Giáo án học kì I môn Ngữ văn Lớp 8 - Năm học 2021-2022

Ngày soạn: 3.9.2021
Ngày giảng: 6.9.2021 (8G)
Bài 1-Tiết 1, 2
Văn bản: TÔI ĐI HỌC (Thanh Tịnh)
I/ Mục tiêu 
Kiến thức
- Chỉ ra và phân tích được những chi tiết, hình ảnh thể hiện tâm trạng hồi hộp, bỡ ngỡ của nhân vật “tôi” trong ngày tựu trường đầu tiên; trình bày được cảm nhận của cá nhân về những kỉ niệm trong ngày đầu tiên đi học.
2. Năng lực
 Đọc - hiểu, phân tích được đoạn trích tự sự có yếu tố miêu tả và biểu cảm, phân tích nhân vật 
Phẩm chất
Nhân ái; Biết trân trọng những kỉ niệm tuổi thơ trong sáng, tình cảm của những người xung quanh.
* Yêu cầu đối với học sinh khá, giỏi:
Nhận xét được ngòi bút giàu chất trữ tình của tác giả qua nghệ thuật tự sự, miêu tả và biểu cảm.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1. Chuẩn bị của giáo viên:
+ Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.
+ Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học (bảng phụ, máy chiếu)
+ Tranh ảnh, clip về ngày tựu trường, ảnh chân dung nhà văn Thanh Tịnh.
2. Chuẩn bị của học sinh:
+ Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.
+ Soạn bài theo hệ thống câu hỏi TL trang 6.
+ Tìm những tư liệu về tác giả, tác phẩm
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1/ Ổn định tổ chức 
2/ Kiểm tra đầu giờ (Không kiểm tra, HD HS 1 số yêu cầu bộ môn)
- Một số yêu cầu bộ môn:
+ Văn bản: Soạn theo hệ thống câu hỏi trong tài liệu, nếu là truyện phải tóm tắt truyện, là thơ phải thuộc thơ; tự tìm hiểu thêm thông tin về tác giả, tác phẩm.
+ Tập làm văn, tiếng Việt không cần soạn vào vở, đọc, nghiên cứu bài mới, trả lời miệng các câu hỏi, thực hành làm các bài tập
+ Vở ghi 1 quyển, vở soạn và vở bài tập 1 quyển.
3/ Tổ chức các hoạt động học tập
Ho¹t ®éng cña GV và HS
Néi dung chÝnh
Hoạt động mở đầu
- Mục tiêu: HS có tâm thế học tập
HS nghe bài hát Ngày đầu tiên đi học
H. Cảm xúc của em sau khi nghe bài hát này. Những ấn tượng, kỉ niệm về ngày đầu tiên đi học của em ntn?
- HS: HĐCN 1’ 
-> Báo cáo, chia sẻ.
+ Bài hát gợi cảm xúc bâng khuâng, xao xuyến khi nhớ lại buổi tựu trường đầu tiên. 
+ Ấn tượng, kỉ niệm về ngày tựu trường: HS tự chia sẻ.
- GV: Dẫn vào bài mới
 Trong cuéc ®êi mçi con ng­êi, nh÷ng kØ niÖm tuæi häc trß th­êng ®­îc l­u gi÷ bÒn l©u trong trÝ nhí. §Æc biÖt lµ nh÷ng kØ niÖm vÒ buæi tùu tr­êng ®Çu tiªn. VËy nh©n vËt t«i trong VB T«i ®i häc cã t©m tr¹ng nh­ thÕ nµo? Cã g× gièng vµ kh¸c víi chóng ta? 
Hoạt động: Hình thành kiến thức mới 
- Mục tiêu: 
+ Chỉ ra và phân tích được những chi tiết, hình ảnh thể hiện tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “tôi” trong ngày tựu trường đầu tiên.
+ Nhận xét được ngòi bút giàu chất trữ tình của tác giả qua nghệ thuật tự sự, miêu tả và biểu cảm.
+ Trình bày được cảm nhận của cá nhân về những kỉ niệm trong ngày đầu tiên đi học. 
H: Theo em VB này cần đọc với giọng ntn? 
- Giọng nhẹ nhàng, trầm lắng, chú ý những đoạn diễn tả các tâm trạng khác nhau: khi thì háo hức, khi thì hồi hộp, lúc lo âu của cậu bé cũng như của các bạn nhỏ. Những câu đối thoại của "ông đốc" cần đọc chậm rãi, khoan thai, thể hiện sự ân cần, niềm nở của những người lớn khi đón các em vào trường.
- GV: Đọc mẫu một đoạn
- HS: Đọc lần lượt đến hết VB -> nhận xét
- GV: Động viên, uốn nắn, sửa lỗi cho HS 
- GV: HD HS tìm hiểu phần chú thích về tác giả và tác phẩm.
- HS: HĐCN 3’, đọc, nghiên cứu phần chú thích về tác giả và tác phẩm.
H. Cho biết đôi nét về tác giả, tác phẩm?
1/ Tác giả:
- Tên thật, năm sinh, năm mất, quê quán
- Đặc điểm sáng tác
2/ Tác phẩm:
- Thể loại: 
- Xuất xứ: 
- Phương thức biểu đạt
-> Báo cáo, chia sẻ -> GVKL SL 1, 2, 3
bh
GV chuyển ý: Tôi đi học là một truyện ngắn thể hiện đầy đủ phong cách sáng tác của Thanh Tịnh: đậm đà chất trữ tình, đằm thắm, êm dịu, trong trẻo và tràn đầy chất thơ. Vậy điều đó được thể hiện ntn? 
H: TruyÖn ®­îc viÕt theo tr×nh tù nµo? 
- TruyÖn ®­îc viÕt theo dßng håi t­ëng cña nh©n vËt “t«i”: tõ hiÖn t¹i mµ nhí vÒ dÜ v·ng.
- GV: VËy ®iÒu g× ®· gîi cho nh©n vËt “t«i” nhí l¹i nh÷ng kØ niÖm vÒ buæi tùu tr­êng ®Çu tiªn cña m×nh? 
- HS: HĐCN 1’ câu hỏi 2.a ý 1 TL/6 theo gợi ý: (SL4)
+ Thời gian:
+ Không gian: 
+ Cảnh sinh hoạt: 
-> HSTLN, báo cáo, chia sẻ -> GV KL. 
+ Thời gian: vào cuối thu
+ Không gian: lá ngoài đường rụng nhiều, trên không có những đám mây bàng bạc
+ Cảnh sinh hoạt: mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường
H: Những hình ảnh về t/g, k/g, cảnh sinh hoạt đó gợi “tôi” nhớ đến điều gì và có tâm trạng ntn? (HS tìm từ ngữ diễn tả tâm trạng của n/v “tôi”? 
- Không gian bàng bạc chất thơ ấy, cùng những hình ảnh quen thuộc và vào thời điểm quen thuộc cuối thu đã khiến “tôi” nhớ đến kỉ niệm ngày tựu trường đầu tiên của mình. 
- Tôi có tâm trạng: nao nức, mơn man, tưng bừng, rộn rã 
H: Em có nhận xét gì về NT dẫn dắt truyện, từ ngữ, giọng văn của tác giả? Phân tích tác dụng của các biện pháp nghệ thuật đó?
- GV bình: Những câu văn ngân nga, trầm bổng, bâng khuâng, chất đầy kỉ niệm đã đưa nhân vật “tôi” và mỗi chúng ta trở về với những kỉ niệm trong sáng, không thể nào quên thời thơ ấu. 
- HS: HĐNB 2’ câu hỏi 2.a, ý 2 TL/6.
-> Báo cáo, chia sẻ -> GV chốt. 
- Nh÷ng kØ niÖm nµy cña nh©n vËt “t«i” ®­îc diÔn t¶ theo tr×nh tù thêi gian vµ kh«ng gian: 
Tâm trạng, cảm xúc của nhân vật "tôi" 
+ trên con đường cùng mẹ tới trường.
+ khi đứng trên sân trường
+ lúc ngồi trong lớp học.
- GV: HDHS xác định các phần trên VB và chuyển ý: Vậy tâm trạng và cảm xúc của nhân vật “tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên ntn? 
- HS HĐN4 (7p) câu hỏi 2.b TL/6 theo gợi ý:
* Tìm chi tiết diễn tả tâm trạng của tôi:
+ Trên con đường tới trường (đoạn văn buổi mai hôm ấy...trên ngọn núi – TL trang 6)
+ Khi đến trường (nhìn ngôi trường, nhìn các bạn, nghe gọi tên vào lớp) (Đoạn văn trước sân trường...xa mẹ chút nào – TL trang 6-8)
+ Khi ngồi trong lớp học (đoạn văn Một mùi hương xông lên...hết – TL trang 8)
* Nhận xét về nghệ thuật tác giả sử dụng (hình ảnh, biện pháp tu từ, từ ngữ...)
