Giáo án Ngữ văn 8 - Tuần 17 - Trường TH Canh Liên

NSoạn : 25 – 12 –2005 
 Tuần 17 – Tiết 65+ 66 
 Văn bản HAI CHỮ NƯỚC NHÀ 
 - Trần Tuấn Khải - 
 I- Mục tiêu cần đạt : 
 Giúp HS :
 - Cảm nhận được nội dung trữ tình yêu nước trong đoạn trích , nỗi đaun mất nước và ý chí phục thù cứu nước .
 -Tìm hiểu sức hấp dẫn nghệ thuật của ngòi bút Trần Tuấn Khải . Cách khai thác đề tài lịch sử , lựa chọn thể thơ thích hợp , việc tạo dựng không khí , tâm trạng , giọng điệu thơ thống thiết . 
 II- Chuẩn bị : 
1- GV : N/c sgk ,sgv , Tài liệi TK – Soạn giảng 
 2- HS : Tìm hiểu bài , trả lời câu hỏi sgk 
III- Tiến trình tiết dạy : 
Ổn đinh : ( 1’) Kiểm tra sĩ số , nề nếp HS 
KTBC : (5’) 
- Đọc thuộc làng bài thơ “ Muốn làm thằng cuội “ 
- Bài thơ bộc lộ tâm sự gì của tác giả ? 
3- Bài mới : 
a- Giới thiệu bài : (1’) Trần Tuấn Khải –cây bút tiêu biểu cho cảm hứng yêu nước kín đáo tha thiết trong văn học Việt Nam đầu thế kỉ XX . Hai chữ nước nhà là tâm sự da diết , mượn lời người xưa bộc lộ tình cảm yêu nước của nhà thơ .
b- Giảng bài mới :
TG
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG HS
KIẾN THỨC
8’
8’
25’
Hđộng 1 : H/dẫn HS tìm hiểu tác giả ,tác phẩm 
- Y/c HS đọc chú thích * 
- Nêu những nét nổibật về tác giả , tác phẩm .
- GV nói thêm về sở trường của Trần Tuấn khải khi khai thác đề tài lịch sử , về sức gợi cảm mạnh mẽ của văn bản “Hai chữ nước nhà “ và sự tiếp nhận nồng nhiệt của thế hệ thanh niên đương thời đối với bài thơ .
Hđộng 2 : -H/dẫn HS đọc văn bản 
+Đọc văn bản thể hiện : khi nuối tiếc tự hào , khi căm uất , khi thiết tha ..
- Cho HS tìm hiểu một sốchu ùthích về từ khó .
Hđộng 3: H/dẫn HS tìm hiểu bài thơ 
-Ý chính và cảm xúc bao trùm cả đoạn trích ? 
- Bài thơ được viết theo thể thơ gì ? Thế mạnh của thể thơ này là ở chỗ nào ? ( cho HS liên hệ “Chinh phụ ngâm khúc “ ) 
- Bài thơ có thể chia làm mấy phần ? 
Nêu ý chính từng phần ? 
* Khắc sâu ý chính trong từng phần của đoạn thơ trích 
+Tâm trạng của người cha trong cảnh ngộ éo le , đau đớn 
+ Hiện tình đất nước trong cảnh đau thương , tang tóc 
+Thế bất lực củangười cha và lời trao gởi cho con .
-Đọc 8 câu thơ đầu .
-Cuộc chia li giữa hai cha con diễn ra trong một bối cảnh không gian như thế nào ? Em có nhận xét gì về những từ ngữ được sử dụng ở đây ? 
+ Cuộc chia li của hai cha con diễn ra nơi biên giới xa xôi , ảm đạm heo hút “Chốn ải Bắc mây sầu ảm đạm “, “bốn bề “ chỉ có tiếng “hổ thét chim kêu “ .Đây là địa đầu phía Bắc Tổ quốc và chỉ một vài bước nữa là NPK vĩnh viễn xa lìa đất nước , quê hương . Tâm trạng ấy phủ lên cảnh vật một màu thê lương , tang tóc . Càng não nùng hơn nữa , chính lúc này đất nước đang quằn quại dưới gót giày ngoại xâm “cõi giời Nam gió thảm đìu hiu” câu thơ ấy đâu chỉ m/tả k/gian trong thế đối với “Chốn ải Bắc may sầu ảm đạm “ , nó còn gợi lên hiện tình đau buồn của đất nước . 
- Hoàn cảnh và tâm trạng của hai nhân vật cha và con được biểu hiện như thế nào ? 
+Lưu ý 2 h/ảnh “máu “ và “lệ” à hai hình ảnh hoà quyện là sự chân thật tận đáy lòng , không có chút sáo mòn nào cả 
-Trong bối cảnh k/gian và tâm trạng như thế , lời khuyên của người cha có ý nghĩa như thế nào ? 
+Trong bối cảnh không gian và tâm trạng như thế , lời khuyên của người cha có ý nghĩa như một lời trăn trối . Nó thiêng liêng , xúc động và có sức truyền cảm mạnh hơn bao giờ hết , khiến người nghe phải khắc cốt ghi xương .
- Đọc chú thích *
- N êu những ý cơ bản về tác giả , tác phẩm .
- Đọc văn bản 
- tìm hiểu chú thích :1,2,5,7 , 12 
+ Lời trăn trối của người cha với con trước giờ vĩnh biệt trong bối cảnh đau thương nước mất nhà tan . Nó nặng ân tình , tràn đầy nỗi xót xa ,đau đớn .
+Giọng thơ lâm li, thống thiết , những lời cảm thán 
+HS nhận diện thể thơ song thất lục bát phù hợp khi diễn tả những tiếnglòng sầu thảm .. 
-Xác định bố cục (3phần )
- Đọc 
+Bối cảnh : Nơi biên giới ảm đạm , heo hút : ải Bắc , mây sầu , gió thảm , hổ thét chim kêu +Từ ngữ cũ mòn , ước lệ song vẫn tạo được không khí chung cho cả bài : tang tóc , thê lương 
-HS phát hiện chi tiết và phân tích .
+khuyên con trở lại để l tính việc trảthù nhà , đền nợ nước . tình nhà , nghĩa nước đều sâu đậm và đều tột cùng đau đớn . lời khuyên có ý nghĩa như một lời trăn trối .
I-Giới thiệu tác giả , tác phẩm : 
1Tác giả : Trần Tuấn Khải (1895-1983 ) , hiệu Á Nam - Quê làng Quang sáng , Mĩ Hà , Mĩ Lộc , Nam Định .
- Thường mượn đề tài lịch sử hoặc biểu tượng nghệ thuật bóng gió để bộc lộ nỗi đau mất nước , kích lệ tinh thần yêu nước , bày tỏ khát vọng độc lập tự do . 
2- Tác phẩm : Hai chữ nước nhà là bài thơ mở đầu tập Bút quan hoài II (1926) 
Đoạn thơ trích là phần mở đầu bài thơ 
II- Tìm hiểu văn bản 
1- Đọc , tìm hiểu chú thích 
2- Phân tích : 
a- Tám câuthơ đầu : 
- ải Bắc mây sầu ảm đạm .
- hổ thét , chim kêu
-> Cuộc chia li nơi biên giới xa xôi, ảm đạm , heo hút 
- Giời Nam gió thảm đìu hiu -> m/tả không gian trong thế đối “chốn ải Bắc “ mà còn gợi lên tình cảnh đau buồncủa đất nước . 
- Hoàn cảnh và tâm trang của cha và con éo le , tột cùng đau đớn , xót xa .
- hạt máu nóng 
- giọt châu tầm tã 
-> h/ảnh ước lệ 
Lời khuyên của người cha thiêng liêng xúc động , khắc cốt ghi tâm .
* Củng cố tiết 1 : - Cho HS đọc lại 8 câu thơ đầu . 
 - Tám câu thơ đầu với tâm trạng người cha yêu nước Nguyễn Phi Khanh trong cảnh ngộ éo 
 le, đau đớn như thế nào ? 
 TIẾT 2 
 I-Mục tiêu cần đạt : 
 Giúp HS hiểu được :
 - Tình cảnh đau thương tang tóc của đất nước 
 - Thế bất lực của người cha và lời trao gởi cho con 
- Tìm hiểu sức hấp dẫn nghệ thuật của ngòi bút Trần Tuấn Khải : cách khai thác đề tài lịch 
 sử , lựa chọn thể thơ thích hợp , việc tạo dựng không khí , tâm trạng , giọng điệu thơ .
TG
HOẠT ĐỘNH CỦA GV
HOẠT ĐỘNG HS
KIẾN THỨC
20’
12’
8’
Hđôïng 4 : H/dẫn HS phân tích 
-Cho HS đọc 20 câu thơ tiếp 
- 20 câu thơ tiếp theo là hiện tình đất nước trong cảnh đau thương tang tóc . Cảnh ấy được miêu tả như thế nào ? qua lời của ai? Tác dụng của lời kể này ? 
+Giảng bình : Tác giả nhập vai người trong cuộc , một nạn nhân vong quốc đang đi vào chỗ chết để miêu tả hiện tình đất nước và kể tội ác quân xâm lược , cho nên cảm xúc chân thành , nỗi đau da diết , làm xúc động tâm can người đọc .Lũ “khác giống “ tàn baọ đang gây nên biét bao tình cảnh “xương rừng máu sông “, biết bao cảnh “xiu tán hao mòn “ _> bộc lộ tâm sự yêu nước của tác giả 
-Theo em sức gợi của cảm đoạn thơ là ở chỗ nào ? 
