Giáo án Ngữ văn 8 Tuần 27 - Tiết 108: Bàn luận về phép học - Nguyễn Thiếp

Tuần 27 - Tiết 108
Ngày soạn
Ngày dạy
BÀI 25
BÀN LUẬN VỀ PHÉP HỌC
 Nguyễn Thiếp
I. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh
 - Thấy được mục đích, tác dụng của việc học chân chính: học để làm người, học để biết và làm, học để góp phần làm cho đất nước hưng thịnh, đồng thời thấy được tác hại của lối học chuộng hình thức, cầu danh lợi
 - Nhận thức được phương pháp học tập đúng, kết hợp học với hành. Học tập cách lập luận của tác giả, biết cách viết bài văn nghị luận theo chủ đề nhất định.
III. Chuẩn bị: 
 - GV: soạn giáo án
 - HS: Học bài, soạn bài?
III. Tiến trình lên lớp:
 Ổn định
 Kiểm bài cũ:
Câu nào trong đoạn trích thể hịên rõ tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi?
Nêu ý nghĩa của đoạn trích “Nước Đại Việt ta”?
Đọc đoạn trích (thuộc lòng)
Tổ chức các hoạt động
Hoạt động của thầy
Nội dung ghi
* Khởi động: Quang Trung Nguyễn Huệ là ai?
 Quang Trung Nguyễn Huệ không chỉ là hoàng đế anh hùng bách chiến bách thắng mà còn là một nhà chính trị, nhà văn hoá có tầm nhìn xa, trông rộng. Ông rất chú ý đến việc trong dụng nhân tài, chấn hưng văn hoá, giáo dục để xây dựng nước nhà vững mạnh, lâu bền. Quang Trung đã nhiều lần viết thư với nhà nho lão thành, học vấn sâu rộng đang ở ẩn nguyễn Thiếp đem tài ra giúp nước, giúp dân. Nhiều lần Nguyễn Thiếp từ chối nhưng rồi trước sự chân thành và thẳng thắn của Quang Trung. Nguyễn Thiếp nhận lời vào Phú Xuân giúp vua xây dựng phát triển văn hoá, giáo dục. Tháng 8- 1791 Nguyễn Thiệp dâng lên vua bản tấu này.
* Hoạt động 1: 
 1/ Dựa vào chú thích * sgk/ 77 em hãy nêu những điểm nổi bật về phẩm chất và tài năng của Nguyễn Thiếp.
 (Thiên tư sáng suốt, học rộng hiểu sâu, tấm lòng vì dân vì nước)
 Từ đó ta hiểu vì sao Nguyễn Thiếp hợp tác với vua Quang Trung? (Vì ông nhận ra rằng Quang Trung là một đấng minh quân có thái độ cầu hiền tài, trọng kẽ sĩ. Vì vậy ông mới hợp tác với Quang Trung.
 2/ Em hãy cho biết văn bản thuộc thể loại gì? (Tấu)
 - Dựa vào chú thích trong sách giáo khoa hãy nêu đặc điểm của thể tấu?
 (+ Là một loại văn thư của bề tôi, thần dân gửi lên vua chúa để trình bày sự việc, ý kiến đề nghị
 + Viết bằng văn xuôi, văn vần hay văn biền ngẫu)
 - Từ đó hãy nhận xét các đặc điểm của bài tấu “Bàn luận về phép học”?
 (+Do Nguyễn Thiếp (bề tôi) dâng lên vua Quang Trung, bày tỏ kiến nghị về việc chấn chỉnh sự học tập của quốc gia.
 + Được viết bằng văn xuôi kết hợp với văn biền ngẫu)
 - Từ trước đến nay em đã học các thể loại văn cổ nào?
 ( Hịch, cáo, chíêu)
 - Em có thể phân biệt thể tấu với các thể cáo, hịch, chiếu, khác nhau như thế nào?
 (+ Chiếu, hịch, cáo do vua chúa ban truyền xuống thần dân
 + Tấu do quan lại, thần dân dùng gửi lên vua. Ngoài tấu còn một số thể loại tương tự: biểu, số nổi tiếng trong lịch sử:
 Thất trãm sớ của Chu Văn An
 Biểu tạ ơn của Nguyễn Trãi
 Biểu trần tình của Hoàng Diệu.
 - Bàn luận về phép học thuộc kiểu văn bản gì?
 - Ngày nay em có nghe nói đến thể tấu không? Ở đâu? Thể tấu đó có giống thể tấu đa dạng học không?
 (+ Tấu là một thể loại văn cổ.
 + Tấu ngày nay trong văn học hiện đại là loại hình kể chuyện biểu diễn trước công chúng, thường có ý nghĩa thời sự, mang yếu tố vui, hài hước tấu hài)
 - “Bàn luận về phép học có phải là một bài tấu trọn vẹn không? 
 (Không. Đó chỉ là phần trích từ bài tấu của Nguyễn Thiếp gởi cho vua Quang Trung vào tháng 8- 1791)
 - Em biết gì về nội dung bài tấu này?
 (Bài tấu bàn về 3 điều: quân đức, dân tâm, học pháp)
 GV:+ quân đức (đức của vua) mang bậc đế vương một lòng tu đức, lấy sự học vấn mà tăng thiên tài bởi sự học mà có đức
 + dân tâm (lòng dân) : Khẳng định dân là gốc nước, gốc vững nước mới yên. 
 + học pháp (phép học).
 3/. Hướng dẫn đọc: với giọng điệu chân tình, bày tỏ thiệt hơn, vừa tự tin, vừa khiêm tốn
 - Chú thích trong sgk hs đã đọc ở nhà, GV kiểm tra trong quá trình tìm hiểu văn bản.
 - Hướng dẫn hs tìm hiểu 1 số từ ngữ khác!
 + Chính học: học theo con đường đúng đắn, chính nghĩa
 + Thịnh trị: ổn định, phát triển trong thái bình (xã hội đất nước)
1/ Đây là văn bản nghị luận, theo em tác giả nêu lên mấy luận điểm? (4 luận điểm). Đó là những luận điểm gì ? 
 + Nêu mục đích chân chính của việc học
 + Phê phán những lệch lạc, sai trái trong việc học
 + Khẳng định quan điểm, phương pháp đúng đắn trong việc học.
 + Tác dụng của việc học chân chính.
* Hoạt động 2:
Em hãy đọc đoạn văn nêu mục đích của việc học (Đầu. điều ấy)
Mở đầu bài tấu, tg dùng câu gì? Em hiểu câu châm ngôn này ntn? (so sánh cụ thể ngọc không mài với người không học)
Câu châm ngôn thuộc loại câu gì? (Câu phủ định mang ý khẳng định)
Cách dùng câu châm ngôn để giải thích khái niệm học có tác dụng ntn?
(vừa dễ hiểu, tăng sự mạnh mẽ, thuyết phục nội dung luận điểm so với cách nói khẳng định) Câu thứ 3 khẳng định lại điều đó. (ngọc càng mài càng sáng)
Qua câu châm ngôn, em hiểu mục đích của việc học là gì? (Học đạo)
Đạo là gì? (theo sgk) (là lẽ đối xử hằng ngày giữa mọi người, là đạo đức, đạo lý của con người.)
Theo em cách giải thích khái niệm “đạo” của tg như thế nào? (ngắn gọn, rõ ràng, giản dị)
Qua giải thích khái niệm học và “đạo” em hiểu mục đích chân chính của việc học là gì? (Học để làm người có đạo đức)
 Em có nhận xèt gì về cách nêu luận điểm của tác giả?
 (Dễ hiểu, ngắn gọn, rõ ràng, tăng sức thuyết phục.)
Hãy đọc đoạn văn nêu luận điểm 2 (Nước Việt tệ hại ấy)
Hãy cho biết tg đã chỉ ra việc học lệch lạc, sai trái ntn? (Học, hình thức, cầu danh lợi)
Hãy giải thích ngắn gọn thế nào là tam cương, ngũ thường (sgk)
Theo em thế nào là học hình thức, cầu danh lợi?
 (+ Học hình thức là học thuộc lòng câu chữ mà không hiểu nội dung chỉ có cái danh mà không có thực chất học vẹt, học gạo.
 + Học cầu danh lợi: Học đề có danh tiếng, được trong vọng được nhàn nhã, được nhiều lợi lộc)
 - Theo tác giả việc học như vậy có lợi hay có hại? Tác hại ntn?
 (Chúa tầm thường, thần nịnh hót, nước mất nhà tan)
Em (có) nhận thấy (gì) về tác hại mà tg nêu ra ntn?
 (lớn lao, nguy hiểm, thảm khốc khôn lường, nó liên quan đến sự tồn vong của đất nước)
Em có nhận xét gì về câu văn nêu tác hại của việc học lệch lạc? (ngắn gọn, có ý khẳng định mạnh mẽ
Liên hệ với hoàn cảnh lịch sử lúc bấy giờ, em cho biết tại sao Nguỹên Thiếp có thể nói lên tác hại một cách mạnh mẽ như vậy? 
 (Dựa vào thực tế đương thời, chúa tầm thường (Lê Chiêu Thống, Trịnh Sâm đều là loại vua chúa bù nhìn, hèn nhát, tầm thường bán nước)
 Thần nịnh hót cảnh nồi da xáo thịt, cõng rắn cắn gà nhà- nước mất nhà tan).
 GV: Luận cứ ở đây là những lý lẽ chân thật, thẳng thắn, xác đáng có tính thuyết phục cao.
Từ những phê phán của tác giả về những biểu hiện lệch lạc trong việc học của các em hiện nay? (Học hình thức, học vẹt, chưa học đạo)
 Hãy đọc đoạn văn nêu luận điểm 3 (Cúi xin bỏ qua)
Em hãy cho biết tg đưa ra quan điểm về việc học ntn?
 (Việc học phải được phổ biến rộng: mở thêm trường, mở rộng thành phần người học, tạo điều kiện thuận lợi cho người đi học)
Em có nhận xét gì về quan điểm của tác giả so với chủ trương chính sách của Đảng à nhà nước ta ngày nay?
 (Rất phù hợp+ Các hình thức rất đa dạng: trường công, trường bán công, trường dân lập. 
 + Các xã phường đều có trường mẫu giáo, tiểu học, trung học cơ sở
 + Khuyến khích, tạo điều kiện học tập: phổ thông, bổ túc , phổ cập, học tại chức, học từ xa)
Tác giả đã đưa ra những phương pháp học như thế nào?
 (+ Học bắt đầu từ những kiến thức cơ bản, có tính chất nền tảng, học từ thấp đến cao: lấy tiểu học để bồi lấy gốc
 + Học rộng, hiểu sâu, biết tóm lược những điều cơ bản, cốt yếu nhất
 + Theo điều học mà làm)
- Theo em phương pháp học của La Sơn Phu tử như thế nào? Có phù hợp với cách học ngày nay không? Em tâm đắc nhất với phép học nào?
 (đúng đắn, có tính thực tiễn, tiến bộ, phù hợp với cách học ngày nay)
- Theo Nguyễn Thiếp nội dung học những gì? (Theo Chu tử, học tử thư, ngũ kinh chư sử)
 - Chu Tử là ai? Tại sao tác giả lại lấy Chu Tử làm chuẩn? (Vì đó là khuôn thước mẫu mực để các bậc nho gia VN hướng tới)
 - Tứ thư, ngũ kinh, chư sử là gì? (theo sgk) Em có nhận xét gì về nội dung học mà tg đề ra? (Theo quan niệm truyền thống thời phong kiến VN- hạn chế thời đại)
 - Trong khi đề xuất ý kiến với vua, tg đã dùng những từ ngữ cầu khiến? (Cúi xin. Xin chớ bỏ qua)
 - Từ ngữ đó cho em hiểu gì về thái độ của tg với việc học, với vua?
 (Chân thành, tha thiết với việc học, tin điều nịnh tấu trình là đúng, tin ở sự chấp thuận của vua, giữ đạo vua tôi)
Hãy đọc đoạn “Đạo học thịnh trị”
 - Mục đích chân chính và cách học đúng đắn được tác giả gọi là đạo học, đạo học thành sẽ có tác dụng như thế nào?
 (nhiều người tốt, triều đình ngay ngắn, thiên hạ thạnh trị)
 - Theo em tại sao đạo học thành lại sinh ra nhiều người tốt?
 (Vì mục đích chân chính, cách học tích cực sẽ là cơ sở tạo ra người tài đức (có đạo đức, có kiến thức)
 - Tại sao đạo học thành liên quan đến triều đình ngay ngắn, thiên hạ thạnh trị?
 (Nhiều người giỏi, có đạo đức, (tốt thì) đỗ đạt làm quan
 triều đình vững bền, chế độ vững mạnh nhiều người biết trọng lẽ phải, biết ứng dụng điều học vào thực tế nước nhà vững vàng, bình ổn.)
 Phần kết quả bài viết mang tính chất thủ tục thể hiện lòng sâu kính của người viết, thái độ khiêm nhường)
*Hoạt động 4: Tổng kết
- Qua bài tấu, em hiểu gì về Nguyễn Thiếp?
 (+ có thiên tư sáng suốt, học rộng hiểu sâu
 + là người trí thức yêu nước, quan tâm đến vận mệnh đất nước, trọng chũ trọng tài
 + có nhân cách chính trực)
 - Tóm lại qua bài tấu tg trình bày vấn đề gì? (Luận đề) (Học phép)
 - Tác giả trình bày mấy luận điểm? Phân tích mối quan hệ giữa các luận điểm, luận cứ để thấy lập luận logíc, kết cấu chặt chẽ giàu sức thuyết phục của tg?
 - Em có thể trình bày lập luận bằng một sơ đồ
Mục đích chân chính 
của việc học
 Phê phán những lệch lạc, sai trái Khẳng định quan điểm
 Tác hại của nó phương pháp đúng đắn
Tác dụng của việc học 
chân chính
*Hoạt động 4: Luyện tập
 - Hãy nêu sự cần thiết và tác dụng của phương pháp học đi đôi với hành?
I. Đọc- Hiểu chú thích
1. Tác giả: La Sơn phu tử Nguyễn Thiếp (1723-1804)
2. Tác phẩm
- Thể tấu
- Thể văn xuôi+ văn biền ngẫu
- Kiểu văn bản nghị luận
3/ Đọc, hiểu chú thích
Chính học
Thịnh trị
III. Đọc- Tìm hiểu văn bản
1. Mục đích chân chính của việc học
 Hình ảnh so sánh cụ thể, giải thích ngắn gọn, dễ hiểu
 Học để làm người
2. Phê phán những lệch lạc, sai trái trong việc học
 Lý lẽ chân thật xác đáng
 Tác hại lớn lao liên quan đến sự tồn vong của đất nước
3/ Quan điểm và phương pháp đúng đắn trong việc học
 điểu cổ, câu cầu khiến
 Học từ thấp đến cao
 Học rộng nghĩa sâu
 Học kết hợp với hành
4/ Tác dụng của việc học chân chính
- Đất nước có nhiều nhân tài, chế độ vững mạnh, quốc gia hưng thịnh
* Ghi nhớ
 (sgk trang 79)
III. Tổng kết
IV. Luyện tập
+ Cần thiết học để vận dụng kiến thức, phải biết làm
 + Tác dụng: giúp người luôn tìm tòi, sáng tạo. góp phần xây dựng đất nước
* Hoạt động 5: Hướng dẫn học ở nhà
 - Học bài, học đoạn “Phép dạy bỏ qua”
 - Soạn: “Luyện tập xây dựng và trình bày luận điểm”
 - Học: Viết đoạn văn trình bày luận điểm – Làm bài tập
IV. Rút kinh nghiệm