Giáo án Ngữ văn 6 - Tuần 26 - Trường THCS Trần Quốc Toản

TIẾNG VIỆT : HOÁN DỤ
I. Mục tiêu cần đạt : Giúp học sinh
- Nắm được khái niệm hoán dụ, các kiểu hoán dụ .
- Bứơc đầu biết phân tích tác dụng của hoán dụ.
II. Chuẩn bị 
 - GV :SGK, SGV ; B¶ng phô viÕt VD
 - HS : Ôn tập kĩ bài cũ, đồ dùng học tập .
III. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy - học 
 1. Ổn định :
 2. Bài cũ : 
- H·y t×m Èn dô trong c©u ca dao sau vµ nªu ý nghÜa c¶u Èn dô ®ã?
 Con cß ¨n b·i rau r¨m
 §¾ng cay chÞu vËy, ®·i ®»ng cïng ai?
 (Ca dao )
3/ Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
HĐ 1 :Đề bài
- 
HĐ 2 :Tìm hiểu đề
Cho học sinh thảo luận 3 phút tìm hiểu yêu cầu của đề
? Đề bài thuộc phương thức biểu đạt nào?
? Tả nội dung gì?
? Cách viết: tả theo trình tự nào?
HĐ 3 : ND tiến hành
Dành 5 phút cho học sinh đọc lại bài làm
? Yêu cầu 2 hs lên bảng lập dàn bài?
GV nhận xét chung.
- GV hướng dẫn HS chữa lại những lỗi sai sót. 
- HS thảo luận
- HS trả lời : miêu tả
- HS trả lời : Loài cây mà em thích, sân trường vào buổi sáng 
- HS trả lời : Theo trình tự thời gian, không gian .
- HS đọc lại bài
- HS lập : 2 HS lên bảng .
HS lắng nghe.
HS tự sủa lỗi
II.Tìm hiểu đề
- Phương thức: miêu tả (cảnh)
- Nội dung: Tả loài cây mà em thích, sân trường vào buổi sáng .
- Cách viết: Theo trình tự thời gian, không gian.
III.Nội dung tiến hành:
1/ Phát bài :
2/ Dàn bài :Đã lập tiết trước
3/ Nhận xét chung:
a) Ưu điểm: Đa số HS nắm được phương thức làm bài, nội dung, cách viết.
- 1 số em diễn đạt tốt, có tiến bộ nhiều 
- 1 số em dùng từ hay, sử dụng các thao tác miêu tả hợp lý
b) Tồn tại: 
- Một vài em chưa đi vào trọng tâm yêu cầu của đề, diễn đạt còn yếu, trình bày bố cục chưa rõ, dùng từ chưa chính xác. 
- Một vài em viết sai lỗi chính tả.
4 /Chữa lỗi sai sót:
a) Lỗi dùng từ: 
- Báo động giờ ra chơi -> Báo hiệu 
- Sân trường không còn lộng lẫy nữa -> sân trường không còn nhộn nhịp ồn ào .
- Rế cây ngoằn nghoèo như những con rắn khổng lồ. -> Rế cây ngoằn ngoèo như những con rắn khổng lồ.
b) Lỗi chính tả:
- Sôn sao -> xôn xao
- Chăn chúc -> chen chúc
- Ngồi sân trường -> ngoài sân trường.
4. Củng cố : Muốn làm bài văn tả cảnh tốt, ta cần phải làm gì?
5. Dặn dò :Học bài; Chuẩn bị: “Tập làm thơ 5 chữ”
* Rút kinh nghiệm: HS tự sửa lỗi và kiểm tra chéo bài của nhau.
.	......................
	......................
	......................
V¨n b¶n: L­îm
 (Tè H÷u)
 M­a 
 (TrÇn §¨ng Khoa) 
I. Mục tiêu cần đạt :Giúp học sinh
Gióp HS c¶m nhËn ®­îc vÎ ®Ñp hån nhiªn, vui t­¬i, trong s¸ng cña h×nh ¶nh L­îm ; Ý nghÜa cao c¶ vÒ sù hi sinh cña nh©n vËt, nghÖ thuËt miªu t¶ nh©n vËt kÕt hợp víi kÓ vµ biÓu hiÖn c¶m xóc.
ThÊy tµi n¨ng quan s¸t, miªu t¶ trËn m­a rµo mïa hÌ ë n«ng th«n miÒn B¾c VN qua c¸i nh×n vµ c¶m nhËn cña mét thiÕu niªn 9-10 tuæi.
