Giáo án Ngữ văn 8 Bài 23 – tiết 118: Phần tập làm văn nghị luận về một tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)

GIÁO ÁN DỰ THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP HUYỆN NĂM HỌC 2011 -2012
 NS: 20/02/2012 ND: 23/02/2012
Bài: 23 – Tiết: 118 Phần tập làm văn
NGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM TRUYEÄN
(HOAËC ÑOAÏN TRÍCH)
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT:
Hiểu rõ khái niệm và yêu cầu của bài văn nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích), biết cách làm những bài nghị luận này.
1. Kiến thức: 
Những yêu cầu đối với bài văn nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)
Cách tạo lập văn bản nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)
2. Kĩ năng: 
Nhận diện được bài văn nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) và kĩ năng làm bài nghị luận thuộc dạng này.
Đưa ra được những nhận xét đánh giá về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) đã học trong chương trình.
3. Thái độ: Giáo dục ý thức tự giác học tập
B. CHUẨN BỊ
 1. GV: 
+ Giáo án, bảng phụ;
 + Phương án tổ chức lớp: vấn đáp, thảo luận;
+ Sách Chuẩn kiến thức kĩ năng Ngữ văn.
 2. HS: Soạn bài, chuẩn bị các câu hỏi trong bài (chuẩn bị ở nhà)
C. TIẾN TRÌNH TIẾT DẠY:
1/ Ổn định tình hình lớp 
- Kiểm tra sĩ số.(Yêu cầu lớp trưởng báo cáo)
2/ Kiểm tra bài cũ: Hãy nêu dàn bài chung của bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí.
 Lấy ví dụ một đề bài bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí.
 Đáp án:
	* Dàn bài chung: (8 điểm)
Mở bài : Giới thệu vấn đề tư tưởng, đạo lí cần bàn luận
Thân bài: 
 + Giải thích, chứng minh nội dung vấn đề tư tưởng, đạo lí.
 + Nhận định, đánh giá vấn đề tư tưởng, đạo lí trong bối cảnh của cuộc sống riêng, chung. 
Kết bài: Kết luận, tổng kết, nêu nhận thức mới, tỏ ý kiến khuyên bảo hoặc tỏ ý hành động.
* Nêu được ví dụ một đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí. (2 điểm)
3/ Bài mới:
Giới thiệu bài mới: 
Trong chương trình Tập làm văn lớp 9 chúng ta đã tìm hiểu các kiểu bài nghị luận :
Nghị luận về một hiện tượng đời sống, nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí, về cơ bản chúng đều có đặc điểm chung của văn bản nghị luận. Song mỗi kiểu bài lại có đặc đểm riêng. Hôm nay chúng ta sẽ lại tìm hiểu thêm một kiểu bài nghị luận nữa, đó là bài nghị luận về một tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích). Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu xem nó có đặc điểm gì giống và khác so với các kiểu bài nghị luận đã học.
HĐ CỦA GIÁO VIÊN
HĐ CỦA HỌC SINH
NỘI DUNG
* Gọi Hs đọc văn bản trong Sgk.
 ► GV: Chúng ta đã biết các yếu tố cơ bản cấu thành lên bài nghị luận là: vấn đề nghị luận, luận điểm, luận cứ và cách lập luận. Vậy các yếu tố đó trong văn bản này như thế nào. Chúng ta sẽ cùng xem xét.
s Vấn đề nghị luận của văn bản này là gì?
 ► GV: Vấn đề nghị luận chính là tư tưởng cốt lõi, là chủ đề, là mạch ngầm làm lên tính thống nhất chặt chẽ của văn bản. Giá trị của bài nghị luận phụ thuộc rất nhiều vào vấn đề nghị luận.
 Vấn đề nghị luận của văn bản Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) là những vấn đề thuộc về các tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích).
Rút ra điểm ghi nhớ thứ nhất.
s Hãy đặt một nhan đề thích hợp cho văn bản?
► GV: Đưa ra ví dụ một số đề nghị luận về tác phẩm truyện hoặc đoạn trích để khắc sâu kiến thức.
s Tổ chức cho HS thảo luận nhóm(2’):
Xác định các luận điểm và câu nêu lên hoặc cô đúc luận điểm đó.
Chia 4 nhóm: Nhóm 1 đ1; nhóm 2 đ2; nhóm 3 đ43; nhóm 4 đ4.
GV gắn kết quả thảo luận lên bảng
*Gắn bảng phụ hệ thống luận điểm và câu nêu lên hoặc cô đúc luận điểm đó. 
► Tổ chức cho học sinh so sánh, đối chiếu.
► Tương tự như với các luận điểm vừa tìm được, hãy xác định luận điểm ở đoạn văn cuối.
► Hãy nhận xét về cách nêu luận điểm của tác giả. (Các luận điểm có rõ ràng, ngắn gọn không, có gây được sự chú ý của người đọc không?) 
s Các luận điểm được đưa ra xuất phát từ đâu?
Rút ra điểm ghi nhớ thứ hai.
► Hãy chú ý vào các luận cứ tác giả đã sử dụng trong bài văn, cho biết luận cứ được lấy ở đâu, có chính xác không?
Rút ra điểm ghi nhớ thứ ba
Về mặt bố cục, bài văn có bố cục như thế nào?
s Ở luận điểm thứ nhất (MB), người viết đi thẳng vào vấn đề hay là dùng lí lẽ thu hút người đọc vào vấn đề rồi mới đưa ra, nhận xét đánh giá?
s Ba luận điểm ở phần thân bài, mỗi luận điểm nêu lên một đặc điểm của vấn đề, chia nhỏ vấn đề ra như vậy để xem xét, tác giả đã dùng phương pháp gì?
s Đưa ra luận điểm sau đó dùng dẫn chứng để khẳng định luận điểm là đúng dắn, người viết đã sử dụng phép lập luận nào? 
► Từ sự phân tích, hãy nêu nhận xét về cách khẳng định luận điểm của người viết. 
► Từ quá trình, hãy cho biết thế nào là nghị luận về một tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) và những yêu cầu của kiểu bài này.
► Gọi Hs đọc phần ghi nhớ.
Dùng sơ đồ tư duy hệ thống kiến thức.
 Hướng dẫn, tổ chức học sinh làm bài tập
► Gọi Hs đọc và thực hiện yêu cầu phần luyện tập.
Đọc
► Những phẩm chất, đức tính đẹp đẽ, đáng yêu của nhân vật anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lý địa cầu trong tuyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long.
(1) Hình ảnh anh thanh niên làm công tác khí tượng trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long.
(2) Một vẻ đẹp của Sa Pa lặng lẽ.
(3) Sa Pa không lặng lẽ.
...............................
Thảo luận nhóm, ghi vào giấy A3
1. Dù được miêu tả  khó phai mờ. 
2. Trước tiên  gian khổ của mình.
3. Nhưng anh thanh niên  một cách chu đáo.
4. Công việc vất vả  rất khiêm tốn.
5. Cuộc sống  thật đáng tin yêu.
 ► Kết thúc thảo luận, nhóm trưởng nộp kết quả cho giáo viên.
5. Cuộc sống  thật đáng tin yêu.
►Các luận điểm được nêu lên rõ ràng, ngắn gọn, gợi được sự chú ý ở người đọc.
Xuất phát từ đặc điểm, tính cách của nhân vật.
- Các luận cứ được sử dụng đều xác đáng, sinh động; bởi đó là những chi tiết, hình ảnh đặc sắc của tác phẩm.
- Bố cục chặt chẽ.
Từ nêu vấn đề, người viết đi vào phân tích, diễn giải rồi sau đó khẳng định, nâng cao vấn đề nghị luận.
Dẫn dắt người đọc vào vấn đề một cách tự nhiên.
Phương pháp phân tích.
Lập luận chứng minh.
 Từng luận điểm được phân tích, chứng minh một cách thuyết phục bằng dẫn chứng cụ thể trong tác phẩm. 
► Trả lời dựa vào mục ghi nhớ (SGK tr 63):
Đọc mục ghi nhớ (SGK tr 63)
* Đọc – trao đổi theo bàn
– Thực hiện yêu cầu bài tập.
I/ TÌM HIỂU BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH):
1. Ví dụ: SGK(61-63)
2. Tìm hiểu
- Vấn đề nghị luận: Nhân vật trong tác phẩm truyện.
- Nhan đề.
- Hệ thống luận điểm:
+ Lđ1:
+ Lđ2:
+ Lđ3:
+ Lđ4:
+ Lđ5:
=> Luận điểm rõ ràng, ngắn gọn, gợi được sự chú ý; có cơ sở.
- Luận cứ xác đáng, sinh động.
 - Lập luận: Sử dụng nhiều phép lập luận (phân tích, chứng minh ), dẫn chứng cụ thể, có tính thuyết phục. Bố cục chặt chẽ, dẫn dắt tự nhiên.
* Ghi nhớ: (SGK tr63)
II/ LUYỆN TẬP:
- VĐNL: Tình thế lựa chọn nghiệt ngã của lão Hạc và vẻ đẹp tâm hồn nhân vật này.
+ Câu chứa luận điểm: Từ việc miêu tả hoạt động của các nhân vật, Nam Cao đã gián tiếp đưa ra một tình thế lựa chọn đối với lão Hạc mà các dấu hiệu của nó đã được chuẩn bị ngay từ đầu.
+ Các luận cứ: 
	* Suy nghĩ nội tâm của lão Hạc để chọn cái sống hay cái chết.
	* Cuối cùng, lão Hạc lưạ chọn cái chết.
	* Lão âm thầm chuẩn bị cho cái chết.
	* Cái chết của lão khiến người ta đau đớn, nhận ra tình phụ tử thiêng liêng và thăm thẳm.
	* Lão Hạc dùng cái chết để cấy cái sống cho đứa con trai, để bảo toàn nhân cách. 
=> Bằng sự phân tích cụ thể nội tâm, hành động của nhân vật lão Hạc, bài viết làm sáng tỏ nhân cách đáng kính trọng, một tấm lòng hi sinh cao quý.
D. CỦNG CỐ: 
Dùng sơ đồ tư duy củng cố bài học.
E.DẶN DÒ: 
- Chuẩn bị bài mới: “Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)”
a/ Đọc và trả lời các câu hỏi trong Sgk để từ đó biết được cách viết bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích”.
b/ Chuẩn bị trước phần luyện tập.
* RÚT KINH NGHIỆM, BỔ SUNG: