Giáo án Ngữ văn 8 - Tiết 37 đến tiết 40 - Tuần 10

TUẦN 10 Ngày soạn : 13/10/2011
 Ngày dạy : 17/10/2011 
 TIẾT 37 Tiếng việt NÓI QUÁ
I. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
 - Hiểu được khái niệm, tác dụng cảu nói quá, trong văn chương và trong giao tiếp hàng ngày.
 - Biết vận dụng hiểu biết về biện pháp nói qúa trong đọc hiểu và tạo lập văn bản.
 II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, THÁI ĐỘ
1. Kiến thức 
- Khái niệm nói quá.
- Phạm vi sử dụng của biện pháp tu từ nói quá. (Chú ý cách sử dụng trong thành ngữ, tục ngữ, ca dao)
 - Tác dụng của biện pháp tu từ nói quá.
 2. Kỹ năng : 
- Vận dụng về hiểu biết của biện pháp nói quá trong đọc, hiểu văn bản.
3. Thái độ :
 - Phê phán những lời nói khoác, nói sai sự thật.
III. CÁC KĨ NĂNG SỐNG CƠ BẢN ĐƯỢC GIÁO DỤC TRONG BÀI : 
-Ra quyết định sử dụng phép tu từ nói quá và cách sử dụng.
-Giao tiếp: trình bày suy nghĩ, ý tưởng, thảo luận và chia sẻ những kinh nghiệm về cách sử dụng phép tu từ nói quá .
 IV.CÁC PHƯƠNG PHÁP/ KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC CÓ THỂ SỬ DỤNG 
-Phân tích các tình huống mẫu để nhận ra phép tu từ nói quá và giá trị, tác dụng của việc sử dụng chúng.
-Động não, suy nghĩ, phân tích các ví dụ để rút ra những bài học thiết thực về cách sử dụng phép tu từ nói quá .
-Thực hành có hướng dẫn : viết câu/ đoạn văn có sử dụng phép tu từ nói quá .
 V.PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC 
Bảng phụ
VI. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
 1. Ổn định: 
 2. Bài cũ: Kiểm tra bài cũ : ? ? Thế nào là tình thái từ ? Cho ví dụ ? 
Tình thái từ là những từ được thêm vào trong câu để cấu tạo câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán và để biểu thị sắc thái tình cảm của người nói.(5 điểm )
 HS lấy ví dụ miễn là phù hợp.(5 điểm )
 3.Bài mới : GV giới thiệu bài mới. Trong cuộc sống hàng ngày và kể cả trong văn chương sử 
dụng rất nhiều biện pháp tu từ nói quá. Vậy thế nào là nói quá và có tác dụng gì? Tiết học hôm nay,cô cùng các em đi tìm hiểu.
 HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
 NỘI DUNG BÀI DẠY
* HOẠT ĐỘNG 1 : Tìm hiểu về nói quá và tác dụng của nói quá .
GV : Gọi học sinh đọc ví dụ Sgk / 101.
Nói " Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng .Ngày tháng mười chưa cười đã tối”, "Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày" có quá sự thật không? 
? Thực chất , mấy câu này nhằm nói lên điều gì?
? Em hãy so sánh hai cách nói: Nói bình thường và nói quá để từ đó rút ra nhận xét về tác dụng của nói quá trong ví dụ trên ?
Thế nào nói quá và nêu tác dụng của nói quá ?
GV : LƯU Ý : khi sử dụng nói quá các em cần hiểu được nghĩa của biện pháp nói quá đó, tránh việc hiểu nghĩa sai dẫn đến dùng sai, phản tác dụng.
 Học sinh đọc ghi nhớ .
GV : vì nói quá nhằm nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm nên trong khẩu ngữ , trong thành ngữ , tục ngữ, ca dao ,thơ văn người ta rất hay sử dụng nói quá .Các em hãy lấy vài ví dụ về nói quá ?
HS lấy VD.
GV nhận xét.
GV lấy thêm VD :
-Trong khẩu ngữ : buồn nẫu ruột, giận sôi gan, mệt đứt hơi, đói rã họng, lo sốt vó, nở từng khúc ruột.
+ Lời khen của cô giáo làm cho nó nở từng khúc ruột. ( muốn nói là rất vui , phấn khởi )
Trong thơ văn :
+Trên quê hương quan họ , một làn nắng cũng mang điệu dân ca. ( ý muốn nói thiên nhiên, cảnh vật cũng ảnh hưởng , mang đậm bản sắc ,đặc trưng của vùng Kinh Bắc ).
-Trong thành ngữ : ăn như rồng cuốn , nói như rồng leo, làm như mèo mửa....
GV : Để tìm hiểu kĩ hơn về nói quá và tác dụng của nói quá, chúng ta sang phần luyện tập.
* HOẠT ĐỘNG 2: Hướng dẫn Luyện tập.
- Bài tập 1:
GV nêu yêu cầu bài tập 1.
 HS đứng tại chỗ làm bài.
 GV nhận xét sửa chữa nếu có.
Bài tâp 2:
? Hãy điền thêm các thành ngữ vào chỗ trống để tạo biện pháp tu từ nói quá?
GV ghi các thành ngữ lên bảng và yêu cầu HS giải thích các thành ngữ đó.
 +Bầm gan tím ruột .( muốn nói về sự giận dữ)
 + Chó ăn đá gà ăn sỏi .( đất đai cằn cỗi )
 + Nở từng khúc ruột .( vui, phấn khởi )
 + Ruột để ngoài da.( không giữ được bí mật )
 + Vắt chân lên cổ .( chạy thật nhanh )
GV treo bảng phụ
-Gọi HS điền
-GV lột dần từng dáp án.
Bài tập 3: HS dứng dưới lớp đặt 2 câu.Các câu còn lại về nhà làm.
Bài tập 4:
Trò chơi "Chạy tiếp sức "
GV chọn mỗi nhóm 5 HS lên bảng ( 2 nhóm 10 HS )Tìm 5 thành ngữ so sánh có dùng biện pháp nói quá .
Chú ý cách chơi : Lần lượt từng bạn ghi.Đánh số thứ tự từ 1->5 . Nhóm nào ghi đúng, nhanh, không sai lỗi chính tả sẽ thắng
GV lưu ý những câu không phải là thành ngữ.
Bài tập 5 về nhà làm
Bài tâp 6 : gv đưa ra hai ví dụ :
Nói quá : Người say rượu mà đi xe máy thì tính mạng ngàn cân treo sợi tóc. ( cách nói hình ảnh phi thực tế giúp người đọc nhận thức mức đọ nguy hiểm một cách cụ thể nhất )
Nói khoác : Cậu có tin tớ biến viên đá này thành cơm nếp .
Từ đó rút ra sự giống nhau và khác nhau của nói khoác.
I. Nói quá và tác dụng của nói quá
 1.Ví dụ: Sgk/101
- Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
 đêm tháng năm rất ngắn
 - Ngày tháng mười chưa cười đã tối 
 ngày tháng mười rất ngắn
 - Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày. 
 mồ hôi ướt đẫm 
 2.Tác dụng :
- Nhấn mạnh tính chất ngắn của đêm tháng năm và ngày tháng mười , sự lao động vất vả của người nông dân .
-gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
* Ghi nhớ: SGK/102
II. LUYỆN TẬP 
Bài tập 1 : Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của chúng 
a.Sỏi đá cũng thành cơm : sức lao động của con người thật là kì diệu.
b. Đi đến tận trời : có thể đi đến bất cứ nơi nào, còn rất khỏe.
c.Thét ra lửa : rất có uy quyền, hống hách, quát nạt mọi người.