- LuyÖn kÜ n¨ng ®äc diÔn c¶m th¬, quan s¸t c¶nh vËt thiªn nhiªn, kÜ n¨ng t×m hiÓu vµ ph©n tÝch ý nghÜa c¸c tõ l¸y, c¸c lo¹i ho¸n dô vµ ®èi tho¹i trong th¬ tù sù.
 II. Chuẩn bị 
 - GV : Nghiên cứu sgk, sgv, đồ dùng dạy học , ra đề cho HS tập nói.
 - HS : Học bài cũ,chuẩn bị bài mới 
III. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy - học 
 1. Ổn định :
 2. Bài cũ : 
- §äc thuéc lßng vµ diÔn c¶m bµi th¬ “§ªm nay B¸c kh«ng ngñ”.
- Nêu giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
 3. Bài mới 
 ThiÕu nhi ViÖt Nam, trong c¸c cuéc kh¸ng chiÕn chèng ngo¹i x©m, tiÕp b­íc cha anh, ng­êi nhá chÝ lín, trung dòng kiªn c­êng mµ vÉn lu«n hån nhiªn, vui t­¬i. L­îm lµ mét trong nh÷ng em bÐ - ®ång chÝ nhá nh­ thÕ.
 L­îm
 (Tè H÷u)
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Ho¹t ®éng 1: Đọc -tìm hiểu chung .
? Dựa vào hiểu biết em hãy nêu sự hiểu biết của em về tác giả Tố Hữu ?
- GV nhÊn m¹nh mét sè ®iÓm
? Bài thơ sáng tác khi nào?
* GV h­íng dÉn HS ®äc bµi th¬:
- Giäng vui t­¬i, s«i næi, nhÝ nh¶nh ë ®o¹n ®Çu vµ ®o¹n ®iÖp khóc cuèi cïng .
- Giäng ®èi tho¹i gi÷a 2 chó ch¸u.
- Giäng ng¾t ngõng ë nh÷ng c©u th¬ ®Æc biÖt 2 tiÕng.
* GV đọc mấu – gọi HS đọc
*GV nhận xét .
? Bµi th¬ ®­îc viÕt theo thÓ th¬ nµo, em cã nhËn xÐt g× vÒ nhÞp th¬ ?.
GV: §©y lµ mét thÓ th¬ tù sù, gièng nh­ bµi §ªm nay B¸c kh«ng ngñ. Ng«i kÓ thø 3, nh­ng kh¸c ë chç, ë bµi L­îm, t¸c gi¶ võa lµ ng­êi kÓ chuyÖn võa lµ nh©n vËt trùc tiÕp liªn quan ®Õn nh©n vËt chÝnh.
? Theo em bè côc cña bµi th¬ nh­ thÕ nµo?
Ho¹t ®éng 2: Đọc - tìm hiểu văn bản .
- GV cho HS ®äc ®o¹n ®Çu .
?Hoµn c¶nh gÆp gì gi÷a L­îm víi nhµ th¬ cã g× ®¸ng chó ý?
- §o¹n th¬ gîi lªn tr­íc m¾t ng­êi ®äc h×nh ¶nh chó bÐ L­îm nh­ thÕ nµo (hình dáng , trang phục ....)?
 ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ L­îm trªn c¸c ph­¬ng diÖn: Quan s¸t vµ t­ëng t­îng?
? ĐÆc s¾c trong c¸ch dïng tõ?
? §­êng vµng lµ con ®­êng nh­ thÕ nµo?
?H×nh ¶nh so s¸nh L­îm víi con chim chÝch nh¶y trªn ®­êng vµng ®Ñp vµ hay ë chç nµo?
?Nh÷ng lêi th¬ miªu t¶ Lùơm nh­ thÕ ®· lµm næi râ h×nh ¶nh L­îm víi nh÷ng ®Æc ®iÓm nµo?
? Ng«n ng÷ ®èi tho¹i cña hai chó ch¸u cã g× ®¸ng chó ý?
- GV cho HS ®äc ®o¹n hai .
? Nh÷ng lêi th¬ nµo miªu t¶ L­îm ®ang lµm nhiÖm vô?
? Theo em, lêi th¬ nµo g©y Ên t­îng nhÊt cho em?
? Em cã n.xÐt g× vÒ c¸ch dïng tõ cña t/ gi¶?
GV: C©u hái tu tõ
 Sî chi hiÓm nghÌo?
phÇn nµo nãi lªn khÝ ph¸ch kiªn c­êng, dòng c¶m cña L­îm – một chú bé. 
? C¸i chÕt cña L­îm ®­îc miªu t¶ ntn?
? H/ ¶nh L­îm bÊt ngê tróng ®¹n ng· xuèng n»m trªn ®ång lóa gîi cho em c¶m xóc g×?
GV: C¸i chÕt cã ®æ m¸u nh­ng l¹i ®­îc miªu t¶ nh­ mét giÊc ngñ b×nh yªn cña trÎ th¬ gi÷a c¸nh ®ång quª h­¬ng th¬m h­¬ng lóa.
? T×nh c¶m vµ t©m tr¹ng cña t¸c gi¶ khi trë vÒ sù hi sinh cña L­îm nh­ thÕ nµo?
? Nªu ý nghÜa cña ®o¹n th¬ ®iÖp khóc nµy?
Ho¹t ®éng 3:Tổng kết
? Bài thơ đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào?
? Em c¶m nhËn ®­îc nh÷ng ý nghÜa néi dung s©u s¾c nµo tõ bµi th¬?
GV gọi HS đọc 
ghi nhớ
- HS nêu : Là nhà cách mạng và nhà thơ lớn
- HS trả lời : Năm1949, trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp .
- HS đọc .
- HS nhận xét .
- HS trả lời : thể th¬ 4 tiÕng, nhÞp 2/2 .
- HS trả lời : 3 phần 
+ N¨m khæ th¬ ®Çu: Cuéc gÆp gì t×nh cê gi÷a nhµ th¬ vµ L­îm.
+ B¶y khæ gi÷a: ChuyÕn c«ng t¸c vµ sù hi sinh anh dũng cña L­îm.
+ Hai khæ cuèi: H×nh ¶nh L­îm sèng m·i với non sông và đất nước. 
- HS ®äc
- HS tr¶ lêi.
- HS trao ®æi cÆp
- HS trả lời : T¸c gi¶ quan s¸t trùc tiÕp b»ng m¾t nh×n vµ tai nghe
- Tõ l¸y gîi h×nh cã t¸c dông gîi t¶ h×nh ¶nh L­îm nhá nh¾n, nhanh nhÑn, vui t­¬i vµ nhÝ nh¶nh, nghÞch ngîm.
- HS tr¶ lêi : §­êng vµng kh«ng cßn lµ h×nh ¶nh hoµn toµn cô thÓ mµ cßn lµ con ®­êng trong håi t­ëng nhµ th¬. §ã lµ con ®­êng c¸t vµng, con ®­êng n¾ng vµng, con ®­êng bªn c¸nh ®ång lóa vµng, con ®­êng hµng BÌ ngËp ®Çy l¸ vµng...
- HS trả lời : Cã gÝa trÞ gîi h×nh (T¶ rÊt ®óng vÒ h×nh d¸ng L­îm: Nhá nh¾n, hiÕu ®éng, t­¬i vuigi÷a kh«ng gian c¸nh ®ång lóa vµng). Ngoµi ra nã cßn cã gi¸ trÞ biÓu c¶m thÓ hiÖn t×nh c¶m yªu mÕn cña nhµ th¬ ®èi víi L­îm.
- HS trả lời : Tự nhiên, chân thực, nhanh nhẹn ...
- HS trả lời: cuéc trß chuyÖn ng¾n ngñi nh­ng rÊt gÇn gòi, th©n mËt gi÷a hai chó ch¸u.
- HS đọc .
- HS dựa vào sgk và chỉ ra : Bá th­ vµo bao;Vôt qua mÆt trËn ;§¹n bay vÌo vÌo ;Th­ ®Ò “Th­îng khÈn” ;Ca l« chó bÐ ; NhÊp nh« trªn ®ång ...
- HS trả lời :Vôt qua mÆt trËn ;§¹n bay vÌo vÌo
- HS trả lời : dùng các đéng tõ và tính từ
- HS trả lời :
+ Mét dßng m¸u t­¬i
+ Ch¸u n»m trªn lóa
+Tay n¾m chÆt b«ng
+Lóa th¬m mïi s÷a
+Hån bay gi÷a ®ång...
- HS trả lời :L­îm ng· ngay trªn ®Êt quª h­¬ng... H­¬ng th¬m cña lóa còng nh­ h­¬ng cña dßng s÷a mÑ ®­a em vµo giÊc ngñ vÜnh h½ng. Linh hån bÐ nhá vµ anh hïng Êy ®· ho¸ th©n vµo non s«ng ®Êt n­íc.
- HS trả lời : Ng¹c nhiªn, bµng hoµng, ®au ®ín, nghÑn ngµo.
- Khẳng định Lượm vẫn sống mãi với đất nước, trong lòng mọi người
*HS trả lời :
- Trong thơ có thể kết hợp miêu tả + biểu cảm.
- Thể thơ 4 tiếng, gieo vần cuối câu.
