Giáo án Ngữ văn 8 tiết 18, 19

 Tiết 18
Tóm Tắt Tác Phẩm Tự Sự
I. Mục tiêu bài học
 1. Kiến thức:
 - Giúp HS nắm được mục đích và cách thức tóm tắt một tác phẩm tự sự.
 - Những yêu cầu đối với văn bản tóm tắt.
2. Kỹ năng:
 - Luyện tập kỹ năng tóm tắt tác phẩm tự sự.
 - Tóm tắt được một văn bản tự sự.
3. Tích hợp:
 - Tích hợp với phần văn bản đã học.
II. Chuẩn bị 
 - Giáo viên : Nắm chắc các khái niệm văn bản tự sự, cách tóm tắt ... để vận dụng giảng giải trong bài
 - Học sinh: Đọc lại các văn bản tự sự ''Sơn tinh, thuỷ tinh''...(ở lớp 6)
III. Các hoạt động dạy và học:
1. ổn định tổ chức: Kiểm tra sĩ số
 2. Kiểm tra bài cũ: 
 - Nêu tác dụng của việc liên kết đoạn văn? Có mấy cách liên kết đoạn văn? Giải bài tập 3 (SGK - tr55)
 - Kể ngắn gọn truyện ''Sơn tinh, thuỷ tinh''
 3. Bài mới: 
Hoạt động1: ( Giới thiệu bài )
 Tóm tắt là một kĩ năng rất cần thiết trong cuộc sống , học tập và nghiên cứu . Xem một cuốn sách , một bộ phim hay ta có thể tóm tắt lại cho người chưa đọc , chưa xem được biết . Khi đọc tác phẩm văn học , muốn nhớ được lâu người đọc thường phải ghi chép lại bằng cách tóm tắt nội dung . Vậy tóm tắt văn bản là gì ,và khi tóm tắt chúng ta cần đảm bảo những yêu cầu gì chúng ta cùng đi tìm hiểu bài học ngày hôm nay......
Họat Động 2: HDHS tìm hiểu thế nào là tóm tắt văn bản tự sự 
I. Thế nào là tóm tắt văn bản tự sự
1. Tìm hiểu bài 
?ở lớp 6 ,7 em đã được học những văn bản tự sự nào hãy kể tên một số văn bản tự sự đã học?
( Thánh Gióng, sơn tinh, thuỷ tinh, dế mèn phiêu lưu ký, cuộc chia tay của những con búp bê.........)
? Đọc các văn bản đó thì em thấy chúng có điểm nào chung? 
- Các văn bản đó đều có các cốt truyện, với các tình tiết, có các nhân vật chính phụ có lời thoại.........có các yếu tố như miêu tả, biểu cảm, hay những lời nhận xét, đánh giá.....
? Nhưng trong các yếu tố đó thì yếu tố nào là yếu tố quan trọng nhất ? 
- Những yếu tố quan trọng nhất: sự việc và nhân vật chính (cốt truyện và nhân vật chính)
? Khi tóm tắt văn bản tự sự ta phải dựa vào yếu tố nào là chính?
- Khi tóm tắt ta cần dựa vào Sự việc và nhân vật chính.
? Theo em mục đích chính của việc tóm tắt tác phẩm tự sự là gì?
*Mục đích : Kể lại cốt truyện để người đọc hiểu được nội dung cơ bản của tác phẩm .
? Bây giờ cô có các ý kiến nói việc tóm tắt văn bản tự sự em thử suy nghĩ và trả lời xem ý kiến nào đúng và giải thích vì sao ? (Em hãy quan sát các ý kiến trong sách giáo khoa)
- Phương án b ghi lại một cách ngắn gọn trung thành, chính xác những nội dung chính của một tác phẩm nào đó để người đọc nắm được tác phẩm ấy.
? Qua việc phân tích trên em hiểu tóm tắt văn bản tự sự là gì ?
GV khái quát nội dung và yêu cầu học sinh đọc ghi nhớ
2. Bài học: (*Ghi nhớ : SGK tr 61)
Tóm tắt văn bản tự sự là dùng lời văn của mình trình bày ngắn gọn nội dung chính( Bao gồm những sự việc tiêu biểu và nhân vật quan trọng) của văn bản đó .
Hoạt động 3: HD HS tìm hiểu cách tóm tắt một văn bản tự sự.
II. Cách tóm tắt văn bản tự sự
 Đọc đoạn văn trên bảng phụ .
1. Những yêu cầu đối với văn bản tóm tắt 
a. Đọc đoạn văn SGK 
? Văn bản tóm tắt trên kể lại nội dung của văn bản nào ?
? Dựa vào đâu mà em nhận ra điều đó ?
b. Nhận xét:
- Đoạn văn trên kể lại nội dung văn bản : Sơn tinh - Thuỷ tinh (L.6)
- Dựa vào các nhân vật và chi tiết chính trong đoạn văn tóm tắt.
? Văn bản tóm tắt có nêu được nội dung chính của văn bản Sơn Tinh - Thuỷ Tinh không ? Đó là những nội dung nào ?
- Văn bản tóm tắt ấy đã nêu được các nhân vật và sự việc chính của truyện.
 + Giới thiệu được nhân vật Mỵ Nương và ý định kén rể của vua Hùng.
 + Giới thiệu được hai nhân vật chính Sơn Tinh – Thuỷ Tinh đều là người có tài và cùng đến cầu hôn Mỵ Nương.
 + Sơn Tinh thắng cuộc cưới đượcMỵNương.
+ Thuỷ Tinh tức giận dâng nước đánh Sơn Tinh nhưng bị thua.hằng năm THuỷ tinh đều dâng nước đánh Sơn Tinh.
? Văn bản tóm tắt trên có gì khác so với văn bản Sơn Tinh - Thuỷ Tinh về độ dài , lời văn , số lượng nhân vật và sự việc ?
- Độ dài của văn bản tóm tắt ngắn hơn so với độ dài của tác phẩm .
- Số lượng nhân vật và sự việc trong văn bản
 tóm tắt ít hơn so với tác phẩm ( chỉ có nhân 
vật và các sự kiện chính.)
- Có lời văn của người tóm tắt .
? Từ việc tìm hiểu trên hãy cho biết các yêu cầu đối với một văn bản tóm tắt ?
- Văn bản tóm tắt bảo đảm đúng mục đích, yêu cầu tóm tắt. 
- Trung thành với văn bản gốc, không tự ý thay đổi thêm bớt chi tiết, sự việc không có trong tác phẩm, không đưa ý kiến khen chê...
 - Văn bản tóm tắt phải đảm bảo tính hoàn chỉnh, cân đối (Có mở đầu, phát triển và kết thúc) 
 - Ngôn ngữ diễn đạt phải ngắn gọn súc tích( Tránh đưa ra những thông tin qúa vụn vặt, chi tiết.)
Gọi học sinh đọc ý 2 của ghi nhớ
*Ghi nhớ: SGK tr61
? Muốn viết được văn bản tóm tắt theo em phải làm những việc gì?
2. Các bước tóm tắt văn bản 
+ Bước 1: đọc kỹ toàn bộ văn bản cần tóm tắt để nắm chắc nội dung của nó.
? Những việc ấy phải thực hiện theo trình tự nào.
+ Bước 2: Lựa chọn những sự việc chính và nhân vật chính.
+ Bước 3: Sắp xếp nội dung truyện tóm tắt theo 1 trình tự hợp lý.
+ Bước 4: viết bản tóm tắt bằng lời văn của mình.
 Yêu cầu học sinh đọc ghi nhớ (ý 3)
- Đọc toàn bộ ghi nhớ
*Ghi nhớ 3: 
Hoạt động 4: Luyện tại lớp
III Luyện tập: 
Tóm tắt đoạn trích: trong lòng mẹ
1. Đọc kỹ đoan trích
2. Sự việc tiêu biểu nhân vật quan trọng
+ Trong cuộc đối thoại với bà cô
- Bà cô nói xấu mẹ bé Hồng
- Bé Hồng thương mẹ đến đau đớn khóc, căm giận những cổ tục đã đầy đoạ mẹ bé.
+ Khi được gặp mẹ
 Lo sợ đến tuyệt vọng sợ bị nhầm
- Sung sướng hạnh phúc đến đê mê rạo rực.
- Ước ao được bé lại để được mẹ nâng niu
3. Sắp xếp theo trình hợp lý.
Sự việc nào xảy ra trước - kể trước
 Cho 2 HS lên bảng viết: 8 câu
4. Viết văn bản tóm tắt bằng lời văn của mình
Tóm tắt tác phẩm Lão Hạc
1. Lão Hạc có 1 người con trai, 1 mảnh vườn và 1 con chó vàng.
2. Con trai lão đi đồn điền cao su lão chỉ còn lại cậu Vàng, lão làm thuê kiếm sống nhưng rồi bị ốm nặng.
3. Vì muốn giữ vườn cho con lão phải bán chó lão buồn bã đau xót.
4. Lão mang tiền dành dụm được gửi ông giáo và nhờ ông giáo trông coi mảnh vườn
5. Cuộc sống mỗi ngày một khó khăn, lão kiếm được gì ăn nấy và bịh ốm một trân khủng khiếp.
6. Một hôm lão xin Binh Tư ít bả chó
7. Ông giáo rất buồn khi nghe Binh Tư kể chuyện ấy.
8. Lão bỗng nhiên chết cái chết dữ dội.
9 Cả làng không hiểu vì sao lão chết, trừ Binh Tư và ông giáo.
Học sinh tìm được những nhân vật và sự việc chính – về nhà viết thànhf đoạn văn 
4. Hướng dẫn về nhà .
- Học thuộc phần ghi nhớ .
- Chuẩn bị tóm tắt văn bản : '' Lão Hạc '' - Nam Cao .
- Soạn bài : Luyện tập tóm tắt văn bản tự sự .
 Tiết 19 
Luyện tập tóm tắt văn bản tự sự
I. Mục tiêu cần đạt
 - Giúp h/s : vận dụng các kiến thức đã học ở tiết 18 vào việc luyện tập tóm tắt văn bản tự sự .
 - rèn luyện các thao tác tóm tắt văn bản tự sự .
II. Chuẩn bị 
 - Giáo viên: Soạn giáo án, bảng phụ
 - Học sinh: Thực hiện yêu cầu tiết luyện tập.
 III. Các hoạt động dạy và học:
1. ổn định tổ chức: Kiểm tra sĩ số
 2. Kiểm tra bài cũ: 
 ? Thế nào là tóm tắt văn bản tự sự. Yêu cầu đối với văn bản tóm tắt là gì.
 3. Bài mới:
Hoạt động 1: ( Giới thiệu bài )
 Trong tiết học trước chúng ta đã được tìm hiểu về yêu cầu tóm tắt và các bước tóm tắt một văn bản tự sự . Tiết học này chúng ta sẽ thực hành những yêu cầu và nội dung đã học ấy .
Hoạt động 2 hướng dẫn luện tập
I Luyện tập
Hướng dẫn h/s tìm hiểu yêu cầu tóm tắt văn bản tự sự 
Bài tập 1: 
? Bản liệt kê đã nêu được những sự việc tiêu biểu và các nhân vật quan trọng của truyện ''Lão Hạc'' chưa?.
? Thứ tự các sự việc đã hợp lí chưa? 
- Bản tóm tắt đã nêu tương đối đầy đủ các sự việc, nhân vật chính nhưng trình tự còn lộn xộn, thiếu mạch lạc, vì thế muốn tóm tắt cần sắp xếp lại thứ tự các sự việc.
? Hãy sắp xếp lại theo thứ tự hợp lí?
* Sắp xếp hợp lý 
1. Lão Hạc có 1 người con trai, 1 mảnh vườn và 1 con chó vàng.
2. Con trai lão đi đồn điền cao su lão chỉ còn lại cậu Vàng, lão làm thuê kiếm sống nhưng rồi bị ốm nặng.
3. Vì muốn giữ vườn cho con lão phải bán chó lão buồn bã đau xót.
4. Lão mang tiền dành dụm được gửi ông giáo và nhờ ông giáo trông coi mảnh vườn
5. Cuộc sống mỗi ngày một khó khăn, lão kiếm được gì ăn nấy và bịh ốm một trân khủng khiếp.
6. Một hôm lão xin Binh Tư ít bả chó
7. Ông giáo rất buồn khi nghe Binh Tư kể chuyện ấy.
8. Lão bỗng nhiên chết cái chết dữ dội.
9 Cả làng không hiểu vì sao lão chết, trừ Binh Tư và ông giáo.
? Hãy tóm tắt truyện Lão Hạc bằng một văn bản ngắn gọn ?( khoảng 10 dòng )
Lão Hạc có một người con trai, một mảnh vườn và một con chó. Con trai lão đi phu đồn điền cao su, lão chỉ còn lại con chó.Vì muốn giữ lại mảnh vườn cho con, Lão Hạc phải bán con chó mặc dù lão rất buồn và đau xót.Tất cả tiền lão dành dụm được lão gửi ông giáo và nhờ ông trông coi mảnh vườn. Cuộc sống mỗi ngày một khó khăn, lão kiếm được gì ăn nấy và từ chối những gì ông giáo ngấm ngầm giúp đỡ. Một hôm lão xin Binh Tư ít bả chó, nói để đánh bả một con chó làm thịt để rủ Binh Tư uống rượu.Ông giáo rất buồn khi nghe Binh Tư kể chuyện ấy. Lão Hạc bỗng nhiên chết, cái chết thật dữ dội.Cả làng không hiểu vì sao lão chết, chỉ có ông giáo và Binh Tư là hiểu.
? Hãy nêu các sự việc tiêu biểu và nhân vật quan trọng trong đoạn trích '' Tức nước vỡ bờ '' ?
 Bài tập 2:
- Nhân vật chính là chị Dậu
- Sự việc tiêu biểu: Chị Dậu chăm sóc chồng bị ốm và đánh lại cai lệ người nhà lý trưởng để bảo vệ anh Dậu
* Gia đình chị Dậu thiếu một suất sưu, anh Dậu bị đánh đập ở đình làng một cách tàn bạo gần như chết mới được trả về nhà. Được 
? Viết bản tóm tắt đoạn trích (khoảng 10 dòng)
bà hàng xóm cho ít gạo chị Dậu nấu cháo cho anh Dậu ăn, nhưng chưa kịp húp bọn Cai lệ và người nhà Lý Trưởng xông vào nhà chị đánh và bắt anh Dậu ra đình với thái độ hống hách độc ác dã man. Ban đầu chị Dậu nhẫn nhục chịu đựng để cố khơi gợi một chút tình người ở bọn chúng.Nhưng cái ác ngày càng lấn tới, chị đã vùng dậy quật bọn tay sai để bảo vệ chồng với lòng yêu thương chồng tha thiết.
? Có ‏‎ý kiến cho rằng văn bản :'' Tôi đi học '' của Thanh Tịnh và '' Trong lòng mẹ '' của Nguyên Hồng rất khó tóm tắt . Em thấy có đúng không . Nếu tóm tắt được ta phải làm gì ?
Bài tập 3 :
- Hai văn bản ấy khó tóm tắt vì đó là những văn bản trữ tình , chủ yếu miêu tả những diễn biến trong đời sống nội tâm của nhân vật , ít các sự việc để kể lại .
- Nếu muốn tóm tắt hai văn bản này thì chúng ta phải viết lại truyện . Đó là một công việc khó khăn , cần phải có thời gian và vốn sống mới thực hiện được . 
4. Hướng dẫn về nhà .
 - Xem lại các yêu cầu , các bước tóm tắt văn bản tự sự .
 - Bài tập : Viết phần tóm tắt đoạn trích : '' Tức nước vỡ bờ '' .
 + Yêu cầu viết trong khoảng 10 dòng .
 - Soạn bài : Cô bé bán diêm .
*****************************************************************************