Giáo án tự chọn Ngữ văn 8: 5 chuyên đề

Chủ đề 1
 Vai trß vµ t¸c dông cña dÊu c©u 
 Trong v¨n b¶n nghÖ thuËt (6 tiết)
A:Mục đích yêu cầu
-Giúp học sinh hiểu được các loại dấu câu và mục đích sử dụng nó
-Ý nghĩa ,hiệu quả biểu đạt của việc sử dụng các dấu câu trong văn bản nghệ thuật
-Cảm nhận ,phân tích vai trò của dấu câu
_Sử dụng thành thạo dấu câu
B,Các bước tiến hành
Tiết 5: (NhËn chuyªn m«n tõ tuÇn 5) 
 LuyÖn tËp vai trß cña dÊu c©u
Bài tập 1
A.Trong những câu sau đây ,câu nào đặt dấu câu đúng,câu nào dặt dấu câu sai.Hãy ghi đúng (Đ) sai(S) vào trước mỗi câu
 (Đ)Con đường nằm giữa hàng cây ,tỏa rợp bóng mát
 (S) Con đường nằm giữa hàng cây tỏa rợp bóng mát
 (Đ)Động phong nha gồm :Động khô và động nước
 (S) Động phong nha gồm (Động khô và động nước)
 (Đ)Nơi đây vừa có nét hoang sơ,bí hiểm;lại rất thanh thoát và giàu chất thơ
 (S) Nơi đây vừa có nét hoang sơ,bí hiểm.Lại rất thanh thoát và giàu chất thơ
 (Đ)Hương cứ trầm trồ khen những bông hoa đẹp quá!
 (S) Hương cứ trầm trồ khen những bông hoa đẹp quá.
B.Hãy so sánh và chỉ ra sự khác nhau về sắc thái ý nghiã do có sự thay đổi về dấu câu trong các cặp câu dưới đây
-Mẹ đã về.->Bình thường
- Mẹ đã về!àVui mừng
-Đến bao giờ mẹ mới được gặp con?-àhỏi
-Đến bao giờ mẹ mới được gặp con!-->Hỏi mong muốn được gặp(cảm xúc của người mẹ)
Bài tập 2
Đọc các đoạn văn và trả lời các câu hỏi
Đ1:Bổng’’choang’’một cái,thôi phải rồi hắn đập cái chai vào cột cổngồ hắn lại kêuhắn vừa chửi vừa kêu làng như bị người ta cắt bụngồ hắn kêu!
 Cùng một nội dung thông tin(ồ hắn kêu)nhưng sau mỗi câu văn tác giả lại đặt dấu câu khác nhau.em hãy so sánh để nhận ra mục đích và tác dụng của đấu câu trong 2 câu văn trên?
Đ2:Liên cầm tay em không đáp,chuyến tàu đêm nay không đông như mọi khi,thưa vắng người và hình như kém vắng sáng hơn.Nhưng họ ở Hà Nội về!Liên lặng theo mơ tưởng
 (Hai đứa trẻ-Thạch Lam)
Dấu chấm than đặt ở cuối câu thứ 3 có ý nghĩa gì?nếu thay bằng dáu chấm thì ý nghĩa câu văn có gì thay đổi,
Bài tập 3
Viết một đoạn văn trong đó có dùng dấu chấm than.Nêu tác dụng của dấu chấm than?
 Ngµy 20/9/2008
Tiết 6.
 LuyÖn tËp viÖc sö dông 
 dÊu c©u trong v¨n b¶n
Bài tập 1
Hãy phân tích ý nghĩa tu từ của dấu câu(chấm lững,chấm,chấm than)trong các ví dụ sau
VD1:
 Ôi! Sáng xuân nay xuân 41
 Trắng rừng biên giới nở hoa mơ
 Bác vềim lặng con chim hót
 Thánh thót bờ lau vui ngẩn ngơ
 (Theo chân Bác-Tố Hửu)
VD 2:
 Đất nước đẹp vô cùng .Nhưng Bác phải ra đi 
 .
 Luận cương đến với Bác Hồ.và người đã khóc
 ..
 Giặc nước đuổi xong rồi.Trời xanh thành tiếng hát
 (Người đi tìm hình của nước-Chế Lan viên)
Bài tập 2
 Phân tích tác dụng của dấu chấm than,dấu chấm hỏi trong đoạn trích sau:
 Tôi bật cười hỏi lão:
_Sao cụ lo xa quá thế?cụ còn khỏe lắm,chưa chết đâu mà sợ!cụ cứ đẻ tiền ấy mà ăn,lúc chết hãy hay!tội gì bây giờ nhịn đói mà đẻ tiền lại?
_không,ồng giáo ạ!ăn mãi hết đi thì đến lúc chết lấy gì mà lo liệu
Bài tập 3
 Đặt dấu chấm hỏi,chấm than vào chổ thích hợp.
 Ngày mai dân ta sẽ sống ra sao?
 Sông Hồng chãy về đâu và lịch sử?
 Bao giờ dãy Trường Sơn bừng giăc ngủ
 Cánh tay thần Phù Đỏng sẻ vươn mây
 Rồi cờ sẽ ra sao?tiếng hát sẻ ra sao?
 Nụ cười sẻ ra sao?
 Ôi! Độc lập.
 Ngµy 25/9/2008
 Chủ đề 2
 Mét sè yÕu tè h×nh thøc nghÖ thuËt 
 cÇn chó ý khi ph©n tÝch th¬ tr÷ t×nh
 (6 Tiết)
A.Mục tiêu cần đạt
-Giúp học sinh nắm được những yếu tố hình thức nghệ thuật mà các nhà thơ dùng để biểu hiện tình cảm của mình trong thơ
-Cần chú ý những lỗi cần tránh khi phân tích thơ
Vận dụng hiểu biết để phan tích các tác phẩm văn chương trữ tình
B.Nội dung nà học.
 TiÕt 7
H:Hãy kể tên một số bài thơ trữ tình mà em đã được học ở sách giáo khoa (6,7,8)
H:Em hiểu thế nào là trữ tình.?thế nào là thơ trữ tình?
H:LÊy vÝ dô?
H:Qua c¸c bµi th¬ tr÷ t×nh ®· häc h·y x¸c ®Þnh xem nh÷ng yÕu tè h×nh thøc nghÖ thuËt nµo th­êng hay sö dông?
GV ®äc bµi th¬ (SGK) cho häc sinh nghe
H: Bµi th¬ cã mÊy phÇn?H·y nªu t¸c dông chÝnh mµ c¸c phÇn nªu ra?
 I.Lí thuyết
Lượm,Nhớ rừng,Quê hương,bánh trôi nước.
-Tr÷ t×nh: lµ tÝch tr÷ t×nh c¶m
-Th¬ tr÷ t×nh:T×nh c¶m t©m hån cña ng­êi viÕt béc lé mét c¸ch trùc tiÕp
 VD:
 Nay xa c¸ch lßng t«i lu«n t­ëng nhí
 Mµu n­íc xanh,c¸ b¹c chiÕc buåm v«i
 Tho¸ng con thuyÒn rÏ sãng ch¹y ra kh¬i
 T«i thÊy nhí c¸i mïi nång mÆn qu¸.
 *C¸c yÕu tè h×nh thøc nghÖ thuËt ®­îc chó ý trong c¸c v¨n b¶n:
 -VÇn
 -Thanh ®iÖu
 -NhÞp th¬
 -Tõ ng÷,H×nh ¶nh
 -C¸c biÖn ph¸p tu tõ
II.§äc bµi th¬
 *4 phÇn
 -PhÇn 1:NhÞp th¬
 -PhÇn 2:VÇn th¬
 -PhÇn 3:Tõ ng÷ vµ c¸c líp tu tõ
 -phÇn 4:Kh«ng gian vµ thêi gian
 Häc sinh th¶o luËn
 _Tr¶ lêi
-àGv: NhËn xÐt c¸nh tr· líi cña häc sinh
Yªu cÇu häc sinh nhËn xÐt sù ®óng sai cña b¹n khi tr· lêi
 Ngµy 07/10/2008
 TiÕt 8-9
 Bµi tËp thùc hµnh
Bµi tËp 1:
 §äc kÜ c¸c ®o¹n th¬ sau vµ tr· lêi c¸c c©u hái phÝa d­íi
 §1:
 TiÕng suèi trong nh­ tiÕng h¸t xa
 Tr¨ng lång cæ thô bãng lång hoa
 C¶nh khuya nh­ vÏ ng­êi ch­a ngò
 Ch­a ngñ v× lo nçi n­íc nhµ
 (C¶nh Khuya-Hå ChÝ Minh)
 §2:
GËm mét khèi c¨m hên trong còi s¾t
Ta n»m dµi nghe ngµy th¸ng dÇn qua
.
G­¬ng m¾t bÐ giÔu oai linh rõng th¼m
 (Nhí Rõng-ThÕ L÷)
 §3:
 Em ¬i! Ba Lan mïa tuyÕt tan
 §­êng b¹ch d­¬ng s­¬ng tr¾ng n¾ng trµn
 Anh ®i nghe tiÕng ng­êi x­a väng
 Mét giäng th¬ ngÇm-Mét giäng ®µn
 (Tè H÷u)
a.H·y chØ ra c¸c chö mang vÇn trong 3 ®o¹n th¬ trªn vµ cho biÕt ®ã lµ vÇn g×?
b.C¸ch gieo vÇn trong 3 ®o¹n th¬ trªn cã g× ®Æc biÖt?C¸ch gieo vÇn Êy ®· gióp g× cho viÖc biÓu hiÖn néi dung ®o¹n th¬?