- Có thể dùng nhiều từ láy và cầu trúc câu đặc biệt gợi hình biểu cảm.
*HS trả lời :
- Khắc họa hình ảnh đẹp của một em bé liên lạc.
- Biểu hiện tình cảm quí mến và cảm phục của tác giả.
- Ước vọng hòa bình cho trẻ em.
- HS đọc ghi nhớ.
I. Đọc - tìm hiểu chung 
 1/ Tác giả :
- Tè H÷u tªn lµ NguyÔn K×m Thµmh, (1920- 2002) -Quª ë : Thõa Thiªn HuÕ, - Lµ mhµ c¸ch m¹ng, nhµ th¬ lín cña th¬ ca hiÖn ®¹i VN.
1/ Tác phẩm :
a/ H/cảnh sáng tác : 1949 
b/ Thể thơ : 4 tiÕng, nguån gốc ë thÓ vÌ d©n gian, nhÞp th¬ 2/2 ch½n, ng¾n rÊt thÝch hîp víi lèi kÓ chuyÖn.
c/ Bố cục : 3 phần 
II . Đọc - tìm hiểu vb .
1. H/ ¶nh L­îm trong lÇn gÆp gì t×nh cê víi t/g:
- Hoµn c¶nh: "HuÕ ®æ m¸u" - >Trong hoµn c¶nh chiÕn ®Êu chèng thùc d©n Ph¸p.
- H×nh d¸ng: Lo¾t cho¾t,ch©n tho¨n tho¾t, ®Çu nghªnh ngªnh, c­êi hÝp mÝ, m¸ ®á bå qu©n.
- Trang phôc: 
C¸i x¾c xinh xinh 
Ca l« ®éi lÖch 
- Cö chØ:
 Måm huýt s¸o vang 
 Nh­ con chim chÝch
 Nh¶y trªn ®­êng vµng
Lêi nãi: 
 Ch¸u ®i liªn l¹c 
 Vui l¾m chó µ
 Ở §ån Mang C¸
 ThÝch h¬n ë nhµ
Þ T¸c gi¶ quan s¸t trùc tiÕp L­îm b»ng m¾t nh×n vµ tai nghe.Do ®ã L­îm ®­îc miªu t¶ rÊt cô thÓ, sèng ®éng.
Þ Hån nhiªn, nhanh nhÑn, yªu ®êi.
2. H/ ¶nh L­îm trong chuyÕn ®i liªn l¹c:
* L­îm ®ang lµm n/vô:
- Bá th­ vµo bao
- Vôt qua mÆt trËn
 - §¹n bay vÌo vÌo
- Th­ ®Ò “Th­îng khÈn”
- Ca l« chó bÐ 
- NhÊp nh« trªn ®ång ...
Þ §éng tõ « vôt », tÝnh tõ « vÌo vÌo » , miªu t¶ chÝnh x¸c hµnh ®éng dòng c¶m cña L­îm vµ sù ¸c liÖt cña chiÕn tranh.
* C¸i chÕt cña L­îm:
- “Hồn bay .đồng”
=>C¸i chÕt cña L­îm gîi cho ng­êi ®äc võa xãt th­¬ng, võa c¶m phôc. Mét c¸i chÕt dòng c¶m nh­ng nhÑ nhµng thanh th¶n. Sự hi sinh thiêng liêng, cao cả, linh hồn đã hóa thân vào thiên nhiên đất nước .
III.Tổng kết:
1/ Nghệ thuật :
2/Nội dung :
* Ghi nhớ. ( SGK/77)
4. Củng cố : Nhắc lại hình ảnh Lượm .
5. Dặn dò : 
-Đọc thuộc lòng và diễn cảm bài thơ.
-Viết đoạn văn về cảm nhận của em qua hình ảnh Lượm?
* Rút kinh nghiệm: Tập trung làm rõ giá trị và tác dụng của các câu đặc biệt :Ra thế ; Lượm ơi! .... 
	......................
	......................
	......................
 M­a 
 (TrÇn §¨ng Khoa) 
 (TỰ HỌC CÓ HƯỚNG DẪN )
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
HĐ 1 :Đọc – tìm hiểu chung
- GV cho HS ®äc giíi thiÖu SGK
GV ®äc mÉu vµ cho HS ®äc
- Gọi HS đọc
- Bµi th¬ lµm theo thÓ th¬ g×?
- Bµi th¬ t¶ c¶nh m­a vµo mïa nµo? Thuéc vïng nµo?
? Bài thơ miêu tả cơn mưa theo trình tự nào ?
HĐ 2 :Đọc – tìm hiểu VB
? Bức tranh đó được miêu tả qua những phương diện nào?
? Tìm những nét tiêu biểu về hình dáng hoạt động của sự vật trước cơn mưa ? 
? Chỉ ra cái hay, cái độc đáo trong phép nhân hoá trên ?
? Tg ®· miªu t¶ mçi sù vËt rÊt næi bËt, tiªu biÓu, râ tõng nÐt riªng vÒ h×nh d¸ng, hµnh ®éng trong c¬n m­a?
? TG đã sử dụng nghệ thuật tiêu biểu nào?
? Gần hết bài thơ chỉ miêu tả thiên nhiên đến cuối bài thơ mới xuất hiện hình ảnh con người được đặt trong sự tương phản thế nào ? ( cảnh - người )
? Biện pháp n/ thuật ?
? Em nhận xét ý nghĩa của hình ảnh đó ?
- HS đọc và nêu
- HS lắng nghe
- HS đọc
- HS trả lời : tự do
- HS trả lời : C¶nh thiªn nhiªn, c¶nh trËn m­a rµo mïa h¹ ë n«ng th«n ®ång b»ng B¾c Bé.
- Trình tự thời gian :
+ Từ đầu... trọc lốc: Quang cảnh lúc sắp mưa.
+ Tiếp... cây lá hả hê: Cảnh trong cơn mưa
+Còn lại: Hình ảnh con 
người trong cơn mưa
- HS trả lời : Hình dáng, động tác của nhiều loài vật và cảnh vật
- HS trả lời : Mối trẻ;Bay cao ;Gà con ;Ẩn nấp ; Ông mặt trời ; Mặc áo giáp đen ra trận...
- HS trả lời : Tạo cảnh
 tượng một cuộc ra trận dữ dội với khí thế mạnh mẽ khẩn trương của đoàn quân.
- HS trả lời ngắn gọn : M­a, rµo rµo, ï ï, r¬i lép bép, cãc nh¶y 
- HS trả lời : Nhân hoá.
- HS trả lời :
Bố em đi cày về
Đội sấm
Đội chớp
Đội cả trời mưa 
 - HS trả lời : ẩn dụ)
- HS trả lời :Tư thế con ngời bao trùm tất cả
I . Đọc – tìm hiểu chung :
1/ Tác giả :
- TrÇn §¨ng Khoa sinh n¨m 1958 
-Quª Nam S¸ch - H¶i D­¬ng 
- HiÖn ®ang c«ng t¸c ë t¹p chÝ Qu©n ®éi.
2/ Tác phẩm :
- Bµi th¬ s¸ng t¸c n¨m 1967 rút từ tập " Góc sân và khoảng trời"
-ThÓ th¬ tù do, c¸c c©u v¨n ng¾n.
- Bµi th¬ t¶ c¶nh thiªn nhiªn, c¶nh trËn m­a rµo mïa h¹ ë n«ng th«n ®ång b»ng B¾c Bé.
II. Đọc – tìm hiểu VB
1/ Bức tranh thiên nhiên trước và trong cơn mưa:
-Cảnh trước khi mưa: §µn mèi bay ra, mèi trÎ, mèi giµ, ®µn kiÕn tr¸nh m­a, bầu trêi ®Çy m©y ®en, c©y mÝa móa g­¬m.
=> Tạo cảnh
 tượng một cuộc ra trận dữ dội với khí thế mạnh mẽ khẩn trương của đoàn quân.
- C¶nh trong khi m­a: M­a, rµo rµo, ï ï, r¬i lép bép, cãc nh¶yÞ Từng sù vật ®Òu ®­îc t¶ chÝnh x¸c ë nÐt næi bËt nhÊt, rÊt phï hîp víi chóng kÓ c¶ vÒ h×nh d¸ng vµ trong ho¹t ®éng.
2/ Hình ảnh con người:
- Con ng­êi míi xuÊt hiÖn trªn c¸i nÒn thiªn nhiªn d÷ déi, hùng vÜ.
=> Hình ảnh được xây dựng theo lối ẩn dụ, khoa trương
=> Dựng lên hình ảnh con ngươì có tầm vóc lớn lao và tư thế hiên ngang, sức mạnh to lớn có thể sánh với thiên nhiên vũ trụ.
4. Củng cố : Nhắc lại hình ảnh con người .
5. Dặn dò : 
-Viết đoạn văn về cơn mưa em đã được chứng kiến sau khi hóc xong bài
 “ Mưa” – Trần Đăng Khoa.
- Chuẩn bị bài “Hoán dụ”
* Rút kinh nghiệm: Đi vào tìm hiểu các cơ quan cảm giác được sử dụng trong bài thơ. Việc sử dụng đem lại hiệu quả.
	......................
	......................