Chương trình Ngữ văn địa phương – lớp 8

 Ngày 15/3/2012 
CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN ĐỊA PHƯƠNG – LỚP 8
Tiết 31: NGẪU NHIÊNCẢM HỨNG LÀM THƠ
 ( Nguyễn Xuân Ôn )
A. Kết quả cần đạt:
 - Giúp học sinh hiểu được:
 +Những giá trị đặc sắc về nội dung và nghệ thuật
 +Tấm lòng của nhà thơ.
 - Rèn kĩ năng đọc, phân tích cảm nhận thơ Đường thất ngôn bát cú
B. Những điều cần lưu ý:
 - Nguyễn Xuân Ôn sinh ngày 10/5/1825 trong một gia đình nhà nho nghèo. Mẹ mất sớm, từ bé đã ở với bà nội. Nhà bà nghèo nên lớn tuổi ông mới được đi học. Qua nhiều năm đi học, đi thi đến năm 42 tuổi ông mới đậu cử nhân và 3 năm sau thì đậu luôn tiến sĩ.
 - Sau khi thi đậu, Nguyễn Xuân Ôn tập sự ở kinh 3 năm, rồi được bổ làm tri phủ Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình, ít lâu sau lại làm đốc học Bình Định, rồi án sát Bình Thuận. Bấy giờ, Pháp đã chiếm xong Nam Kì đang chuẩn bị đánh ra miền Bắc. Bình Thuận là vùng giáp ranh giữa Nam Kì với Trung Kì nên luôn bị thực dân Pháp khiêu khích.
 - Có chuyện kể rằng: Có 1 lần, viên giáo sĩ người Pháp ngang nhiên dùng lọng vàng (thứ lọng vua dùng) để đi giảng đạo ở các làng thuộc tỉnh Bình Thuận. Nguyễn Xuân Ôn cho bắt viên giáo sỹ kia về hỏi tội, buộc y phải cam đoan không được xúc phạm đến phong tục, lễ nghi của người Việt Nam.
 - Thái độ cứng rắn của Nguyễn Xuân Ôn đối với Pháp khiến vua Tự Đức sợ để ông ở Bình Thuận lâu ngày sẽ xảy ra lôi thôi với Pháp nên đổi ông ra Quảng Bình. Thời gian này, ông liên tiếp gửi sớ lên triều đình trình bày cụ thể việc lãnh đạo chống giặc cứu nước, nhưng không được chấp thuận. Sau đó, ông bị cách chức. Thế là Nguyễn Xuân Ôn về quê, tự lo liệu việc kháng chiến chống Pháp. Năm 1885, kinh thành thất thủ, Hàm Nghi xuống chiếu Cần Vương, ông được phong làm An Tĩnh hiệp thống quân vụ đại thần lãnh đạo nghĩa quân Nghệ An, Hà Tĩnh chống giặc.
 - Mùa đông 1885, nghĩa quân của ông khoảng 2000 người kéo lên vùng núi Yên Thành- Nghệ An lập căn cứ chống giặc. Nghĩa quân của ông nhiều lần giáp chiến với giặc, bản thân ông tuổi già nhưng mỗi lần ra trận đều đi đầu rất dũng cảm.
 Nhưng rồi, thực dân Pháp có tay sai chỉ điểm đã bắt ông. Ông toan tự sát nhưng không kịp. Thực dân Pháp giam ông ở nhà lao Diễn Châu, Vinh, Hải Dương, Huế,
 - Năm 1889: Thực dân Pháp lập Thành Thái lên ngôi, chúng giả nhân giả nghĩa ân xá cho ông, song lại sợ uy tín lớn của ông đối với nhân dân Nghệ Tĩnh nên chúng không cho ông về quê mà quản thúc ở Huế. Ra tù được mấy tháng thì bệnh nặng cùng với tuổi già khiến ông mất tại Huế năm 1889, thọ 64 tuổi.
 - Sáng tác của ông còn lại có 300 bài thơ trong "Ngọc Đường thi tập" và 22 bài văn xuôi cùng một số câu đối trong "Ngọc Đường văn tập". tất cả đều bằng chữ Hán. Ngoài ra ông còn một số bài thơ Tiếng Việt được nhân dân truyền tụng. Hiện nay những sáng tác của ông được để trong viện bảo tàng cách mạng Việt Nam. Nhân dân ghi nhớ tên tuổi của ông- một nhà thơ nhưng trước hết là một chiến sỹ kiên cường chống Pháp. Ở Diễn Châu- quê ông có trường học mang tên Nguyễn Xuân Ôn.
 - Nét nhất quán trong thơ văn Nguyễn Xuân Ôn là tinh thần yêu nước tha thiết, ý chí bất khuất không gì lay chuyển được.
 -Trong thời kỳ đầu, sáng tác của ông tập trung nói lên hoài bão của nhà thơ- một con người theo nho giáo, có lý tưởng tích cực, muốn ra làm việc cho dân cho nước. Ông viết: Quân tử thân danh đơn bút duyện
 Nam nhi phận sự nhất tang hồ.
 ( Thanh danh của người quân tử chỉ trông vào quản bút
 Phận sự của người con trai là ở cây cung dâu)
 ( Trích bài Bột hứng)
	Đứng trước ngưỡng cửa của tuổi tráng niên rất đẹp thấy mình chưa làm được gì, nhà thơ có lúc sốt ruột nhưng không bi quan mà để lo lắng, tích cực hơn:
 “Tuổi thanh niên vừa đến, hiềm vì nó dễ trôi qua
 Ngày niên thiếu một khi đi rồi thì khó gặp lại nữa
 Kiếp này chưa trả xong cái nợ công danh
 Sợ phụ khi xưa bắn sáu mũi tên bằng cỏ bồng"
 ( Trích dịch xuôi bài Đông nhật cửu hoài- tức mối xúc cảm trong ngày mùa đông)
 - Bài thơ được học nằm trong mạch cảm xúc chung, nhất quán , thể hiện tâm sự và lý tưởng của nhà thơ.
C. Chuẩn bị: 
 - Học sinh: + Đọc, soạn bài theo hệ thống câu hỏi ở SGK Ngữ văn Nghệ An
 + Tìm các tư liệu liên quan đến tác giả.
 - Giáo viên: + Nghiên cứu kỹ bài thơ
 + Tìm tài liệu, tranh ảnh liên quan đến tác giả.
 D. Tiến trình tổ chức hoạt động day- học:
 Kiểm tra sự chuẩn bị ở nhà của HS
 Giới thiệu bài mới
 Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản qua các phần cụ thể sau:
I. Vài nét về tác giả, tác phẩm:
HS: Đọc chú thích ở SGK
GV lưu ý một số thông tin cơ bản:
 	 - Nguyễn Xuân Ôn (1825- 1889) hiệu là Ngọc Đường, người ở xã Lương Điền, huyện Đông Thành ( nay là xã Diễn Thái, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An)
 	 - Cuộc đời tác giả từ khi thi cử đến làm quan rồi phải tù tội, bị quản thúc cho đến khi mất đều vì mục đích: yêu nước, thương dân.
 	 - Nội dung chính của thơ văn Nguyễn Xuân Ôn: Nêu cao lòng tự hào dân tộc, tố cáo quân giặc bạo tàn và bọn phong kiến hèn nhát, thể hiện tinh thần quyết tâm kháng chiến chống Pháp.
- GV đọc mẫu và hướng dẫn HS cách đọc
 HS đọc lại
 Em hiểu thế nào về đề nhan đê bài thơ ?
 Bài được sáng tác theo thể thơ nào ? Em hiểu gì về thể thơ ấy ?
 Phương thức biểu đạt có sử dụng trong bài ?
 Hãy đọc và nêu nhận xét của em về hai câu đề ?
Điều gì khiến nhân vật trữ tình phải thao thức không ngủ ?
Có gì đặc sắc về nghệ thuật ở bốn câu thơ này ?
( GV nói thêm: Tùng bách thường tượng trưng cho người quân tử
 Tang bồng vốn là chí của người làm trai theo quan niệm xưa và cũng là lý tưởng sống của một số nho sỹ tiến bộ khi đầu xanh, tuổi trẻ. Họ cho rằng: Con người sống ở đời nhất thiết phải làm việc có ích cho đời.
Chính Nguyễn Công Trứ cũng nhiều lần đặt ra vấn đề này trong thơ ông:
 Đã mang tiếng ở trong trời đất
 Phải có danh gì với núi sông
Ở đây, trong bài thơ này, Nguyễn Xuân Ôn có sự gặp gỡ với Nguyễn Công Trứ về suy nghĩ, lý tưởng dù Nguyễn Công Trứ sinh trước 47 năm và cũng mất trước tới 30 năm
 Em hiểu được gì qua bốn câu thực luận ?
 Hãy cho biết nội dung của hai câu kết ?
Đặt hai câu kết vào hoàn cảnh tác giả, em hiểu thêm điều gì ?
 Bài thơ để lại trong em ấn tượng gì về nội dung và nghệ thuật ?
II. Đọc- hiểu chung:
 	1. Đọc:
 2. Tìm hiểu chung:
 - Ngẫu: ngẫu nhiên
 - Hứng: cảm hứng sáng tác.
=> Ngẫu nhiên cảm hứng làm thơ ( chứ không phải là chủ ý tìm cảm hứng làm thơ)
- Thể thơ: thất ngôn bát cú Đường luật
 - Bố cục: 4 phần, mỗi phần 2 câu, mỗi câu 7 chữ
- Biểu cảm xen miêu tả.
III. Tìm hiểu chi tiết:
 1. Hai câu đề:
- Hai câu đề có:
 + Hình ảnh: gió thu- gió se lạnh, ở đây gió thu thấm gối
 + Thời gian: Đêm nửa về khuya
 + Từ ngữ: Bồi hồi- gợi tâm trạng
=> Gợi tả hình ảnh nhân vật trữ tình với nỗi buồn thấm cả vào thời gian, ta hình dung thấy một con người thao thức trong đêm khuya không ngủ.
 Hai câu đề vừa giới thiệu, vừa gợi suy nghĩ liên tưởng ở người đọc, người nghe.Ngay từ đầu, bài thơ đã tạo được sự chú ý.
2. Bốn câu thực luận:
Tùng bách đã chờn năm rét đậm
Tang bồng còn phụ chí trai xưa
Hai câu thơ có đối tương hỗ: câu trên: Tùng bách vốn coi thường mưa rét nhưng giờ đã sờn lòng, câu dưới: Người làm trai chưa trả được nợ tang bồng
=> nhấn mạnh nỗi buồn của kẻ làm trai.
=> Hai câu thực vì vậy vừa gián tiếp làm rõ nguyên nhân nỗi buồn của nhân vật trữ tình, vừa bày tỏ suy nghĩ, quan niệm.
 	Trăng trong gió mát khô bầu rượu
 Nước chảy non cao lựa tiếng tơ
Hai câu thơ có:
 + Đối thanh, đối từ loại
 + Giàu hình ảnh.
=> vẽ ra một không gian cao rộng, khung cảnh thiên nhiên đẹp.
( Các cụm từ: Khô bầu rượu, Lựa tiếng tơ phải chăng là sự bất lực của một con người có quan niệm, lý tưởng sống đẹp song vấp phải một lực cản lớn- đó là chế độ xã hội đương thời nên con người ấy đành ôm nỗi đau buồn, xót xa ?)
 - Hai cặp câu thực luận có đối ý rất chỉnh:
 Ý hai câu thực: Quan niệm, lý tưởng sống: phải làm việc có ích, việc lớn
 Ý hai câu luận: Thực tế chua làm được gì để giúp đời.
- Tác giả mượn hình ảnh thiên nhiên để gửi gắm tâm trạng buồn, quan niệm sống 
 - Đó là tam trạng, quan niệm, lý tưởng của một con người có lòng yêu nước sâu sắc, kín đáo.
3. Hai câu kết:
Tác giả trực tiếp bày tỏ sự nuối tiếc, xót xa bởi ước muốn lớn lao, quan niệm đúng đắn, song " lực bất tòng tâm" vì tuổi đã già, sức đã yếu.
- Thật ra không phải tác giả không làm được điều gì mà ông đã cố gắng trong suốt cả đời mình. Lòng yêu nước, cái buồn, xót của tác giả khiến ta trân trọng
- Nghệ thuật: Thơ Đường, mượn cảnh để bộc lộ tâm sự của cái tôi trữ tình, giàu hình ảnh, đối sáng tạo
 - Nội dung: Bài thơ thể hiện: 
 + Quan niệm về ý nghĩa đời người
+ Bộc lộ chí làm trai.
=> Qua đó thể hiện lòng yêu nước sâu sắc, kín đáo của Nguyễn Xuân Ôn.
Luyện tập: Bài tập 1: Đọc diễn cảm bài thơ
 	 Bài tập 2: Cảm nghĩ của em từ văn bản " Ngẫu hứng"
 Đọc thêm: Chí anh hùng
 (Nguyễn Công Trứ)
Vòng trời đất dọc ngang ngang dọc
Nợ tang bồng vay trả trả vay
Chí làm trai nam bắc đông tây
Cho phỉ sức vẫy vùng trong bốn bể
Nhân sinh thế thượng thuỳ vô nghệ
Lưu thủ đan tâm chiểu hãn thanh
Đã chắc rằng ai nhục ai vinh
Mấy kẻ biết anh hùng khi vị ngộ
Cũng có lúc mây tuôn sóng vỗ
Quyết ra tay buồm lái trận cuồng phong
Chí những toan xẻ núi lấp sông
Làm nên đấng anh hùng đâu đấy tỏ
Đường mây rộng thênh thang cử bộ
Nợ tang bồng trang trắng vỗ tay reo
Thảnh thơi thơ túi rượu bầu.
 Rót kinh nghiÖm:
hïïõ&õïïg
 Ngày 16/3/2012
Tiết 52: ĐỀ HÀ NỘI TỈNH THI
 (Hồ Sỹ Tạo)
A. Kết quả cần đạt:
 - Giúp HS hiểu được từ văn bản:
 + Cảm xúc hoài niệm của tác giả trước sự thay đổi của Hà Nội nói riêng và của đất nước nói chung.
 + Lòng yêu nước kín đáo của nhà thơ.
 - Rèn kỹ năng đọc, phân tích thơ trữ tình.
B. Những điều cần lưu ý:
* Hiện nay có ba tài liệu nói đến năm sinh của Hồ Sỹ Tạo:
 	- Người cháu tên là Hồ Sỹ Sênh- Hội viên Hội văn nghệ Nghệ An viết rằng: Hồ Sỹ Tạo sinh năm 1834.
 	- Tổng tập văn học Việt Nam tập 19 viết: Hồ Sỹ Tạo sinh năm 1831.
 	 - Cụ Cao Xuân Dục- học trò của ông Tạo trong sách" Nghệ An khoa bảng" viết: Ông Tạo sinh năm 1841.
=> Khi dạy không nên khẳng định năm sinh, năm mất của tác giả.
* Đương thời Hồ Sỹ Tạo sáng tác nhiều nhưng đều thất truyền
Giảng dạy văn bản này chủ yếu căn cứ vào ngôn từ văn bản nên có cái khó riêng, GV cần linh hoạt trong việc định hướng cảm nhận cho HS sao cho đúng.
C. Chuẩn bị:
 - HS: + Đọc, trả lời câu hỏi trong SGK
 + Tìm hiểu thêm thông tin về tác giả, tác phẩm.
 	- GV: + Nghiên cứu kỹ bài thơ.
 	 + Tìm tài liệu liên quan đến tác giả, tác phẩm và những bài thơ khác cùng đề tài.
D. Tiến trình tổ chức hoạt động dạy- học:
 	 Kiểm tra sự chuẩn bị ở nhà của HS.
 	 Giới thiệu bài:
 	 - Học chương trình Ngữ văn địa phương, chúng ta đã biết đến Nguyễn Xuân Ôn qua" Ngẫu hứng". Lòng yêu nước kín đáo, sâu sắc của ông khiến ta trân trọng, khâm phục
 	 - Cũng diễn tả lòng yêu nước, Hồ Sỹ  ... ợc bổ làm quan đến tri phủ nhưng khi nhà Nguyễn đầu hàng, ông bất bình bỏ quan về nhà. Cuối đời có dạy học và đi đây đó.
 	2. Tác phẩm:
 	- Ông làm thơ nhiều song hầu như mất mát.
 - Bài thơ được học rút từ một cuốn sách chép tay của gia đình.
- GV đọc, hướng dẫn HS cách đọc.
 - 2- 3 Hs đọc lại.
 Hai câu đề giới thiệu con người hay cảnh vật ? Cách giới thiệu có gì đặc sắc?
 Cảnh gì được tác giả nhắc đến qua 2 câu thực?
 Từ cảnh thực , tác giả "luận" như thế nào?
 Qua bốn câu thực luận, em hiểu gì về tình cảm của tác giả?
 Từ niềm hoài cổ, xót thương, tác giả đã kết thúc bài thơ như thế nào?
 Em hãy so sánh hai câu thơ dịch với nguyên tác?
 Nỗi lòng của tác giả thể hiện như thế nào trong hai câu kết?
Nét đặc sắc nhất về nội dung và nghệ thuật của bài thơ?
II. Đọc, tìm hiểu chung:
 	1. Đọc: 
 2. Tìm hiểu chung:
 	GV cho HS nhắc lại những đặc điểm của thơ Đường thất ngôn bát cú và lưu ý:
 - Bài thơ viết bằng chữ Hán.
 - Bài có sự kết hợp của các phương thức biểu đạt: Biểu cảm, miêu tả.
III. Tìm hiểu chi tiết:
 	 1. Hai câu đề:
 - Giới thiệu con người.
 - Cách giới thiệu:
 Gió bụi nhiều nay tới cố kinh
 Sớm ra nhìn lại xót xa tình
 	Hình ảnh " Gió bụi" gợi con người trải qua nhiều vất vả.
 	Từ ngữ: Bất thăng tình , sớm ra - Thời gian chỉ qua một đêm, nhanh quá!
=> Hình ảnh con người với tâm trạng thảng thốt, bùi ngùi, xót xa trước cảnh vật có nhiều thay đổi. 
2. Bốn câu thực, luận:
Cá hồ xao động ba triều biến
 Long đỗ trơ vơ mấy dặm thành
Các vương triều thay đổi liên tục: từ 1883 đến 1884 mà có tới ba cuộc phế lập vua ( theo chú thích)
Long Đỗ- đất Thăng Long xưa sầm uất là thế mà giờ đây trơ vơ( từ trơ vơ được hiểu theo nghĩa: trơ trọi , xác xơ)
=> Cảnh vật thay đổi theo chiều hướng tàn tạ đi khiến nhà thơ buồn, xót dù không nói ra được thành lời, nhưng chúng ta cảm nhận được đằng sau mỗi câu, mỗi chữ là cả một tâm trạng
 Bảng lảng núi Nùng mây phủ kín
 Khóc than dòng Nhị nước trôi nhanh
 	Ngước nhìn ngọn núi Nùng mây nổi pha màu sắc cổ kim (ở nguyên tác)
Cúi xuống nhìn nước dòng sông Nhị chảy tựa như tiếng khóc than
=> Cảnh trên núi với dưới sông cho ta cảm nhận được sự ảm đạm, nỗi buồn, sự tiếc thương cho đất Thăng Long xưa.
 - Ông là người có tình yêu đối với Thăng Long mãnh liệt như thế nào thì mới có nỗi buồn, xót như vậy.
3. Hai câu kết:
 Anh hùng hào kiệt đi đâu cả
 Ai giúp non sông rửa bất bình.
- Câu thứ bảy dịch không sát nghĩa làm giảm đi khí thế của quân dân đời Trần. Hơn nữa, trong bài thơ, tác giả dường như đang sống lại quá khứ hào hùngquay về thực tại càng thêm xót xa.
- Câu thứ tám: nguyên tác là từ "tẩy" có nghĩa mạnh hơn so với "rửa" ở bản dịch.
 - Bất bình trước thời cuộc, trước sự thay đổi của Thăng Long
- Mong muốn thiết tha có anh hùng hào kiệt ra giúp non sông đất nước.
( GV nói thêm: nỗi niềm bâng khuâng, tiếc nuối, lo lắng cho đất nước. Trước Hồ Sĩ Tạo, Nguyễn Trãi cũng từng viết:
" Việc cũ quay đầu ôi đã vắng
Tới dòng ngắm cảnh dạ bâng khuâng."
Cảm hứng hoài niệm còn có trong " Thăng Long thành hoài cổ" của Bà Huyện Thanh Quan.
=> các tác giả đều là những người có lòng yêu nước, có trách nhiệm trước mọi thăng trầm của xã hội. 
IV. Tổng kết
- Nghệ thuật: 
+ Thơ Đường thất ngôn bát cú, sử dụng phép đối linh hoạt
 + Sử dụng nhiều hình ảnh, từ ngữ gợi tả gợi cảm
- Nội dung: 
 + Cảm hứng hoài niệm trước những dâu bể của Hà Nội và đất nước
 + Tình yêu nước sâu sắc, kín đáo
 Luyện tập:
 1. Đọc thuộc bài thơ
 2. Cảm nhận của em về bài thơ " Đề Hà Nội tỉnh thi"
 Đọc thêm: Thăng Long thành hoài cổ
 (Bà Huyện Thanh Quan)
 Tạo hoá gây chi cuộc hý trường,
 Đến nay thấm thoắt mấy tinh sương.
Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo,
Nền cũ lâu đài bóng tịch dương,
Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt,
Nước còn cau mặt với tang thương.
Ngàn năm gương cũ soi kim cổ, 
Cảnh đấy người đây luống đoạn trường
 Rót kinh nghiÖm:
 hïïõ&õïïg
 Ngµy so¹n:28/12/2011
TiÕt 74: Nhí rõng
 (ThÕ L÷)
 A.Möùc ñoä cÇn ®¹t: Gióp häc sinh:
1.KiÕn thøc:- HiÓu ®­îc bót ph¸p l·ng m¹n ®Çy truyÒn c¶m cña bµi th¬.
 - C¶m nhËn ®­îc niÒm kh¸t khao m·nh liÖt tù do; nçi ch¸n ghÐt s©u s¾c c¶nh thùc t¹i tï tóng, tÇm th­êng, d· dèi ®­îc thÓ hiÖn trong bµi th¬ qua lêi con hæ bÞ nhèt ë v­ên b¸ch thó.
2.KØ n¨ng:RÌn luyÖn kØ n¨ng ®äc th¬ 8 ch÷ vÇn liÒn, ph©n tÝch nh©n vËt tr÷ t×nh qua diÔn biÕn t©m tr¹ng. 
 B. Ho¹t ®éng lªn líp 
 1.OÅn ®Þnh líp
 2.KiÓm tra bµi cò
 Ph©n tÝch t©m tr¹ng cña con hæ qua khæ th¬ 1?
 3.Néi dung bµi mí 
 Ho¹t ®éng cña GV Vµ HS
 Néi dung KiÕn thøc 
GV gäi HS ®äc ®o¹n 3
 T¸c gi¶ ®· kh¾c ho¹ vÎ ®Ñp vµ sù oai vò cña con hæ qua nh÷ng kho¶nh kh¾c nµo?
 Trªn tõng c¶nh ®ã hæ hiÖn lªn nh­ thÕ nµo?
 Em h·y cho mét lêi b×nh vÒ c¶nh Êy?
 Em cã nhËn xÐt g× vÒ nghÖ thuËt t¸c gi¶ sö dông trong ®o¹n th¬ nµy? T¸c dông?
 Ph©n tÝch c¸i hay cña c©u th¬ cuèi ®o¹n?
 Sau giÊc méng ngµn ngät ngµo vµ huy hoµng Êy, ®iÒu g× l¹i trë vÒ trong vÞ chóa s¬n l©m?
 C¶nh ë v­ên b¸ch thó hiÖn lªn d­íi con m¾t cña hæ nh­ thÕ nµo?
 Em h·y t×m nh÷ng tõ ng÷ thÓ hiÖn ®iÒu ®ã?
 Thùc tÕ v­ên b¸ch thó cã ph¶i ®¸ng ch¸n ®Õn nh­ vËy kh«ng? VËy, v× sao hæ ch¸n?
 Nh÷ng chi tiÕt Êy cã gîi cho em suy nghÜ g× vÒ x· héi ®­¬ng thêi kh«ng?
 Em cã nhËn xÐt g× vÒ giäng ®iÖu cña ®o¹n th¬?
GV: Ch¸n ghÐt thùc t¹i, nhí tiÕc qu¸ khø - ®ã lµ t©m tr¹ng cña hæ. Nh­ng ®iÒu ®ã cã gîi cho em sù liªn hÖ nµo kh«ng?
GV gäi HS ®äc khæ th¬ cuèi.
 Khæ th¬ cuèi thÓ hiÖn ®iÒu g×?
 §iÒu ®Æc biÖt trong cÊu tróc cña khæ th¬ cuèi lµ g×?
 CÊu tróc th¬ Êy cã t¸c dông g×?
 T¹i sao t¸c gi¶ kh«ng nãi th¼ng t©m tr¹ng cña m×nh mµ l¹i m­în lêi con hæ bÞ nhèt ë v­ên b¸ch thó?
 ChÊt l·ng m¹n cña bµi th¬ thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm nµo?
II. T×m hiÓu v¨n b¶n:
* 4 b×nh diÖn thêi gian.
+ §ªm vµng - tr¨ng tan
+ Ngµy m­a - rung chuyÓn bèn ph­¬ng ngµn.
+ B×nh minh - c©y xanh n¾ng géi.
+ Hoµng h«n - ®á m¸u, mÆt trêi ®ang chÕt.
-> Mét chµng trai, mét thi sÜ m¬ mµng.
->Mét ®Õ v­¬ng oai phong ®ang lÆng ng¾m giang s¬n.
-> Mét chóa rõng ®ang ru m×nh trong giÊc ngñ.
-> Mét vÞ chóa khao kh¸t chê ®îi bãng ®ªm ®Ó tung hoµnh.
=> Mét vÎ ®Ñp nhiÒu mµu s¾c, h×nh khèi, ®äc ®¸o, léng lÉy.
- HS.
- Giäng ®iÖu hïng tr¸ng, tha thiÕt, dån dËp.
- §iÖp ng÷: “§©u”
=> DiÔn t¶ sù nuèi tiÕc, ®ín ®au vÒ nh÷ng kØ niÖm ªm ®Òm.
- Than «i ! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u.
§o¹n th¬ kÕt thóc b»ng mét lêi than, diÓn t¶ sù ®au ®ín, tuyÖt väng cña chóa s¬n l©m. §ång thêi còng thÓ hiÖn niÒm khao kh¸t cuéc ®êi tù do, mét thÕ giíi cao c¶, phi th­êng cña chóa s¬n l©m.
- Thùc t¹i ë v­ên b¸ch thó.
- Gän gµng, s¹ch sÎ, ®­îc ch¨m sãc hµng ngµy-> nhµm ch¸n, tÇm th­êng, d· dèi.
- HS.
- Kh«ng, v× hæ quen vÉy vïng gi÷a chèn ®¹i ngµn nh­ng b©y giê hæ ®ang bÞ mÊt tù do.
- X· héi n­íc ta lóc bÊy giê - mét x· héi ®Çy rÉy bÊt c«ng víi bao ®iÒu lè l¨ng, kÖch cëm.
- Giäng th¬ chÕ giÓu, chª bai, coi th­êng cña mét ng­êi bÞ mÊt tù do nh­ng muèn vùt lªn thùc t¹i.
- §ã lµ t©m tr¹ng cña tÊt c¶ ng­êi d©n ViÖt Nam bÞ mÊt n­íc lóc bÊy giê: nhí vÒ qu¸ khø hµo hïng cña d©n téc, ch¸n ghÐt thùc t¹i tï tóng. 
- NiÒm khao kh¸t giÊc méng ngµn cña hæ.
- Më ®Çu vµ kÕt thóc b»ng hai c©u c¶m th¸n, b¾t ®Çu b»ng tõ “hìi”.
- §Éy t©m tr¹ng cña hæ lªn ®Õn ®Ønh cao cña sù ch¸n ng¸n, u uÊt, thÊt väng, bÊt lùc. ChÊp nhËn thùc t¹i b»ng c¸ch trèn ch¹y vµo giÊc méng qu¸ khø.
II. Tæng kÕt:
- Phó hîp víi bót ph¸p l·ng m¹n.
- Béc lé t©m sù yªu n­íc mét c¸ch kÝn ®¸o, s©u s¾c.
- M¹ch c¶m xóc s«i næi, cuån cuén, d©ng trµo.
- Sö dông h×nh ¶nh mang tÝnh chÊt biÓu t­îng.
- H×nh ¶nh th¬ giµu chÊt t¹o h×nh.
- Ng«n ng÷ giµu nh¹c ®iÖu.
=> Ghi nhí:
 HS ®äc ghi nhí SGK
IV. LuyÖn tËp:
* Theo em, ý nµo nãi ®óng nhÊt t©m t­ cña t¸c gi¶ ®­îc göi g¾m trong bµi th¬?
A. NiÒm khao kh¸t tù do m·nh liÖt.
B. NiÒm c¨m phÉn tr­íc cuéc sèng tÇm th­êng, gi· dèi.
C. Lßng yªu n­íc kÝn ®¸o, s©u s¾c.
D. C¶ 3 ý kiÕn trªn.
D. H­íng dÉn tù häc
 - Häc thuéc lßng vµ n¾m néi dung, nghÖ thuËt cña bµi th¬.
 - ChuÉn bÞ bµi míi.
Rót kinh nghiÖm:
hïïõ&õïïg
 Ngµy so¹n:1/1/2012
TiÕt 75 c¢U NGHI VÊN 
A. Möùc ñoä cÇn ®¹t: Gióp häc sinh:
 1.KiÕn thøc: N¾m ®­îc c¸ch cÊu t¹o c©u nghi v¸n vµ ph©n biÖt ®­îc c©u ngi vÊn víi c¸c kiÓu c©u kh¸c ®· häc.
 2.KØ n¨ng: RÌn kØ n¨ng nhËn diÖn vµ sö dông c©u nghi vÊn.
 3.Th¸I ®é:
B.ChuÈn bÞ: - B¶ng phô ghi vÝ dô.
 - PhiÕu häc tËp.
C.Ho¹t ®éng lªn líp
 1.¤n ®Þnh líp
 2.KiÓm tra bµi cò
 ? H·y kÓ tªn mét sè kiÓu c©u mµ em ®· häc? 
 3.Néi dung bµi míi
 * Giíi thiÖu bµi: Chóng ta th­êng sö dông c©u nghi vÊn trong giao tiÕp, song cÊu t¹o cña c©u nghi vÊn nh­ thÕ nµo ? Cã kh¸c g× víi c¸c kiÓu c©u kh¸c? H«m nay, chóng ta sÎ t×m hiÓu trong bµi häc nµy.
 Ho¹t ®éng cña GV Vµ HS
 Néi dung kiÕn thøc
- T×m hiÓu vÝ dô
GV treo b¶ng phô.
? Trong ®o¹n trÝch trªn c©u nµo kÕt thóc b»ng dÊu chÊm hái?
? §ã lµ nh÷ng c©u g×?
? Nh÷ng c©u nghi vÊn cã t¸c dông g×?
? Nh÷ng tõ ng÷ nµo ng­êi ta th­êng dïng ®Ó t¹o c©u nghi vÊn?
? H·y ®Æt c©u nghi vÊn cã tõ: ai, c¸i g×, bao giê, sao?
? Qua ph©n tÝch, em h·y cho biÕt thÕ nµo lµ c©u nghi vÊn?
GV treo b¶ng phô ghi 4 ®o¹n v¨n trong SGK.
? X¸c ®Þnh c©u nghi vÊn trong nh÷ng phÇn trÝch ®ã?
? Nh÷ng ®Æc ®iÓm nµo cho biÕt ®ã lµ c©u nghi vÊn?
? C¨n cø vµo ®©u ®Ó x¸c ®Þnh ®ã lµ nh÷ng c©u nghi vÊn?
? Trong c¸c c©u ®ã, cã thÓ thay tõ “hay” b»ng tõ “hoÆc” ®­îc kh«ng? V× sao?
? Cã thÓ ®Æt dÊu chÊm hái ë cuèi nh÷ng c©u ®ã ®­îc kh«ng? V× sao?
? Ph©n biÖt h×nh thøc vµ ý nghÜa cña hai c©u ®ã?
I. §Æc ®iÓm h×nh thøc vµ chøc n¨ng chÝnh:
- S¸ng...cã ®au l¾m kh«ng?
- ThÕ lµm sao...kh«ng ¨n khoai?
- Hay lµ...con ®ãi qu¸?
- C©u nghi vÊn.
- Dïng ®Ó hái.
- ai, g×, nµo, bao giê, sao, bao nhiªu, µ, ­, hö, h¶...
- GV ph¸t phiÕu cho HS, mæi nhãm ®Æt mét c©u.
- HS tr×nh bµy c©u ®· ®Æt, nhËn xÐt.
- HS
=> Ghi nhí: SGK - HS ®äc.
II. LuyÖn tËp:
Bµi tËp 1:
a. ChÞ khÊt tiÒn s­u ®Õn mai ph¶i kh«ng?
b. T¹i sao con ng­êi l¹i ph¶i khiªm tèn nh­ thÕ?
c.V¨n lµ g×? Ch­¬ng lµ g×?
d. Chó m×nh muèn cïng tí ®ïa vui kh«ng?
- §ïa trß g×?
- Hõ...Hõ...C¸i g× thÕ?
- ChÞ Cèc bÐo xï ®øng tr­íc nhµ ta ®Êy h¶?
- Cã dÊu chÊm hái ®Æt ë cuèi c©u.
Bµi tËp 2:
- C¨n cø vµo sù cã mÆt cña tõ “hay” nªn ta x¸c ®Þnh ®ã lµ c©u nghi vÊn.
- HS th¶o luËn.
- Kh«ng thÓ thay ®­îc v× nã dÓ lÉn víi c©u ghÐp mµ c¸c vÕ c©u cã quan hÖ lôa chän.
Bµi tËp 3:
- Kh«ng. V× 4 c©u ®ã kh«ng ph¶i lµ c©u nggi vÊn.
Bµi tËp 4: HS lµm trªn phiÕu häc tËp.
a. Anh cã khoÎ kh«ng?
*H×nh thøc: sö dông cÆp tõ “cã...kh«ng”
* ý nghÜa: Ng­êi hái kh«ng hÒ biÕt t×nh tr¹ng søc khoÎ tr­íc ®ã cña ng­êi ®­îc hái.
b. Anh ®· khoÎ ch­a?
* H×nh thøc: Sö dông cÆp tï “®·...ch­a”
* ý nghÜa: Ng­êi hái ®· biÕt t×nh tr¹ng søc khoÎ tr­íc ®ã.
D. H­íng dÉn tù häc
- N¾m néi dung bµi häc.
- Lµm c¸c bµi tËp vµo vë.
- T×m hiÓu bµi: ViÕt ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n thuyÕt minh