Bµi tËp 2:
Khi ®äc bµi th¬ ‘’L­îm’’ ®Õn nh÷ng dßng th¬ nh­:
 Ra thÕ L­îm ¬i!
 Th«i råi, L­îm ¬i!
 L­îm ¬i!
 L­îm ¬I! cßn kh«ng?
Cã b¹n vÉn ®äc víi ng÷ ®iÖu b×nh th­êng nh­ ®äc c¸c c©u th¬ kh¸c trong bµi.Theo em nh­ thÕ cã ®óng kh«ng? v× sao?
Bµi tËp 3
 Nh÷ng c©u th¬ sau ®©y ®Õu cã Ýt nhÊt hai c¸h ®äc,c¸h ®äc nµo còng cã vÏ thÊy ®óng.Nh­ng suy nghÜ kÜ sÏ cã mét c¸ch ®óng nhÊt,H·y suy nghÜ ®äc vµ ng¾t nhÞp cho chÝnh x¸c
 -Mét chiÕc xe ®¹p lao vµo bãng tèi
 (xu©n DiÖu)
 -Cµng nh×n t«i l¹i cµng say
 (Tè H÷u)
 -Non cao tuæi vÉn ch­a giµ
 (T¶n §µ)
 -Sau l­ng thÒm n¨ng l¸ r¬i ®Çy
 (ChÝnh H÷u)
GV ;H­íng dÇn ®Ó häc sinh t×m c¸ch tr¶ lêi 
Bµi tËp 4:
Ca dao cã c©u:
 - Ng­êi sao mét hÑn th× lªn
 Ng­êi sao chÝn hÑn th× quªn c¶ m­êi
 -Chê em ®· t¸m h«m nay
 H«m qua lµ chÝn ,h«m nay lµ m­êi
 (Ca Dao)
Yªu cÇu: 
BiÖn ph¸p tu tõ nµo ®­îc sö dông trong 2 c©u ca dao trªn?c¸c biÖn ph¸p Êy gióp t¸c gi¶ d©n gian thÓ hiÖn ®­îc t©m tr¹ng g× cho nh©n vËt tr÷ t×nh?
H:H·y s­u tÇm mét sè c©u th¬,ca dao cã chøa biÖn ph¸p tu tõ trªn?
TiÕt 10-11
 T×m hiÓu c¸c yÕu tè h×nh thøc 
 cña mét bµi th¬ trän vÑn
Bµi tËp 1
T×m hiÓu ®Æc ®iÓm h×nh thøc næi bËt cña th¬ tr÷ t×nh th«ng qua th¬ lôc b¸t 
 Bµi th¬:ThÒ Non N­íc-T¶n §µ
Yªu cÇu:
1.ChØ ra c¸c tiÕng ®· t¹o vÇn trong mçi cÆp c©u 6/8 cña bµi th¬
2.Nªu ®Æc ®iÓm vÞ trÝ vµ ©m thanh(cÊu tróc ng÷ ©m )cña c¸c cÆp tõ hiÖp vÇn víi nhau.x¸c ®Þnh tªn gäi cho kiÓu hiÖp vÇn trong bµi th¬?x¸c ®Þnh c¸ch gieo vÇn ë bµi th¬ nµy?
3.x¸c ®Þnh nhÞp ®iÖu cña tõng c©u vµ nªu ®Æc ®iÓm vÒ lèi ng¾t nhÞp cña toµn bµi th¬?
4.Nh©n vËt tr÷ t×nh trong bµi th¬ lµ ai?Nh÷ng biÖn ph¸p tu tõ chñ yÕu nµo ®­îc sö dông?BiÖn ph¸p nµo quan träng nhÊt trong viÖc thÓ hiÖn t­ t­ëng cña t¸c gi¶?
Bµi tËp 2 :
T×m hiÓu ®Æc ®iÓm h×nh thøc næi bËt cña th¬ tr÷ t×nh th«ng qua th¬ :thÊt ng«n b¸t có ®­êng luËt
 Bµi th¬: Qua ®Ìo Ngang-Bµ HuyÖn Thanh Quan
 B­íc tíi ®Ìo ngang bãng xÕ tµ
 Cá c©y chen ®¸,l¸ chen hoa
 Lom khom d­íi nói tiÒu vµi chó
 L¸c ®¸c bªn s«ng chî mÊy nhµ
 Nhí n­íc ®au lßng con quèc quèc
 Th­¬ng nhµ mái miÖng c¸i gia gia
 Dõng ch©n ®øng l¹i trêi,non,n­íc
 Mét m¶nh t×nh riªng ta víi ta
Yªu cÇu
1.cÊu tróc bµi th¬ gåm mÊy phÇn?nªu rá néi dung,chøc n¨ng tõng phÇn?
2.Trong th¬ ®­êng luËt,®èi rÊt ®­îc coi träng,h·y chØ ra phÐp ®èi trong bµi th¬ nµy?ph©n tÝch t¸c dông biÓu c¶m cña phÐp ®èi trong bµi th¬?