* Qua đó, cho thấy tâm trạng của tôi ở mỗi thời điểm ntn? Vì sao “tôi” lại có tâm trạng ấy?
GV phát phiếu học tập. Các nhóm thảo luận. GV gọi đại diện nhóm báo cáo từng nội dung, điều hành, chia sẻ. GVKL
- Trên con đường cùng mẹ tới trường:
+ Con ®­êng, c¶nh vËt quen thuéc tù nhiªn thÊy l¹, tù c¶m thÊy sù thay ®æi lín trong lßng.
+ ThÊy trang träng, ®øng ®¾n 
+ CÈn thËn, n©ng niu mÊy quyÓn vë; xin cÇm c¶ bót, th­íc nh­ c¸c b¹n kh¸c
+ Y nghĩ thoáng qua như làn mây...
- Khi nhìn ngôi trường ngày khai giảng:
+ S©n tr­êng dµy ®Æc ng­êi, ai còng ¸o quÇn s¹ch sÏ, g­¬ng mÆt vui t­¬i, s¸ng sña
+ Ng«i tr­êng võa xinh x¾n, võa oai nghiªm, c¶m thÊy m×nh nhá bÐ, lo sî vÈn v¬
- Khi nhìn mọi người, các bạn:
+ Bì ngì ®øng nÐp bªn ng­êi th©n, chØ d¸m nh×n mét nöa, hay d¸m ®i tõng b­íc nhÑ
+ Nh­ con chim non ®øng bªn bê tæ, nh×n qu·ng trêi réng muèn bay...
+ C¶m thÊy m×nh ch¬ v¬, vông vÒ, lóng tóng, ...
- Lúc nghe gọi tên mình và phải rời tay mẹ để vào lớp:
+ Håi hép chê nghe tªn m×nh, giËt m×nh, lóng tóng khi nghe gäi ®Õn tªn...
+ Bçng c¶m thÊy sî khi s¾p ph¶i rêi bµn tay dÞu dµng cña mÑ
+ Nh÷ng tiÕng khãc nøc në bËt ra nh­ ph¶n øng d©y truyÒn
+ Ch­a lÇn nµo thÊy xa mÑ nh­ lóc nµy
- Lúc ngồi vào chỗ của mình và đón nhận giờ học đầu tiên: 
+ Tr«ng g× treo trªn t­êng t«i còng thÊy l¹ vµ hay hay
+ T«i nh×n bµn ghÕ l¹m nhËn lµ vËt cña riªng m×nh
+ Nh×n ng­êi b¹n tÝ hon lßng t«i kh«ng c¶m thÊy sù xa l¹
+ Vßng tay lªn bµn ch¨m chØ.
H: Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch kÕt thóc truyÖn cña t¸c gi¶?
- C¸ch kÕt thóc tù nhiªn, bÊt ngê, khÐp l¹i bµi v¨n nh­ng më ra mét thÕ giíi, mét t×nh c¶m, mét giai ®o¹n míi trong cuéc ®êi nh©n vËt "t«i".
- GV b×nh: Bằng trang hồi ức của mình, Thanh Tịnh đã diễn tả những kỷ niệm, những diễn biến tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên. Ta nhận ra trong mỗi lời văn của Thanh Tịnh một sự trìu mến đặc biệt dành cho những suy nghĩ và cảm xúc của nhân vật “tôi”. Bởi lẽ, đó chính là kỷ niệm đầu đời của nhà văn, gắn với thế giới học trò mở ra bao ước vọng. Giọng văn nhẹ nhàng, hình ảnh khắc họa còn tươi rói bao nhiêu ký ức đầu đời đã làm nên chất thơ lan tỏa trong toàn bộ truyện ngắn. 
- HS: HĐNB 4’ câu hỏi 2.c, ý 1 TL/6
-> Báo cáo, chia sẻ , NX -> GV NX, KL
+ C¸c phô huynh: chuÈn bÞ chu ®¸o cho con em ë buæi tùu tr­êng, tr©n träng tham dù buæi lÔ quan träng nµy
+ ThÇy gi¸o trÎ: vui tÝnh ®Çy t×nh th­¬ng yªu
+ ¤ng ®èc: lµ 1 ng­êi thÇy, 1 ng­êi l·nh ®¹o nhµ tr­êng rÊt tõ tèn, bao dung
H: Qua hình ảnh của những người lớn em cảm nhận được điều gì về tình cảm của họ với thế hệ trẻ? 
- GV: §ã lµ mét m«i tr­êng gi¸o dôc Êm ¸p lµ nguån nu«i d­ìng c¸c em tr­ëng thµnh. G§ vµ nhµ tr­êng lµ nh÷ng bµn tay n©ng ®ì gióp c¸c em nhanh chãng hoµ nhËp víi thÕ giíi k× diÖu cña m¸i tr­êng.
H: Tr­íc tÊm lßng cña cha mÑ, thÇy c« vµ toµn x· héi dµnh cho, chóng ta ph¶i lµm g×? 
- HS tù béc lé (cè g¾ng häc tËp vµ rÌn luyÖn, tu d­ìng ®¹o ®øc ®Ó trë thµnh nh÷ng ng­êi con ngoan, trß giái ®Ó ®Òn ®¸p c«ng ¬n cña gia ®×nh, thÇy c« vµ toµn x· héi)
- HS: HĐCN 1’ câu hỏi d,e TL/6
-> Báo cáo, chia sẻ -> GV chốt. 
- Những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.
- Ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên đỉnh núi
- Họ như con chim non đứng bên bờ tổ, nhìn khoảng trời rộng muốn bay nhưng còn ngập ngừng e sợ. 
-> kỉ niệm in sâu, kỉ niệm đẹp, trong sáng, ấn tượng được so sánh như cánh hoa mỉm cười quang đãng. Tâm hồn cậu học trò như bầu trời quang đãng, như trang giấy trắng tinh.. trong trẻo, chưa gợn chút ưu tư được vẽ lên, in lên cái h/ả tươi đẹp về ngày tựu trường đầu tiên.
-> ý nghĩ ấy thoáng qua nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi. Một làn mây lướt ngang trên ngọn núi là hình ảnh đẹp, nhẹ nhàng, giàu chất lãng mạn. Nó phù hợp với việc thể hiện dòng cảm xúc thấm đẫm những kỉ niệm ngây thơ, trong sáng.
-> Hình ảnh so sánh đặc biệt đã diễn tả được sự ngây thơ, dễ thương, đáng yêu và có chút ngập ngừng, e sợ của những đứa trẻ lần đầu tiên tới trường. Ngôi trường bỗng trở thành một tổ ấm và mỗi cậu học trò trở thành một cánh chim bé nhỏ tràn đầy khát vọng và biết bao bồi hồi, lo lắng nhìn bầu trời rộng, nghĩ đến chân trời học vấn mênh mang.
=> C¸c so s¸nh trªn xuÊt hiÖn ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau ®Ó diÔn t¶ t©m tr¹ng, c¶m xóc cña nh©n vËt “t«i”. §©y lµ c¸c so s¸nh giµu h/a', giµu søc gîi c¶m, g¾n víi c¶nh s¾c thiªn nhiªn trong s¸ng, tr÷ t×nh. Nhê c¸c h×nh ¶nh so s¸nh ®ã mµ c¶m gi¸c, ý nghÜ cña nh©n vËt t«i trë nªn cô thÓ, râ rµng vµ c©u chuyÖn thªm man m¸c chÊt tr÷ t×nh trong trÎo.
- HS: HĐNB 2’ câu hỏi 2.e/TL trang 6
-> Báo cáo, chia sẻ -> GV chốt. 
- GV b×nh: Tôi đi học là trang văn đầy chất thơ, chất thơ của kỷ niệm thời thơ ấu ngày tựu trường. Chất thơ ở giọng văn nhẹ nhàng, truyền cảm. Chất thơ ở sự lắng đọng và khơi gợi tâm hồn kí ức thời cắp sách trong mỗi chúng ta. Tôi đi học là một tiếng lòng man mác, bâng khuâng của một thời để nhớ, một thời để yêu. Kỷ niệm ấy rất đẹp và sâu sắc, vì thế sau này “Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỷ niệm mơn man của buổi tựu trường.”
Hoạt động luyện tập
- Mục tiêu: HS tạo lập được VB viết (nói) nêu cảm nghĩ về dòng cảm xúc của nhân vật “tôi”. 
- HS: Đọc và xác định yêu cầu của bài tập
-> HĐCN -> Trình bày trước lớp -> NX
- GV: Nhận xét, chỉnh sửa cho HS. 
Hoạt động vận dụng
- Mục tiêu: HS có năng lực lập dàn ý phân tích nhân vật tôi
GV giao HS hoạt động cá nhân, lập dàn ý bài phân tích nhân vật tôi.
HS thực hiện cá nhân câu hỏi:
Cần phân tích nhân vật tôi ở những thời điểm nào?
Cho biết cấu trúc của bài văn phân tích nhân vật.
HSTL, nhận xét, GVKL, HD HS về nhà thực hiện bài tập.
I/ Đọc, thảo luận chú thích
1/ Tác giả (TL/8,9)
- Thân thế, sự nghiệp
- Đặc điểm sáng tác
2/ Tác phẩm
- Thể loại: Truyện ngắn
- Xuất xứ: In trong “Quê mẹ” XB 1941. 
- Ph­¬ng thøc biÓu ®¹t: tù sù xen yếu tố miêu t¶ vµ biÓu c¶m.
II/ Tìm hiểu văn bản
1. Khơi nguồn kỉ niệm
Cách dẫn dắt truyện tự nhiên, giọng văn giàu chất thơ, miªu t¶ tinh tÕ, biÖn ph¸p so s¸nh ®Æc s¾c, 
NV “t«i” nhí vÒ kỉ niÖm cña buæi tùu tr­êng ®Çu tiªn trong sáng, ®Ñp ®Ï.
2/ T©m tr¹ng cña nh©n vËt "t«i" trong buæi tùu tr­êng ®Çu tiªn
* Trên con đường cùng mẹ tới trường: 
Tõ ng÷ giµu h×nh ¶nh, kÕt hîp kể, miêu tả, biểu cảm
DiÔn t¶ t©m tr¹ng h¸o høc, håi hép và sự tự nhận thức mình đã lớn cña n.vËt "t«i”.
* Khi đến trường: 
- Từ láy và các hình ảnh so sánh độc đáo, kết hợp kể, tả, biểu cảm t©m tr¹ng bì ngì, lo lắng, e sợ, lúng túng, vụng về của “tôi”.
* Lúc ngồi vào chỗ của mình và đón nhận giờ học đầu tiên 
Đan xen qu¸ khø vµ hiÖn t¹i 
gãp phÇn béc lé râ t©m tr¹ng b©ng khu©ng, xóc ®éng cña nh©n vËt tôi. CËu bước vµo thÕ giíi tuæi häc trß víi sù trang nghiªm, ®Çy khã kh¨n vµ bao ®iÒu hÊp dÉn.
3. Th¸i ®é cö chØ cña nh÷ng ng­êi lín ®èi víi c¸c em bÐ lÇn ®Çu tiªn ®i häc
ThÓ hiÖn tÊm lßng th­¬ng yªu, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña gia ®×nh vµ nhµ tr­êng ®èi víi thÕ hÖ t­¬ng lai. 
III/ Tæng kÕt
1/ Néi dung
- Trong cuộc đời mỗi con người, kỷ niệm trong sáng của tuổi học trò, nhất là buổi tựu trường đầu tiên, thường được ghi nhớ mãi.
2/ Nghệ thuật 
- ViÕt theo dßng håi t­ëng cña nh©n vËt
- KÕt hîp hµi hoµ gi÷a kÓ, t¶ vµ béc lé c¶m xóc
- Miªu t¶ tinh tÕ, ch©n thùc diÔn biÕn t©m tr¹ng cña nh©n vËt
- Sö dông ng«n ng÷ giµu yÕu tè biÓu c¶m, h/¶nh so s¸nh ®éc ®¸o 
- Giäng ®iÖu tr÷ t×nh trong s¸ng.
IV/ Luyện tập
Bài tập 1 (TL/6)
- Lưu ý: Cần tổng hợp, khái quát dòng cảm xúc của nhân vật “tôi” theo trình tự thời gian.
 4/ Củng cố
- Khái quát nội dung và nghệ thuật đặc sắc của văn bản. 
- Vẽ sơ đồ tư duy phân tích tâm trạng nhân vật tôi
5/ Hướng dẫn học bài
- Bài cũ: Phân tích diễn biến tâm lí nhân vật Tôi trong ngày khai trường đầu tiên.
- Bài mới: Soạn bài Trong lòng mẹ theo nội dung câu hỏi tài liệu trang 13, tóm tắt đoạn trích (10 dòng), tìm hiểu thông tin về tác giả và hồi kí Trong lòng mẹ (gồm bao nhiêu chương, khái quát ND chính)