Giáo án dạy Ngữ văn 8 tiết 50: Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

Ngày soạn : 22 / 11 / 04
Tiết : 50
DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM
I . MỤC TIÊU CẦN ĐẠT :
	Giúp HS :
	-- Hiểu rõ công dụng của dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm .
	-- Biết dùng dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm trong khi viết văn .
II . CHUẨN BỊ :
	GV : Đọc sách GV, sách tham khảo, soạn giáo án, bảng phụ .
	HS : Học bài cũ, xem bài trước SGK
III . TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC :
	1 . ỔN ĐỊNH (1) Kiểm tra sĩ số, tác phong HS
	2 . KIỂM TRA (5) 
? Hãy nêu các kiểu quan hệ ý nghĩa có thể có giữa các vế câu ? Cho ví dụ ?
Bài tập 4 / 125 / SGK
	3 . BÀI MỚI 
TL
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG HS
KIẾN THỨC
9
HOẠT ĐỘNG 1
+ Dùng bảng phụ 
+ Yêu cầu HS quan sát bảng phụ
a) Đùng một cái, họ ( những người bản xứ) đựơc phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do”
b) Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây ( ba khía là 1 loài còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon) .
c) Lí Bạch (701-762) , nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới 5 tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên) .
? Dấu ngoặc đơn trong những đoạn trích trên dùng để làm gì?
HOẠT ĐỘNG 1
Trả lời
Câu a : dấu ngoặc đơn dùng để giải thích họ ngụ ý chỉ những người bản xứ .
Câu b : dấu ngoặc đơn đánh dấu phần thuyết minh về 1 loài động vật mà tên của nó ( ba khía) được dùng để gọi tên 1 con kênh, giúp người đọc hình dung rõ hơn đặc điểm của con kênh .
Câu c : dấu ngoặc đơn dánh dấu phần bổ sung thông tin về năm sinh (701) và năm mất (762) của nhà thơ Lí Bạch và địa danh Miên Châu thuộc tỉnh nào ( Tứ Xuyên)
I . DẤU NGOẶC ĐƠN
a) Đùng 1 cái, họ ( nhữg người bản xứ) đựơc phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do”.
" dấu ngoặc đơn đánh dấu phần dùng để giải thích .
b) Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây ( ba khía là 1 loài còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon) .
" dấu ngoặc đơn đánh dấu phần thuyết minh .
c) Lí Bạch (701-762) , nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới 5 tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương 
? Nếu bỏ phần trong dấu ngoặc đơn thì ý nghĩa cơ bản của nhữg đoạn trích trên có thay đổi ko ?
-- Ko, vì đó chỉ là phần chú thích, nhằm cung cấp những thôg tin kèm thêm, ko thuộc phần nghĩa cơ bản .
Long, thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên) .
? Những phần trong dấu ngoặc đơn thường được cấu tạo như thế nào ?
-- Cấu tạo có thể là 1 từ (câu c ) ; 1 ngữ ( câu a, b) ; 1 con số ( câu c)
" dấu ngoặc đơn dánh dấu phần bổ sung thông tin .
NÂNG CAO :
Dấu ngoặc đơn có thể dùng kèm với dấu chấm hỏi (?) để tỏ ý hoài nghi ; kèm với dấu chấm than (!) để tỏ ý mỉa mai :
-- Trong tất cả những cố gắng của các nhà khai hoá nhằm bồi dưỡng cho dân tộc Việt Nam và dìu dắt họ lên con đường tiến bộ (?) thì phải kể đến việc bán rượu ti cưỡng bức .
-- Xâm lược và giết người, nhưng giặc Mĩ vẫn mồm loa mép dải khơe khoang về nền văn minh nhân đạo (!) của chúng .
* Chú ý :
-- Trong tất cả những cố gắng của các nhà khai hoá nhằm bồi dưỡng cho dân tộc Việt Nam và dìu dắt họ lên con đường tiến bộ (?) thì phải kể đến việc bán rượu ti cưỡng bức .
" dấu ngoặc đơn dùng kèm dấu chấm hỏi tỏ ý hoài nghi .
-- Xâm lược và giết người, nhưng giặc Mĩ vẫn mồm loa mép dải khơe khoang về nền văn minh nhân đạo (!) của chúng.
" dấu ngoặc đơn dùng kèm dấu chấm than tỏ ý mỉa mai .
CHỐT 
? Dấu ngoăc đơn dùng để làm gì ?
Dựa vào Ghi nhớ phát biểu
GHI NHỚ /SGK
HOẠT ĐỘNG 2
HOẠT ĐỘNG 2
II . DẤU HAI CHẤM
8
+Dùng bảng phụ
? Dấu 2 chấm trong các ví dụ sau dùng để làm gì ?
a) Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo :
-- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào .
b)  Người xưa có câu : “ Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, tre là bất khuất .
c) Con đường này. lòng tôi đang có sự thay đổi lớn : hôm nay tôi đi học.
Hướng trả lời
Câu a : dấu 2 chấm báo trước sự xuất hiện lời đối thoại của Dế Mèn và Dế Choắt .
Câu b : dấu 2 chấm đánh dấu lời dẫn trực tiếp ( lời người xưa)
Câu c : dấu 2 chấm đánh dấu phần giải thích lí do thay đổi tâm trạng của tác giả trong
a) Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo :
-- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào .
" dấu 2 chấm báo trước sự xuất hiện lời đối thoại
b)  Người xưa có câu : “ Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, tre là bất khuất .
" dấu 2 chấm báo trước lời dẫn trực tiếp .
c) Con đường này. lòng tôi đang có sự thay đổi
ngày đầu tiên đi học . 
lớn : hôm nay tôi đi học .
" dấu 2 chấm đánh dấu phần giải thích .
CHỐT 
? Dấu hai chấm dùng để làm gì ?
Dựa vào ghi nhớ phát biểu
GHI NHỚ 2 / SGK
+ Gọi HS đọc lại ghi nhớ 1 và 2
Đọc lại ghi nhớ
4
HOẠT ĐỘNG 3
BÀI 1
? Gỉai thích công dụng của dấu ngoặc đơn trong các đoạn trích / SGK /135– 136 
HOẠT ĐỘNG 3
Hướng trả lời
Câu a : đánh dấu phần giải thích ý nghiã của cacù cụm từ tiệt nhiên, định phận tại thiên thư, hành khan thủ bại hư
III . LUYỆN TẬP 
Bài 1 : Công dụng dấu ngoặc đơn
Câu a : đánh dấu phần giải thích ý nghiã của cacù cụm từ tiệt nhiên, định phận tại thiên thư, hành khan thủ bại hư .
Câu b :đánh dấu phần thuyết minh nhằm giúp người đọc hiểu rõ trong 2290m chiềøu dài của cầu có tính cả phần cầu dẫn .
Câu b : đánh dấu phần thuyết minh nhằm giúp người đọc hiểu rõ trong 2290m chiềøu dài của cầu có tính cả phần cầu dẫn .
6
Bài 2 :
? Giải thích công dụng của dấu 2 chấm trong các đoạn văn /136/ SGK
THẢO LUẬN NHÓM
Hướng trả lời
Câu a : đánh dấu phần giải thích cho ý : họ thách nặng quá
Câu b : đánh dấu phần đối thoại (Dế Choắt nói với Dế Mèn) và đánh dấu phần thuyết minh lời Dế Mèn khuyên Dế Choắt .
Câu c : đánh dấu phần thuyết minh cho ý : đủ màu là những màu nào (xanh, tím, hồng, )
Bài 2 : Công dụng dấu 2 chấm
Câu a : đánh dấu phần giải thích cho ý : họ thách nặng quá .
Câu b : đánh dấu phần đối thoại (Dế Choắt nói với Dế Mèn) và đánh dấu phần thuyết minh lời Dế Mèn khuyên Dế Choắt .
Câu c : đánh dấu phần thuyết minh cho ý : đủ màu là những màu nào (xanh, tím, hồng, )
3
BÀI 3 
? Có thể bỏ dấu 2 chấm trong đoạn văn sau được ko ? Trong đoạn văn, tác giả dùng dấu 2 chấm nhằm mục đích gì ?
Hướng trả lời
Có thể bỏ dấu 2 chấm đựơc .
Dấu 2 chấm có tác dụng nhấn mạnh phần nội dung ở phía sau
Nếu bỏ dấu 2 chấm thì phần nội dung này ko được nhấn mạnh nữa .
Bài 3 
Có thể bỏ dấu 2 chấm nhưng phần nội dung đặt sau dấu 2 chấm ko được nhấn mạnh .
4
BÀI 5
+ Gọi 1 HS đọc yêu cầu bài tập 
? Bạn HS đó chép laị dấu ngoặc đơn đúng hay sai ? vì sao ?
? Phần được dánh dấu ngoặc đơn có phải là 1 bộ phận của câu ko
Thảo luận nhóm
Hướng trả lời
-- Sai, vì dấu ngoặc đơn bao giờ cũng được dùng thành cặp .
-- Phần được đánh dấu bằng ngoặc đơn ko phải là bộ phận của câu .
Bài 5 :
-- Dấu ngoặc đơn chép sai .
-- Phần được đánh dấu bằng ngoặc đơn ko phải là bộ phận của câu .
3
CỦNG CỐ
? Nêu cách dùng dấu ngoặc đơn, dấu 2 chấm ? 
Tự trả lời
 	( 2) HƯỚNG DẪN HỌC TẬP 
	+ Học bài , nắm kiến thức về cách dùng các dấu ngoặc đơn và dấu 2 chấm trong khi viết
	+ Làm bài tập 1(c) , bài 4
	+ Chuẩn bị bài Dấu ngoặc kép
RÚT KINH NGHIỆM