3.C¶m høng chñ ®¹o cña bµi th¬ lµ g×? 
Bµi tËp 3 :
T×m hiÓu ®Æc ®iÓm h×nh thøc næi bËt cña th¬ tr÷ t×nh th«ng qua bµi th¬ 
 02/11/2008
TiÕt 12:
 LuyÖn tËp t×m hiÓu mét sè yÕu tè h×nh thøc 
 cña mét bµi th¬ trän vÑn
Bµi tËp 1.
T×m hiÓu ®Æc ®iÓm nçi bËt cña th¬ tr÷ t×nh qua bµi th¬’’Thu §iÕu”-NguyÔn KhuyÕn
Yªu cÇu:
1.cÊu tróc bµi th¬ gåm mÊy phÇn?nªu rá néi dung chøc n¨ng tõng phÇn
2.Trong th¬ ®­êng luËt,®èi rÊt ®­îc coi träng,h·y chØ ra phÐp ®èi trong bµi th¬ nµy?ph©n tÝch t¸c dông biÓu c¶m cña phÐp ®èi trong bµi th¬?
3.C¶m høng chñ ®¹o cña bµi th¬ ‘’Thu §iÕu’’ lµ g×? 
Bµi tËp 2 :
T×m hiÓu ®Æc ®iÓm h×nh thøc næi bËt cña th¬ tr÷ t×nh th«ng qua bµi th¬ 
 Trµng Giang_Huy CËn
Yªu CÇu:
 1.Còng lµ bµi th¬ thÊt ng«n nh­ng bµi th¬ trµng giang cña Huy CËn cã nh÷ng kh¸c biÖt nµo vÒ h×nh thøc?cÊu tróc so víi thÓ tø tuyÖt vµ thÊt ng«n b¸t có ®­êng luËt
 2.Ph©n tÝch t¸c dông biÓu c¶m cña biÖn ph¸p tu tõ ®¶o ng÷ trong bµi th¬?
 3.H·y chØ ra biÖn ph¸p TT nçi bËt cña trµng giang vµ ph©n tÝch t¸c dông cña tõng biÖn ph¸p ®èi víi viÖc béc lé t­ t­ëng,c¶m xóc cña t¸c gi¶?
 4.H·y ph©n tÝch t©m tr¹ng cña t¸c gi¶ ®­îc thÓ hiÖn trong bµi th¬ .
 1 0/11/2008
TiÕt 13: 
 KiÓm tra 1 tiÕt
A.Môc ®Ých yªu cÇu.
-Gióp HS «n tËp vµ cñng cè kiÕn thøc ®· häc vÒ dÊu c©u vµ mét sè h×nh thøc nghÑ thuËt khi ph©n tÝch th¬ tr÷ t×nh
-TÝch hîp víi c¸c v¨n b¶n ®· häc ë ch­¬ng tr×nh ng÷ v¨n 
-RÌn luyÖ kÜ n¨ng hÖ thèng hãa,ph©n tÝch,tæng hîp,so s¸nh
B.Néi dung ph­¬ng ph¸p
 I.§Ò ra
C©u1.
Nh÷ng h×nh thøc nghÖ thuËt nµo thõ¬ng ®­îc c¸c nhµ th¬ sö dông trong th¬ tr÷ t×nh?
C©u 2.
 Còng cê,còng biÔn,cñng c©n ®ai
 Còng gäi «ng nghÌ cã kÐm ai
 (NguyÔn KhuyÕn)
Th¸I ®é vµ t×nh c¶m cña nhµ th¬ qua c©u th¬ trªn nh­ thÕ nµo?BiÖn ph¸p tu tõ nµo trong c©u th¬ gióp t¸c gi¶ thÓ hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã?H·y ph©n tÝch ®Ó lµm s¸ng tá?
C©u 3.
H·y s­u tÇm mét sè c©u th¬ cã sö dông biÖn ph¸p tu tõ nãi qu¸,nãi gi¶m nãi tr¸nh nh»m diÔn ®¹t t×nh c¶m.
 II.H­íng dÉn 
C©u1.
-VÇn th¬.
-Thanh ®iÖu
-NhÞp th¬
-Tõ ng÷ h×nh ¶nh
-c¸c biÖn ph¸p tu tõ
C©u2.
-Th¸I ®é giÔu cît,phª ph¸n
-BiÖn ph¸p:®iÖp tõ,liÖt kª
-HS ph©n tÝch ®Ó thÊy rá t¸c dông
C©u 3.
 - Th«n §oµi ngåi nhí th«n §«ng
 Mét ng­êi chÝn nhí m­êi mong mét ng­êi
-Bµn tay ta lµm nªn tÊt c¶
 Cã søc ng­êi sái ®¸ còng thµnh c¬m
Chñ ®Ò 4:
Nh÷ng ®iÓm gièng nhau, kh¸c nhau gi÷a v¨n miªu t¶ vµ v¨n thuyÕt minh
 Thêi l­îng: 8 tiÕt
I. Môc tiªu:
 1. KiÕn thøc: N¾m v÷ng kh¸i niÖm vÕ v¨n miªu t¶ - v¨n thuyÕt minh, nhËn diÖn ®­îc nh÷ng ®iÓm gièng nhau vµ kh¸c nhau cña hai lo¹i v¨n b¶n nµy. Ph©n tÝch, so s¸nh qua nh÷ng bµi v¨n cô thÓ ®Ó thÊy ®­îc sù gièng nhau, kh¸c nhau gi÷a hai v¨n b¶n.
 2. KÜ n¨ng: RÌn kÜ n¨ng viÕt vÒ v¨n miªu t¶ - thuyÕt minh theo chñ ®Ò cho s½n vµ chñ ®Ò tù chän.
 3. Th¸i ®é: Gi¸o dôc HS thËn träng khi viÕt ®o¹n v¨n, bµi v¨n thuyÕt minh -> ®­a yÕu tè miªu t¶ vµo v¨n thuyÕt minh -> bµ ... HS t×m nh÷ng lo¹i c©u ®­îc sö dông trong ®o¹n v¨n.
3. ThÕ nµo lµ lËp luËn, luËn ®iÓm vµ luËn cø?
 b. LuËn ®iÓm:
- Lµ nh÷ng ý kiÕn, quan ®iÓm, t­ t­ëng ®­îc ng­êi viÕt nªu ra trong bµi v¨n.
- C¸c luËn ®iÓm trong bµi v¨n nghÞ luËn ®­îc s¾p xÕp, tr×nh bµy theo 1 hÖ thèng hîp lÝ ®Ó lµm s¸ng tá vÊn ®Ò mµ luËn ®iÓm ®Æt ra.
- LuËn ®iÓm: D©n ta cã 1 lßng nång nµn yªu n­íc.
 + LÞch sö ®· chøng tá tinh thÇn yªu n­íc nång nµn cña d©n téc.
 + §ång bµo ta ngµy nay rÊt xøng ®¸ng víi tæ tiªn ta ngµy tr­íc.
 + Bæn phËn cña chóng ta lµ ph¶i biÕn lßng yªu n­íc thµnh nh÷ng hµnh ®éng yªu n­íc.
- C¸c triÒu ®¹i tr­íc ®©y ®· nhiÒu lÇn dêi ®« vÒ n¬I trung t©m ®Ó m­u toan viÖc lín.
- ViÖc “cø ®ãng yªn ®« thµnh” ë n¬i ®©y cña 2 triÒu ®¹i §inh - Lª kh«ng cßn thÝch hîp víi viÖc ph¸t mtrieenr ®Êt n­íc.
- Kh¼ng ®Þnh thµnh §¹i La lµ n¬i tèt nhÊt ®Ó chän lµm kinh ®«.
c. LuËn cø.
- Lµ nh÷ng ý kiÕn nhá n»m trong luËn ®iÓm, nh»m lµm s¸ng tá cho luËn ®iÓm.
- HS t×m, tr×nh bµy.
- HS kh¸c cïng GV nhËn xÐt, bæ sung.
4. §Æc ®iÓm lËp luËn trong v¨n nghÞ luËn.
- Ýt dïng c©u miªu t¶, c©u trÇn thuËt. Chñ yÕu dïng c©u kh¼ng ®Þnh, c©u phñ ®Þnh víi néi dung lµ ph¸n ®o¸n, nhËn xÐt, ®¸nh gi¸.
* DÆn dß: 
- VÒ nhµ häc bµi, n¾m v÷ng luËn ®iÓm, luËn cø, ®Æc ®iÓm lËp luËn trong v¨n nghÞ luËn.
- TËp ph©n tÝch bµi hÞch t­íng sÜ.
TiÕt 5,6
 1. æn ®Þnh tæ chøc.
 2. Bµi cò:
- ThÕ nµo lµ luËn ®iÓm, luËn cø?
- Trong v¨n nghÞ luËn th­êng dïng nh÷ng kiÓu c©u nµo? LËp luËn theo c¸ch nµo?
 3 Bµi míi:
5. Nh÷ng tõ th­êng dïng trong v¨n nghÞ luËn.
OÂN TAÄP CAÂU CHIA THEO MUÏC ÑÍCH NOÙI
I. MUÏC TIEÂU CAÀN ÑAÏT: 
Giuùp hoïc sinh:
OÂn taäp laïi 4 kieåu caâu chia theo muïc ñích noùi.
Thöïc haønh ñaët caâu, vieát ñoaïn söû duïng 4 kieåu caâu.
II. CHUAÅN BÒ:
GV: Baøi taäp.
HS: Lyù thuyeát.
III. TIEÁN HAØNH DAÏY HOÏC:
A. LYÙ THUYEÁT:
PHÖÔNG PHAÙP
NOÄI DUNG
Theá naøo laø caâu nghi vaán?
VD: Anh ñi ñaâu?
Taïi sao laøm nhö vaäy?
Ai ñoù?
Goïi HS cho VD
Theá naøo laø caâu caàu khieán?
GV goïi HS cho VD
Ñi ñi thoâi!
Môû cöûa!
Haõy laáy gaïo maø leã treân vöông.
Than oâi!
Chao oâi! Con chuoàn chuoàn ñeïp laøm sao?
Theá naøo laø caâu traàn thuaät? Cho VD?
I. Caâu nghi vaán:
- Caâu nghi vaán laø caâu coù chöùc naêng duøng ñeå hoûi.
Coù caùc töø nghi vaán: ai? Taïi sao? Ñaâu?
- Keát thuùc baèng daáu hoûi.
Ñoâi khi caâu nghi vaán khoâng duøng ñeå hoûi maø duøng ñeå caàu khieán khaúng ñònh phuû ñònh, ñe doïa hay boäc loä tình caûm khoâng yeâu caàu ngöôøi ñoái thoaïi traû lôøi.
Tröôøng hôïp ñoù ta duøng daáu !, :, 
- Ví duï: Than oâi! Thôøi oanh lieät nay coøn ñaâu?
- Sao cu caäu lo xa theá?
II. Caâu caàu khieán:
Caâu caàu khieán laø caâu duøng ñeå caàu khieán: ra leänh, yeâu caàu, ñeà nghò, khuyeân baûo.
Coù caùc töø caàu khieán: ñi, thoâi, haõy, ñöøng chôù, naøo, 
Keát thuùc baèng daáu !
Ñoâi khi yù caàu khieán khoâng ñöôïc nhaán maïnh thì baèng daáu.
III. Caâu caûm thaùn:
Caâu caûm thaùn laø caâu duøng ñeå boäc loä caûm xuùc cuûa con ngöôøi, coù caùc töø caûm thaùn: oâi, than oâi, trôøi ôi, chao oâi, bieát bao, 
Khi noùi keát thuùc baèng daáu !
IV. Caâu traàn thuaät:
Caâu traàn thuaät duøng ñeå thoâng baùo, baùo tin, trình baøy keå, taû nhaän ñònh.
Ngoaøi ra caâu traàn thuaät coøn duøng ñeå yeâu caàu, ra leänh, ñeà nghò hay boäc loä caûm xuùc.
Khi vieát keát thuùc baèng daáu chaám.
V. Caâu khaúng ñònh:
Haønh ñoäng noùi.
B. BAØI TAÄP:
PHÖÔNG PHAÙP
NOÄI DUNG
Gôïi yù traû lôøi
Taát caû caùc caâu em beù hoûi ñeàu laø caâu nghi vaán?
Tröø 1 caâu laø khoâng phaûi.
Taát caû caùc caâu cuûa meï laø caâu khaúng ñònh khoâng phaûi laø caâu nghi vaán
Daáu chaám hoûi cuoái caâu laø daáu hoûi tu töø
Khoâng phaûi laø caâu nghi vaán
Caâu a, d
Caâu c, d
“con  maø”
Ñöøng
Bieát bao
Thay
OÂi
Bieát bao nhieâu
1. Ñoïc ñoaïn ñoái thoaïi sau, cho bieát nhöõng caâu keát thuùc baèng daáu chaám hoûi thì:
Caâu naøo laø caâu nghi vaán? Taïi sao?
Caâu naøo khoâng phaûi laø caâu nghi vaán? Taïi sao?
“ Moät em beù gaùi hoûi meï:
Meï ôi! Ai sinh con ra?
Meï cöôøi:
Meï chöù ai?
Theá ai sinh meï ra?
Baø ngoaïi chöù coøn ai?
Cuï ngoaïi chöù coøn ai?
Theá ai sinh ra cuï ngoaïi?
Khoå laém! Sao con hoûi nhieàu theá?
Beù gaùi nguùng nguaåy:
- Con öù bieát thì con môùi hoûi meï chöù?
Meï móm cöôøi:
Trôøi sinh ra cuï ngoaïi chöù coøn ai?
Theá ai sinh ra trôøi?
Con ñi maø hoûi trôøi aáy!”
2. Xaùc ñònh caùc caâu sau, caâu naøo laø caâu nghi vaán?
Gaëp moät ñaùm treû chaên traâu beân bôø ñaàm anh gheù hoûi: “Vòt cuûa ai ñoù?”
Nöôùc non ñaõ bieát hay chöa.
 Nöôùc ñi ra beå, laïi möa veà nguoàn.
Chaúng bieát noù coù daùm ngôø mình hay khoâng maø sao noù laém caâu traùi tai quaù.
Nhöng taïi sao maõi ñeán taän baây giôø haén môùi neám muøi vò chaùo?
3. Trong nhöõng caâu nghi vaán sau, caâu naøo khoâng coù muïc ñích hoûi:
Meï ñi chôï chöa?
Ai laø taùc giaû cuûa baøi thô naøy?
Trôøi ôi! Sao toâi khoå theá naøy?
Sao! Maøy muoán tao chôi laïi caùi moùn ngaøy hoâm qua haû?
4. Ñoïc ñoaïn vaên sau, cho bieát caâu naøo laø caâu caàu khieán:
“ Môï Du gioïng ngoït ngaøo, van lôn:
- Con chòu khoù moät chuùt maø! Choùng ngoan! Ñaây môï cho con 2 haøo ñaây!
Ai höõu chí töø nay xin gaéng goûi:
Xeáp buùt nghieân maø tu döôõng laáy tinh thaàn.
Ñöøng ham chôi, ñöøng ham maëc, ñöøng ham aên.
Döïng gan goùc leân ñaùnh tan saét cöûa.
5. Cho caùc töø caûm thaùn sau: oâi, bieát bao, thay, bieát bao nhieâu, trôøi ôi, hôõi oâi, haõy ñieàn caùc töø ñoù vaøo choã troáng trong caùc ñoaïn trích döôùi ñaây:
Ta thích thuù  khi ngoài döïa vaøo baøn aên.
Coâ ñôn  laø caûnh thaân tuø!
 queâ höông ta ñeïp quaù!
Ñau ñôùn thay phaän ñaøn baø
 thaân aáy bieát laø maáy thaân!
OÂi Baùc Hoà ôi nhöõng xeá chieàu.
Nghìn thu nhôù Baùc 
6. Haõy xaùc ñònh kieåu caâu cuûa nhöõng caâu trong ñoaïn trích döôùi ñaây? (Sau khi xaùc ñònh kieåu caâu, ñieàn soá thöù töï caûu caâu vaøo moät trong 4 coät phía döôùi ñoaïn trích)
“ (1) Moät ngöôøi thôû daøi(2) ngöôøi khaùc kheû thì thaøo hoûi:
(3) – Ai ñaáy nhó? (4) Hay laø döôùi queâ baø cuï Töù môùi leân?
- (5) Chaû phaûi töø ngaøy coøn moà ma oâng cuï Töù coù thaáy hoï maïc naøo leân thaêm ñaâu.
- (6) Quaùi nhæ?
- (7) Im moät luùc, coù ngöôøi boãng laïi cöôøi leân nung nuùc.
(8) Hay laø vôï anh cu Traøng? (9) ÖØ kheùo maø vôï anh cu Traøng thaät anh em aï, troâng chò ta theøn theïn hay ñaùo ñeå.
(10) OÂi chao! (11)Giôøi ñaát naøy maø coøn röôùc caùi cuûa nôï ñôøi veà.(12) bieát coù nuoâi noåi nhau soáng qua ñöôïc caùi thì naøy khoâng?
(13) Sau moät khuoân cöûa toái, moät caùi ñaàu troïc thoø ra goïi giaät gioïng (14) Traøng laät ñaät quay laïi.
- (15) Veà muoän maáy? (16) Haüng vaøo chôi caùi ñaõ naøo.
Nghi vaán
Caàu khieán
 Caûm thaùn
Traàn thuaät
3, 8, 12
15
5, 6, 11
16
10
1, 2, 4, 7, 9, 13
14
7. Ñoïc ñoaïn trích:
“(1) Vui thì vui thaät, nhöng toâi vaãn cöù boàn choàn khoâng yeân (2) khoâng hieåu sao caùi Trinh, ñöùa baïn thaân nhaát cuûa toâi giôø naøy vaãn chöa thaáy ñeán.(3) Chaúng leõ noù laïi queân ngaøy vui cuûa toâi? (4) Khoâng coâ beù voán chu ñaùo laém maø! (5) Baïn beø ñaõ baét ñaàu veà laùc ñaùc, toâi cuõng boàn choàn. (6) Toâi khoâng traùch Trinh nöõa maø baét ñaàu lo (7) hay laø Trinh ñaõ gaëp tai naïn gì nöûa ñöôøng chaêng?
(8) Toâi ñang ñaêm chieâu nghó ngôïi chôït caùi Thanh reo leân:
- (9) Kia roài (10) chò Trinh kia roài!
(11) Toâi quay phaét ra cöûa, nhìn thaáy Trinh ñang töôi cöôøi ñi vaøo saân (12) Toâi chaïy aøo ra, xoâ ñoå caû gheá, (13) thaáy Trinh bình thöôøng, töï nhieân toâi thaáy tuoåi thaân vaø giaän Trinh (14) toâi traùch:
Sao baây giôø môùi ñeán?(16) töôûng queân ngöôøi ta roài?(17) gheùt!
(18) Trinh cöôøi loûn leõn, ñaàu hôi nghieân troâng thaät hieàn laønh (19) nhìn neùt cöôøi aáy khoâng theå naøo giaän cho ñöôïc (20) Toâi phaùt vaøo löng Trinh moät phaùt roõ ñau, roài hoûi:
- (21) Xe ñaâu khoâng daét vaøo laïi ñeå ngoaøi coång aø?
(22) Trinh vaãn cöôøi khoâng ra tieáng laéc ñaàu haát loïn toùc naëng ra sau, noùi nhoû nhö ngöôøi coù loãi:
- (23) Xe saùng nay anh Toaøn ñi sôùm.
- (24) Theá ñi boä xuoáng ñaây aø?
- (25) Trinh khoâng traû lôøi, chæ móm cöôøi gaät ñaàu.
( Saùch Ngöõ vaên 8 Taäp 1)
Xaùc ñònh caùc kieåu caâu trong ñoaïn trích treân
Caùc kieåu caâu treân thöïc hieän baèng haønh ñoäng noùi naøo? (quan heä giöõa kieåu caâu vaø haønh ñoäng noùi)
(Gôïi yù theo maãu ñaõ hoïc)
 Haønh 
 ñoäng 
 Caùc noùi
kieåu
caâu
Hoûi
Trình baøy
Ñk
Höùa heïn
Boäc loä caûm xuùc
Nghi vaán
Caàu khieán
Caûm thaùn
Traàn thuaät
8. Ñoïc caùc ñoaïn trích sau phaân loaïi caùc caâu phuû ñònh sau: phuû ñònh mieâu taû hay phuû ñònh baùc boû:
Theá maø hai hoï nhaø Ñinh, Leâ laïi theo yù rieâng mình, khinh thöôøng meänh trôøi, khoâng noi theo daáu cuõ cuûa Thöông, Chu, cöù ñoùng yeân ñoâ thaønh ôû nôi ñaây, khieán cho trieàu ñaïi khoâng ñöôïc laâ beàn, soá vaän ngaén nguûi, traêm hoï phaûi hao toán, muoân vaät khoâng ñöôïc thích nghi.
Röôïu ngon khoâng coù baïn hieàn.
Khoâng mua khoâng phaûi khoâng tieàn khoâng mua.
Trong tuø khoâng röôïu cuõng khoâng hoa.
Em khoâng coù baùn chò Tyù.
Chaúng ai hieåu laõo cheát vì beänh gì maø ñau ñôùn vaø baát thình lình nhö vaäy.
Qua ñöôøng khoâng ai hay.
Khoâng ñoâi giaøy khoâng laøm cho ngaøi ñau laém khoâng.
Caâu phuû ñònh mieâu taû
Caâu phuû ñònh baùc boû
b, c, d, g, h 
a, e, f
9. Xaùc ñònh caùc haønh ñoäng noùi ñöôïc theå hieän trong caùc caâu ôû ñoaïn trích sau ñaây. Ghi keát quaû vaøo baûng phaân loaïi beân döôùi:
“(1) Ngöôøi hình daïng nhö Thoå aáy, thaät quaû laø Traàn Vaên Söûu, chöù khoâng ai ñaâu laï, (2) Anh nghe vôï anh noùi nhö vaäy thì cuùi maët ngoù xuoáng ñaát, hai haøng nöôùc maét chaûy roøng roøng, anh ta thôû daøi maø hoûi raèng:
(3) Phaûi thaèng Tí ñi vôùi tía hoài chieàu ñoù hoân?
(4) Phaûi.
(5) Coøn con Quyeân vôùi thaèng sung coøn ôû ñaây hoân?
(6) Hoài chieàu con nghe tía noùi chuyeän con Quyeân sao ñoù?
(7) Thoâi, ñöøng coù hoûi nhieàu chuyeän (8) Maáy naêm nay tao töôûng maøy ñaõ cheát roài.(9) Soáng laøm chi roài quan laøng hoï baét, sinh chuyeän ra nöõa.(10) Maày thaät laø khoán naïn laém.(11) Ñi lieàn baây giôø ñi.(12) Voâ Raïch Giaù, Caø Mau maø troán cho bieät tích, ñöøng coù veà ñaây nöõa.
(13) Thöa tía, ñi thì con ñi, chôù con ñaâu daùm caûi.(14) song tía laøm phöôùc cho con thaêm saép nhoû moät chuùt roài con seõ ñi.(15) Möôøi maáy naêm con thöông chuùng noù quaù tía ôi!
(Hoà Bieåu Chaùnh)
Haønh ñoäng hoûi
Trình baøy
Ñieàu khieån
Bieåu loä caûm xuùc
Höùa heïn
3, 5, 6
1, 4, 8, 9
7, 10, 11, 12, 13
2, 14, 15
10. Vieát moät ñoaïn vaên coù söû duïng 4 kieåu caâu nhaèm vaøo 5 haønh ñoäng noùi.
(Chuû ñeà töï choïn, gôïi yù)
Nhaø tröôøng, baïn beø, thaày coâ.
Moâi tröôøng.
Queâ höông.
C. CUÛNG COÁ: Baèng baøi taäp vieát ñoaïn.
D. DAËN DOØ: