Giáo án Ngữ văn 8 - Tuần 15 - Trường THCS Quang Trung

Tuần 15 Tiết 57
Ngày soạn: 27/ 11/2011
Ngày dạy: 29 /11/2011
Văn bản : VÀO NHÀ NGỤC QUẢNG ĐÔNG CẢM TÁC
 Phan Bội Châu 
(Hướng dẫn đọc thêm)
I. Mục tiêu cần đạt
Giúp HS nắm được: 
Kiến thức:
Khí phách kiên cường, phong thái ung dung của người chí sĩ yêu nước Phan Bội Châu trong hoàn cảnh ngục tù.
Cảm hứng hào hùng, lãng mạn, giọng thơ mạnh mẽ, khoáng đạt được thể hiện trong bài thơ.
Kĩ năng
Đọc, hiểu văn bản thơ thất ngôn bát cú Đường luật đầu thế kỉ XX
Cảm nhận được giọng thơ, hình ảnh thơ trong văn bản.
II. Chuẩn bị
- Soạn bài
- Phương tiện: sgk , chân dung nhà thơ Phan Bội Châu
- Phương pháp: gợi mở
III. Lên lớp
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ : Kiểm tra vở soạn của học sinh.
3.Bài mới:
Hoạt động của thầy và trò
Phần ghi bảng
Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh đọc, hiểu chung văn bản.
? Cho biết vài nét về tác giả Phan Bội Châu?
? Hoàn cảnh sáng tác bài thơ?
 - gọi HS đọc văn bản
? Bài thơ này được sáng tác theo thể thơ nào?
- thất ngôn bát cú Đường luật
? Bố cục của một bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật gồm mấy phần?
- 4 phần: 2 câu đề, 2 câu thực, 2 câu luận, 2 câu kết
? Nhận diện bài thơ này về số câu, số chữ và cách gieo vần?
GV hướng dẫn hs đọc và tìm hiểu chú thích sgk.
Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh phân tích văn bản.
? Nhận xét cách sử dụng từ ngữ trong câu đầu ? Tác dụng ?
? Nhận xét của em giọng điệu của 2 câu đề ?
? Em hiểu ntn về nghĩa của các cụm từ “khách không nhà” và “trong bốn biển” ?
? Cả lời thơ “đã khách không nhà trong bốn biển” có nghĩa là ntn ?
? Ở trong nhà ngục, tự nhận mình là “khách” từ đó cho thấy nét nào trong tính cách của tác giả ?
- ung dung, lạc quan
? Hãy phân tích nghệ thuật đối được thể hiện ở trong 2 câu thực ? Tác dụng của nghệ thuật đối ?
? Em hiểu thế nào là “ bủa tay” “ kinh tế “ ?
? 2 Câu thơ này sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ?
? Cách nói quá và phép đối trong hai câu luận có tác dụng thể hiện ý chí của người tù như thế nào? 
Gọi HS đọc 2 câu kết
? Hai câu thơ cuối có từ nào được lặp lại? 
?Tác dụng của việc lặp lại này là gì?
? Em hiểu ntn về các từ “thân ấy” “sự nghiệp” đọc trong văn bản này ?
? Ý nghĩa của hai câu thơ cuối cùng này là gì?
Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh tổng kết. 
? Qua tìm hiểu bài em cho biết những nét đặc sắc về nghệ thuật, nội dung của bài thơ ?
I. Đọc, hiểu văn bản
1. Tác giả, tác phẩm
 - Tác giả : PBC ( 1867-1940). Quê: Nghệ An. Ông là một nhà yêu nước, nhà cách mạng lớn của dân tộc trong vòng 20 năm đầu TK XX ; nhà văn, nhà thơ lớn với những tác phẩm thể hiện lòng yêu nước, thương dân, khát vọng tự do, độc lập.
- Tác phẩm : Là một bài thơ Nôm, được sáng tác năm 1914 sau khi PBC bị bắt giam ở Trung Quốc.
2. Đọc- chú thích- bố cục
3. Phân tích
a. Hai câu đề
Vẫn là hào kiệt, vẫn phong lưu
Chạy mỏi chân thì hãy ở tù
-> Điệp từ “vẫn” -> khẳng định tư thế, tinh thần ý chí của bậc anh hùng trong mọi hoàn cảnh.
b. Hai câu thực
- Đã khách không nhà trong bốn biển 
 T B T
- Lại người có tội giữa năm châu
 B T B
=> nỗi đau cố nén nhưng tư thế thật đàng hoàng, tầm vóc thật lớn lao, thước đo con người ấy là bốn biển, năm châu chứ không hề chật hẹp
c. Hai câu luận
Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế
 B T B
Mở miệng cười tan cuộc oán thù.
 T B T
-> Nói quá , nghệ thuật đối => khẩu khí của bậc anh hùng, hào kiệt
d. Hai câu kết
Thân ấy vẫn còn còn sự nghiệp, 
Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu.
-> Khẳng định tư thế hiên ngang của người tù đứng cao hơn cái chết.
II. Tổng kết
( Ghi nhớ sgk)
4. Củng cố  
 GV hệ thống bài
5. Dặn dò  
 - Học thuộc lòng bài thơ và ghi nhớ
 - Soạn bài Đập đá ở Côn Lôn.
----------------------------------------------------------------
Tuần 15 Tiết 58 
Ngày soạn : 27/ 11/ 2011
Ngày dạy : 30/11/ 2011
Văn bản : ĐẬP ĐÁ Ở CÔN LÔN
 (Phan Châu Trinh)
I. Mục tiêu cần đạt
Giúp HS nắm được:
Kiến thức
Sự mở rộng kiến thức về văn học cách mạng đầu thế kỉ XX
Chí khí lẫm liệt, phong thái đàng hoàng của nhà chí sĩ yêu nước Phan Châu Trinh.
Cảm hứng hào hùng, lãng mạn được thể hiện trong bài thơ.
Kĩ năng
Đọc, hiểu văn bản thơ văn yêu nước viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật.
Phân tích được vẻ đẹp hình tượng nhân vật trữ tình trong bài thơ.
Cảm nhận được giọng điệu , hình ảnh trong bài thơ.
II. Chuẩn bị
- Soạn bài
- Phương tiện: sgk , chân dung nhà thơ Phan Châu Trinh
- Phương pháp: Giảng bình, gợi mở.
III. Lên lớp
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ
- Đọc thuộc lòng bài thơ “Vào nhà ngục Quảng Đông”.
3. Bài mới :
Giới thiệu bài mới:
Trong những năm đầu thế kỉ XX, Phan Châu Trinh là người giỏi biện luận, là người đề xướng dân chủ, đòi bãi bỏ chế độ quân chủ sớm nhất ở Việt Nam. Hoạt động cứu nước của ông đa dạng phong phú và sôi nổi. Phan Châu Trinh là người có tài văn chương, văn thơ ông thấm đẫm tinh thần yêu nước dân chủ. Để hiểu rõ được 
Hoạt động của thầy và trò
Phần ghi bảng
Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh đọc , hiểu chung văn bản.
? Cho biết đôi nét về tác giả Phan Châu Trinh?
- GV nêu vài ý theo SGK
? Hoàn cảnh ra đời của bài thơ “Đập đá ở Côn Lôn”? 
- gọi HS đọc văn bản
? Bài thơ này được sáng tác theo thể thơ nào? 
- thất ngôn bát cú Đường luật
? Bố cục của một bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật gồm mấy phần? 
- 4 phần: 2 câu đề, 2 câu thực, 2 câu luận, 2 câu kết
- nhưng xét về ý thì trong bài thơ này 4 câu đầu có ý liền mạch, 4 câu cuối cũng có ý liền mạch.
?. Em hãy nêu ý lớn của 4 câu đầu và ý lớn của bốn câu cuối?
- 4 câu thơ đầu nói về công việc đập đá ở Côn Lôn và khí phách của người tù anh hùng
- 4 câu thơ cuối thể hiện ý chí kiên cường, tấm lòng sắt son của người chiến sĩ cách mạng trong hoàn cảnh gian nan, hoạn nạn
 Hoạt động 2 :Hướng dẫn học sinh phân tích
- gọi HS đọc 4 câu thơ đầu tiên
? Câu thơ mở đầu đã gợi lên thế đứng của con người giữa đất trời, đó là một thế đứng như thế nào?
- Đây không phải thế đứng của một con người tầm thường, mà là thế đứng của một kẻ làm trai
?Người xưa quan niệm ntn về kẻ làm trai?
- Trong quan niệm nhân sinh truyền thống, làm trai đồng nghĩa với “làm anh hùng”, “chí làm trai” chính là “chí anh hùng”
? Người tù tự cho mình là kẻ làm trai chứng tỏ điều gì ?Thể hiện thái độ ra sao ?
- Tỏ lòng kiêu hãnh của một người có chí lớn, có khát vọng hành động mãnh liệt để tự khẳng định mình. Con người như thế lại đường hoàng “đứng giữa” trời đất Côn Lôn. 
?Em hiểu gì về đảo Côn Lôn ?
- Đảo bao quanh là biển
- Nơi giam giữ những chiến sĩ cách mạng
GV :-Đã từ lâu, cái tên Côn Lôn mới chỉ nghe nhắc đến đã là một nỗi ghê sợ hãi hùng, vì Côn Lôn là nơi lưu đày một đi không trở lại, là nơi lao động khổ sai đến mức kiệt sức, là cùm gông, đánh đập, là tra tấn dã man, là bắn giết. Vì thế cho nên “đứng giữa đất Côn Lôn” là đứng giữa tất cả những điều ấy, mà đứng vững được thì đã là anh hùng rồi. “Đứng giữa đất Côn Lôn” là “đứng giữa” biển rộng non cao, đội trời đạp đất, tư thế hiên ngang, sừng sững! Từ câu thơ đã toát lên một vẻ đẹp hùng tráng
? Công việc đập đá ở Côn Lôn được tác giả miêu tả như thế nào? Tìm những câu thơ miêu tả công việc đập đá?
? Vì sao kẻ thù lại chọn công việc đập đá để bắt các tù nhân làm?
- Đập đá vốn là một công việc nặng nhọc. Đập đá ở Côn Lôn lại càng cực nhọc hơn bởi điều kiện nhà tù và thiên nhiên khắc nghiệt. Kẻ thù chọn việc đập đá làm công việc khổ sai cưỡng bức để tàn phá dữ dội thân thể, tiêu hao sức lực người tù hòng làm khuất phục ý chí của người tù
? Nhưng dưới ngòi bút miêu tả của nhà thơ Phan Châu Trinh công việc đập đá hiện lên ntn?
-giống như một cuộc chinh phục thiên nhiên của một dũng sĩ trong thần thoại
? Nhà thơ đã dùng biện pháp nghệ thuật nào để miêu tả công việc phi thường đó?
- Tác giả đã chọn bút pháp khoa trương (nói quá) và giọng điệu pha chút tự hào để miêu tả công việc đập đá. Dưới bút pháp khoa trương và pha chút tự hào ấy, một tù, một nhà nho chân yếu tay mềm như nhà thơ Phan Châu Trinh thoắt trở thành một dũng sĩ với vóc dáng khổng lồ và sức mạnh thật phi thường
? Ngôn từ được tác giả sử dụng trong bốn câu thơ mở đầu này là gì ?
- Động từ và tính từ rất mạnh được sử dụng liên tiếp nhau: lừng lẫy, lở núi non, xách búa, ra tay, đánh tan, đập bể. 
? Nhận xét gì về nhịp thơ ?
- Nhịp thơ mạnh, dồn dập, gấp gáp tạo nên không khí sôi động, dữ dội của trận giao chiến ác liệt. Mỗi một nhịp thơ vang lên tương ứng với một nhịp búa vung lên, hạ xuống. 
? Các biện pháp nghệ thuật ấy diễn tả được công việc đập đá như thế nào ?
? Bốn câu thơ đầu này có hai lớp nghĩa, hai lớp nghĩa đó là gì?
- lớp nghĩa thứ nhất: miêu tả chân thực công việc lao động nặng nhọc, dùng búa để khai thác đá ở những hòn núi ngoài Côn Đảo. Lớp nghĩa thứ hai: khắc họa tầm vóc khổng lồ của người anh hùng với những hành động thật phi thường
?. Nhận xét về khẩu khí của tác giả qua bốn câu thơ mở đầu là gì?
 - ngang tàng, ngạo nghễ, bản lĩnh, cứng rắn, mạnh mẽ của một con người dám coi thường mọi thử thách gian nan
GV giảng bình: : qua bốn câu thơ mở đầu, Phan Châu Trinh đã dựng lên một bức tượng đài người về chiến sĩ cách mạng giữa đất trời Côn Lôn, trong tư thế hiên ngang bất khuất, lẫm liệt, sừng sững giữa trời. Dẫu bị tù đày, khổ sai nhưng tâm hồn ông vẫn ngùn ngụt một ngọn lửa đấu tranh, giữa khổ ải mà vẫn nở nụ cười, ung dung đến thế là cùng.
Gọi HS đọc 4 câu thơ cuối
Gv: nếu như ở 4 câu thơ đầu là sự miêu tả kết hợp với biểu cảm thì đến 4 câu thơ cuối cùng này tác giả đã trực tiếp bộc lộ cảm xúc và suy nghĩ của chính mình
? Đó là suy nghĩ nào?
? Phân tích những hình ảnh đối lập trong hai câu thơ 5 và 6? 
- Ở hai câu 5 và 6 là sự đối lập giữa những thử thách gian nan, “tháng ngày, mưa nắng” chỉ những tháng ngày gian khổ mà tác giả phải chịu đựng không phải một sớm một chiều mà phải trải qua nhiều năm tháng. Những thử thách ấy đối lập với sức chịu đựng dẻo dai, bền bỉ “thân sành sỏi” và ý chí chiến đấu của người chiến sĩ cách mạnh “dạ sắt son”
? Giọng điệu câu thơ có gì thay đổi ?
- khí phách vẫn rất hiên ngang, khẩu khí vẫn là khẩu khí của một người anh hùng nhưng giọng điệu của câu thơ đã chuyển sang một giọng điệu khác đó là giọng tự bộc bạch
GV : nếu như ta ví cả bài thơ này là một trận đánh thì 4 câu thơ đầu tiên chỉ là một hiệp đầu với những trận giao tranh ác liệt với những nhát búa giáng xuống “đập tan, đập bể, năm bảy đống, mấy trăm hòn”, kết thúc hiệp đấu thứ nhất, người chiến sĩ dừng tay lại, để có những phút suy tư. Cuộc chiến đấu còn dai dẳng “tháng ngày” triền miên. Tù ngục, nơi đày ải “Côn Lôn” là một trường học thiên nhiên để thử thách chí làm trai. Anh hùng đâu chỉ là chuyện một ngày, một trận đánh. Muốn hoàn thành sự nghiệp cứu nước cứu dân phải bền gan vững chí, phải có tấm lòng sắt son, phải có niềm tin sắt đá. Vì thế nên cái giây phút suy tư trầm lắng này thật đáng quý, khắc họa thêm một vẻ đẹp khác của nhà yêu nước Phan Châu Trinh. Người anh hùng cũng là một người bình thường, họ cũng có tình cảm, bên cạnh vẻ đẹp ở tư thế lẫm liệt, oai phong, mang đậm màu sắc thần thoại, sử thi, họ còn có một vẻ đẹp rất con người, vẻ đẹp hướng nội, vẻ đẹp nội tâm rất chân thực
 gọi HS đọc hai câu cuối
? Ý nghĩa của hai câu thơ này là gì?
- Hai câu thơ cuối cùng này thể hiện ý thức sâu sắc của Phan Châu Trinh về sự nghiệp chung, về cá nhân mình, về cảnh ngộ hiện tại của bản thân
GV : sự nghiệp cách mạng cứu nước cứu dân quả là một sự nghiệp lớn lao được nhà thơ ví như việc “vá trời”, đây là một liên tưởng hoàn toàn hợp lí vì toàn bài thơ đều sử dụng những hình ảnh rất mạnh mẽ và giọng điệu thơ rất ngang tàng
- nhà thơ đã đem cái nỗi gian nan của mình, là cái án chém, là cái án đày đi khổ sai mà so sánh với sử nghiệp “vá trời” để cứu nước cứu dân thì việc “lỡ bước” của cá nhân mình chỉ là “việc con con”. So sánh như vậy để nhà thơ hiểu rõ mình hơn, hiểu rõ vị trí cá nhân mình trong sự nghiệp chung là sự nghiệp cứu nước
 Hoạt động 3 : Hướng dẫn học sinh tổng kêt.
? Nêu nét chính về nội dung và nghệ thuật của bài thơ ? 
I . Đọc, hiểu văn bản
1. Tác giả, tác phẩm
- Tác giả: PCT ( 1872- 1926) . Quê: tỉnh Quảng Nam. Ông là người giỏi biện luận và có tài văn chương.
- Tác phẩm : Bài thơ được sáng tác khi nhà thơ đang cùng các tù nhân khác bị bắt lao động khổ sai.
2. Đọc- chú thích- bố cục
3. Phân tích
a. Bốn câu thơ đầu.
-> Công việc lao động nặng nhọc, dùng búa để khai thác đá
->Khắc họa tầm vóc khổng lồ của người anh hùng với những hành động thật phi thường
-NT: Nói quá, Động từ, tính từ mạnh, Nhịp thơ khỏe khoắn
=> Khẩu khí ngang tàng, ngạo nghễ của con người dám coi thường mọi thử thách, gian nan
b. Bốn câu thơ cuối
=> Không chịu khuất phục hoàn cảnh, luôn giữ vững niềm tin và ý chí chiến đấu sắt son
 Khẳng định khí phách hiên ngang, lạc quan trước hoài bão lớn lao: cứu nước
II. Tổng kết
Ghi nhớ sgk
 4 : Củng cố : 
GV hệ thống bài
5. Dặn dò :
 Học bài, chuẩn bị bài «  Ôn luyện về dấu câu »
-----------------------------------------------------------
Tuần 15 Tiết 59
Ngày soạn : 27/ 11/ 2011
Ngày dạy : 1/ 12/ 2011
 Tiếng Việt : ÔN LUYỆN VỀ DẤU CÂU
I . Mục tiêu cần đạt
Giúp HS nắm được :
Kiến thức :
Hệ thống các dấu câu và công dụng của chúng trong hoạt động giao tiếp.
Việc phối hợp sử dụng các dấu câu hợp lí tạo nên hiệu quả cho văn bản; ngược lại, sử dụng dấu câu sai có thể làm cho người đọc không hiểu hoặc hiểu sai ý người viết định diễn đạt.
Kĩ năng :
Vận dụng kiến thức về dấu câu trong quá trình đọc, hiểu và tạo lập văn bản.
Nhận biết và sửa các lỗi về dấu câu. 
II. Chuẩn bị
- Soạn bài
- Phương tiện : sgk ,bảng phụ
- Phương pháp : Gợi mở, thảo luận nhóm
III.Lên lớp
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ : Kể tên các dấu câu đã học ? Nêu công dụng dấu ngoặc kép ?
3. Bài mới: Giới thiệu bài mới
Hoạt động của thầy và trò
Phần ghi bảng
 Hoạt động 1 : Hướng dẫn học sinh tổng kết về dấu câu.
? Gọi HS lấy thêm một số ví dụ ?
- gọi HS nhắc lại các dấu câu đã học và cho ví dụ
Hoạt động 2 : Hướng dẫn học sinh tìm hiểu các lỗi thường gặp về dấu câu.
- gọi HS đọc và làm các bài tập phần II/sgk
? Đọc ví dụ trên bảng phụ ?
? Ví dụ trên thiếu dấu ngắt câu nào? Sửa lại cho đúng ?
? Qua các ví dụ trên hãy tổng kết lại những lỗi cần tránh về dấu câu? 
- HS đọc ghi nhớ sgk.x
Hoạt động 3 : Hướng dẫn học sinh luyện tập.
? Đọc và nêu yêu cầu của bài tập ?
- Thảo luận nhóm
- Trình bày trước lớp
- Nhận xét, sửa chữa
I . Tổng kết về dấu câu
1. Dấu chấm
2. Dấu chấm hỏi
3. Dấu chấm than
4. Dấu phẩy
5. Dấu chấm lửng
6. Dấu chấm phẩy
7. Dấu gạch ngang
8. Dấu ngoặc đơn
9. Dấu hai chấm
10. Dấu ngoặc kép
II.Các lỗi thường gặp về dấu câu
1/ Thiếu dấu ngắt câu khi câu đã kết thúc.
-Thêm dấu chấm câu sau từ “ xúc động” và viết hoa chữ “ Trong”
2/ Dùng dấu ngắt câu khi câu chưa kết thúc
Thay dấu chấm sau từ “ này” bằng dấu phẩy vì đây mới chỉ là thành phần trạng ngữ của câu.
3/ Thiếu dấu thích hợp để tách các bộ phận của câu khi cần thiết.
Thêm dấu phẩy để tách các bộ phận đồng chức : cam, quýt, bưởi, xoài
4/ Lẫn lộn công dụng của các dấu câu.
Câu 1 là câu trần thuật nên ta dùng dấu chấm mới đúng
Câu 2 là câu nghi vấn nên ta phải dùng dấu chấm hỏi.
* Ghi nhớ
III .Luyện tập
Bài 1 :
Lần lượt dùng các dấu câu sau đây vào chỗ dấu ngoặc đơn.
(,) , (.) , (.) , (,) ( :) , (-), ( !) , ( !) , ( !), ( !), (,) , ( ,) , ( .) , (,) , (.) , (,) , (,)...
Bài 2
a. ...mới về ? ...Mẹ dặn là anh...chiều nay.
b. ...sẳn xuất, ...có câu tục ngữ «  Lá lành đùm lá rách ».
Chú ý : Sau «  xưa » và « vậy » có thể dùng dấu phẩy. Nếu không có thì cũng không bắt lỗi. 
c. ...năm tháng, nhưng...
4.Củng cố:
 GV hệ thống bài
5.Dặn dò :
  Học bài, ôn tập chuẩn bị kiểm tra 45 phút. 
---------------------------------------------------------------
Tuần 15 Tiết 60
Ngày soạn: 27/ 11/ 2011
Ngày dạy: 02/ 12/ 2011
Tiếng Việt: KIỂM TRA VĂN 45 PHÚT
I. Mục tiêu cần đạt
- Nhằm kiểm tra và đánh giá mức độ nhận thức của học sinh về các kiến thức trong các bài tiếng Việt đã học từ đầu năm đến nay.
- Rèn cho hs kĩ năng tổng hợp , khái quát và ghi nhớ kiến thức
- Hs có ý thức làm bài nghiêm túc, trung thực trong kiểm tra , đánh giá.
II. Chuẩn bị
 Giáo viên: ra đề,có đáp án, biểu điểm rõ ràng
 Học sinh: ôn bài, chuẩn bị giấy kiểm tra.
III. Lên lớp 
1.Ổn định tổ chức 
2.Kiểm tra bài cũ 
 3.Bài mới
GV nêu yêu cầu của tiết kiểm tra.
Hoạt động 1: Phát đề 
 ( Theo mã đề chung của chuyên môn nhà trường đã phôtô cho từng học sinh) 
Hoạt đông 2: Gv hướng dẫn học sinh làm bài
Yêu cầu: + Đọc kĩ đề , xác định đúng yêu cầu của đề 
 + Trình bày rõ ràng, sạch đẹp, khoa học 
Hoạt động 3: Học sinh làm bài
Gv quan sát học sinh làm bài, xử lí các trường hợp vi phạm ( nếu có)
Hoạt động 4: Thu bài
4. Củng cố 
 Gv nhận xét thái độ làm bài của học sinh trong 45 kiểm tra, uốn nắn kịp thời những hành vi không nghiêm túc khi làm bài (nếu có)
5.Dặn dò 
- Xem lại đề bài , ôn lại kiến thức về tiếng Việt
- Chuẩn bị bài “ Thuyết minh về một loại thể văn học”.
 ----------------------------------------------------------------------