Giáo án Ngữ văn 8 - Tiết 30: Văn bản Chiếc lá cuối cùng (Tiếp) - Năm học 2009-2010 - Lê Đức Quang

NS: 05/10/2009
NTH: 08/10/2009
––––––––––––––––– Ngữ Văn – Bài 8––––––––––––––––––
Tiết 30, văn bản: chiếc lá cuối cùng (tiếp)
 ( O Hen-ri.)
I/ Mục tiêu bài học
 1/ Kiến thức:
Khám phá vài nét cơ bản nghệ thuật truyện ngắn của O Hen-ri. 
 2/ Kĩ năng:
 Biết cách vận dụng sự kết hợp các yếu tố miêu tả và biểu cảm khi viết một đoạn văn tự sự.
 3/ Thái độ
	Rung động trước cái hay, cái đẹp và lòng cảm thông của tác giả đối với những nỗi bất hạnh của người nghèo.
II/ Đồ dùng dạy học
 1/ Giáo viên: Đọc toàn bộ truyện ngắn
 2/ Học sinh: Tìm hiểu về O Hen ri 
III/ Phương pháp
Thuyết trình, vấn đáp, qui nạp, thảo luận nhóm, gợi mở 
IV/ Các bước lên lớp
 1/ ổn định. Sĩ số: 8a:	8b: 
 2/ Kiểm tra đầu giờ (3’)
(?)Trình bày diễn biến tâm trạng của Giôn-xi ?
 3/ Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học
HĐ của thầy và trò
T/g
Nội dung
HĐ1 Khởi động
- Mục tiêu: Sử dụng kiến thức tiết trước để định hướng học sinh vào tiết học.
- Cách tiến hành: 
Gv sử dụng lời để giới thiệu: 
Bên cạnh sự kỳ diệu của chiếc lá, xung quanh Giôn-xi còn tình yêu thương - đó là tình yêu thương của những người cùng cảnh ngộ. Người luôn sát cánh bên Giôn-xi, chia sẻ vui buồn với cô là Xiu.
HĐ2. HDHS đọc- hiểu văn bản.
- Mục tiêu:
Nhận diện được những phẩm chất của hai nhân vật là Xiu và bác Bơ-men.
- Cách tiến hành:
(?) Khi cùng cụ Bơ-Men nhìn ra ngoài cửa sổ, Xiu có thái độ ntn?
Sợ sệt, chẳng nói năng gì.
(?) Em hình dung tâm trạng của Xiu lúc này?
 Rất lo lắng cho Giôn-xi vì Giôn-xi gửi tính mạng vào chiếc lá mà thời tiết khắc nghiệt thế thì nó sẽ rụng vào ngày mai mất.
GV: Xiu chỉ là chị em kết nghĩa với Giôn-xi nhưng Xiu coi Giôn-xi như là đứa em ruột thịt, cô luôn lo lắng, thấp thỏm trước tình trạng sức khoẻ và tâm trạng bi quan của Giôn-xi, thấy Giôn-xi đếm từng chiếc lá rụng, cô càng lo sợ. Lòng cô lúc này đang trĩu nặng tình thương và nỗi lo âu trước giờ phút sức lực của Giôn-xi dang cạn kiệt dần.
(?) Khi Giôn-xi ra lệnh cho Xiu kéo tấm mành lên thì thái độ của Xiu ntn?
Cô làm theo một cách chán nản.
(?) Nhưng khi kéo mành lên, chiếc lá thường xuân không rụng thì tâm trạng của Xiu ntn?
 Cô vô cùng ngạc nhiên và rất đỗi vui mừng.
(?) Vì sao cô vui mừng ?
Chiếc lá không rụng, như vậy Giôn-xi sẽ còn một chút nghị lực để níu kéo thêm sự sống.
 GV: Sự vui mừng của Xiu không được bao lâu khi Giôn-xi nói: "Hôm nay nó sẽ rụng thôi và cùng lúc đó thì em sẽ chết".
(?) Nghe Giôn-xi nói như vậy, Xiu có thái độ gì?
Cô cúi mặt hốc hác xuống thì thào: "Em hãy nghĩ đến chị  gì đây?" 
(?) Em hiểu gì về thái độ của Xiu?
 Lo lắng, tìm mọi lời để động viên bạn: cầu xin bạn.
GVbình: Những lời nói của Giôn-xi như những giọt tuyết lạnh gieo vào lòng cô, đối với Xiu, mất Giôn-xi là mất nửa cuộc đời, mất Giôn-xi thì mọi việc làm của cô sẽ chẳng còn ý nghĩa gì. Thế mới biết tình bạn của họ cao quý đến nhường nào !
(?) Lo cho bạn, Xiu đã tìm cách chăm sóc bạn ntn?
 Mời bác sĩ khám bệnh, nấu cháo, pha sữa, thường trực bên cạnh Giôn-xi.
(?) Tâm trạng lo lắng của Xiu, những lời động viên, những cử chỉ chăm sóc của Xiu với Giôn-xi cho em cảm nhận gì?
 Xiu là người bạn tốt, có tấm lòng nhân ái bao la, rất thương yêu bạn, hết lòng vì bạn, đúng như lời bác sĩ nói: "Chị đã thắng". Trong chiến thắng của Giôn-xi với bệnh tật cũng có sự góp phần không nhỏ của Xiu.
GV: Dường như hơi thở và nhịp đập trái tim của Xiu đồng điệu với hơi thở và nhịp đập trái tim của Giôn-xi. Tình cảm của Xiu không chỉ dừng lại ở tình đồng nghiệp mà sâu nặng như tình cảm chị em ruột thịt gắn bó thân thiết, cùng chung cảnh nghèo. Phải chăng, cùng chung trong cảnh nghèo họ mới thông cảm, hiểu nhau và yêu thương nhau hơn. 
(?) Nếu Xiu biết trước ý định của bác Bơ-men thì truỵên sẽ ra sao? 
 Truyện sẽ kém hấp dẫn vì Xiu, Giônxi và cả chúng ta không bất ngờ. Đồng thời không nói lên tâm trạng lo lắng đựơm tình người của Xiu.
(?) Tại sao tác giả lại để cho Xiu kể lại chuyện về cái chết và nguyên nhân dẫn đến cái chết của cụ Bơ-men ? Qua đó người đọc có thể thấy rõ phẩm chất gì ? 
 Tác giả không tả trực tiếp cái chết của cụ Bơ-men trong bệnh viện mà gián tiếp qua lời kể của Xiu câu chuyện diễn ra tự nhiên và ta hiểu thêm về Xiu: kính phục nhớ tiếc cụ hoạ sĩ và hết lòng với bạn của cô hoạ sĩ trẻ này.
(?) Qua những chi tiết giới thiệu về cụ Bơ-Men, em thấy cụ có điểm gì giống Giôn-xi và Xiu?
 Họ đều là những người hoạ sĩ nghèo, đều có tình yêu đối với hội hoạ và luôn có khát vọng làm đẹp cho đời.
GV: Cảnh nghèo cùng với tình yêu hội hoạ đã giúp họ xích lại gần nhau, cảm thông với nhau.
(?) Khi cùng Xiu nhìn ra cửa sổ, thái độ của cụ Bơ-Men ntn?
 Cũng giống như Xiu, cụ Bơ-Men "sợ sệt, chẳng nói năng gì"
(?) Em biết được tình cảm gì trong nỗi sợ sệt ấy của bác Bơ men ?
GV: Cụ Bơ-Men cũng lo lắng cho Giôn-xi giống như Xiu, nhưng theo em trong giây phút lo lắng đó cụ nghĩ gì?
+ Cụ nghĩ làm sao cho chiếc lá không rụng
+ Cụ mong chiếc lá không bao giờ rụng để Giôn-xi sống.
GV: Chúng ta đều không biết chắc chắn cụ Bơ-Men nghĩ gì và quyết định điều gì. Đây cũng chính là điểm thành công của tác giả khi xây dựng nhân vật. Nhà văn đã dùng thủ pháp buông thả nhân vật, ngắt đoạn đảo ngược thời gian để kể câu chuyện 2 chị em Xiu và Giôn-xi. Mãi tới giây phút quan trọng nhất của cuộc đời Giôn-xi, giây phút cô chiến thắng cái chết, Giôn-xi và người đọc mới hiểu rõ việc làm đầy ý nghĩa của cụ Bơ-Men.
(?) Qua lời kể của Xiu ta biết cụ đã vẽ chiếc lá cuối cùng ntn? 
 - Vẽ âm thầm, bí mật trong đêm mưa gió, lạnh buốt.
- Người ta tìm thấy 1 chiếc đèn bão còn thắp sáng, 1 chiếc thang đã bị lôi ra khỏi chỗ để của nó, vài chiếc bút lông rơi vung vãi, bảng pha màu xanh vàng trộn lẫn.
- Cụ bị viêm phối nặng và đã chết vì sưng phổi.
(?) Mục đích việc làm đó là gì ?
Cứu Giôn-xi
(?) Tại sao người kể chuyện lại bỏ qua không nói đến việc cụ vẽ chiếc lá ntn mà đợi đến phần cuối mới cho biết qua lời kể của Xiu ?
 Tạo bất ngờ cho Giônxi và gây hứng thú cho người đọc.
Gv sử dụng kĩ thuật khăn trải bàn. (4’)
(?) Hình ảnh chiếc lá cụ vẽ, tại sao Xiu lại cho đó là 1 kiệt tác? Em đồng ý với ý kiến nào sau đây? 
Gv đưa ra tiêu chuẩn kiệt tác: Tác phẩm nghệ thuật đem lại niềm vui và khoái cảm thẩm mĩ cho người xem, người đọc và người nghe. 
Đại diện các nhóm trình bày
Gv nhận xét, chốt
- Vì chiếc lá giống y như thật
- Vì chiếc lá đẹp, tạo khoái cảm cho người xem.
- Chiếc lá đã cứu sống Giôn-xi, đem lại nghị lực, niềm tin cho Giôn-xi, thổi vào tâm hồn cô tình yêu cuộc sống.
GVbình: Chiếc lá dũng cảm, người sáng tạo ra nó cũng vô cùng sáng tạo. Chiếc lá trở thành kiệt tác, bởi vì cuống lá màu xanh lưu giữ sự sống của cây truyền cho rìa lá màu vàng là sự biến đổi của thời gian theo quy luật. Xuất phát từ lòng yêu thương Giôn-xi, cụ Bơ-Men đã chớp được cái hồn của chiếc lá, vẽ lá rất sống động, đến nỗi 2 cô hoạ sĩ không nhận ra. Tác phẩm của cụ có giá trị nhân sinh cao cả góp phần cứu sống một con người. Nó không chỉ vẽ bằng màu sắc mà bằng cả tình yêu thương và đức hy sinh thầm lặng cao quý. Cụ đã thoả nguyện mơ ước của mình. Cụ đã hiến dâng sự sống của mình để giành sự sống cho người khác. Kiệt tác của cụ Bơ-Men không bao giờ được trưng bày trong triển lãm như bất kỳ một tác phẩm nghệ thuật khác nhưng với Giôn-xi, Xiu và người đọc chúng ta coi đó là 1 kiệt tác vĩ đại.
(?) Em hiểu thế nào về nghệ thuật chân chính?
 Nghệ thuật chân chính phải là nghệ thuật vì con người, được tạo ra từ tình yêu thương con người.
(?) Em thấy cụ là người như thế nào ?
 Cụ thật là cao thượng, quên mình vì người khác, lại cứ lẳng lặng mà làm không hề hé răng cho ai biết.
(?) Gần đây có 1 nhà nhiếp ảnh nào cũng làm nên những tác phẩm nghệ thuật chân chính?
HĐ3. HDHS rút ra kết luận bài học
- Mục tiêu: Rút ra giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản.
- Cách tiến hành: 
(?) Nghệ thuật tiêu biểu của văn bản này là gì ? Hãy chứng minh ?
Nghệ thuật đảo ngược tình huống:
+ Lần 1 : Đối với Giôn xi ai cũng nghĩ cô sẽ chết vì bệnh nặng , vì thất vọng về cuộc sống vậy mà Giôn xi đã khỏi bệnh 
+ Lần 2 : Đối với bác Bơmen , từ người khẻo mạnh bị sưng phổi qua đời sau hai ngày .
- Cốt truyện chặt chẽ, xây dựng diễn biến tâm lí nhân vật .
(?) Với nghệ thuật như vậy, tư tưởng chủ đề của tác phẩm là gì?
Là bức thông điệp màu xanh gửi tới bạn đọc khắp nơi về :
+ Tình yêu thương của những họa sĩ nghèo .
+ Sức mạnh của niềm tin, nghị lực và tình yêu cuộc sống chiến thắng bệnh tật 
+ Sức mạnh giá trị nhân sinh , nhân ái .
Hs đọc và khái quát ghi nhớ
1’
18’
15’
4’
I/ Đọc, thảo luận chú thích
II/ Tìm hiểu văn bản
1/ Nhân vật Giôn-xi
2/ Nhân vật Xiu.
- Lo lắng cho Giôn-xi
- Nhìn thấy chiếc lá cuối cùng vẫn chưa rụng, Xiu ngạc nhiên vui mừng 
- Tìm mọi lời để động viên bạn
- Mời bác sĩ khám bệnh, nấu cháo, pha sữa, thường trực bên cạnh Giôn-xi
 Xiu là người bạn tốt, có tấm lòng nhân ái bao la, rất thương yêu bạn, hết lòng vì bạn
đồng thời cô rất kính phục, nhớ tiếc cụ Bơ-men 
3/ Nhân vật bác Bơ-men.
- Thương yêu, lo lắng cho số mệnh của Giônxi.
- Cao thượng, quên mình vì người khác, lặng lẽ sáng tạo bức hoạ Chiếc lá cuối cùng - kiệt tác của lòng yêu thương và đức hi sinh.
III/ Ghi nhớ
- NT
- ND
4/ Củng cố (3’)
(?) Tác giả kết thúc truyện bằng cái chết của cụ Bơ-Men có tạo cho người đọc bi quan không?
GV: Kết thúc như vậy không thể thể hiện sự bi quan mà tia sáng một tấm lòng nhân ái, người hoạ sĩ đã chiến thắng. Cụ Bơ-Men chết đi nhưng kiệt tác chiếc lá của cụ thì sống mãi và như vậy cụ Bơ-Men cũng sống mãi trong lòng chúng ta.
( ?) Qua câu chuyện em hiểu thế nào là một tác phẩm nghệ thuật được coi là kiệt tác
A. Tác phẩm đó phải rất đẹp
B. Tác phẩm đó phải rất độc đáo
C. Tác phẩm đó phải có ích cho cuộc sống
D. Tác phẩm đó phải đồi sộ
Gv hệ thống kiến thức.
5/ HDHT. (1’)
Hãy tưởng tượng ra sự phản ứng của Giôn xi khi nghe Xin kể về chiếc lá cuối cùng và cái chết của bác Bơ-men rồi viết lại phần kết của câu chuyện. 
	Chuẩn bị: Hai cây phong
 	 Lập dàn ý cho bài văn tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm.
 ––––––––––––––––––––––––––––––––––