Bài tập 2 : Điều các thành ngữ vào chỗ trống :
+ Chó ăn đá gà ăn sỏi .
+ Bầm gan tím ruột .
+ Ruột để ngoài da.
+ Nở từng khúc ruột .
+ Vắt chân lên cổ.
Bài tập 3: Đặt câu với những thành ngữ :
+ Nàng có vẻ đẹp nghiêng nước nghiêng thành .
+ Đoàn kết là sức mạnh dời non lấp biển.
+ Công việc lấp biển vá trời là công việc của nhiều đời, nhiều thế hệ mới có thể xong 
+Những chiến sĩ mình đồng da sắt đã chiến thắng .
+Mình nghĩ nát óc mà vẫn chưa giải được bài toán này.
Bài tập 4 : Tìm 5 thành ngữ so sánh có dùng biện pháp nói quá :
-Đen như cột nhà cháy.
-Dữ như cọp.
-Khỏe như voi.
-Ăn như mèo
-Đen như củ tam thất
-Trắng như bông
-Ngáy như sấm
-Lớn nhanh như thổi
-Ăn như rồng cuốn , nói như rồng leo, làm như mèo mửa....
Bài tập 6 : thảo luận.
Phân biệt biện pháp tu từ nói quá với nói khoác.
Giống nhau : đều là phóng dại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng nhưng khác nhau ở mục đích. Nói quá là biện pháp tu từ nhằm mục đích nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.Còn nói khoác nhằm làm cho người nghe tin vòa những điều không có thực.Nói khoác là hành động có tác dụng tiêu cực.
4.CỦNG CỐ :GV củng cố nội dung bài học : học sinh năm vững thế nào là nói quá và tác dung của nó.Biết sử dụng nói quá trong khẩu ngữ. Giaỉ thích được các hình ảnh sử dụng nói quá trong các văn bản. Phê phán những lời nói khoác, sai sự thật.
5. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
* Bài học :
 - Học thuộc ghi nhớ 
 - Sưu tầm thơ, tục ngữ, thành ngữ, ca dao có sử dụng biện pháp nói quá.
 * Bài soạn:
- Chuẩn bị bài : “ Ôn tập truyện ký Việt Nam ”.
 ********************************************************
TUẦN 10 Ngày soạn : 13/10/2011
 Ngày dạy : 17/10/2011 
 TIẾT 38 ÔN TẬP TRUYỆN KÝ VIỆT NAM-
 I. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
 - Hệ thống hóa và khắc sâu kiến thức cơ bản về các văn bản truyện ký Việt Nam hiện đại đã học ở học kỳ 1.
 II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, THÁI ĐỘ
1. Kiến thức 
 - Sự giống và khác nhau cơ bản của các truyện ký đã học về các phương diện, thể loại, phương thức biểu đạt, nội dung, nghệ thuật
- Những nét độc đáo về nội dung và nghệ thuật của từng văn bản.
- Đặc điểm của nhân vật trong các tác phẩm truyện.
 2. Kỹ năng : 
 - Khái quát , hệ thống hoá và nhận xét về tác phẩm văn học trên một số phương diện cụ thể.
 - Cảm thụ nét riêng, độc đáo của tác phẩm đã học.
 3. Thái độ 
 III.PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC :
Bảng thống kê.
IV TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
 1. Ổn định: 
 2. Bài cũ: Kiểm tra trong tiết ôn tập 
 3.Bài mới : GV giới thiệu bài mới. Để khắc sâu kiến thức cơ bản về các văn bản truyện kí Việt Nam hiện đại tiêu biểu đã học . Tiết học này cô cùng các em ôn tập lại nhưng kiến thức đã học 
 I. LẬP BẢNG THỐNG KÊ:
STT
Tên văn bản
Tác giả
Năm ra đời
Thể loại
Phương thức
biểu đạt
Nội dung chủ yếu
Đặc sắc nghệ thuật
1
Tôi đi học
Thanh Tịnh
1941
Truyện ngắn
Tự sự xen trữ tình
Những kỉ niệm trong sáng về ngày đầu tiên đi học
Tự sự, miêu tả biểu cảm hình ảnh so sánh mới mẻ, gợi cảm
2
Trong lòng mẹ
(Những ngày thơ ấu)
Nguyên Hồng
1938
Hồi ký
Tự sự 
(Có trữ tình)
Nỗi cay đắng tủi cực và tình yêu thương mẹ mãnh liệt 
Tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm, đánh giá, sử dụng những hình ảnh so sánh, liên tưởng .
3
Tức nước vỡ bờ 
( chương 13, tiểi thuyết Tắt đèn)
Ngô Tất Tố
1939
Tiểu thuyết 
Tự sự
Bộ mặt tàn ác, bất nhân của chế độ thực dân nửa phong kiến, Ca ngợi những phẩm chất cao quí và sức mạnh tiềm tàng của chị Dậu .
Xây dựng tình huống truyện bất ngờ, xây dựng nhân vật đối lập.
4
Lão Hạc
Nam Cao 
1943
Truyện ngắn
Tự sự
(Xen trữ tình)
Số phận đau thương và phẩm chất cao quí của người nông dân cùng khổ. Thái độ trân trọng của tác giả với họ.
Miêu tả và phân tích diễn biến tâm lí của nhân vật, Ngôn ngữ kể chuyện rất chân thực, giản dị, tự nhiên .
II. LUYỆN TẬP:
 ? Những điểm giống nhau và khác nhau chủ yếu về nội dung và hình thức nghệ thuật của các vb 2,3,4?
 HS: Suy nghĩ, thảo luận nhóm 2p trả lời.
 * Giống nhau :
 -Về phương thức biểu đạt: Đều làvăn tự sự, truyện ký hiện đại (và được sáng tác ở thời kì 1930 – 1945)
 -Về đề tài : Đều lấy đề tài về con người và đời sống xã hội đương thời của tác giả, đều đi sâu miêu tả số phận cực khổ của con người bị vùi dập .
 - Nội dung : Đều chan chứa tinh thần nhân đạo (yêu thương trân trọng những tình cảm, phẩm chất đẹp đẽ của con người, tố cáo những gì tàn ác, xấu xa) . 
 - Nghệ thuật : Đều có lối viết chân thực, gần đời sống rất sinh động .
 => Đây cũng là những đặc điểm chung nhất của dòng văn xuôi hiện thực nước ta trước cách mạng
 * Khác nhau : 
 Giáo viên nêu những nét riêng của môi văn bản qua thể loại , nôi dungchủ yếu và đặc sắc nghệ thuật
Tên vb 
Thể loại 
Phương thức biểu đạt 
 Nội dung chủ yếu 
Đặc sắc nghệ thuật 
Trong lòng mẹ 
Tức nước vỡ bờ 
Lão Hạc
Hồi kí 
Tiểu thuyết
Truyện ngắn 
Tự sự 
(xen trữ tình)
Tự sự 
Tự sự 
( Xen trữ tình)
Nổi đau của chú bé mồ côi và tình yêu thương mẹ của chú bé 
Phê phán chế độ tàn ác , bất nhân và ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn , sức sống tiềm tàng của người phụ nữ nông thôn 
Số phận bi thảm của người nông dân cùng khổ và nhân phẩm cao đẹp của họ 
Văn hồi kí chân thực , trữ tình thiết tha 
Khắc hoạ nhân vật và miêu tả hiện thực một cách chân thực , sinh động 
Nhân vật được đào sâu tâm lí , cách kể chuyện tự nhiên , linh hoạt , vừa chân thực vừa đậm chất triết lí và trữ tình 
 III. TRONG MỖI VB TRÊN ( 2,3,4 ), EM THÍCH NHẤT NHÂN VẬT HOẶC ĐOẠN VĂN NÀ ... t.
- Thấy được tính thuyết phục trong cách thuyết minh và những kiến nghị mà tác giả đề xuất trong văn bản.
II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, THÁI ĐỘ
1. Kiến thức :
- Mối nguy hại đến môi trường sống và sức khoẻ con người của thói quen dùng túi ni lông.
- Tính khả thi trong những đề xuất được tác giả trình bày.
- Việc sử dụng từ ngữ dễ hiểu, sự giải thích đơn giản mà sáng tỏ và bố cục chặt chẽ, hợp lý đã tạo nên tính thuyết phục của văn bản..
 2. Kỹ năng : 
- Tích hợp với phần tập làm văn để tập viết bàivăn thuyết minh.
- Đọc – hiểu một văn bản nhật dụng đề cập đến một vấn đề xã hội bức thiết.
3. Thái độ : 
 - Nghiêm túc trong giờ học..
III. CÁC KĨ NĂNG SỐNG CƠ BẢN ĐƯỢC GIÁO DỤC TRONG BÀI : 
-Giao tiếp, trình bày suy nghĩ, phản hồi/ lắng nghe tích cực về việc sử dụng bao bì ni lông, giữ gìn môi trường.
-Suy nghĩ sáng tạo : phân tích , bình luận về tính thuyết phục trong thuyết minh, tính hợp lí trong kiến nghị của văn bản
-Tự quản bản thân : kiên định , hạn chế sử dụng bao bì ni lông và vận động mọi người cùng thực hiện; có suy nghĩ tích cực trước những vấn đề tương tự để bảo vệ môi trường.
 IV.CÁC PHƯƠNG PHÁP/ KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC CÓ THỂ SỬ DỤNG 
-Học theo nhóm : thảo luận, trao đổi, phân tích tác hại của việc dùng bao bì ni lônh và những việc cần làm ngay để bảo vệ môi trường.
-Minh họa: bằng hình ảnh, băng hình về nguy cơ sử dụng bao bì ni lông.
- Viết sáng tạo về việc sử dụng bao bì ni lông và ý thức bảo vệ môi trường.
- Động não :Suy nghĩ rút ra những bài học thiết thực về việc sử dụng bao bì ni lông và ý nghĩa của ngày Trái đất năm 2000.
 V.PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC :
VI. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
 1. Ổn định: 
2. Bài cũ: Kiểm tra bài cũ : ? Linh động cuối giờ
 3.Bài mới : GV giới thiệu bài mới. Bảo vệ môi trường sống quanh ta, đang bị ô nhiểm nặng nề là nhiệm vụ của xã hội. Một trong những việc làm cụ thể và cần thiết hằng ngày là hạn chế thấp nhất đến mức không dùng các loại bao bì bằng ni lông. 
 HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
 NỘI DUNG BÀI DẠY
 * HOẠT ĐỘNG 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu thể loại
? Dựa vào việc soạn bài ở nhà hãy cho biết văn bản này thuộc loại văn bản gì?
HS: Trình bày
? Kể tên các văn bản nhật dụng mà em đã học?
HS: Tự trình bày.
? Văn bản này thuyết minh về vấn đề gì ?
* HOẠT ĐỘNG 2:Tìm hiểu văn bản
 HS: Đọc các từ khó trong chú thích
? Văn bản được chia làm mấy phần? Nội dung chính của từng phần? 
 HS: Thảo luận 3p, trả lời.
 GV: Nhận xét, chốt.
? Đọc thầm phần 1 và cho biết có những thông tin nào được thông báo trong đoạn văn này?
HS : Dựa sgk, trả lời.
GV : Chốt chi tiết ghi bảng.
? Việt Nam tham gia ngày Trái đất với chủ đề nào? Tại sao ?
 HS : Tự bộc lộ 
 GV: Chốt ý ghi bảng.
 ? Từ đó em thu nhận được nội dung quan trọng nào được nêu trong phần đầu vb ?
? Vì đặc tính gì mà bao nylon có thể gây hại cho môi trường ?
? Ngoài gây nguy hại môi trường, theo em bao nylon còn có những tác hại nào ?
HS: Thảo luận 2P
GV: Nhận xét, chốt.
* Giáo viên dẫn chứng : Hằng năm có 100.000 con chim, con thú biển chết do nuốt phả túi ni lông
- Không ít người trong ngày 23 tết, đã vứt quá nhiều túi ni lông thả cá chép xuống hồ, sông.
? Xử lí nylon là một vấn đè nan giải nên các biện pháp đề xuất chưa triệt để . Em hãy giải thích vì sao ? 
HS: Thảo luận 2P
GV: Nhận xét, chốt.
? những giải pháp nào để hạn chế sử dụng bao ni lông?
? Thế giới đã có lời kêu gọi như thế nào?
? Tại sao nhiệm vụ chung được nêu trước , hành động cụ thể nêu sau ?
- Nhấn mạnh việc bảo vệ môi trường trái đất là nhiệm vụ to lớn, thường xuyên, lâu dài 
- Còn việc hạn chế dùng bao bì ni lông là công việc trước mắt 
? Nêu tác dụng của cách thuyết minh này ?
- Vừa mang tính khoa học, vừa mang tính thực tiễn, sáng rõ, ngắn gọn, nên dễ hiểu, dễ nhớ.
* HOẠT ĐỘNG 3:Tổng kết
? Về phương thức biểu đạt thì văn bản này có điểm gì ?
 ? Hãy cho biết hình thức và ý nghĩa văn bản.
 HS:Suy nghĩ, trả lời.
 GV: Nhận xét, chốt.
I. GIỚI THIỆU CHUNG
 * Thể lọai : 
 - Văn bản nhật dụng thuyết minh một vấn đề xã hội:Bảo vệ môi trường.
 II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1. Đọc và tìm hiểu từ khó. / SGK 
2. Tìm hiểu văn bản.
 a. Bố cục: 3 phần
 - Phần 1 : Từ đầu Từng khu vực
 ( Sơ lược nguồn gốc và nguyên nhân sự ra đời của Ngày trái đất )
 - Phần 2 :Tiếp theo ..môi trường
 ( Tác hại và biện pháp sử dụng bao ni lông )
- Phần 3 :Còn lại: 
 ( Lời kêu gọi động viên mọi người tích cực tham gia bảo vệ môi trường ) 
 b. Đại ý. 
 d. Phân tích :
 d1. Thông báo về ngày trái đất 
- Ngày 22 /4 hằng năm là ngày Trái đất chủ đề bảo vệ môi trường , có 141 nước tham dự, năm 2000 VN tham gia chủ đề “ một ngày không sử dụng bao ni lông”
 => Thế giới rất quan tâm đến vấn đề bảo vệ môi trường, Việt Nam cùng hành động .
 d2. Tác hại của việc dùng bao bì ni lông và những biện pháp hạn chế sử dụng chúng 
 * Tác hại 
 - Tính không phân huỷ của plastic
 - Lẫn vào đất, xuống cống rãnh, trôi ra biển, đốt.
 - Đựng thực phẩm =>Nguyên nhân gây ung thư phổi.
=> Dùng bao bì ni lông bừa bãi có hại cho sự trong sạch của môi trường sông và cho sức khoẻ con người.
* Biện pháp
- Hạn chế tối đa dùng bao ni lông 
- Sử dụng các túi đựng không phải bằng ni lông.
- Thông báo tác hại của sử dụng bao ni lông cho mọi người.
 d3. Kiến nghị về việc bảo vệ môi trường Trái Đất 
- Nhiệm vụ to lớn của chúng ta là bảo vệ trái đất khỏi nguy cơ ô nhiễm, là nhiệm vụ to lớn, thường xuyên, lâu dài.
 - Hành động cụ thể của chúng ta “ một ngày không dùng bao bì ni lông”
3.Tổng kết. 
 * Hình thức.
 - Văn bản giải thích rất đơn giản, sáng tỏ tác hại của việc dùng bao bì ni lông, và lợi ích việc giảm bớt chất thải ni lông.
 - Ngôn ngữ diễn đạt sáng rõ, chính xác, thuyết phục.
* Ý nghĩa văn bản.
 - Nhận thức về tác dụng của một hành động nhỏ, có tính khả thi trong việc bảo vệ môi trường trái đất.
* Ghi nhớ / sgk
4.CỦNG CỐ :
5. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC.
* Bài học :
 - Học thuộc ghi nhớ 
 - Sưu tầm tranh, ảnh, tài liệi của việc dùng bao ni lông..
 * Bài soạn:
 - Soạn bài : “ Nói giảm nói tránh ”
 **************************************
Ngày soạn :
Ngày dạy : 
 TUẦN 10 
 TIẾT 40 Tiếng việt NÓI GIẢM NÓI TRÁNH 
I MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Hiểu được khái niệm, tác dụng của biện pháp nói giảm nói tránh.
- Biết sử dụng biện pháp tu từ nói giảm nói tránh.
 II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, THÁI ĐỘ
1. Kiến thức :
 - Khái niệm nói giảm nói tránh
- Tác dụng của biện pháp tu từ nói giảm nói tránh.
 2. Kỹ năng : 
 - Phân biệt nói giảm nói tránh với nói không đúng sự thật
 - Sử dụng nói giảm nói tránh đúng lúc, đúng chỗ để tạo lời nói trang nhã, lịch sự.
 3. Thái độ :
- Nghiêm túc trong giờ học.
III. CÁC KĨ NĂNG SỐNG CƠ BẢN ĐƯỢC GIÁO DỤC TRONG BÀI : 
-Ra quyết định sử dụng phép tu từ nói quá và cách sử dụng.
-Giao tiếp: trình bày suy nghĩ, ý tưởng, thảo luận và chia sẻ những kinh nghiệm về cách sử dụng phép tu từ nói giảm , nói tránh.
 IV.CÁC PHƯƠNG PHÁP/ KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC CÓ THỂ SỬ DỤNG 
-Phân tích các tình huống mẫu để nhận ra phép tu từ nói giảm , nói tránh và giá trị, tác dụng của việc sử dụng chúng.
-Động não, suy nghĩ, phân tích các ví dụ để rút ra những bài học thiết thực về cách sử dụng phép tu từ nói giảm , nói tránh 
-Thực hành có hướng dẫn : viết câu/ đoạn văn có sử dụng phép tu từ nói giảm , nói tránh 
 V.PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC :
VI. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
 1. Ổn định: 
2. Bài cũ: Kiểm tra bài cũ : ? Thế nào là nói quá ? Cho vd ?
? Sử dụng Nói quá trong khi nói, viết có tác dụng gì ?
3.Bài mới : GV giới thiệu bài mới. Từ lớp 6 đến nay, các em đã được học những phép tu từ nào ? ( so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, điệp ngữ, nói quá) . Vậy hôm nay, cô giới thiệu thêm cho các em một phép tu từ nữa đó là Nói giảm nói tránh . 
 HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
 NỘI DUNG BÀI DẠY
 * HOẠT ĐỘNG 1: Tìm hiểu Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh
Học sinh đọc các đoạn trích SGK.
? Những cụm từ “đi gặp cụ  khác”, “đi”, “chẳng còn” có ý nghĩa gì ?
? Tại sao người viết, người nói lại dùng những cách diễn đạt đó ?
 HS:Suy nghĩ, thảo luận nhóm 2p, trả lời.
 GV: Nhận xét, chốt.
 ? Hãy tìm thêm những cách nói giảm nói tránh khi nói về cái chết ? ( Bỏ mạng , qui tiên , từ trần ..)
 - Gọi hs đọc vd 4,5,
? Vì sao trong câu văn này tác giả lại dùng từ “ bầu sữa” mà không dùng từ khác ?
 ? So sánh cách nói sau và cho biết cách nói nào nhẹ nhàng hơn , tế nhị hơn đối với người nghe?
 HS:Suy nghĩ, trả lời.
 GV: Nhận xét
 - Cách nói thứ 2 tế nhị hơn, nhẹ nhàng hơn đối với người nghe 
- Cách nói 1 : căng thẳng , nặng nề 
? Qua phân tích , em hiểu thế nào là nói giảm nói tránh ?
 HS: Đọc ghi nhớ sgk
? Trong nói viết chúng ta sử dụng phép tu từ này có tác dụng gì ? ( ghi nhớ sgk)
 GV: Liên hệ . Trong tác phẩm lão Hạc: Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ! + Đi đời – giết thịt 
- Trong những trường hợp cần thiết phải bộc lộ tư tưởng, quan điểm của mình thì nên nói thẳng hoặc khi phải trình bày tường thuật một vấn đề gì đó thì cần nói đúng sự thật 
* Chú ý : Nói giảm nói tránh có nhiều cách nói 
+ Dùng các từ đồng nghĩa
+ Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa : 
 Anh ấy hát dở – anh ấy hát chưa được hay lắm 
+ Dùng cách nói vòng : Em còn học kém lắm – em cần cố gắng nhiều hơn
+ Nói trống ( nói tĩnh lược)
 ông ấy sắp chết – ông ấy chỉ nay mai thôi 
* HOẠT ĐỘNG 2: Hướng dẫn học sinh luyện tập
? Bài tập 1 yêu cầu điều gì ? 
 HS:Suy nghĩ, thảo luận nhóm 2p, lên bảng làm.
 GV: Nhận xét, sửa bài.
I. TÌM HIỂU CHUNG:
 1. Nói giảm nói tránh tác dụng của nói giảm nói tránh
 a. Vd 1
 - Đi gặp các cụ Các....
 - Bác đã đi rồi sao Bác ơi!
 Mùa thu đang đẹp nắng xanh trời
 -Lượng-con ông Độ đây mà.. bố mẹ chẳng còn.
=> Cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển tránh gây cảm giác quá đau buồn ghê sợ, nặng nề
b. Vd 2
 - Bầu sữa: Tránh thô tục, thiếu lịch sư
 => Nói giảm nói tránh
 - Con dạo này không được chăm chỉ lắm!
 => Cách nói tế nhị.
 2. Kết luận: Ghi nhớ sgk /108
II. LUYỆN TẬP 
Bài 1 : Điền các từ n gữ nói giảm,nói tránh vào 
chỗ trống thích hợp .
Đi nghỉ 	d) Có tuổi
Chia tay nhau 	đ) Đi bước nữa
Khiếm thị 
Bài 2 : Các câu có sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh
 - Anh nên hoà nhã với bạn bè!
 - Anh không nên ở đây nữa !
 - Xin đừng hút thuốc trong phòng ! 
 - Nó nói như thế là thiếu thiện chí.
 - Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi .
Bài 3 : Làm theo mẫu
- Bài thơ của anh dở lắm ® bài thơ của anh chưa được hay
lắm!
- Cái áo bạn may xấu quá –> cái áo bạn may chưa được đẹp lắm 
- Bạn học kém quá –>bạn học chưa được tốt 
4.CỦNG CỐ :
5. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC.
* Bài học :
 - Học thuộc ghi nhớ 
 - Phân tích tác dụng của các biện pháp nói giảm, nói tránhtrong một đoạn văn cụ thể.
 * Bài soạn:
 - Chuẩn bị tiết sau : “ Kiểm tra văn ” 
 ********************************************