Chuyên đề bồi dưỡng HSG Ngữ văn - Khối 8

 Chuyªn ®Ò : §o¹n v¨n
 **********
 A. Kh¸i niÖm : §o¹n v¨n lµ ®¬n vÞ trùc tiÕp t¹o nªn v¨n b¶n, ®­îc qui ­íc b¾t ®Çu tõ chç viÕt hoa lïi ®Çu dßng ®Õn chç chÊm xuèng dßng vµ th­êng biÓu ®¹t mét ý t­¬ng ®èi hoµn chØnh. §o¹n v¨n th­êng do nhiÒu c©u t¹o thµnh.
 1. VÒ h×nh thøc : b¾t ®Çu tõ chç viÕt hoa lïi ®Çu dßng ®Õn chç chÊm xuèng dßng ( qua hµng).
 2. VÒ néi dung: BiÓu ®¹t mét ý t­¬ng ®èi trän vÑn.
 3. VÒ cÊu t¹o : 
- Th­êng do nhiÒu c©u t¹o thµnh. Tuy nhiªn cã nh÷ng §V chØ cã mét c©u thËm chÝ lµ mét tõ.
- C¸ch tr×nh bµy : Më ®o¹n – th©n ®o¹n – kÕt ®o¹n
B. Tõ ng÷ chñ ®Ò vµ c©u chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n
 I. Tõ ng÷ chñ ®Ò : 
1. VÝ dô :
*VD1 : T«i ®­a m¾t thÌm thuång nh×n theo c¸nh chim. Mét kØ niÖm cò ®i bÉy chim gi÷a c¸nh ®ång lóa hay bªn bê s«ng Viªm sèng l¹i ®Çy rÉy trong trÝ t«i. Nh­ng tiÕng phÊn cña thÇy t«i g¹ch m¹nh trªn b¶ng ®en ®· ®­a t«i vÒ c¶nh thËt. 
Tõ “t«i” ( ®¹i tõ) nh¾c l¹i nhiÒu lÇn ®Ó duy tr× ®èi t­îng ®­îc nãi ®Õn.
*VD2: TrÇn §¨ng Khoa rÊt biÕt yªu th­¬ng. Em th­¬ng b¸c ®Èy xe bß “må h«i ­ít l­ng, c¨ng sîi d©y thõng” chë v«i c¸t vÒ lµng vµ mêi b¸c vÒ nhµ m×nh. Em th­¬ng thÇy gi¸o mét h«m trêi m­a ®­êng tr¬n bÞ ng·, cho nªn d©n lµng bÌn ®¾p l¹i ®­êng.
-> T§K - em - em...-> duy tr× ®èi t­îng nãi ®Õn lµ T§K.
 	* VD3 : L·o H¹c -> lµm tiªu ®Ò
 2. KÕt luËn : Lµ c¸c tõ ng÷ ®­îc dïng lµm ®Ò môc hoÆc nh÷ng tõ ng÷ ®­îc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn( th­êng lµ c¸c chØ tõ, ®¹i tõ, c¸c tõ ®ång nghÜa) nh»m duy tr× ®èi t­îng ®­îc biÓu ®¹t trong §V.
 II.C©u chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n : 
 1.VÝ dô : 
 a. TrÇn §¨ng Khoa rÊt biÕt yªu th­¬ng. Em th­¬ng b¸c ®Èy xe bß “må h«i ­ít l­ng, c¨ng sîi d©y thõng” chë v«i c¸t vÒ lµng vµ mêi b¸c vÒ nhµ m×nh.Em th­¬ng thÇy gi¸o mét h«m trêi m­a ®­êng tr¬n bÞ ng·, cho nªn d©n lµng bÌn ®¾p l¹i ®­êng.
 b. C¸c tÕ bµo cña l¸ c©y cã chøa nhiÒu lôc l¹p. Trong c¸c lôc l¹p nµy cã chøa mét chÊt gäi lµ diÖp lôc, tøc lµ chÊt xanh cña l¸. Së dÜ chÊt diÖp lôc cã mµu xanh lôc v× nã hót c¸c tia s¸ng cã mµu kh¸c, nhÊt lµ mµu ®á vµ mµu lam , nh­ng kh«ng thu nhËn mµu xanh lôc mµ l¹i ph¶n chiÕu mµu nµy vµ do ®ã m¾t ta míi nh×n thÊy mµu xanh lôc. Nh­ vËy, l¸ c©y cã mµu xanh lµ do chÊt diÖp lôc chøa trong thµnh phÇn tÕ bµo.
 2. KÕt luËn:
 a. VÒ ý nghÜa: 
- C©u chñ ®Ò lµ c©u mang néi dung kh¸i qu¸t cña toµn ®o¹n v¨n. 
- C©u C§ cã chøc n¨ng nªu râ ®Ò tµi , chñ ®Ò mµ §V biÓu ®¹t. Nã chi phèi toµn bé ND §V. C¸c c©u kh¸c trong §V ph¶i phô thuéc nã vµ lµm s¸ng tá cho nã b»ng c¸c lÝ lÏ, dÉn chøng, con sè
- C©u C§ gióp ng­êi viÕt thÓ hiÖn ND tËp trung, thèng nhÊt h¬n; gióp ng­êi tiÕp nhËn n¾m ®­îc nhanh chãng,chÝnh x¸c ND §V.
 b. VÒ cÊu t¹o :
- lêi lÏ ng¾n gän, th­êng ®ñ hai thµnh phÇn chÝnh ( CV – VN), th­êng lµ c©u kh¼ng ®Þnh hoÆc phñ ®Þnh.
 c. VÒ vÞ trÝ : Th­êng ®øng ë ®Çu hoÆc cuèi ®o¹n v¨n.
 + §øng ®Çu §V sÏ cã nhiÖm vô giíi thiÖu, nªu tr­íc chñ ®Ò cña §V
 + §øng cuèi §V cã nhiÖm vô tæng kÕt, kh¸i qu¸t nh÷ng ND ®· tr×nh bµy. Khi ®øng cuèi ®o¹n , c©u chñ ®Ò cã thÓ kÕt hîp thªm víi nh÷ng tõ ng÷ mang ý tæng kÕt kh¸i qu¸t nh­ : V× vËy, tãm l¹i, v× thÕ, cho nªn
* Muèn x¸c ®Þnh c©u chñ ®Ò :
+ X§ ND chÝnh mµ §V biÓu ®¹t
+ T×m xem ND Êy ®­îc thÓ hiÖn trong c©u v¨n nµo.
*L­u ý : Cã nh÷ng §V kh«ng cã c©u chñ ®Ò ( song hµnh, mãc xÝch). Chñ ®Ò cña §Vkh«ng ®­îc béc lé trùc tiÕp trong mét c©u v¨n nµo mµ to¸t lªn tõ ND cña tÊt c¶ c¸c c©u trong ®o¹n.
 VD : M­a ®· ngít. Trêi r¹ng dÇn. MÊy con chim chµo mµo tõ hèc c©y nµo ®ã bay ra hãt r©m ran. M­a t¹nh. PhÝa ®«ng, mét m¶ng trêi trong v¾t . MÆt trêi lã ra, chãi läi trªn trªn nh÷ng vßm l¸ b­ëi lÊp l¸nh. ( T« Hoµi) 
C. C¸ch tr×nh bµy néi dung trong ®o¹n v¨n
 I. DiÔn dÞch
 1. VÝ dô
* Sau trËn m­a rµo, mäi vËt ®Òu s¸ng vµ t­¬i. Nh÷ng ®o¸ hoa r©m bôt thªm mµu ®á chãi. BÇu trêi xanh bãng nh­ võa ®­îc gét röa. MÊy ®¸m m©y b«ng tr«i nhën nh¬, s¸ng rùc lªn trong ¸nh mÆt trêi.
* Phong c¶nh miÒn T©y B¾c thËt lµ hïng vÜ. Nói rõng trïng ®iÖp nhÊp nh« mét mµu xanh th¼m. Cã nh÷ng ngän nói cao chãt vãt m©y cuèn quanh s­ên. Cã nh÷ng cao nguyªn ch¹y dµi mªnh m«ng. Cã nh÷ng thung lòng h×nh lßng ch¶o lät vµo gi÷a nh÷ng kho¶ng nói ®åi.
 2. KÕt luËn
- Lµ c¸ch tr×nh bµy ®i tõ ý chung, kh¸i qu¸t ®Õn c¸c ý chi tiÕt, cô thÓ lµm s¸ng tá cho ý chung ý kh¸i qu¸t ®ã. C©u chñ ®Ò ®øng ë ®Çu ®o¹n v¨n , c¸c c©u sau triÓn khai lµm râ ý c©u chñ ®Ò.
- §V tr×nh bµy c¸ch nµy cÊu t¹o gåm 2 phÇn : Më ®o¹n – ph¸t triÓn ®o¹n.
 II. Quy n¹p
 1 VÝ dô :
* Nh÷ng ng«i nhµ cao tÇng ®ang ®­îc hoµn thiÖn khÈn tr­¬ng. Nh÷ng tÊm biÓn sÆc sì trªn ®­êng phè qu¶ng c¸o cho nh÷ng s¶n phÈm cña c¸c c«ng ti danh tiÕng. Nh÷ng v¨n phßng ®¹i diÖn ®øng chen ch©n ë c¸c ®­êng phè trung t©m. Nh÷ng kh¸ch du lÞch n­íc ngoµi ®øng ng¬ ng¸c ë c¸c ng· ba, ng· t­§ã lµ nh÷ng h×nh ¶nh vÒ mét Hµ néi n¨ng ®éng, trÎ trung trong thêi ®æi míi.
* C©y lan, c©y huÖ, c©y hång nãi chuyÖn b»ng h­¬ng, b»ng hoa. C©y m¬, c©y c¶I nãi chuyÖn b»ng l¸. C©y bÇu, c©y bÝ nãi b»ng qu¶.C©y khoai, c©y dong nãi b»ng cñ, b»ng rÔ. Bao nhiªu thø hoa, bÊy nhiªu tiÕng nãi.
 2. KÕt luËn 
- Lµ c¸ch tr×nh bµy ®i tõ ý cô thÓ, chi tiÕt ®Õn ý chung, ý kh¸i qu¸t. C©u chñ ®Ò ®øng ë cuèi §V. Tr­íc c©u C§ cã thÓ dïng nh÷ng tõ ng÷ chuyÓn tiÕp mang ý TKKQ : tãm l¹i, v× vËy, cho nªn
- CÊu t¹o §V gåm 2 phÇn : Ph¸t triÓn ®o¹n – KÕt ®o¹n.
 III. Song hµnh
 1.VÝ dô
 * M­a ®· ngít. Trêi r¹ng dÇn. MÊy con chim chµo mµo tõ hèc c©y nµo ®ã bay ra hãt r©m ran. M­a t¹nh. PhÝa ®«ng, mét m¶ng trêi trong v¾t . MÆt trêi lã ra, chãi läi trªn trªn nh÷ng vßm l¸ b­ëi lÊp l¸nh. ( T« Hoµi)
* Nam Cao ( 1915 – 1951) tªn khai sinh lµ TrÇn H÷u Tri, quª ë lµng §¹i Hoµng, phñ LÝ Nh©n( Nay lµ x· Hoµ HËu, huyÖn LÝ Nh©n) tØnh Hµ Nam. ¤ng lµ mét nhµ v¨n hiÖn thùc xuÊt s¾c víi nh÷ng truyÖn ng¾n, truyÖn dµi ch©n thùc viÕt vÒ ng­êi n«ng d©n nghÌo ®ãi bÞ vïi dËpNam Cao ®ù¬c nhµ n­íc truy tÆng gi¶i th­ëng HCM vÒ VHNT n¨m 1996.
 2. KÕt luËn
- Lµ c¸ch tr×nh bµy c¸c c©u ngang nhau ( C¸c c©u cã quan hÖ b×nh ®¼ng, kh«ng c©u nµo phô thuéc hay bao hµm c©u nµo). C¸c c©u trong §V bæ sung vµ phèi hîp víi nhau ®Ó biÓu ®¹t ý chung , ý kh¸i qu¸t cña toµn ®o¹n.
- §V song hµnh kh«ng cã c©u C§. C§ cña §V ®­îc to¸t ra tõ ND ý nghÜa cña tÊt c¶ c¸c c©u trong ®o¹n.
- CÊu t¹o : chØ cã phÇn ph¸t triÓn ®o¹n.
 IV.Mãc xÝch
 1.VÝ dô
* Ng­êi tiªu dïng mua hµng ho¸ ®Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu trong sinh ho¹t hµng ngµy. Hµng ho¸ phôc vô ®êi sèng sinh ho¹t hµng ngµy ®­îc gäi lµ hµng tiªu dïng. Hµng tiªu dïng ph©n biÖt víi hµng t­ b¶n. Hµng t­ b¶n lµ hµng ho¸ th­êng ®­îc c¸c nhµ s¶n xuÊt mua ®Î s¶n xuÊt ra nh÷ng hµng ho¸ kh¸c.
* §äc th¬ NguyÔn Tr·i, nhiÒu ng­êi ®äc khã mµ biÕt cã ®óng lµ th¬ NT kh«ng ? §óng lµ th¬ NT th× còng kh«ng ph¶i dÔ mµ hiÓu ®óng. L¹i cã khi ch÷ hiÓu ®óng mµ toµn bµi kh«ng hiÓu. Kh«ng hiÓu v× kh«ng biÕt ch¾c ch¾n bµi th¬ ®· ®­îc viÕt ra vµo lóc nµo trong cuéc ®êi nhiÒu ch×m næi cña NT.
* C¸c t¸c phÈm VHVN cã gi¸ trÞ ®Òu cã tÝnh nh©n v¨n . “TruyÖn KiÒu” cña NguyÔn Du lµ mét t¸c phÈm VH cã gi¸ trÞ. Bëi vËy, “TruyÖn KiÒu” lµ mét t¸c phÈm cã tÝnh nh©n v¨n, kh«ng ai cã thÓ phñ nhËn ®­îc.
 2. KÕt luËn
- Lµ c¸ch tr×nh bµy c¸c c©u chøa c¸c ý cã quan hÖ mãc xÝch víi nhau b»ng c¸ch c©u sau lÆp l¹i ý cña c©u tr­íc ®Ó gi¶I thÝch, bæ sung cho c©u tr­íc.
- §V mãc xÝch cã thÓ cã c©u C§ nh­ng còng cã khi kh«ng cã.
- VD3 cßn gäi lµ mãc xÝch lËp luËn ba ®o¹n ( Tam ®o¹n luËn) 
V. Tæng - Ph©n - Hîp
 1. VÝ dô
* Trong hoµn c¶nh "tr¨m d©u ®æ ®Çu t»m, ta cµng thÊy chÞ DËu thËt lµ mét ng­êi phô n÷ ®¶m ®ang th¸o v¸t. Mét m×nh chÞ ph¶i gi¶i quyÕt mäi khã kh¨n ®ét xuÊt cña gia ®×nh, ph¶i ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng thÕ lùc tµn b¹o : quan l¹i, c­êng hµo, ®Þa chñ vµ tay sai cña chóng. ChÞ cã khãc lãc, cã kªu trêi nh­ng chÞ kh«ng nh¾m m¾t khoanh tay mµ tÝch cùc t×m c¸ch cøu ®­îc chång ra khái c¬n ho¹n n¹n. H×nh ¶nh chÞ DËu hiÖn lªn v÷ng ch¾c nh­ mét chç dùa ch¾c ch¾n cña c¶ gia ®×nh. ( NguyÔn §¨ng M¹nh)
 2. KÕt luËn
- Lµ c¸ch tr×nh bµy ®o¹n v¨n ngoµi c©u chñ ®Ò ®Æt ë ®Çu ®o¹n ra cßn cã c©u kÕt mang néi dung kh¸i qu¸t , tæng kÕt vµ nhÊn m¹nh chñ ®Ò §V.
- §V cã cÊu t¹o 3 phÇn :
+ Më ®o¹n : C©u C§ nªu ý chÝnh, kh¸i qu¸t
+ Ph¸t triÓn ®o¹n : C¸c c©u chøa ý phô triÓn khai lµm râ ý chÝnh
+ kÕt ®o¹n : C©u kÕt kh¼ng ®Þnh, tæng hîp l¹i vÊn ®Ò.
 * Muèn x¸c ®Þnh c¸ch tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n :
- X¸c ®Þnh ND §V.
- T×m c©u chñ ®Ò.
- X¸c ®Þnh vÞ trÝ c©u chñ ®Ò vµ quan hÖ cña nã víi nh÷ng c©u kh¸c trong ®o¹n.
- KÕt luËn vÒ c¸ch tr×nh bµy.
D. T¸ch ®o¹n v¨n :
 I Kh¸i niÖm 
1. VÝ dô : 
 Cã buæi sím n¾ng mê, biÓn bèc h¬i n­íc, kh«ng nom thÊy nói xa, chØ mét mµu tr¾ng ®ôc. Kh«ng cã thuyÒn, khoongcos sãng, kh«ng cã m©y, kh«ng cã s¾c biÕc cña da trêi.
Mét buæi chiÒu l¹nh, n¾ng t¾t sím. Nh÷ng nói xa lam nh¹t pha mµu tr¾ng s÷a. Kh«ng cã giã, mµ sãng vÉn ®æ ®Òu ®Æn, r× rÇm.N­íc biÓn d©ng ®Çy, qu¸nh ®Æc mét mµu b¹c tr¾ng, lÊm tÊm nh­ bét phÊn trªn da qu¶ nhãt.
2. NhËn xÐt :
 - Hai §V cïng nãi vÒ c¶nh biÓn.§o¹n 1 nãi vÒ "buæi sím n¾ng mê", ®o¹n 2 nãi vÒ "buæi chiÒu l¹nh".
 - Thêi ®iÓm kh¸c nhau, c¶nh s¾c biÓn kh¸c nhau. ViÖc t¸ch 2 §V lµm cho phÇn v¨n b¶n râ rµng, c©n ®èi...
3. KÕt luËn : T¸ch mét VB hay mét phÇn cña VB ra thµnh nh÷ng §V lµ xÕp mét c©u hay mét sè c©u vµo mét §V, ph©n biÖt nã víi phÇn VB tr­íc nã vµ sau nã, nh»m nh÷ng môc ®Ých diÔn ®¹t nhÊt ®Þnh nh­ t¹o sù rã rµng, c©n ®èi, thu hót chó ý...
 II. Nh÷ng c¨n cø ®Ó t¸ch ®o¹n v¨n :
 1. C¨n cø vµo vai trß, nhiÖm vô cña ®o¹n v¨n trong cÊu t¹o chung cña VB.
- §o¹n v¨n lµm phÇn më bµi : Giíi thiÖu ®Ò tµi...
- §o¹n v¨n hay nhiÒu §V lµm phÇn th©n bµi : TriÓn khai cô thÓ ND chñ ®Ò.
- §o¹n v¨n lµm phÇn kÕt bµi : tæng hîp, ®¸nh gi¸ chñ ®Ò...
 2. C¨n cø vµo nh÷ng biÕn ®æi trong quan hÖ néi dung gi÷a c¸c ®o¹n v¨n:
a. Quan hÖ gi÷a c¸c vËt, viÖc, hiÖn t­îng kh¸c nhau: mçi vËt, viÖc... t¸ch thµnh mét ®o¹n v¨n.
VD : N¾ng nh­ cÇm löa mµ ®æ xuèng trªn rõng nói Ch­ L©y. D­íi suèi, n­íc ®i trèn gÇn hÕt, d©n lµng ph¶i dì tõng hßn ®¸ ra míi t×m ®­îc n­íc.RÉy muèn ch¸y. C©y lóa cø thÊp lÌ tÌ, hét cøng Ýt, hét lÐp nhiÒu.
Thªm c¸i ®ãi muèi.Hò muèi nhµ nµo còng ¨n ®Õn h¹t cuèi cïng råi. HÕt muèi ph¶i ®æ n­íc ng©m c¸i hò mét ®ªm råi dèc ra lÊy c¸i n­íc m»n mÆn ®ã ¨n víi c¬m.B©y giê c¸i hò còng hÕt mÆn.
b. Quan hÖ gi÷a c¸c ®iÓm, h­íng kh«ng gian kh¸c nhau: mçi ®iÓm, h­íng kh«ng gian... t¸ch thµnh mét ®o¹n v¨n.
VD : Tõ t©y sang ®«ng, nh÷ng d¶i nói trÎ ch¹y tiÕp nhau tr«ng tùa mét vµnh ®ai.Nh÷ng d¶i nói trÎ nµy tiÕp tôc nh÷ng d¶i nói trÎ cña ch©u ¢u, ch¹y ngang qua ch©u ¸ tíi b¸n ®¶o Trung - Ên råi tiÕn ra biÓn thµnh quÇn ®¶o In - ®« - nª - xi - a.
Qu¸ lªn phÝa b¾c ch©u ¸ cã nhiÒu cao nguyªn cæ.Nh÷ng cao nguyªn nµy bÞ bµo mßn tõ l©u ®êi, nh­ng vÒ sau hiÖn t­îng t¹o s¬n l¹i lµm xuÊt hiÖn nh÷ng d¶i nói trÎ.
c.Quan hÖ gi÷a c¸c thêi ®iÓm, thêi h¹n kh¸c nhau : mçi thêi ®iÓm, thêi h¹n... t¸ch thµnh mét ®o¹n v¨n.
VD : Cã buæi sím n¾ng mê, biÓn bèc h¬i n­íc, kh«ng ... t¹i cña bÐ Hång.
	+ T©m tr¹ng tr«ng ngãng, kh¸t khao ®­îc gÆp mÑ.
	+ Tõ h×nh ¶nh so s¸nh ®Ó nhÊn m¹nh nçi hæ thÑn, tñi cùc vµ tuyÖt väng cña bÐ Hång nÕu ®ã kh«ng ph¶i lµ mÑ.
C©u 2 : ( 3 ®iÓm ) Lµm râ c¸c ý sau :
1- H×nh thøc : §¶m b¶o ®o¹n v¨n.
1- Néi dung : C¶m nhËn c¸i hay vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt qua hai h×nh ¶nh :
	+ H×nh ¶nh con ng­êi sau nh÷ng ngµy lao ®éng trªn biÓn kh¬i víi lµn da nhuém n¾ng, nhuém giã vµ vÞ mÆn mßi cña sãng, cña dong rªu, cña n­íc ë ®¹i d­¬ng ®· thÊm s©u vµo tõng ®­êng g©n thí thÞt cña ng­êi d©n chµi nªn hä trë vÒ mang nguyªn vÑn vÞ nång táa cña biÓn kh¬i vÎ ®Ñp lín lao, phi th­êng .
	+ H×nh ¶nh con thuyÒn trë nªn cã hån, mét t©m hån rÊt tinh tÕ, nªn nã ®ang l¾ng nghe chÊt muèi thÊm dÇn vµo da thÞt nã.
	+ NghÖ thuËt : T¶ thùc, s¸ng t¹o ®éc ®¸o, nh©n hãa, Èn dô.
C©u 3 : ( 5 ®iÓm ) §¶m b¶o c¸c yªu cÇu sau :
 1, X¸c ®Þnh yªu cÇu :
- ThÓ lo¹i : ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ nh©n vËt kÕt hîp víi lËp luËn chøng minh
- Néi dung : C¶m nhËn vÎ ®Ñp t©m hån cña l·o H¹c.
 2, H×nh thøc : ( 1 ®iÓm ) §¶m b¶o yªu cÇu sau:
- Bè côc : 3 phÇn më bµi, th©n bµi, kÕt bµi
- Hµnh v¨n m¹ch l¹c, râ rµng, kh«ng sai lçi chÝnh t¶.
 3, Néi dung : ( 4 ®iÓm ) §¶m b¶o c¸c phÇn sau:
A/ PhÇn më bµi : ( 0,5 ®iÓm )
	Giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm
	Kh¸i qu¸t phÈm chÊt ( vÎ ®Ñp t©m hån ) cña nh©n vËt.
B/ Th©n bµi : ( 3 ®iÓm ) §¶m b¶o 3 ý sau :
 * ý 1 : L·o H¹c ng­êi n«ng d©n nghÌo, l­¬ng thiÖn mµ bÊt h¹nh.
	- Tµi s¶n duy nhÊt cña l·o : Cã ba sµo v­ên, mét tóp lÒu, con chã vµng
	- Vî chÕt, c¶nh gµ trèng nu«i con
	- Tuæi giµ sèng qu¹nh h­u, èm ®au, hoa mµu mÊt s¹ch do b·o, lµng mÊt nghÒ vÐ sîi, l·o kh«ng cã viÖc lµm, gÝa g¹o ®¾t, b¸n cËu vµng, t×m cho m×nh c¶nh gi¶i tho¸t.
 * ý 2 : L·o H¹c con ng­êi giµu lßng nh©n hËu.
	- §èi víi con trai.
	- §èi víi con vËt ®Æc biÖt lµ cËu vµng.
 * ý 3 : L·o H¹c, con ng­êi trong s¹ch, giµu lßng tù träng.
	- NghÌo nh­ng vÉn gi÷ cho m×nh trong s¹ch kh«ng theo gãt Binh T­ ®Ó cã ¨n.
	- Tõ chèi sù gióp ®ì cña «ng gi¸o.
	- BÊt ®¾c dÜ ph¶i b¸n chã l·o d»n vÆt l­¬ng t©m.
	- Göi tiÒn lµm ma khái liªn lôy ®Õn xãm lµng.
 * NghÖ thuËt : Miªu t¶ t©m lý nh©n vËt qua ngo¹i h×nh vµ néi t©m, c¸ch kÓ chuyÖn xen lÉn triÕt lý s©u s¾c.
C/ KÕt bµi : ( 0,5 ®iÓm )
	- Kh¼ng ®Þnh l¹i c¶m nghÜ.
	- §¸nh gi¸ sù thµnh c«ng cña t¸c phÈm. 
Mét sè bµi b×nh hay
ÔNG ĐỒ
(Vũ Đình Liên)
	Sáng tác của Vũ Đình Liên là sự hoà quyện của hai nguồn cảm hứng: “Lòng thương người và tình hoài cổ” (Hoài Thanh).Tình hoài cổ khiến thơ ông có cái bâng khuâng tiếc nuối những truyền thống văn hoa mờ nhạt dần, những bi kịch “biết tìm đâu” “cảnh xưa rực rỡ trăm màu” (Hồn xưa). Còn lòng thương người khiến câu chữ như động cựa bởi nỗi xót xa trước những cảnh “thân tàn ma dại”. “Ông đồ”-một trong những bài thơ nổi tiếng của Vũ Đình Liên chính là sự thăng hoa của hai nguồn cảm hứng này.
	 Mỗi dịp tết đến xuân về, người Việt xưa thường có thói quen xin chữ để gửi gắm những mong ước, khát vọng cho năm mới. Đó là chữ nho, thứ chữ tượng hình giàu ý nghĩa. Học, hiểu được chữ nho đã khó, viết được cho thật đẹp lại càng khó hơn. Người có hoa tay, viết chữ mà tưởng như vẽ bức tranh. Đầu thế kỉ XX, trên các phố phường Hà Nội còn lưu giữa lại hình ảnh những cụ đồ nho cặm cụi đậm tô từng nét chữ “tròn, vuông tươi tắn” (chữ dùng của Nguyễn Tuân) trên giấy điều để bán cho dân Hà Thành đón Tết. Hình ảnh ấy đã in sâu vào tâm trí Vũ Đình Liên và hiện hình thành bức tranh thơ giản dị mà sinh động: 
Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già
Bày mực tàu giấy đỏ
Trên phố đông người qua
	Cấu trúc “mỗi...lại” cho ta thấy sự lặp đi lặp lại đã trở thành nếp, thành quy luật quen thuộc. Hoa đào từ lâu đa xtrơe thành sứ giả báo tin xuân. Bởi vậy nói “hoa đào nở” cũng là nhắc ta cái thời khắc chuyển giao thiêng liêng giữa năm cũ và năm mới đang đến gần. Cứ khi hoa đào nở là lại thấy ông đồ già xuất hiện cùng mực tàu, giấy đỏ bên phố nhộn nhịp người đi lại sắm tết.Lời thơ từ tốn mà chứa bao yêu thương. Dẫu chỉ chiếm một góc nhỏ thôi “trên phố” nhưng trong bức tranh thơ này, ông đò lại trở thành tâm điểm. điềm đạm và lặng lẽ, ông đồ hoà nhập vào sự náo nức, rộn ràng của cuộc đời bằng chính những cái quý giá nhất mà ông có. đoạn thơ hai mươi chữ giới thiệu được trọn vẹn không gian, thời gian, nhân vật, tạo tiền đề cho câu chuyện tiếp tục ở những khổ thơ sau:
Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài
Hoa tay thảo những nét
Như phượng múa rồng bay.
	từ phố đông, không gian được thu hẹp lại quanh chỗ ông đò ngồi viết chữ.Câu thơ ấm ran sự sống bởi từ chỉ số lượng có tính chât phiếm định “bao nhiêu” và tính từ “tấm tắc”biểu đạt sự thán phục, ngợi cn, trân trọng. Ngươì xưa quan niệm chữ nho là thứ chữ thánh hiền. Học chữ ấy không phải đê kiếm sống mà mục đích cao nhất là để làm người, để có thể phò vua, trợ nước, giúp đời. Đầu thế kỉ XX, tình hình đất nước Việt Nam có sự biến động sâu sắc trên mọi lĩnh vực.Tình trạng “Âu học chưa vin được ngọn ngành mà Hán học đã đứt cả cội rễ” rồi khoa thi cuối cùng của triều đình phong kiến đã làm tiêu tan bao giấc mộng vinh quy bái tổ của các đệ tử của Khổng sân Trình. Để tìm kế sinh nhai, họ chỉ còn một cách duy nhất là đi bán chữ như hoàn cảnh của ông đồ trong bài thơ. Dẫu việc đánh đổi chữ thánh hiền để lấy miếng cơm manh áo chỉ là việc cùng bất đắc dĩ, chẳng phải vui sướng, danh giá gì nhưng cái tấm tắc ngợi khen của người đời cũng an ủi được phần nào nỗi niềm của những kẻ sinh bất phùng thời.Họ súm sít thuê ông viết chữ, trầm trồ trước cái tài hoa của ông cũng có nghĩa là còn biết trân trọng tài năng và cái đẹp.Hai câu tiếp theo, nhà thơ miêu tả cận cảnh, đặc tả nét bút tài hoa của ông đồ:
Hoa tay thảo những nét
Như phượng mua rống bay
	Câu thơ gợi ta nhớ đến một hình ảnh tương tự mà Đoàn Văn Cừ ghi lại được trong phiên chợ tết: 
Một thầy khoá ò lưng trên cánh phản
Tay mài nghiên hí hoáy viết thơ xuân
	Người đọc tưởng như nhìn thấy trước mắt bàn tay có những ngón thon dài nhỏ nhắn của ông đồ uốn lượn cây bút.Theo đà đưa đẩy của bút lông từng nét chữ còn tươi màu mực dần dàn hiện ra mềm mại như “phượng múa rồng bay”.Dường như trongnét chữ ấy ông đồ gửi gắm tất cả cái anh hoa, khát vọng và lí tưởng của mình.Chính linh hồn và tâm huyết của người đã làm con chữ sống dậy.Câu thơ của vũ Đình Liên như cũng muốn bay lên với niềm hân hoan trong thời kì hoàng kim của ông đồ.
	Nếu cứ tiếp tục nhủ thế thì nhà thơ cũng chẳng có gì để nói. Bất ngờ là đặc trưng cảu cuộc đời. Khổ thơ thứ ba bắt đầu bằng một từ “nhưng” dự báo biết bao thay đổi: 
Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu?
Hai từ “mỗi” điệp lại trong một câu thơ diễn tả bước đi cảu thời gian.Nếu như trước đây : “Mỗi năm hoa đào nở” lại đưa đến cho ông đồ già “bao nhiêu người thuê viết” thì giờ đây “mỗi năm” lại “mỗi vắng”. Nhịp đi của thời gian bao hàm cả sự mài mòn, suy thoái.Thanh “sắc” kết hợp với âm “ắng” khép lại câu thứ nhất như một sự hẫng hụt, chênh chao, như đôi mắt nhìn lên đầy băn khoăn. Để rồi một cách tự nhiên, câu thứ hai phải bật ra thành câu hỏi: Những người thuê ông đồ viết chữ khi xưa nay đâu cả rồi? Câu hỏi buông ra không bao giờ có lời đáp nên cứ chạp chớn, cứ ám ảnh mãi. Người thuê viết không còn, giấy đỏ, mực thơm không được dùng đến nên : 
Giáy đỏ buồn không thắm
Mực đọng trong nghiên sầu
Nỗi buồn của con người khiến các vật vô tri vô giác cũng như buồn lây. Mực ssầu tủi đọng lại trong nghiên, giấy điều phôi pha buồn không muốn thắm.Biện pháp nhân hoá góp phần nhấn mạnh tâm trạng của con người. Bởi chẳng phải mực và giấy là những đồ vật gắn bó thân thiết nhất với ông đồ hay sao? Quả là:
Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu
Người buồn cảnh có vui đau bao giờ
(Nguyễn Du-Truyện Kiều)
`	Nếu như trước kia, sự xuất hiện của ông đồ làm không gian và lòng người thêm náo nức.Người ta đón nhận ông bằng tất cả sự trân trọng, kính yêu. Thì giờ đây:
Ông đồvẫn ngồi đấy
Qua đường không ai hay
	“Vẫn ngồi đấy” nghĩa là ông vẫn đến theo tín hiệu của hoa đào, vẫn “bày mực tàu giấy đỏ” trên con phố dông người lại qua sắm tết. Ông chờ đợi cái súm sít, tấm tắc của người đời nhưng đáp lại chỉ là sự thờ ơ đến đáng sợ. Nghệ thuật đảo ngũ cùng kết hợp phủ định “không ai” thể hiện rõ nét cái lạnh lùng, thờ ơ, vô cảm đến đáng sợ cảu người đời. Họ cứ đi lại, vui vẻ nói cười mà không có chút ý thức nào về sự tồn tại của ông đồ. ông đã bị họ lẵng quên, bị đẩy ra bên lề cuộc sống. Tình cảnh của ông đồ có khác gì những ông cống, ông nghề trong thơ Tú Xương:
Nào có ra gì cái chữ nho
Ông nghè ông cống cũng nằm co
Đã đau đớn chôn vùi giấc mộng vinh quy, bán dần chữ thánh hiền để kéo dài thêm kiếp sống vậy mà lại bị lãng quên ngay trong lúc đang còn tồn tại. Câu thơ có cái già đắng đót cho bi kịch được nhân tới hai lần của ông đồ. Người đọc bỗng nhói lòng bởi dáng ngồi như hoá đá của ông giữa một trời mưa bui bay bay và những chiếc lá vàng đậu trên trang giấy:
Lá vàng rơi trên giấy
Ngoài trời mưa bụi bay
	Ai đó đã nói: Khi con người lui bước thì thiên nhiên chế ngự. Bởi không còn được dùng đến, bởi sự chờ đợi trong yên lặng quá lâu nên lá vàng tha hồ thả mình trên giấy. Ở đây cũng là mưa xuân nhưng nó không “phơi phới bay” như trong thơ thi sĩ lãng mạn Nguyễn Bính sau này. Ông đồ hình như cứ bị chìm lấp, mờ nhạt dần trong màn mưa. Để rồi đến khổ cuối thì bóng hình ông hoàn toàn không còn nữa: 
Năm nay hoa đào nở
Không thấy ông đò xưa
Khổ thơ chơi vơi trong cảm giác thiéu vắng, mất mát. Hoa đào vẫn nở, một năm mới lại đến nhưng không còn đượng vẹn nguyên như xưa nữa. Ngôn ngữ thơ có sự chuyển đổi tinh tế từ “ông đò già” đơn thuần chỉ tuổi tác thành “ông đồ xưa”, biến nhân vật vĩnh viễn thành ‘cái di tích tiều tuỵ, đáng thương của một thời tàn” (lời Vũ Đình Liên). Văn minh, Âu hoá kông chấp nhận ông, không cho ông một con đường sống nên ông phải lỗi hẹn với hoa đào.
	Bài thơ khép lại bằng tiếng “gọi hồn” thao thiết của tác giả:
Những người muôn namư cũ
hồn ở đau bây giờ?
“Những người muôn năm cũ” ấy là ai?Là ông đồ, là những ngơừi thuê ông đồ viết chữ hay là một thời đã đi qua nay chỉ còn “vang bóng”(chữ dùng của Nguyễn Tuân)? Dãu là gọi ai thì câu thơ cũng kết đọng bao tiếc nuối, xót xa cho sự phôi pha, tàn tạ của những nét đẹp trong văn hoá cổ truyền của dân tộc.Nhà thơ gọi để tiêc nuối và gọi để thức tỉnh hãy giữ lấy những giá trị truyền thống ngàn đời mà cha ông đã bao công bồi đắp. Tiếng gọi hồn ấy có giống với tiếng gọi đò u hoài của ông Tú Thành Nam vang trên sông Lấp khi xưa không?
	Sử dung thể thơ ngũ ngôn và ngôn ngữ gợi cảm, giàu sức tạo hình, Vũ Đình Liên đã khiến cho tác phẩm của mình có dáng dấp một câu chuyện, kể vè cuộc đời một ông đò từ lúc còn được người đời trân trọng, cảm phục tới khi bị lãng quên. Qua hình tượng ông đồ, tác giả đã bày tỏ thật xuất sắc “lòng thương người” và “tình hoài cổ” của mình.