Giáo án Ngữ văn 8 tiết 78: Văn bản Khi con tu hú - Tố Hữu

TUẦN 21 TIẾT 78 Văn bản
Ngày soạn :8/1/2012 KHI CON TU HÚ
Ngày dạy :11/1/2012 Tố Hữu 
I.Mục tiêu cần đạt: 
1.Mức độ cần đạt:  
-Biết đọc - hiểu một tác phẩm thơ để bổ sung thêm kiến thức về tác giả, tác phẩm của thơ Việt Nam hiện đại.
-Cảm nhận được lòng yêu sự sống, niềm khao khát tự do của người chiến sĩ cách mạng được thể hiện bằng những hình ảnh gợi cảm, lời thơ tha thiết và thể thơ lục bát quen thuộc.
2.Kiến thức :
-Những hiểu biết bước đầu về tác giả Tố Hữu.
-Nghệ thuật khắc họa hình ảnh ( thiên nhiên, cái đẹp của cuộc đời tự do).
-Niềm khao khát cuộc sống tự do, lí tưởng cách mạng của tác giả.
3.Kỹ năng : 
-Đọc diễn cảm tác phẩm thơ thể hiện tâm tư người chiến sĩ cách mạng bị giam giữ trong ngục tù.
-Nhận ra và phân tích được sự nhất quán về cảm xúc giữa hai phần của bài thơ; thấy được sự vận dụng tài tình thể thơ truyền thống của tác giả ở bài thơ này.
-Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh : xác định giá trị bản thân có trách nhiệm đối với đất nước.
4.Thái độ : Lắng nghe chăm chỉ .
II.Chuẩn bị:
-Giáo viên : giáo án , SGK , SGV , bảng phụ. 
-Học sinh : học và soạn bài.
III.Tiến trình bài giảng:
1.Ổn định: 
2.Kiểm tra bài cũ : 
-Đọc thuộc lòng – diễn cảm bài thơ Quê hương của Tế Hanh ?
-Hình ảnh nào trong bài thơ gây cho em ấn tượng và xúc động nhất ? Vì sao ?
*Đáp án:
-Đọc chính xác bài thơ (10 điểm).
-Dân chài xa xăm: à miêu tả chân thật, người dân chài khoẻ mạnh, nước da nhuộm nắng, nhuộm gió. Hình ảnh người dân chài mang vẻ đẹp và sức sống nồng nhiệt của biển cả. à Vẻ đẹp lãng mạn(10 điểm).
3.Bài mới : 
*Giới thiệu bài mới: Tố Hữu là một trong những nhà thơ cách mạng nổi tiếng của nền văn học Việt Nam. Thơ ông luôn thể hiện lòng yêu đời, yêu lí tưởng của người chiến sĩ cộng sản, kể cả trong cảnh ngục tù, bài thơ “ Khi con tu hú ” là một ví dụ điển hình.
*Các hoạt động dạy và học: 
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung bài ghi
Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả - tác phẩm.
Mục tiêu:HS nhớ được tác giả, hoàn cảnh ra đời của tác phẩm. 
?Hãy giới thiệu về tác giả ,tác phẩm ?
?Nêu hoàn cảnh ra đời của bài thơ?
Hoạt động 2:Tìm hiểu văn bản
Mục tiêu:HS đọc hiểu bố cục, nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa văn bản. 
-GV hướng dẫn cách đọc, đọc mẫu, gọi học sinh đọc văn bản ,giải nghĩa từ phần chú thích.
?Bài thơ này thuộc thể thơ gì? Phương thức biểu đạt của văn bản này là gì ? Nhân vật trữ tình? Xác định bố cục của bài thơ?
-Phần 1 .Sáu câu đầu: tiếng chim tu hú gợi nhớ tới mùa hè rực rỡ.
-Phần 2 .Bốn câu cuối: tiếng chim tu hú bừng thức khát vọng tự do cháy bỏng của người tù.
Suy nghĩ sáng tạo: phân tích, bình luận về giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ 
Gọi HS đọc sáu câu đầu
?Mùa hè còn được gợi tả qua dấu hiệu điển hình nào của không gian. Không gian ấy nhuốm những màu sắc nào ? Những sản vật điển hình nào của mùa hè được gợi nhắc ? 
-Âm thanh: tu hú, tiếng ve. Màu sắc : vàng, hồng, xanh. Hương vị: chín, ngọt.
-Không gian : cao rộng, sáo diều chao lượn tự do.
-Sản vật : Lúa chiêm đang chín ;trái cây ngọt dần; bắp dây vàng hạt =>Tất cả được cảm nhận bằng thính giác và tâm tưởng của nhà thơ qua âm thanh tiếng chim tu hú. 
?Vậy em cảm nhận cảnh mùa hè ở đây như thế nào?
-Một mùa hè đẹp đẽ, tươi thắm, lộng lẫy, thanh bình, là khung trời tự do tràn đầy sức sống, đó là sự sống đang sinh sôi, nảy nở, đầy đặn, ngọt ngào.Tất cả như đang có sự chuyển động, cựa quậy bằng các phụ từ, tính từ.
?Tác giả đã cảm nhận rõ nét cảnh tượng đó của mùa hè từ trong nhà tù. Điều đó cho ta hiểu gì về nhà thơ?
-Điều đó cho thấy tác giả có sức cảm nhận mãnh liệt, tinh tế của một tâm hồn trẻ trung, yêu đời, nhưng đang mất tự do và khao khát tự do đến cháy ruột cháy lòng.
HS đọc 4 câu cuối 
Giao tiếp: trao đổi, trình bày suy nghĩ về tình yêu đất nước
?Từ thế giới đẹp đẽ của hoài niệm trở về với thực tại của nhà tù, tâm trạng của người tù được bộc lộ như thế nào?
?Em có nhận xét gì về nghệ thuật thể hiện ở đoạn thơ này?
-Nhịp thở thay đổi bất thường : 2 – 2 – ; 6 – 2; 3 – 3 ; 6 – 2 
-Động từ mạnh: Đạp tan phòng, chết uất. 
-Từ ngữ cảm thán: Ôi, thôi, làm sao
?Tác dụng của việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật đó? 
-Bộc lộ cảm xúc trực tiếp : tâm trạng bực bội, uất ức, ngột ngạt.
?Em cảm nhận từ những bộc bạch đó tâm hồn như thế nào?
-Truyền đến độc giả cảm giác ngột ngạt cao độ, niềm khao khát cháy bỏng muốn thoát ra khỏi cảnh tù ngục, trở về với cuộc sống tự do bên ngoài. à Đó là một tâm hồn đầy nhiệt huyết khao khát sống, khao khát tự do
?Mở đầu và kết thúc bài thơ đều có tiếng chim tu hú kêu, nhưng tâm trạng của người tù khi nghe tiếng tu hú thể hiện ở câu đầu và câu cuối có gì khác nhau?
-Tiếng tu hú kêu: Ở đầu bài thơ gợi ra cảnh tượng trời đát bao la, tưng bừng sự sống lúc vào hè.Kết thúc bài thơ khiến cho người tù đang bị giam ấy hết sức đau khổ, bực bội à Hai tâm trạng được khơi dậy từ hai không gian khác nhau: tự do và mất tự do.
? Nhưng ở cả hai đều có đặc điểm gì giống nhau?
-Đều là tiếng gọi tha thiết của tự do của thế giới sự sống đầy quyến rũ đối với nhân vật trữ tình – người tù cách mạng trẻ tuổi. 
Hoạt động 3 :Tổng kết
Mục tiêu:HS khái quát lại được nghệ thuật và nội dung văn bản.
?Nêu vài nét nghệ thuật?
?Qua bài thơ, em nhận thấy có ý nghĩa như thế nào?
?Học xong bài thơ em thấy mình có trách nhiệm đối với đất nước như thế nào?
-HS tự do phát biểu.
Hoạt động 4: Hướng dẫn luyện tập.
Mục tiêu:Rèn kĩ năng làm bài tập cho học sinh.
I.Giới thiệu chung :
1.Tác giả :Tố Hữu ( 1920-2002) quê ở Thừa Thiên –Huế. Được giác ngộ trong phong trào học sinh, sinh viên. Với nguồn cảm hứng lớn là lí tưởng cách mạng, thơ ông là lá cờ đầu của thơ ca cách mạng Việt Nam. 
2.Tác phẩm: Khi con tu hú ra đời khi tác giả đang bị giam cầm trong nhà lao Thừa Phủ, được in trong tập Từ ấy - tập thơ đầu tiên của Tố Hữu.
 II.Đọc - hiểu văn bản :
1.Đọc 
-Thể thơ: thể thơ lục bát
-Phương thức biểu đạt: biểu cảm.
-Bố cục: 2 phần.
2.Tìm hiểu nội dung :
Khi con tu hú thể hiện cảm nhận của nhà thơ về hai thế giới đối lập: cái đẹp, tự do và cái ác, tù ngục.
a.Thời khắc mùa hè tràn đầy sức sống:
Ở thời điểm đó, trí tưởng tượng của tác giả gọi về những âm thanh, màu sắc, hương vị và cảm nhận về không gian và cuộc sống tự do. Đặc biệt, sự sống tự nhiên trong bài thơ còn có ý nghĩa là sự sống trong cuộc đời tự do.
b.Thời khắc hiện tại phũ phàng:
Trong tù ngục bị giam cầm, xiềng xích, tác giả bày tỏ tâm trạng bực bội, muốn phá tung xiềng xích, thể hiện niềm khát khao tự do của người chiến sĩ cách mạng trong hoàn cảnh bị tù đày đang hướng tới cuộc đời tự do.
III.Tổng kết:
1.Nghệ thuật:
-Viết theo thể thơ lục bát, giàu nhạc điệu, mượt mà uyển chuyển.
-Lựa chọn lời thơ đầy ấn tượng để biểu lộ cảm xúc khi thiết tha, khi lại sôi nổi mạnh mẽ.
-Sử dụng các biện pháp tu từ điệp ngữ, liệt kê, vừa tạo nên tính thống nhất về chủ đề văn bản, vừa thể hiện cảm nhận về sự đối lập giữa niềm khao khát sự sống đích thực, đầy ý nghĩa với hiện tại buồn chán của tác giả vì bị giam hãm trong nhà tù thực dân.
2.Ý nghĩa văn bản:
Bài thơ thể hiện lòng yêu đời, yêu lí tưởng của người chiến sĩ cộng sản trẻ tuổi trong hoàn cảnh ngục tù. 
IV.Luyện tập. 
Thực hiện vẽ bản đồ tư duy cho bài học.
4.Củng cố: -Đọc diễn cảm bài thơ.
 -Nội dung và nghệ thuật của bài thơ?
5.Hướng dẫn tự học:
-Học thuộc lòng bài thơ.
-Liên hệ một số bài thơ viết trong tù của các chiến sĩ cách mạng đã học trong chương trình.
-Chuẩn bị bài: Câu nghi vấn.
IV.Rút kinh nghiệm:
.