Giáo án Vật lí Lớp 8 - Tiết 19, Bài 16: Cơ năng - Năm học 2006-2007

Tuần 19	Ngày17/01/007 
Tiết 19	Bài 16
CƠ NĂNG
I- MỤC TIÊU
1-Kiến thức:
Tìm được ví dụ minh hoạ cho các khái niệm cơ năng, thế năng, động năng.
Thấy được một cách địng tính thế năng hấp dẫn của vật phụ thuộc vào độ cao của vật so với mặt đất và động năng của vật phụ thuộc vào khối lượng và vận tốc của vật. Tìm được ví dụ minh hoạ.
2- Thái độ :
Hứng thú học tật bộ môn.
Có thói quen quan sát các hiện tượng trong thực tế vận dụng kiến thức đã học giải thích các hiện tượng đơn giản.
II- CHUẨN BỊ:
*Cả lớp:
Tranh phóng to mô tả TN (H16.1a và 16.1b SGK)
Trang phóng to H16.4(SGK)
1 hòn bi thép, 1 máng nghiêng, 1miếng gỗ, 1cục đất nặn.
*Mỗi nhóm:
Lò xo được làm bằng thép uốn thành vòng tròn. Lò xo đã được nén bởi 1 sợi dây len.
1miếng gỗ nhỏ, 1 bao diêm.
III- HOẠT ĐỘNG DẠY – HỌC
TL
HOẠT ĐỘNGTHẦY
HOẠT ĐỘNGTRÒ
KIẾN THỨC
8ph
15p
16p
7ph
HĐ 1: KTBC- TCTHHT
* Ổn định tổ chức : (KTSS)
*KTBC: GV gọi HS lên bảng trả lời câu hỏi sau:
- Viết công thức tính công suất, giải thích kí hiệu và ghi rõ đơn vị của từng đại lượng trong công thức.
- Bài tập 15.1 và yêu cầu giải thích lí do chọn phương án.
*Tổû chức t/h học tập:
- Nhớ lại kiến thức cũ: Cho biết khi nào có công cơ học?
- GV thông báo: khi một vật có khả năng thực hiện công cơ học, ta nói vật đó có cơ năng. Cơ năng là dạng năng lượng đơn giản nhất. Chúng ta sẽ đi tìm hiểu các dạng cơ năng trong bài học hôm nay.
- GV ghi đề bài mới lên bảng.
- Yêu cầu HS đọc phần thông báo của mục I. Trả lời lại câu hỏi:
+ Khi nào một vật có cơ năng?
+ Đơn vị đo cơ năng.
HĐ 2: Hình thành khái niệm thế năng.
- GV treo tranh H16.1 phóng to lên bảng. Thông báo ở H16.1a, quả nặng A nằm trên mặt đất, không có khả năng sinh công.
- Yêu cầu HS quan sát H16.1b, nêu câu hỏi C1.
- Hướng dẫn HS thảo luận câu hỏi C1.
- GV thông báo: cơ năng của vật trong trường hợp này gọi là thế năng.
- Nếu quả nặng A được đưa lên càng cao thì công sinh ra kéo thỏi gỗ B chuyển động càng lớn hay nhỏ? Vì sao?
- GV thông báo :vật có khả năng thực hiện công càng lớn nghĩa là thế năng của nó càng lớn. Như vậy vật ở vị trí càng cao thì thế năng của vật càng lớn.
- Thế năng của vật A vừa nói tới được xác địng bởi vị trí của vật so với trái đất gọi là thế năng hấp dẫn. Khi vật nằm trên mặt đất thì thế năng hấp dẫn của vật bằng 0.
* Chú ý: Thế năng hấp dẫn phụ thuộc vào:
+ Mốc tính độ cao.
+ Khối lượng của vật.
- GV gợi ý để HS có thể lấy ví dụ thực tế minh hoạ cho chú ý.
- GV đưa ra lò xo tròn đã được nén bằng sợi len. Nêu câu hỏi:
+ Lúc này lò xo có cơ năng không?
+ Bằng cách nào để biết lò xo có cơ năng?
- GV thông báo: cơ năng của lò xo trong trường hợp này cũng gọi là thế năng. Muốn thế năng của lò xo tăng ta làm thế nào? Vì sao?
- Như vậy thế năng này phụ thuộc vào độ biến dạng đàn hồi của vật, nên được gọi là thế năng đàn hồi.
- GV lấy ví dụ nhấn mạnh khái niệm thế năng đàn hồi: Khi ta ấn tay vào cục đất nặn, cục đất biến dạng. Cục đất nặn này có thế năng đàn hồi không? Vì sao?
- Qua phần II, các em hãy cho biết các dạng thế năng. Các dạng thế năng đó phụ thuộc vào yếu tố nào?
- Yêu cầu HS ghi vở kết luận.
HĐ 3: Hình thành khái niệm động năng.
- GV giới thiệu thiết bị TN và tiến hành TN như H16.3.
- Gọi HS mô tả hiện tượng xảy ra?
- Yêu cầu trả lời câu hỏi C4, C5.
- Hướng dẫn HS thảo luận câu hỏi C4, C5.
- GV thông báo : Cơ năng của vật do chuyển động mà có được gọi là động năng.
- Theo các em dự đoán động năng của vật phụ thuộc vào yếu tố nào? Làm thế nào để kiểm tra được điều đó.
- Gọi HS nêu dự đoán. GV phân tích tính khả thi của các cách kiểm tra dự đoán.
- Hướng HS tìm hiểu sự phụ thuộc động năng của vật vào các yếu tố như hướng dẫn SGK. Với mỗi yếu tố GV làm TN kiểm chứng tại lớp.
- Qua phần III, cho biết khi nào một vật có động năng. Động năng của vật phụ thuộc vào yếu tố nào?
- Yêu cầu HS ghi vở kết luận.
Hoạt động 4: Vận dụng – Củng cố – Hướng dẫn về nhà.
- Yêu cầu HS nêu các dạng cơ năng vừa học.
- Lấy ví dụ một vật có cả động năng và thế năng.
- GV thông báo cơ năng của vật lúc đó bằng tổng động năng và thế năng của nó.
- Yêu cầu HS trả lời câu C10.
-1 HS lên bảng trả lời câu hỏi của GV.
- HS cả lớp theo dõi, nhận xét phần trình bày của bạn.
- HS nhớ lại kiến thức cũ: Có công cơ học khi có lực tác dụng vào vật và làm vật chuyển dời.
- HS ghi đề bài vào vở.
- Đọc phần thông báo của mục I.
- HS quan sát hình vẽ 16.1.
- HS thảo luận nhóm, trả lời câu hỏi C1. Yêu cầu nêu được :
Nếu đưa quả nặng lên một độ cao nào đó như hình 16.1b, quả nặng A chuyển động xuống phía dưới làm căng sợi dây. Sức căng của sợi dây làm thỏi gỗ B chuyển động, tức là thực hiện công. Như vậy khi đưa quả nặng lên độ cao, nó có khả năng thực hiện công cơ học, do đó nó có cơ năng.
- HS nêu được: Nếu quả nặng A được đưa lên càng cao thì công của lực kéo thỏi gỗ B càng lớn vì B dịch chuyển quãng đường dài hơn.
- HS ghi nhớ các thông báo của GV.
- HS thảo luận nhóm, yêu cầu nêu được:
+ Lò xo có cơ năng vì nó có khả năng sinh công.
+Cách nhận biết: Đặt miếng gỗ lên trên lò xo và dùng diêm đốt cháy sợi dây len( hoặc dùng kéo cắt đứt sợi dây). Khi sợi len đứt, lò xo đẩy miếng gỗ lên cao tức là thực hiện công. Lò xo có cơ năng.
- HS các nhóm làm TN kiểm tra phương án để nhận thấy lực đàn hồi của lò xo có khả năng sinh công.
-HS: Lò xo càng bị nén nhiều thì công sinh ra do lò xo càng lớn, nghĩa là thế năng của lò xo càng lớn.
-HS: Cục đất nặn không thế năng đàn hồi vì nó không biến dạng đàn hồi, không có khả năng sinh công.
- Qua phần II, HS nêu được: Có hai dạng thế năng là thế năng hấp dẫn và thế năng đàn hồi.
+ Thế năng hấp dẫn phụ thuộc vào vị trí của vật so với mốc tính thế năng và phụ thuộc vào khối lượng của vật.
+ Thế năng đàn hồi phụ thuộc vào độ biến dạng đàn hồi của vật.
- HS ghi vở kết luận trên .
- HS quan sát GV làm TN. Trả lời câu hỏi C3, C4, C5.
- HS tham gia thảo luận trên lớp câu C3 đến câu C5. Yêu cầu nêu được: 
C3: Quả cầu A lăn xuống đập vào miếng gỗ B làm miếng gỗ B chuyển động một đoạn.
C4: Quả cầu A tác dụng vào thỏi gỗ B một lực làm thỏi gỗ B chuyển động tức là quả cầu A đang chuyển động có khả năng thực hiện công.
C5: Một vật chuyển động có khả năng thực hiện công tức là có cơ năng.
- HS nêu dự đoán của mình và cách kiểm tra dự đoán.
- Theo dõi GV tiến hành TN kiểm tra sự phụ thuộc của động năng vào vận tốc và khối lượng của vật.
- HS nêu được: Cơ năng của vật do chuyển động mà có được gọi là động năng.
Động năng của vật phụ thuộc vào khối lượng và vận tốc chuyển động của vật.
- HS ghi kết luận trên vào vở.
- Hai dạng cơ năng : Thế năng và động năng.
- HS lấy ví dụ vật có cả động năng và thế năng.
C10: 
Chiếc cung đã được giương có thế năng.
Nước chảy từ trên cao xuống có động năng.
Nước bị ngăn trên đập cao có thế năng.
Bài 16
CƠ NĂNG.
I- Cơ năng:
 Khi một vật có khả năng thực hiện công , ta nói vật đó có cơ năng.
Cơ năng được đo bằng đơn vị jun
II- THẾ NĂNG
1- Thế năng hấp dẫn.
Cơ năng của vật phụ thuộc vào vị trí của vật so với mặt đất, hoặc so với một vị trí khác được chọn làm mốc để tính độ cao, gọi là thế năng hấp dẫn. Vật có khối lượng càng lớn và ở càng cao thì thế năng hấp dẫn càng lớn.
2- Thế năng đàn hồi
Cơ năng của vật phụ thuộc vào độ biến dạng của vật gọi là thế năng đàn hồi.
III- ĐỘNG NĂNG
1- Khi nào vật có động năng?
Thí nghiệm 1:
H16.3 SGK
* Cơ năng của vật do chuyển động mà có gọi là động năng.
2- Động năng của vật phụ thuộc những yếu tố nào?
Thí nghiệm 2:
H16.3 SGK.
*Vật có khối lượng càng lớn và chuyển động càng nhanh thì động năng càng lớn.
* Động năng và thế năng là hai dạng của cơ năng.
Cơ năng của một vật bằng tổng thế năng và động năng của nó.
* Hướng dẫn về nhà:
Học thuộc phần ghi nhớ cuối bài.
Đọc mục” Có thể em chưa biết”.
Làm bài tập 16- Cơ năng (SBT)
*Rút kinh nghiệm bổ sung :
..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................