(H/d ẫn Hs phân tích khổ thơ “ thảm vong quốc nỗi này ? “ 
+Xen kẽ vào những dòng tự sự là những lời cảm thán . Những từ ngữ và hình ảnh thơ diển tả cảm xúc mạnh , sâu “kể sao xiết kể “ ,”xé tâm can “ , “ngậm ngùi “, “khóc than “,”thương tâm “.
Nõi đau thương này là một nỗi đau thiêng liêng , cao cả vượt lên trên số phận cá nhân mà trở thành nỗi đau non nước , kinh động cả đất trời (“vong quốc “ , “cơ đồ “ , “đất khóc “,”giời than “, “nòi giống “ ) .
Giọng htơ lam li , thống thiết xen lẫn nỗi phẫn uất , hờn căm là những tiếng nắc xót xa, cay đắng . 
- Cho HS đọc 8 câ thơ cuối 
- Trong doạn cuói ,người cha nói đến cái thế bất lực của mình như thế nào? 
Nói như vạy nhằm mục đích gì ? 
+Ở phần cuối đoạn thơ , người cha nói đến cái thế bất lực của mình “ cha xót phận tuổi già sức yếu – lỡ sa cơ đành chịu bó tay –thân lương bao quản vùng lầy “ là để trao gởi lại trọng trách “ giang sang gánh vác sau này cậy con “ . Bốn câu cuối cùng nói đến sự nghiệp của tổ tông nhằm kích thích , hun đúc ý chí gánh vác giang sơn ở người con. Lời trao gởi vừa đầy sức nặng t/cảm , vừa sôi sục nhiệt huyết cứu nước và tih thần tự hào dân tộc . 
Hoạt động4 : 
Qua tìm hiểu , em nêu cảm nhận của em về nghệ thuật , nội dung đoạn trích .
+ HS trình bày , gv tổng kết chung 
- Đọc 
- HS suy nghĩ trả lời 
+Nỗi đau thương này trở thành nỗi đau no nước kinh động đất trời 
+HS nhận xét về giọng thơ 
-Lắng nghe 
+xen ke õnhững dòng tự sự là những lời cảm thán và những hình ảnh thơ diễn tả cảm xúc mạnh thể hiện nỗi đau nước mất ,nhà tan 
+HS nêu những từ ngữ và h/ảnh thơ và phân tích tác dụng 
- Đọc 
+ Người cha bất lực 
(“ tuổi già sức yếu , lỡ sa cơ “ , “đành chịu bó tay “, “thân lươn “ )
-“Giang sang gánh vác sau này cậy con” 
- Nêu cảm nhận đặc sắc về nghệ thuật , nội dung của đoạn thơ trích 
( cá nhân làm việc , lớp bổ sung ) 
b- Hai mươi câu tiếp theo :
-giống Hồng Lạc 
-cõi trời Nam
- không thiếu anh hùng hiệp nữ .
à Nièm tự hào dân tộc 
- thảm hoạ xương rừng máu sông 
-xiết bao , kể sao cho xiết kể , xé tâm can ,ngậm ngùi , khóc than ..
-vận nước, cơ đồ , nòi giống 
- khói Nùng Lĩnh như xây khôi uất – sông Hồng Giang nhường vật cơn sầu .
- Giọng thơ lâm li , thống thiết 
à nỗi đau trước vận nước lầm than , giống nòi rên xiết ; là nỗi căm giận giặc ngoại xâm bạo tàn .
c- Tám câu thơ cuối : 
-Xót phận tuổûi già sức yếu 
-Đành chịu bó tay 
- thân lươn 
àThế bất lực 
- Giag sơn gánh vác cậy con 
àLời trao gởi cho con ý chí phục thù cứu nước . 
3- Tổng kết :
-Thể thơ song thấy lục bát 
giọng thơlâm li , thống thiết , xen lẫn phẫn uất hờn căm 
- Mượn câu chuyện lịch sử có sức gơi cảm lớn , t/giả bộc lộ t/cảm yêu nước thiết tha ,kích lệ lòng y/nước , ý chí cứu nước của n/ dân .
4-Củng cố và hướng dẫn về nhà : ( 5’) 
 a- Củng cố : - Đọc diễn cảm đoạn trích 
 - Tại sao tác giả lấy “ Hai chữ nước nhà “ làm đầu đề bài thơ ? Nó gắn với tư tưởng chung của đoạn thơ như thế nào ? 
 b- Hướng dẫn về nhà : - Chọn đoạn thơ hay để học thuộc 
 - Nắm nội dung , nghệ thuật của đoạn thơ trích 
 - Chuẩn bị bài : Hoạt động ngữ văn : Làm thơ bảy chữ 
 Đọc kĩ phần hướng dẫn chuẩn bị ở nhà (sgk ) 
 IV- Rút kinh nghiệm và bổ sung : 
..
.
.
 Tiết 67,68 KIỂM TRA HỌC KÌ I