên đặc biệt, ngoài lí do trên, nó còn gắn với tên tuổi một người: thầy giáo trường làng đầu tiên có công xây dựng mái trường, xoá mù chữ cho bọn trẻ trong làng những năm 20 sau cách mạng tháng 10 Nga. Chính thầy Đuy-sen đem hai cây phong về cùng cô bé An-tư-nai. Thầy gửi gắm hai cây phong non ước mơ, hi vọng, đứa trẻ nghèo An-tư-nai sẽ lớn lên, thông minh thành tài, là người có ích.
? Điều bí ẩn đó giúp ta hiểu gì về hai cây phong.
? Từ điều bí ẩn đó, cảm nhận của em về người hoạ sĩ .
? Em hãy khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản hai cây phong của nhà văn Ai-ma-tốp.
? Việc tác giả đan xen và lồng ghép hai ngôi kể, hai điểm nhìn nghệ thuật trong đoạn văn có hiệu quả nghệ thuật như thế nào? 
I. Tác giả - tác phẩm:
II. Tìm hiểu văn bản:
2. Hai cây phong và thầy Đuy-sen. 
- Hai cây phong ở vị trí trên cao, trên giữa ngọn đồi.
- Như ngọn hải đăng đặt trên núi, như hai cái cột tiêu dẫn lối về làng.
đ Vị trí cao, trên làng, trên đỉnh đồi dễ quan sát.
đ Nghệ thuật so sánh: hai cây phong như cột tiêu, tín hiệu dẫn đường về làng, là niềm tự hào của làng Ku-ku-rêu.
- Gắn liền với những kỉ niệm thời thơ ấu mà tác giả trân trọng, nâng niu.
* Đứng từ xa
- Cảm biết được chúng, lúc nào cũng nhìn rõ.
- Hai cây phong từ lâu trở thành một hình ảnh kí ức trong tâm hồn tác giả, biểu hiện tình yêu và nỗi nhớ làng quê của một người con sống xa quê.
đ Gắn bó, yêu quí, trân trọng hai cây phong. Nó là ấn tượng hằn sâu trong tâm hồn tôi.
- Sắp được thấy chúng chưa.
- Mong về làng để được lên đồi với hai cây phong.
- Đứng dưới gốc nghe lá reo đến khi say sưa
đ Yêu hai cây phong, thương nhớ cây đắm say như tâm hồn thương nhớ con người.
- Hai cây phong có tiếng nói riêng, có tâm hồn riêng, chan chứa lời ca êm dịu
- Nghiêng ngả thân cây, lay động lá cành... không ngớt tiếng rì ràonhư sóng thuỷ triều, tiếng thì thầm như đốm lửa, tiếng thở dài như thương tiếc ai, reo vù vù như ngọn lửa, cháy rừng rực trong bão giông.
- Thì thầm tha thiết.
- Im bặt một thoáng.
đ Miêu tả chi tiết tinh tế, so sánh, nhân hoá .
đ Hai cây phong như hai anh em sinh đôi, hai con người với sức lực dẻo dai, dũng mãnh với tâm hồn phong phú, có cuộc sống riêng.
đ Gửi gắm ước mơ, hi vọng những đứa bé nghèo khổ, thông minh, ham học như An-tư-nai sẽ trưởng thành, thành người có ích.
- Hai cây phong sở dĩ trở nên đặc biệt vì nó gắn với tên tuổi một người - thầy giáo trường làng Đuy-sen. Thầy là ân nhân của làng. Chính thầy đã đem hai cây phong non về đây, cùng với cô học trò nghèo khổ An-tư-nai.
đ Tình yêu trường, yêu quê hương, yêu hai cây phong gắn với tình yêu người thầy giáo; tình yêu thiên nhiên gắn với tình yêu thương nhớ con người.
III. Tổng kết : 
* Ghi nhớ: sgk 
- Trong đoạn trích người thầy đầu tiên của Ai-ma-tốp, hai cây phong được miêu tả hết sức sinh động bằng ngòi bút đậm chất hội hoạ. Người kể chuyện truyền cho chúng ta tình yêu quê hương da diết và lòng xúc động đặc biệt vì đấy là hai cây phong gắn với câu chuyện về thầy Đuy-sen, người đã vun trồng ước mơ, hi vọng cho những học trò nhỏ của mình.
4. Củng cố:
 - Giáo viên hệ thống nội dung bài giảng.
5. Hướng dẫn về nhà:
- Học kĩ bài
- Soạn: Thông tin về ngày trái đất năm 2000
IV. Rút kinh nghiệm: