Giáo án Vật lí Lớp 9 - Tiết 29+30 - Năm học 2005-2006

Tiết 29 10 
 Soạn: .2005 
 Giảng: .2005
Lực điện từ
I – Mục tiêu:
 1.Kiến thức:
• Mô tả thí nghiệm chứng tỏ sự tác dụng của lực từ lên đoạn dây dẫn thẳng có dòng điện chạy qua đặt trong từ trường.
• Vận dụng quy tắc bàn tay trái biểu diễn lực từ tác dụng lên dòng điện thẳng đặt vuông góc với đường sức từ, khi biết chiều đường sức từ & chiều dòng điện.
 2 . Kỹ năng:
• Mắc mạch điện theo sơ đồ, sử dụng các biến trở & các dụng cụ đo điện.
• Vẽ & xác định chiều đường sức từ của nam châm.
 3. TháI độ:
Cẩn thận, trung thực & yêu thích môn học.
B - Chuẩn bị 
 + GV:
 Một bản vẽ phóng to hình 27.1 & 27.2 (SGK)
 Bảng phụ cho phần vận dụng câu C2,C3,C4.
 + HS: 
* Mỗi nhóm HS: • 1 nam châm chữ U, 1 nguồn điện 6V. 1 đoạn dây dẫn AB bằng đồng = 2,5mm, dài 10cm.,1 biến trở loại 20 – 2A, 1 Ampe kế có GHĐ 1,5A & ĐCNN là 0,1A.,1 công tắc điện, 1 giá thí nghiệm.
c-Tổ chức hoạt động dạy - Học
 1. ổn định tổ chức lớp: 
 2 . Kiểm tra bài cũ :
Nêu TN (TN Ơ - xtét) chứng tỏ dòng điện có tác dụng từ?
 3. Bài mới 
HĐ của giáo viên
HĐ của học sinh
HĐ1: Tổ chức tình huống học tập
- ĐVĐ: Dòng điện tác dụng lực từ lên kim nam châm, vậy ngược lại nam châm có tác dụng lực từ lên dòng điện hay không?
- Gọi HS lên dự đoán.
- GV: Chúng ta sẽ cùng nghiên cứu bài học ngày hôm nay để tìm hiểu câu trả lời bài mới.
HS nắm bắt vấn đề đặt ra 
HS nêu dự đoán 
HĐ2: Thí nghiệm về sự tác dụng của từ trường lên dây dẫn có dòng điện.
I . Tác dụng của từ trường lên dây dẫn có dòng điện
1. Thí nghiệm
- GV Y/c HS nghiên cứu TN hình 27.1.
- HS nghiên cứu SGK nêu dung cụ TN cần thiết.
- GV treo Hình 27.1, y/c HS nêu tên dụng cụ TN cần thiết.
- Các nhóm nhận dụng cụ TN.
- GV giao dụng cụ TN cho các nhóm, y/c HS làm TN theo nhóm.
- HS tiến hành thí nghiệm theo nhóm. Cả nhóm quan sát hiện tượng xảy ra khi tiến hành đóng công tắc K.
GV lưu ý HS cách bố trí thí nghiệm : đoạn dây dẫn AB phải đặt sâu vào trong lòng nam châm chữ U, không để dây chạm vào NC 
HS nắm bắt lưu ý khi làm thí nghiệm 
Y/C hs trả lời câu C1?
Đại diện các nhóm báo cáo kết quả thí nghiệm, so sánh với dự đoán 
HS thấy đươc: Khi khoá K đóng, đoạn dây dẫn AB bị hút vào vào trong lòng NC chữ U
GV y/c hs rút ra kết luận 
HS nêu kết luận : Từ trường tác dụng lên dây dẫn AB có dòng điện chạy qua 
HĐ3: Tìm hiểu chiều của lực điện từ 
II - Chiều của lực điện từ, qui tắc bàn tay trái 
Theo các bạn: Chiều của lực điện từ phụ thuộc vào những yếu tố nào?
1. Chiều của lực điện từ phụ thuộc vào những yếu tố nào?
HS nêu dự đoán : + Chiều dòng điện 
 + Chiều đường sức từ 
Y/c hs nêu cách làm thí nghiệm kiểm tra dự đoán 
HS thảo luận và nêu cáh kiểm tra dự đoán 
GV hướng dẫn HS làm thí nghiệm 1: Kiểm tra sự phụ thuộc của chiều lực điện từ vào chiều dòng điện 
HS làm thí nghiệm theo sự hướng dẫn của GV: Đổi chiều dòng điện nhận xét chiều của lực điện từ 
Tương tự y/c HS làm thí nghiệm 2 : Kiểm tra sự phụ thuộc của chiều lực điện từ vào chiều đường sức từ 
HS làm thí nghiệm theo sự hướng dẫn của GV: Đổi vị trí cực của nam châm chữ U nhận xét chiều của lực điện từ 
GV: Qua 2 thí nghiệm trên ta rút ra được kết luận gì?
HS nêu kết luận: Chiều của lực điện từ phụ thuộc vào chiều dòng điện và chiều của đường sức từ 
GV: Vậy làm thế nào để xác định chiều của lực điện từ 
HS nắm bắt vấn đề đặt ra 
2. Quy tắc bàn tay trái 
GV y/c hs đọc mục thông báo ở mục 2 SGK
HS các nhân tìm hiểu qui tắc bàn tay trái SGK
GV treo hình vẽ 27.2 y/c HS kết hợp hình vẽ để hiểu rõ quy tắc 
HS theo dõi sự hướng dẫn và minh hoạ của GV và vận dụng quy tắc để kiểm tra lại chiều của lực điện từ 
HĐ4: Vận dụng - Củng cố 
Y/C hs nêu lại chiều của lực điện từ phụ thuộc vào những yếu tố nào ?
HS nêu lại các kiến thức cần nắm trong bài 
Nêu quy tắc bàn tay trái ?
GV hướng dẫn HS trả lời câu C2, C3 , C4. Với mỗi câu y.c HS vận dụng quy tắc bàn tay trái nêu các bước :
Câu C2; Trong đoạn dây dẫn AB dòng điện có chiều đi từ B đến A
+ Xác định chiều dòng điện khi biết chiều đường sức từ và chiều lực điện từ 
Câu C3: Đường sức từ có chiều đi từ dưới lên trên 
+ Xác định chiều đường sức từ khi biết chiều dòng điện và chiều của lực điện từ 
D - Hướng dẫn về nhà: 
- Đọc mục có thể em chưa biết 
- Học bài ghi nhớ & làm bài tập 25 (SBT)
- Bài 25.3, GV có thể cho HS quan sát TN cụ thể hình 25.2 (SBT). Y/c HS về nhà hoàn thành BT vào vở bài tập.
 Ngày soạn:
 Ngày giảng:
Tiết 30
động cơ điện một chiều 
A – Mục tiêu 
 1. Kiến thức::
Mô tả được cvác bộ phận chính, giải thích được hoạt động của động cơ điện một chiều 
Nêu được tác dụng của mỗi bộ phận , phát hiện được sự biến đổi điện năng thành cơ năng trong khi động cư hoạt động 
 2. Kỹ năng :
Vận dụng quy tắc bàn tay trái xác định chiều của lực điện từ , biểu diễn lực điện từ 
Giải thích được nguyên tắc hoạt động của động cơ điện một chiều 
 3. Thái độ:
Ham hiểu biết, yêu thích môn học 
B – Chuẩn bị
 1. Giáo viên:
Mô hình động cơ điện một chiều , nguồn 6V
 2. Học sinh:
Ôn tậ quy tắc bàn tay trái 
C – Tiến trình dạy – học
 1. ổn định tổ chức
 2. Kiểm tra
Phát biểu quy tắc bàn tay trái 
 3. Bài mới
Hoạt động của GV 
Hoạt động của HS
HĐ1: Tổ chức tình huống học tập 
Nếu đưa liên tục dòng điện vào khung dây thì khung dây sẽ liên tục chuyển động quay trong từ trường của nam châm, như thế ta có một động cơ điện một chiều 
HS nắm bắt vấn đề nghiên cứu 
Vậy động cơ điện một chiều có cấu tạo và nguyên tắc hoạt động ra sao ta vào bài hôm, nay 
HS suy nghĩ 
HĐ2: Tìm hiểu nguyên tắc cấu tạo của động cơ điện một chiều 
I- Nguyên tắc cấu tạo và họat động của động cơ điện một chiều
GV cho HS quan sát mô hình động cơ điện một chiều 
1. Các bộ phận chính của động cơ điện một chiều 
Y/C các nhóm HS đọc SGK phần 1 kết hợp quan sát mô hình để trả lời câu hỏi :
Cá nhân HS làm việc với SGK, kết hợp với mô hình, hình vẽ trong SGK và trả lời câu hỏi :
 + Chỉ ra các bộ phận của động cơ điện 1 chiều ?
Các bộ phận của động cơ điện 1 chiều:
+ Khung dây dẫn 
+ Nam châm 
+ Cổ góp điện 
GV nhấn mạnh các bộ phận chính của động cơ điện một chiều 
HĐ3: Tìm hiểu nguyên tắc hoạt động của động cơ điện một chiều
2. Hoạt động của động cơ điện một chiều
Y/C hs đọc thông báo và nêu nguyên tắc hoạt động của động cơ điện một chiều 
HS cá nhâ đọc SGK phần thông báo để nêu được nguyên tắc hoạt động của động cơ điện một chiều 
Y/C cá nhân HS trả lời câu C1?
GV: Cặp lực từ vừa xác định được có tác dụng gì đối với khung dây?
Cá nhân HS trả lời câu C1: Vận dụng quy tắc bàn tay trái ta xác định được cặp lực từ tác dụng lên 2 cạnh AB, CD của khung dây 
HS thực hiện câu C2: Nêu dự đoán hện tượng xảy ra với khung dây
GV y/c HS làm thí nghiệm theo nhóm, kiểm tra dự đoán ( TL C3)
HS tiến hành thí nghiệm kiểm tra dự đoán câu C3 và cử đại diện nhóm trình bày kết quả 
Qua phần I hãy nhắc lại : Động cơ điện một chiều có các bộ phận chính nào? và hoạt động ra sao?
3. Kết luận
HS rút ra kết luận và ghi vở 
HĐ4: Tìm hiểu động cơ điện một chiều trong kỹ thuật 
II- Động cơ điện một chiều trong kỹ thuật
1. Cấu tạo của động cơ điện một chiều trong kỹ thuật 
GV y/c hs quan sát hình 28.2 SGK chỉ ra các bộ phận chính của động cơ điện một chiều trong kỹ thuật 
HS quan sát hình 28.2 SGK chỉ ra 2 bộ phận chính của động cơ điện một chiều trong kỹ thuật
GV: Trong động cơ điện một chiều trong kỹ thuật , bộ phận tạo ra từ trường có phải là NC vĩnh cửu không ?, Bộ phận quay của động cơ có đơn giản chỉ là một khung dây không ?
HS nêu được sự khác nhau của 2 bộ phận chính của nó so với mô hình động cơ 
GV hướng dẫn HS so sánh được đặc điểm khác nhau giữa 2 bộ chính của động cơ 
+ Trong động cơ điện một chiều trong kỹ thuật , bộ phận tạo ra từ trường NC điện Bộ phận quay của động cơ không đơn giản chỉ là một khung dây mà gồm nhiều cuộn dây đặt lệch nhau và song song với trục của một khối trụ làm bằng lá thép kỹ thuật 
GV thông báo: Trong động cơ điện , bộ phận chuyển động gọi là Rô to, bộ phận đứng yên gọi là Stato
HS nắm bắt và ghi vở 
HĐ5: Phát hiện sự biến đổi năng lượng trong động cơ điện 
III- Sự biến đổi năng lượng trong động cơ điện
Khi hoạt động, động cơ điện chuyển hoá năng lượng từ dạng này sang dạng nào?
Cá nhân nêu nhận xét về sự chuyển hoá năng lượng trong động cơ điện một chiều 
GV gợi ý: 
+ Khi có dòng điện chạy qua động cơ điện quay. Vậy năng lượng đã chuyển hoá từ dạng nào sang dạng nào?
HS nêu được: Khi hoạt động, động cơ điện chuyển hoá từ điện năng sang cơ năng 
HĐ6: Vận dụng - Củng cố 
Tổ chức cho HS làm việc cá nhân trả lời các câu : C5, C6, C7 vào vở bài tập 
Cá nhân HS trả lời các câu C5, C6, C7 . Sau đó thảo luận trên lớp hoàn thành các câu vào vở 
Hướng dẫn HS trao đổi, thảo luận để đi đến đáp án đúng 
Với câu C7: GV hướng dẫn hS lấy thêm ví dụ về ứng dụng của động cơ điện một chiều trong thực tế đời sống 
HS nắm bắt 
D – Hướng dẫn về nhà 
\ Đọc mục có thể em biết cuối SGK
\ Học bài và làm bài tập 28 ( SBT )
\ Chuẩn bị sẵn mẫu báo cáo thực hành cho tiết tiếp theo ( SGK - 81 ) và trả lời phần 1 vào vở 
Tiết 31: Thực hành và kiển tra thực hành ....
Tiết 32: Bài tập vận dụng quy tắc nắm tay phải và quy tắc bàn tay trái
( Đi công tác, chuyên môn nhà trường phân công giáo viên khác dạy thay)
Tiết 33: Hiện tượng cảm ứng điện từ 
Tiết 34: Điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng 
( Nghỉ ốm, chuyên môn nhà trường phân công giáo viên khác dạy thay ) 
Tiết 35: Kiểm tra học kì I
( Chờ thi theo lịch và đề của phòng giáo dục )
Tiết 36: Ôn tập 
( Nghỉ ốm, chuyên môn nhà trường phân công giáo viên khác dạy thay )