Ngày soạn: 20/09/2019 Tuần: 6 Ngày dạy: /09/2019 Tiết: 29,30 CHIẾC LÁ CUỐI CÙNG O. Hen-ri 1. Mục tiêu 1.1. Kiến thức, kĩ năng, thái độ a. Kiến thức: Nhân vật, sự kiện, cốt truyện trong một tác phẩm truyện ngắn hiện đại Mĩ. Lòng cảm thương, sự sẻ chia giữa những nghệ sĩ nghèo. Ý nghĩa của tác phẩm nghệ thuật vì cuộc sống của con người. b. Kĩ năng: Vận dụng kiến thức về sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong tác phẩm tự sự để đọc-hiểu tác phẩm. Phát hiện, phân tích đặc điểm nổi bật về nghệ thuật kể chuyện của nhà văn. Cảm nhận được ý nghĩa nhân văn sâu sắc của truyện. KNS: Sèng cã t×nh yªu thư¬ng vµ tr¸ch nhiÖm víi mäi ngưêi xung quanh. - Chứng minh tình huống truyện đảo ngược hai lần. - Viết đoạn văn cảm nhận về nhân vật. c. Thái độ - Gi¸o dôc lßng yªu thư¬ng, sù c¶m th«ng vµ nghÞ lùc sèng - Suy nghÜ vÒ bµi häc t×nh ngưêi rót ra tõ c©u chuyÖn 1.2. Mục tiêu về phẩm chất, năng lực cần hình thành và phát triển cho học sinh - Năng lực chung: năng lực tự học, năng lực quản lí bản thân, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực sáng tạo. - Năng lực đặc thù: năng lực thưởng thức văn học/ cảm thụ thẩm mĩ. - Phẩm chất: sống nhân ái, giúp đỡ, yêu thương mọi người xung quanh. Có ý thức tự lập, tự tin, tự chủ, sống có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước. 2. Chuẩn bị a. Giáo viên: Hình ảnh liên quan đến bài học b. Học sinh: Đọc soạn bài Chiếc lá cuối cùng. 3. Các bước lên lớp 3.1. Ổn định lớp 3.2. Kiểm tra bài cũ (3 phút) ? Ph©n tÝch nh÷ng ưu, nhưîc ®iÓm cña §«n Ki-h«-tª trong ®o¹n trÝch ''§¸nh nhau víi cèi xay giã''? (Có thể nói dưới ngòi bút sinh động vừa nghiêm chỉnh vừa bỡn cợt tác giả, h/a §«n Ki-h«-tª hiện lên là 1 con ng đầy mộng mơ (lão mang những k/vong đẹp, hành động dũng cảm, bản lĩnh kiên cường nhưng lại có những nhầm lẫn trog suy nghĩ, gàn dở trog việc làm chỉ vì lão bị a/huog của những trag sách cũ kĩ lỗi thời.) 3.3. Bài mới - 1 - * Hoạt động 1: khởi động (1 phút) Mục đích của hoạt động: giới thiệu bài, tạo tâm thế, chú ý cho hs khi vào bài mới. Các em đã được học một số tác phẩm tự sự như đoạn trích Trong lòng mẹ của Nguyên Hồng, truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao, Cô bé bán diêm của An- Đec-Xen. Chúng ta vô cùng xúc động trước tình cảm mẹ con, cha con, bà cháu sâu nặng, đó là những tình cảm ruột thịt thiêng liêng cao quý. Hôm nay trong tiết học này cô và các em sẽ đến với Chiếc lá cuối cùng, để khám phá thêm một nét đẹp tình cảm nữa, tình cảm bạn bè, tình yêu thương những con người cùng khổ. Hoạt động của Thầy và trò Nội dung *Hoạt động 2: Hoạt động tìm tòi, tiếp nhận kiến thức Kiến thức 1: GV hướng dẫn HS tìm hiểu I. Đọc- tìm hiểu chú thích chung (22 phút) Mục đích của hoạt động: giúp hs nắm tác giả, tác phẩm, tóm tắt và bố cục văn bản. 1. Đọc GV: Hướng dẫn đọc Khi đọc cần rõ ràng những câu, đoạn đạt trong dấu ngoặc kép (“”) lời nói trực tiếp của 2. Chú thích các nhân vật. Đoạn cuối, lời kể của Xiu về cái chết của cụ Bơ - men (Giọng lắng xuống, cảm động, nghẹn ngào) -Giáo viên đọc mẫu đoạn đầu. HS đọc tiếp. ? Hãy trình bày hiểu biết của em về nhà văn a. Tác giả O.Henri! - O - Hen-ri (1862 - 1910) là nhà văn - Hướng dẫn HS tìm hiểu các từ khó. Mỹ GV dành 5 phút kể tóm tắt cho HS nghe - Ông là nhà văn chuyên viết truyện Những tác phẩm chính của ông? ngắn (600 truyện) viết từ lúc còn trẻ - Truyện của ông thường nhẹ nhàng, nhưng và rất nổi tiếng vào giai đoạn cuối toát lên tinh thần nhân đạo cao cả, tình đời. thương yêu những người nghèo khổ. Bắp cải và vua chúa; Bốn triệu; Trung tâm miền tây; Tiếng nói của thành phố; Những sự lựa chọn. Căn gác xép, Cái cửa xanh, Tên cảnh sát và gã lang thang, Chiếc lá cuối cùng, Quà tặng của các đạo sỹ, khi người ta yêu, Sương mù ở Xen Tôn. b. Tác phẩm: Chiếc lá cuối cùng Vị trí của đoạn trích trong tác phẩm? - §Ò tµi miªu t¶ cuéc sèng nghÌo khæ cña nh©n d©n MÜ - Đoạn trích là phần cuối của truyện ngắn Chiếc lá cuối cùng. - 2 - - Truyện ngắn của ông nổi tiếng với những cốt truyện độc đáo có cách kết thúc bất ngờ cùng đảo ngược hai tình huống song song. ? Hãy tìm bố cục của đoạn trích? c. Bố cục đoạn trích - Có thể chia thành 3 đoạn: - “Khi hai người lên gác táng đá”: cụ Bơ-men và Xiu lên gác thăm Giôn-xi. Hai người lo sợ nhìn những chiếc lá cuối cùng trên dây thường xuân ngoài cửa sổ. - “Sáng hôm sau Thế thôi” Hai ngày đã trôi qua, chiếc lá cuối cùng vẫn không rụng và Giôn-xi đã qua cơn nguy hiểm. - Còn lại: Xiu kể cho Giôn-xi đang bình phục về cái chết bất ngờ của cụ Giôn-xi. 3.Tóm tắt văn bản Qua phần đọc, em hãy tóm tắt cốt truyện - Trình bày: tại một khu họa sĩ nọ, có Chiếc lá cuối cùng.? một cô gái ốm đang nằm đợi chết. Hoặc: - Thắt nút: Sự ốm liên quan đến Rồi cụ Bơ - men và Xiu lên gác. Giôn xi những chiếc lá trường xuân đang đang ngủ. Xiu kéo mành xuống che kín cửa rụng. sổ và ra hiệu cho Bơ - men ngồi làm mẫu - Phát triển: Lá cứ rụng, sức khỏe của cho Xiu vẽ. Sáng hôm sau Xiu tỉnh dậy thì Giôn-xi cùng dần tàn. thấy Giôn Xi đang nhìn những tấm mành - Đỉnh điểm: Chỉ còn một lá trường kéo xuống. Cô ra lệnh Xiu kéo mành lên để xuân, nếu lá ấy rơi thì sự sống của nhìn thấy cây thường xuân. lạ thay, sau trận Giôn-xi cũng rơi theo. mưa vùi dập vẫn còn 1 chiếc lá thường xuân - Kết thúc: Lá không rơi, Giôn-xi bám trên tường gạch. Giôn xi nghĩ rằng: không chết. Trong đêm qua chiếc lá sẽ rụng và Giôn xi sẽ lìa đời. Ngày hôm đó trôi qua, màn đêm buông xuống chiếc lá đó vẫn ở trên tường. Trời sáng Giôn xi lại ra lệnh kéo mành lên, chiếc lá vẫn còn đó. Giôn xi ngắm nhìn chiếc lá sức khoẻ dần dần hồi phục, Giôn xi ngồi dậy xem chị Xiu nấu nướng và hi vọng một ngày nào đó sẽ vẽ được vịnh Na-plơ. Buổi chiều Bác sĩ tới khám bênh cho Giôn xi và kết luận sức khoẻ của Giôn xi được 5/10 rồi bác sĩ xuống nhà thăm một bệnh nhân khác đó là cụ Bơ-Men. Chiều hôm đó, Xiu tới bên giường Giôn xi nằm kể cho Xiu nghe: Việc Bơ men vẽ chiếc lá trong đêm ông đã bị - 3 - bệnh viêm phổi và chết ? Ai là nhân vật chính trong truyện ? Các nhân vật sau đều có thể là nhân vật chính: - Giôn-xi: cô họa sĩ nghèo bị bệnh, không muốn sống, vì cứ ngỡ sự sống của mình đang dần lìa đi như những chiếc lá trường xuân rụng trong mùa đông rét mướt, nhưng sau đó lại muốn sống vì chiếc lá cuối cùng không rụng. - Xiu: Cô họa sĩ nghèo hết lòng chăm sóc bạn khi bạn bị ốm. Xiu là biểu tượng của tình bạn cao cả. - Cụ Bơ-men: Người họa sĩ già, rất thương yêu Xiu và Giôn-xi nên đã xả thân vẽ chiếc lá cuối cùng trong đêm mưa rét để cứu Giôn-xi. Ông chết vì bị sưng phổi. - Chiếc lá: Là kiệt tác của Bơ-men, chiếc lá có khả năng cứu sống con người. Qua hình tượng chiếc lá, ta thấy sự hi sinh âm thầm đầy cao cả của Bơ-men và khát vọng của ông gửi gắm vào chiếc lá đó. Kiến thức 2: GV hướng dẫn Hs đọc hiểu văn bản (50 phút) II. Tìm hiểu văn bản Mục đích của hoạt động: giúp hs nắm nội dung, nghệ thuật của văn bản ? Phần đầu văn bản Tg giới thiệu Xiu và 1. Nhân vật Giôn-xi: Giôn-xi thông qua những chi tiết nào? - Nghề nghiệp: hoạ sĩ nghèo - Sở thích: giống nhau - Giôn-xi bị viêm phổi: ko chịu ăn, ? Sáng hôm sau Giôn-xi ra lệnh kéo mành uống. Đếm lá: ngược lên để làm gì? * Sáng: mắt thẫn thờ, giọng thều thào ? Thấn thờ là trạng thái ntn? giọng thều thào -> nhìn chiếc lá là giọng ntn? ? Hình dung của em về nhân vật Giôn-xi từ chi tiết mtả dáng vẻ thẫn thờ và giọng thều thào của cô? - Giôn-xi là một cô gái trẻ, một hoạ ? Trong đoạn trích, em thấy Giôn-xi đang ở sĩ trẻ. Cô đang bị sưng phổi nặng. tình trạng như thế nào? Bệnh tật và nghèo túng khiến cô chán nản, thẫn thờ mở to cặp mắt nhìn tấm mành mành xanh đã kéo xuống. Một cô gái trong tình trạng ? Em hiểu thêm gì về tâm trạng của Giôn-xi sức khoẻ yếu ớt, gần như cạn kiệt qua câu nói: “Em cứ tưởng là nhất định sức sống trong đêm vừa qua nó đã rụng. Em nghe => Tâm trạng bi quan, tuyệt vọng, ít - 4 - thấy gió thổi. Hôm nay nó sẽ rụng thôi và nghị lực làm cho bệnh tình ngày cùng lúc đó thì em sẽ chết”? càng nguy hiểm và tính mạng bị đe (Tâm trạng thường gặp ở những người ít doạ, thật ngớ ngẫn và đáng thương. nghị lực khi gặp bệnh tật và khó khăn. Chính trong tâm trạng chán nản và mỏi mệt, thất vọng ấy, cô lại gắn sự kéo dài sự sống của mình với những chiếc lá rụng trên dây thường xuân. Tàn nhẫn, thờ ơ, chán chường không phải là bản tính của cô mà do bệnh nặng, do thiếu nghị lực gây nên. Cô đã sẵn sàng đón đợi lúc mình lìa đời như chiếc lá cuối cùng lìa cành). ? Đêm hôm đó thời tiết diễn ra ntn? ? Khi trời vừa hửng sáng Giôn-xi đã có yêu cầu gì? * Đêm: gió bấc ào ào, mưa đập mạnh ? Tàn nhẫn nghĩa là ntn? (Tàn ác, độc ác * Trời vừa hửng sáng: đến thậm tệ, ko chút xót thương) - Con người tàn nhẫn->kéo mành. ? TS Giôn-xi lại nhìn chiếc lá hồi lâu? - nhìn chiếc lá hồi lâu. Giôn-xi đã cảm nhận được điều gì từ chiếc - muốn chết là có tội. lá cuối cùng vẫn còn đó? - soi gương, xem Xiu nấu nướng, gọi - Nhìn chiếc lá khâm phục sự dũng cảm, cháo, sữa, rượu-> ước muốn vẽ vịnh kiên cường của chiếc lá. Cái nhìn ấy dần Na-plơ. dần hâm nóng lại trái tim yếu đuối, lạnh giá của cô. Cô có 1 loạt cử chỉ, hành động, ngôn ngữ chứng tỏ có sự thay đổi, hồi sinh. Từ chỗ chỉ đợi chết, mong chết-> thấy muốn chết là có tội, từ chỗ ko muốn ăn, uống->xin tí cháo, ít sữa, ít rượu, từ chỗ chăm chăm nhìn cây thường xuân->ngắm mình trong gương, xem Xiu nấu nướng, từ chỗ buông xuôi->hi vọng sẽ vẽ vịnh Na-plơ ? Chiều hôm sau Giôn-xi đã có hành động gì? ? Em có nx gì về tâm trạng của Gi ôn-xi sau * Chiều hôm sau: vui vẻ đan khăn khi nhìn chiếc lá? ? Nguyên nhân nào làm Giôn-xi khỏi bệnh? => Hồi sinh, vui vẻ, yêu cuộc sống, ? Qua nhân vật Giôn-xi, em có thể rút ra bài bạn bè và nghệ thuật. học gì? * Bài học: Con người phải có nghị ? Tại sao khi nghe Xiu kể chuyện về cái lực, tình yêu cuộc sống, lạc quan. chết của cụ Bơ-men, tác giả không để Giôn- Người ta có thể tự chữa bệnh cho xi có thái độ gì? mình bằng nghị lực, tình yêu cuộc (Câu chuyện thêm gợi mở, thêm dư ba để sống, bằng sự đấu tranh và chiến người đọc cùng bâng khuâng tiếc nhớ và thắng bệnh tật. cảm phục một lão nghệ sĩ, một con người. - 5 - Cũng có thể để cho Giôn-xi khóc, Giôn-xi cùng Xiu đi thăm mộ cụ Bơ-men Nhưng cao tay hơn cả là cứ để Giôn-xi im lặng, cho sự cảm động thật sâu xa, thấm thía, thấm vào tâm hồn cô và tâm hồn người đọc) TIẾT 2 - HS đọc lại đoạn đầu. 2.Tình cảm của Xiu ? Tại sao Xiu cùng cụ Bơ-men sợ sệt ngó ra ngoài cửa sổ nhìn cây thường xuân rồi nhìn nhau chẳng nói năng gì? (Vì lo cho bênh tật và tính mạng của Giôn- xi, vì nhớ đến ý định sẽ chết cùng chiếc lá cuối cùng của bạn. Vì biết nói gì nữa đây, khi cứ theo chiều hướng này thì chỉ đêm tới lá thường xuân sẽ rụng hết – và tất nhiên Giôn-xi sẽ khó qua khỏi. Họ không dám làm Giôn-xi nản lòng thêm). ? Sáng hôm sau, Xiu có biết chiếc lá cuối - Làm theo một cách chán nản. cùng là giả, là vẽ không? Vì sao? - Ô kìa! (Tất nhiên, Xiu cũng như Giôn-xi chưa hề biết chiếc lá cuối cùng là giả. Vì khi Giôn- xi thều thào ra lệnh kéo mành thì Xiu làm theo một cách chán nản và Xiu cũng tỏ ra hết sức ngạc nhiên: Ô kìa!) ? Em có nhận xét gì về chi tiết đó? => Xiu hết sức quan tâm lo lắng cho ? Khi Giôn-xi nói “Hôm nay nó sẽ rụng thôi Giôn-xi nên không muốn em tuyệt và cùng lúc đó thì em sẽ chết” Xiu đã có vọng khi chứng kiến chiếc lá cuối hành động gì? cùng đã rụng mất và hết sức vui ? Hốc hác có nghĩa ntn? mừng khi thấy chiếc lá vẫn còn. (gầy và ko có tinh thần) - Hành động: + cúi khuôn mặt hốc hác + em hãy nghĩ đến chị, chị sẽ làm gì đây. ? Tình cảm của Xiu đối với Giôn-xi ntn? =>Chứng tỏ Xiu đã vất vả chăm sóc và lo lắng cho Giôn-xi, tận tình chăm sóc, động viên, an ủi, nhiệt tình, chu đáo. Tình cảm chân thành và yêu thương tha thiết của một người bạn tốt. 3. Bí mật của Chiếc lá cuối cùng: ? Hãy hình dung suy nghĩ của cụ Bơ-men khi sợ sệt nhìn ra ngòai cửa sổ và không nói năng gi? (Thương yêu, lo lắng cho Giôn-xi. Nảy sinh - 6 - ý định vẽ bức tranh). ? Cụ Bơ-men đã vẽ bức tranh trong hoàn cảnh nào và tại sao tác giả không trực tiếp miêu tả cảnh đó mà phải qua lời kể của Xiu? (Cụ đã một mình vẽ trong trận mưa vùi dập và những cơn gió phũ phàng kéo dài suốt cả đêm. Đó là sự hi sinh thầm lặng nhưng cao cả để đem lại niềm tin trong cuộc sống cho đồng loại). ? Em có nx gì về cách vẽ chiếc lá của cụ? - Vẽ âm thầm và bí mật ? Em có nhận xét gì về cụ Bơ-men? - Con người có tình yêu thương và ? Xiu đã nhận xét bức tranh Chiếc lá cuối lao động hi sinh quên mình vì nghệ cùng là một kiệt tác, em có đồng ý không? thuật, cao cả. Vì sao? (- Đó là một tác phẩm hội hoạ. => Chiếc lá cuối cùng là một kiệt - Giống thật cuống lá màu xanh sẫm, đến rìa tác: Ko quản đêm khuya, mưa lạnh, lá hình răng cưa nhuốm màu vàng úa đến gió rét, sức khoẻ của tuổi già cụ vẫn hai hoạ sĩ chuyên nghiệp như Giôn-xi và ngồi vẽ chiếc lá. Chiếc lá có giá trị Xiu đều không nhận ra. (Tuy nhiên không cứu sống 1 con người vì nó giống lá phải giống thật là đẹp) thật, nó chất chứa tình yêu thương - Góp phần cứu sống môt sinh mạng. con người, cụ đã vẽ nó bằng cả tấm - Nó được tạo nên bởi sinh mạng của một lòng và sinh mạng của mình và thành nghệ sĩ lao động quên mình). công bất ngờ. ? Để có được kiệt tác đó, cụ Bơ-men đã mất bao nhiêu thời gian? (Mất cả cuộc đời, sinh mạng). ? Em có suy nghĩ gì về người hoạ sĩ Bơ- men cũng như quy luật sáng tạo nghệ thuật? (Một nghệ sĩ chân chính trong quy luật nghiệt ngã của sáng tạo nghệ thuật.) KNS: Sống là cho, chứ đâu nhận riêng mình. Sèng cã t×nh yªu thư¬ng vµ tr¸ch nhiÖm víi mäi ngưêi xung quanh. 4. Nghệ thuật đảo ngược tình ? Kết thúc truyện bằng 2 sự kiện bất ngờ đối huống hai lần lập nhau tạo nên hiện tượng đảo ngược tình - Lần 1: Đối với Giôn-xi, ai cũng huống 2 lần? đó là những lần nào? tưởng cô sẽ chết vì bệnh nặng, nghèo túng, chán đời nhưng cô lại dần ? Nhưng ở cả hai trường hợp đó có điểm gì dần khỏi bệnh và khoẻ mạnh. - Lần chung? 2: Đối với cụ Bơ-men, tuy nghiện (Đều gắn với bệnh sưng phổi và chiếc lá rượu nhưng khoẻ mạnh bỗng cảm cuối cùng. Giôn-xi bị sưng phổi nhưng vì lạnh, sưng phổi rồi qua đời. chiếc lá mà hồi phục; cụ Bơ-men vì chiếc lá mà bị sưng phổi rồi chết). => Cách kết thúc đảo ngược tình ? Theo em, nghệ thuật này có tác dụng gì? huống khiến nhân vật trong truyện và - 7 - người đọc thấy bất ngờ và hấp dẫn. Kiến thức 3: GV hướng dẫn Hs tổng kết III. Tổng kết văn bản (5 phút) Mục đích của hoạt động: giúp hs rút ra ghi nhớ 1. Nội dung ? Qua những nội dung đã phân tích, theo em - Cảnh ngộ và diễn biến tâm trạng nhà văn muốn nhắn gởi điều gì qua tác của Giôn-xi. phẩm? - Hình tượng người nghệ sĩ giàu tình yêu thương: Xiu, cụ Bơ-men. - Ý nghĩa của tác phẩm nghệ thuật chân chính: vì sự sống của con người. ? NT tiêu biểu của đoạn trích? 2. Nghệ thuật KTNC: Chứng minh truyện Chiếc lá cuối - Dàn dựng cốt truyện chu đáo, các cùng của O Hen-ri, qua trích đoạn này, tình tiết được sắp xếp tạo nên hứng được kết thúc trên cơ sở hai sự kiện bất thú đối với độc giả. - Nghệ thuật kể chuyện đảo ngược ngờ đối lập nhau tạo nên hiện tượng đảo tình huống 2 lần tạo nên sức hấp dẫn ngược tình huống hai lần, gây hứng thú cho thiên truyện. cho bạn đọc? - Giôn xi bị viêm phổi nặng -> tưởng sẽ 3. Ý nghĩa văn bản chết -> Giôn-xi trở lại với 8ang yêu đời, Chiếc lá cuối cùng là câu chuyện bệnh tình thoát cơn nguy hiểm. cảm động về tình yêu thương giữa - Cụ Bơ men khoẻ mạnh -> bị bệnh sưng những người nghệ sĩ nghèo. Qua đó, tg thể hirnj quan niệm của mình về phổi -> chết -> khiến nhân vật trong mục đích của sáng tạo nghệ thuật. truyện bất ngờ, độc giả cũng bất ngờ. * Ghi nhớ: SGK/90 - Cho HS đọc ghi nhớ. * Hoạt động 3: GV hướng dẫn học sinh luyện tập (3 phút) * Mục đích của hoạt động: giúp hs vận dụng lý thuyết làm được bài tập trong sách giáo khoa. - GV cho hs về nhà vẽ lại bức tranh chiếc lá cuối cùng. - GV hướng dẫn - HS thực hiện. *Hoạt động 4: Vận dụng, mở rộng (2 phút) Mục đích của hoạt động: giúp hs áp dụng kiến thức học vào thực tiễn. - Trong cuộc sống, khi chính bản thân các em gặp phải khó khăn, thử thách, gian nan thì em phải làm gì? (Sống tích cực, đối mặt vượt qua chông gai, - 8 - tin tưởng vào những điều tốt đẹp,...) 3.4. Hướng dẫn các hoạt động tiếp nối (1 phút) - Tóm tắt truyện, học bài theo nội dung đã phân tích. - Nghĩ và viết một kết thúc truyện khác cho truyện này. - Soạn bài: Luyện tập viết đoạn văn tự sự kết hợp miêu tả, biểu cảm. 4. Kiểm tra đánh giá chủ đề/bài học (3 phút) ? Qua “chiÕc l¸ cuèi cïng” em hiÓu g× vÒ t tëng vµ tµi cña OHenri? (Yªu th¬ng, quý träng ngêi nghÌo khæTµi viÕt truyÖn víi nh÷ng kÕt thóc ®éc ®¸o, bÊt ngê.) KTNC: Tác giả kết thúc truyện bằng cái chết của cụ Bơ-Men có tạo cho người đọc bi quan không? (Kết thúc như vậy không thể thể hiện sự bi quan mà tia sáng một tấm lòng nhân ái, người hoạ sĩ đã chiến thắng. Cụ Bơ-Men chết đi nhưng kiệt tác chiếc lá của cụ thì sống mãi và như vậy cụ Bơ-Men cũng sống mãi trong lòng chúng ta.) 5. Rút kinh nghiệm . Ngày soạn: 20/09/2019 Tuần: 8 Ngày dạy: /09/2019 Tiết: 31 LUYỆN TẬP VIẾT ĐOẠN VĂN TỰ SỰ KẾT HỢP VỚI MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM 1. Mục tiêu 1.1. Kiến thức, kĩ năng, thái độ a. Kiến thức: Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự. - Làm bài tập 2. b. Kĩ năng - Thực hành sử dụng kết hợp các yếu tố miêu tả, biểu cảm trong làm văn kể chuyện. - Viết đoạn văn tự sự có sử dụng yếu tố miêu tả, biểu cảm có độ dài khoảng 90 chữ. c. Thái độ: Cần xác định được sự việc và nhân vật chính trong văn tự sự hoặc một câu chuyện kể. 1.2. Mục tiêu về phẩm chất, năng lực cần hình thành và phát triển cho học sinh - Năng lực chung: năng lực tự học, năng lực quản lí bản thân, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực sáng tạo. - Năng lực đặc thù: năng lực thưởng thức văn học/ cảm thụ thẩm mĩ. - 9 - - Phẩm chất: Có ý thức tự lập, tự tin, tự chủ, sống có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước. 2. Chuẩn bị a. Giáo viên: bài tập về Luyện tập viết đoạn văn tự sự kết hợp miêu tả, biểu cảm. b. Học sinh: Đọc và soạn bài Luyện tập viết đoạn văn tự sự kết hợp miêu tả, biểu cảm. 3. Các bước lên lớp 3.1. Ổn định lớp 3.2. Kiểm tra bài cũ: lồng ghép vào bài học 3.3. Bài mới * Hoạt động 1: khởi động (1 phút) Mục đích của hoạt động: giới thiệu bài, tạo tâm thế, chú ý cho hs khi vào bài mới. Chúng ta đã nắm được trong tiết học trước về việc viết những đoạn văn tự sự có yếu tố miêu tả biểu cảm. Trong tiết học này chúng ta đi phần luyện tập viết đoạn văn tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm. Hoạt động của Thầy và trò Nội dung *Hoạt động 2: Hoạt động tìm tòi, tiếp nhận kiến thức (10 phút) Mục đích của hoạt động: giúp học sinh củng cố kiến thức về đoạn văn tự sự có sử dụng yếu tố miêu tả, biểu cảm. 1. Từ sự việc và nhân vật đến đoạn GV yêu cầu hs tìm hiểu các dữ kiện ở mục văn tự sự có yếu tố miêu tả và biểu I, sgk cảm ? Những yếu tố cần thiết để xây dựng đoạn + Những yếu tố cần thiết để xd đoạn v văn tự sự là gì? ăn tự sự: Sự việc, nhân vật chính - Sự việc: gồm một hoặc nhiều các hành vi, hành động...đã xảy ra cần được kể lại một cách rõ ràng, mạch lạc để những người khác cũng được biết - Nhân vật chính: là chủ thể của hành động hoặc là một trong những người chứng kiến sự việc đã xảy ra ? Vai trò của các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong đoạn văn tự sự? - Có vai trò làm cho sự việc trở nên dễ hiểu, hấp dẫn và nhân vật chính trở nên gần gũi, sinh động - Các yếu tố miêu tả biểu cảm có thể nhiều hay ít; đậm hay nhạt; nhưngnó chỉ có vai trò bổ trợ cho sự việc và nhân vật chính + 5 bước xây dựng đoạn văn tự sự ? Quy trình xây dựng đoạn văn tự sự gốm mấy bước? Nhiệm vụ của từng bước là gì? - 10 - Gồm 5 bước + Bước 1: lựa chọn sự việc chính: sự việc Bước 1: Lựa chọn các sự việc chính có đối tượng là đồ vật, con người (sự việc có đối tượng là đồ vật.) + Bước 2: Lựa chọn ngôi kể Bước 2: Lựa chọn ngối kể (Ngôi thứ - Người kể ở ngôn thứ nhất (số ít): tôi, nhất.) mình, tối, em... - Người kể ở ngôi thứ nhất số nhiều: chúng tối, - Người kể ở ngôi thứ nhất (số ít hoặc số nhiều) gián tiếp, thường là tác giả giấu mình đi để cho nhân vật chính phát ngôn + Bước 3: Xác định thứ tự kể Bước 3: Xác định thứ tự kể GV: Khởi đầu: lời mở đầu có thể là cảm tư - Khởi đầu: có thể là cảm tưởng, nhận ởng, nhận xét, hành động xét, hành động VD: Em ngồi thẩn thờ trước cái lọ hoa đẹp vừa bị vở tan Chỉ vì một chút vội vàng mà em đã phải trả giá bằng sự tiệc nuối, ân hận - Thế là cái lọ hoa đẹp mà bố em rất thích đ - Diễn biến: Kể lại sự việc một cách ã bị vở tan - Chắc là bố em sẽ buồn lắm chi tiết, có xen kẻ miêu tả và biểu cảm - Huỵch một cái, em bị vấp ngã không sao gượng lại được. Cái lọ hoa đẹp ở trên tay bị văng ra và vỡ tan GV: Diễn biến: Kể lại sự việc một cách chi tiết, có xen kẻ miêu tả và biểu cảm VD: Vỡ thành những mảnh lớn có thể gắn - Kết thúc: Suy nghĩ cảm xúc của bản lại bằng keo thân hoặc thái độ tình cảm của người - Ngắm nghía mân mê những mãnh vỡ có thân, bạnbè sau khi sùự việc đã xảy hoa văn đẹp ra. Bài học kinh nghiệm về tính cẩn - Thu dọn, nhặt nhạnh các mãnh vỡ thận - Các sự việc có liên quan: bố, mẹ, anh, chị về và chứng kiến sự việc GV: Kết thúc: suy nghĩ cảm xúc của bản thân hoặc thái độ, tình cảm của người thân, bạn bè sau khi sự việc đã xảy ra. Bài học kinh nghiệm về tính cẩn thận + Bước 4: xác định liều lượng các yếu tố Bước 4: Xác định liều lượng các yếu miêu tả, biểu cảm sẽ dùng để viết đoạn văn tố miêu tả, biểu cảm để dùng viết đ tự sự oạn văn tự sự - Miêu tả: hình dáng, màu sắc, chất liệu, - Miêu tả: hình dáng, màu sắc, chất vẻ đẹp của cái lọ hoa liệu của cái lọ hoa - Biểu cảm: suy nghĩ tình cảm, trân trọng, - Biểu cảm: suy nghĩ tình cảm, trân ngưỡng mộ, sự nuối tiếc và ân hận trọng, ngưỡng mộ, sự nuối tiếc và ân hận + Bước 5: Viết thành đoạn văn Bước 5: Viết thành đoạn văn - 11 - * Hoạt động 3: GV hướng dẫn học sinh II. Luyện tập luyện tập (26 phút) Mục đích của hoạt động: giúp hs vận dụng lý thuyết làm được bài tập trong sách giáo khoa. Bài tập 1 - Cho sự việc và nhân vật sau đây: Sau khi Đóng vai ông giáo và cho viết một bán chó, lão Hạc sang báo để ông giáo biết. đoạn văn kể lại giây phút lão Hạc - Hãy đóng vai ông giáo và cho viết một sang báo tin bán chó với vẻ mặt và đoạn văn kể lại giây phút lão Hạc sang báo tâm trạng đau khổ. tin bán chó với vẻ mặt và tâm trạng đau khổ. HS viết đoạn văn (10 phút) KTNC: Bài tập 2 ? Hãy tìm đoạn văn tương ứng của Nam - “Nụ cười như mếu Lão khóc hu Cao trong truyện ngắn Lão Hạc. So hu” sánh, đối chiếu với đoạn văn mà em vừa hoàn thành và rút ra nhận xét: - Đoạn văn của Nam Cao đã kết hợp yếu -> Các yếu tố miêu tả, biểu cảm đã tố miêu tả và biểu cảm ở chỗ nào? khắc sâu vào lòng người đọc một lạo Những yếu tố miêu tả và biểu cảm đã Hạc khốn khổ về hình dáng bên ngoài giúp Nam Cao thể hiện được điều gì? - Và đặc biệt là thể hiện được rất sinh - Đoạn văn của em đã kết hợp được các động sự đau đớn, quằn quại về tinh yếu tố miêu tả và biểu cảm chưa? thần của một người trong giây phút ân hận, xót xa, *Hoạt động 4: Vận dụng, mở rộng (5 phút) Mục đích của hoạt động: giúp hs củng cố, mở rộng kiến thức. - Cho hs viết một đoạn văn tự sự kết hợp miêu tả, biểu cảm, chủ đề tự chọn. (hs viết theo yêu cầu của giáo viên.) 3.4. Hướng dẫn các hoạt động tiếp nối (1 phút) - Viết đoạn văn tự sự kể lại một sự việc trong các truyện đã học có kết hợp kể- tả- biểu cảm. - Soạn: Lập ý cho bài văn tự sự kết hợp miêu tả, biểu cảm. Soạn theo câu hỏi sách giáo khoa. 4. Kiểm tra đánh giá chủ đề/bài học (2 phút) ? Viết đoạn văn tự sự có kết hợp yếu tố kể-tả-biểu cảm có bao nhiêu bước? Kể tên những bước đó? (Bước 1: Lựa chọn các sự việc chính (sự việc có đối tượng là đồ vật.) Bước 2: Lựa chọn ngối kể (Ngôi thứ nhất.) Bước 3: Xác định thứ tự kể Bước 4: Xác định liều lượng các yếu tố miêu tả, biểu cảm để dùng viết đ oạn văn tự sự Bước 5: Viết thành đoạn văn ) 5. Rút kinh nghiệm - 12 - Ngày soạn: 20/09/2019 Tuần: 8 Ngày dạy: /09/2019 Tiết: 32 LẬP DÀN Ý CHO BÀI VĂN TỰ SỰ KẾT HỢP VỚI MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM 1. Mục tiêu 1.1. Kiến thức, kĩ năng, thái độ a. Kiến thức: Cách lập dàn ý cho văn bản tự sự có sử dụng yếu tố miêu tả và biểu cảm. - Làm thêm bài tập vận dụng 2. b. Kĩ năng: Xây dựng bố cục, sắp xếp các ý cho bài văn tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm. Viết một bài văn tự sự có sử dụng yếu tố miêu tả và biểu cảm có độ dài khoảng 450 chữ. c. Thái độ: Ph¶n håi, l¾ng nghe tÝch cùc, tr×nh bµy suy nghÜ, ý tưëng c¸ nh©n, trao ®æi ®Ó x¸c ®Þnh c¸ch lËp dµn ý cho bµi v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m. 1.2. Mục tiêu về phẩm chất, năng lực cần hình thành và phát triển cho học sinh - Năng lực chung: năng lực tự học, năng lực quản lí bản thân, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực sáng tạo. - Năng lực đặc thù: năng lực thưởng thức văn học/ cảm thụ thẩm mĩ. - Phẩm chất: Có ý thức tự lập, tự tin, tự chủ, sống có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước. 2. Chuẩn bị a. Giáo viên: Giáo án; một số đoạn văn có chứa yếu tố kể, tả, biểu cảm. b. Học sinh: Soạn Cách lập dàn ý cho văn bản tự sự có sử dụng yếu tố miêu tả và biểu cảm. 3. Các bước lên lớp 3.1. Ổn định lớp 3.2. Kiểm tra bài cũ: (1 phút) Kiểm tra bài tập ở nhà của học sinh. 3.3. Bài mới * Hoạt động 1: khởi động (1 phút) Mục đích của hoạt động: giới thiệu bài, tạo tâm thế, chú ý cho hs khi vào bài mới. Chúng ta đã thực hành luyện tập viết những đoạn văn tự sự có yếu tố miêu tả biểu cảm. Trong tiết học này chúng ta tiến hành một bước quan trọng hơn đó là lập dàn ý cho bài văn tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm. Hoạt động của Thầy và trò Nội dung - 13 - *Hoạt động 2: Hoạt động tìm tòi, tiếp nhận kiến thức Kiến thức 1: GV hướng dẫn HS tìm I. Dàn ý của bài văn tự sự hiểu dàn ý của bài văn tự sự (10 phút) Mục đích của hoạt động: giúp học 1. Tìm hiểu dàn ý của bài văn tự sự sinh biết được dàn ý của bài văn tự sự a. Ngữ liệu: SGK/92-94 b. Nhận xét: ? Qua việc đọc, tìm hiểu ở nhà bài văn * Bố cục: trên có thể chia làm ba phần: Mở bài, Mở bài: Từ đầu đến ''bao nhiêu thứ bày la Thân bài và Kết bài. Hãy chỉ ra ba phần liệt trên bàn''. Nội dung chính là kể và tả đó và nêu nội dung khái quát của mỗi lại quang cảnh chung của buổi sinh nhật. phần. Thân bài: Từ ''Vui thì vui thật,'' đến Trinh vẫn lặng lẽ cười, chỉ gật đầu không nói'' Phần này tập trung kể về món quà sinh nhật độc đáo cửa người bạn. Kết bài: từ ''Cảm ơn Trinh quá'' đến ''để hôm nay có được chùm quả vàng tươi thơm mát này,...'' nêu cảm nghĩ của người bạn về món quà sinh nhật * Sự việc chính: Món quà sinh nhật độc đáo của Trinh giành cho người bạn thân của mình. ? Truyện kể về việc gì? Ai là người kể * Ngôi kể: ngôi thứ nhất số ít. chuyện (ở ngôi thứ mấy)? * Địa điểm: Trong buổi lễ sinh nhật của ? Câu chuyện xảy ra ở đâu? Vào lúc Trang. nào? Trong hoàn cảnh nào? * Nhân vật chính: Trang & Trinh. ? Chuyện xảy ra với ai? Có những nhân * Tính cách: 2 nv yêu quý nhau, hiểu vật nào? Ai là nhân vật chính? Tính cách nhau, biết tôn trọng và giữ gìn tình bạn. của mỗi nhân vật ra sao? +Trang: hồn nhiên vui mừng. +Trinh: kín đáo, đằm thắm,chân tình . + Thanh: nhanh nhẹn, tinh ý * Diễn biến ? Câu chuyện diễn ra như thế nào? Mở - Buổi lễ sinh nhật của Trang rất vui, đầu nêu vấn đề gì? Đỉnh điểm câu nhiều bạn, nhiều quà, người bạn thân nhất chuyện ở đâu? Kết thúc ở chỗ nào? là Trinh vẫn chưa đến. - Trinh đến mang theo món quà độc đáo: Cành ổi sai quả. - Chùm ổi gợi nhớ sự việc Trang đến chơi nhà Trinh và chơi bên cây ổi đang ra hoa. - Trinh giữ gìn chùm hoa, nâng niu trái quả để làm quà sinh nhật cho Trang. ? Điều gì đã tạo nên sự bất ngờ? (Điều tạo nên sự bất ngờ là tình huống truyện. Tâm trạng chờ đợi và có ý chê trách của nhân vật Trang - người kể - 14 - chuyện - về sự chậm trễ của người bạn thân để rồi sau đó mới vỡ lẽ ra rằng đó là sự chậm trễ đầy tình cảm, thật đáng trân trọng, thể hiện qua món quà sinh nhật thật đầy ý nghĩa. Điều bất ngờ là chùm ổi-> 1 món quà độc đáo ko phải là món quà mua vội bằng tiền trên đường phố mà nó được nâng niu, ấp ủ qua nhiều ngày) * Yếu tố miêu tả, biểu cảm ? Các yếu tố miêu tả, biểu cảm được kết - miêu tả tỉ mỉ các diễn biến của buổi sinh hợp và thể hiện ở những chỗ nào trong nhật giúp cho người đọc có thể hình dung truyện? Nêu tác dụng của những yếu tố ra không khí của nó và cảm nhận được miêu tả và biểu cảm này ? tình bạn thắm thiết giữa Trang &Trinh. (Miêu tả: suốt cả buổi sáng, nhà tôi tấp - bộc lộ t/c bạn bè chân thành và sâu sắc nập kẻ ra người vào các bạn ngồi chật giúp cho người đọc hiểu rằng tặng cái gì cả nhà nhìn thấy Trinh đang tươi ko quan trọng bằng tặng ntn cười Trinh dẫn tôi ra vườn Trinh lom khom Trinh vẫn lặng lẽ cười, chỉ gật đầu ko nói.) (Biểu cảm: tôi vẫn cứ bồn chồn ko yên bắt đầu lo tủi thân và giận Trinh giận mình quá tôi run run cảm ơn Trinh quá quí giá làm sao )* Tr Thứ tự kể: theo thời gian: hiện tại -> quá ? Những nội dung trên được tác giả kể khứ-> hiện tại. theo thứ tự nào? (Tuần tự theo thời gian trước - sau hay có gì đảo ngược, từ hiện tại nhớ về quá khứ...) (Kể các sự việc diễn biến từ đầu đến cuối buổi sinh nhật) kết hợp hồi ức ngược thời gian nhớ về sự việc đã diễn ra ''lâu lắm, từ mấy tháng trước...” ? Qua phần tìm hiểu trên, em hãy cho biết bố cục của bài văn tự sự? Nêu nội dung chính của mỗi phần? Kiến thức 2: GV hướng dẫn HS tìm 2. D àn ý của một bài văn tự sự hiểu dàn ý của một bài văn tự sự (10 phút) Mục đích của hoạt động: giúp học sinh biết được dàn ý của một bài văn tự sự ? Dàn ý của bài văn tự sự kết hợp các Më bµi: Giíi thiÖu sù viÖc, nh©n vËt, t×nh yếu tố miêu tả và biểu cảm có gì giống huèng x¶y ra c©u truyÖn và khác so với văn bản tự sự? Th©n bµi: KÓ l¹i diÔn biÕn theo mét tro×nh tù nhÊt ®Þnh (C©u truyÖn diÔn ra ë ®©u, khi - 15 - nµo? Víi ai? Nh thÕ nµo?) - trong khi kÓ cã thÓ xen miªu t¶, biÓu c¶m KÕt bµi: Nªu kÕt côc vµ c¶m nghÜ cña ngêi trong cuéc HS đọc mục 2&ghi nhớ SGK/95 * Ghi nhớ: SGK/ 95 KNS: Trong giao tiếp và tạo lập văn bản em nên sử dụng yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m khi cần thiết ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ khi nói và viết bµi v¨n tù sù.. * Hoạt động 3: GV hướng dẫn học sinh luyện tập (16 phút) II. Luyện tập * Mục đích của hoạt động: giúp hs vận dụng lý thuyết làm được bài tập trong sách giáo khoa. - Từ truyện Cô bé bán diêm, em hãy lập 1. Bài tập 1/95 ra một dàn ý cơ bản. - Dàn ý cơ bản: Mở bài: Giới thiệu quang cảnh đêm giao thừa và gia cảnh của em bé bán diêm, nhân vật chính trong truyện. Thân bài - Lúc đầu do không bán được diêm nên em bé không dám về nhà vì sợ bố đánh. Em tìm một góc tường ngồi tránh rét. Kết quả em vẫn bị gió lét hành hạ - Em bé đành liều quẹt các que diêm để sưởi ấm. Mỗi lẩn quẹt một que diêm, em lại thấy hiện lên một viễn cảnh ấm áp và đẹp đẽ. Diêm vụt tắt, em bé lại trở về với hiện tại tê cóng. Que diêm thứ tư được đốt lên, em nhìn thấy bà em. Vì muốn níu bà ở lại em đã bật tất cả các que diêm còn lại và bay lên trời cùng bà Kết bài: Sáng mồng một tết người ta chứng kiến cái chết thương tâm của em bé. Mọi người qua đường không ai biết được cái điểu kì diệu mà em bé đã trông thấy * Các yếu tố miêu tả và biểu cảm được đan xen vào trong quá trình kể chuyện, đặc biệt cảnh mộng tưởng cũng như cảnh thực sau khi diêm tắt được miêu tả rất sinh động. Kèm theo đó là những suy nghĩ và KTNC: Lập dàn ý cho đề bài: Hãy kể tâm trạng của nhân vật. về một kỉ niệm với người bạn tuổi thơ 2. Bài tập 2/95 - 16 - khiến em xúc động và nhớ mãi. Mở bài: Giới thiệu người bạn của mình là ai? Kỉ niệm khiến mình xúc động là kí niệm gì? (nêu một cách khái quát) Thân bài: Tập trung kể về kỉ niệm xúc động ấy. - Nó xảy ra ở. đâu, lúc nào? (thời gian, hoàn cảnh...) Với ai? (nhân vật) - Chuyện xảy ra như thế nào? (mở đầu, *Hoạt động 4: Vận dụng, mở rộng (5 diễn biến, kết quả) phút) - Điều gì khiến em xúc động? Xúc động Mục đích của hoạt động: giúp hs củng như thế nào? (miêu tả các biểu hiện của sự cố, mở rộng kiến thức. xúc động) - Cho hs viết mở bài cho đề văn ở bài Kết bài: Em có suy nghĩ gì về kỉ niệm đó? tập 2 (hs viết theo yêu cầu của giáo viên.) 3.4. Hướng dẫn các hoạt động tiếp nối (1 phút) - Häc thuéc ghi nhí - Lµm bµi tËp 2 (SGK-tr95). Gi¸o viªn gîi ý: * MB: Giíi thiÖu ngêi b¹n cña m×nh lµ ai? Kû niÖm khiÕn m×nh xóc ®éng lµ kû niÖm g×? * TB: TËp trung kÓ vÒ kØ niÖm xóc ®éng Êy. Thêi gian, hoµn c¶nh, nh©n vËt * KÕt bµi: Nªu c¶m nghÜ vÒ kû niÖm ®ã. - So¹n bµi: Hai c©y phong. Nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa văn bản. 4. Kiểm tra đánh giá chủ đề/bài học (1 phút) ? Nh¾c l¹i dµn ý bµi v¨n tù sù kÕt hîp miªu t¶ vµ biÓu c¶m. (Më bµi: Giíi thiÖu sù viÖc, nh©n vËt, t×nh huèng x¶y ra c©u truyÖn Th©n bµi: KÓ l¹i diÔn biÕn theo mét tro×nh tù nhÊt ®Þnh (C©u truyÖn diÔn ra ë ®©u, khi nµo? Víi ai? Nh thÕ nµo?), trong khi kÓ cã thÓ xen miªu t¶, biÓu c¶m KÕt bµi: Nªu kÕt côc vµ c¶m nghÜ cña ngêi trong cuéc) 5. Rút kinh nghiệm KÝ DUYỆT GIÁO ÁN TUẦN 8 Ngày ... tháng ... năm 2019 Trương Ngọc Hân - 17 - - 18 -
Tài liệu đính kèm: