Thiết kế giáo án Đại số 9 - Tiết 19: Nhắc lại và bổ sung các khái niệm về hàm số

§ 1 .NHẮC LẠI VÀ BỔ SUNG CÁC KHÁI NIỆM VỀ HÀM SỐ
Tuần 10 	 Ngày soạn : 6/11/2005
Tiết 19 	 Ngày dạy : 8/11/2005
I. Mục tiêu :
Về kiến thức cơ bản : HS được ôn lại và phải nắm vững các nội dung sau :
Các khái niệm về “ hàm số ” , “ biến số ” , hàm số có thể được cho bằng bảng , bằng công thức .
Khi y là hàm số của x thì có thể viết y = f(x) ; y = GV(x) ,  gia 1trị của hàm os61 y = f(x) tại x0 , x1 ,  được kí hiệu là f(x0) , f(x1) ,
Đồ thị của hàm số y = f(x) là tập hợp tất cả các điểm biểu diễn các cặp gia 1trị tương ứng (x; f(x)) trên mặt phẳng tạo độ .
Bước đầu nắm được khái niệm hàm số đồng biến trên R , nghịch biến trên R .
Về kĩ năng : Sau khi ôn tập , yêu cầu của HS biết cách tính va 2tính thành thạo các giá trị của hàm số khi cho trước biến số , biết biểu diễn các cặp số (x;y) trên mặt phẳng toạ độ , biết vẽ thành tahọ đồ thị hàm số y = ax .
II. Chuẩn bị :
Chuẩn bị của giáo viên :Bảng phụ ghi ví dụ 1a , 1b , ?3 , kẽ sẵn mặt phẳng toạ độ(có lưới ô vuông )
Chuẩn bị của học sinh :ôân lại phần hàm số đã học ở lớp 7 
III. Tiến trình bài dạy :
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Bài ghi
Hoạt động 1:ĐẶT VẤN ĐỀ VA 2GIỚI THIỆU NỘI DUNG CHƯƠNG II ( 3 phút)
- GV nói : ở lớp 7 chúng ta đã được làm quen với khái niệm hàm số , khái niệm mặt phẳng toạ độ , đồ thị hàm số y = ax .Ở lớp 9 , ngoài ôn tập lại các kiến thức trên ta còn bổ sung thêm một số khái niệm : hàm os61 đồng biến , hàm số nghịch biến , đường thẳng song song và xét kĩ một số hàm số cụ thể y = ax + b ( a 0 )
Tiết học này ta sẽ nhắc lại và bổ sung các khái niệm hàm số .
Hoạt động 2:KHÁI NIỆM HÀM SỐ ( 20 phút)
- GV cho HS ôn lại các khái niệm về hàm số bằng cách đưa ra các câu hỏi :
+ Khi nào đại lượng y được gọi là hàm số của đị lượng thay đổi x ?
+ Hàm số có thể được cho bằng những cách nào ?
- GV yêu cầu HS nghiên cứu ví dụ 1a,1b SGK / 42 
- GV treo bảng phụ viết sẵn ví dụ 1a , 1b và giới thiệu lại :
Ví dụ 1 a : y là hàm số của x được cho bằng bảng .Em hãy giải thích vì sao y là hàm số của x ?
Ví dụ 1b ( GV cho thêm công thức : y = ) y là hàm số của x được cho bởi một trong bốn công thức .Em hãy giải thích vì sao công thức y = 2x là một hàm số ?
- GV hỏi tương tự cho các công thức khác .
- GV treo banûg phụ viết đề bài 1b / 56 SBT : Trong bảng sau ghi các gia 1trị tương ứng của x và y .Bảng này có xác định y là hàm số của x không ? Vì sao ?
x
3
4
3
5
8
y
6
8
4
8
16
- GV nói : Qua ví dụ trên ta thấy hàm số có thể được cho bằng bảng nhưng ngược lại không phải bảng nào ghi các giá trị tương ứng của x và y cũng cho ta một hàm số y của x .
Nếu hàm số được cho bằng công thức y = f(x) , ta hiểu rằng biến số x chỉ lấy những giá trị mà tại đó f(x) xác định .
Ơû ví dụ 1b , biểu thức 2x xác định với mọi giá trị của x , nên hàm số y = 2x , biến số x có thể lấy các giá trị tuỳ ý . GV hướng dẫn HS xét các công thức còn lại :
+ Ở hàm số y = 2x + 3 , biến số x có thể lấy các giá trị tuỳ ý , vì sao ?
+ Ở hàm số y= , biến số x có thể lấy các gía trị nào ? vì sao ?
+ Ở hàm số y = biến số x có thể lấy các gía trị nào ? vì sao ?
- GV nói : Hàm số y = 2x ta còn có thể viết y = f(x) = 2x .
- GV hỏi : Các kí hiệu f(0) , f(1) , f(2) f(a) nói lên điều gì ?
- GV yêu cầu HS làm ? 1
Cho hàm số y = f(x) = x + 5 .
Tính f(0) ; f(1) ; f(a) ?
- GV hỏi : Thế nào là hàm hẳng ? Cho ví dụ ?
- Nếu HS không nhớ , GV gợi ý : Công thức y = 0x + 2 có đặc điểm gì ?
- HS : nếu đại lượng y phụ thuộc vào đại lượng thay đổi x sao cho với mỗi gia 1trị của x ta luôn xác định được một gia 1trị tương ứng của y thì y được gọi là hàm số của x và x được gọi là biến số .
- HS : Hàm số có thể được cho bằng bảng hoặc bằng công thức 
- HS nghiên cứu ví dụ 1a , 1b SGK .
- HS : Vì có đại lượng y phụ thuộc vào đại lượng thay đổi x , sao cho với mỗi giá trị của x ta luôn xác định được chỉ một giá trị tương ứng của y .
- HS trả lời như trên .
- HS : Bảng trên không xác định y là hàm số của x , vì : ứng với một giá trị x = 3 ta có 2 gia 1trị của y là 6 và 4 .
- HS : Biểu thức 2x + 3 xác định với mọi giá trị của x .
- HS : Biến số x chỉ lấy những giá trị x 0 . Vì biểu thức không xác định khi x = 0 .
- HS : Biến số x chỉ lấy những giá trị x 0 .
- HS : là giá trị của hàm số tại x = 0 ; 1 ; ; a .
- HS làm ?1
- Một HS lên bảng tính .
- HS dưới lớp tính vào vở .
f(0) = 5 ; f(a) = a + 5 ; 
f(1) = 5,5.
- HS : Khi x thay đổi mà y luôn nhận một giá trị không đổi thì hàm số y được gọi là ham 2hằng .
- HS : kHi x thay đổi ma 2y luôn nhận giá trị không đổi y = 2 .
Ví dụ : y = 2 là một hàm hằng .
1. Khái niệm hàm số :SGK / 42
Hàm số có thể được cho bằng bảng hoặc bằng công thức .
Ví dụ 1 : SGK 
Ở hàm số y = 2x + 3, biểu thức 2x + 3 xác định với mọi giá trị của x .
Ở hàm số y= , biểu thức không xác định khi x = 0
?1
f(0) = 5 ; f(a) = a + 5 ; f(1) = 5,5.
Hoạt động 3 :ĐỒ THỊ CỦA HÀM SỐ ( 10 phút)
- GV yêu cầu HS làm ?2 
GV treo bnàg phụ kẻ sẵn 2 hệ toạ độ Oxy lên bảng ( có sẵn lưới ô vuông )
GV gọi HS lên bảng biểu diễn các điểm A,B ,C , D , E , F đã cho trên mặt phẳng toạ độ .
- GV gọi một HS khác lên bảng làm câu b .
- GV cho HS dưới lớp nhận xét bài làm trên bảng .
- GV nhận xét và sữa chữa sai sót .
- GV hỏi : Đồ thị của hàm số y = f(x) là gì ?
- GV hỏi : Em hãy nhận xét các cặp số của ?2 a , là hàm số nào trong các ví dụ trên ?
- Đồ thị của hàm số đó là gì ?
- Đồ thị hàm số y = 2x là gì ?
- Một HS lên bảng biểu diễn các điểm A,B ,C , D , E , F đã cho trên mặt phẳng toạ độ .
- HS dưới lớp làm vào vở .
- Một HS lên bảng làm câu b .
- HS dưới lớp nhận xét bài làm trên bảng .
- HS : Tập hợp tất cả các điểm biểu diễn các cặp giá trị tương ứng (x;f(x)) trên mặt phẳng toạ độ được gọi là đồ thị của hàm số y = f(x).
- HS : của ví dụ 1a được cho bằng bảng / 42 .
- HS : Là tập hợp các điểm A , B , C , D , E , F trong mặt phẳng toạ độ Oxy .
- HS : Là đường thẳng OA trong mặt phẳng toạ độ Oxy .
2. Đồ thị của hàm số :
?2
a/ Biểu diễn các điểm A , B , C , D , E , F trên mặt phẳng toạ độ .
y
y = 2x 
1
0
2
-1
-2
x
b/
Tập hợp tất cả các điểm biểu diễn các cặp giá trị tương ứng (x;f(x)) trên mặt phẳng toạ độ được gọi là đồ thị của hàm số y = f(x).
Hoạt động 4:HÀM SỐ ĐỒNG BIẾN , NGHỊCH BIẾN ( 10 phút )
- GV yêu cầu HS làm ?3
- GV treo bảng phụ có ghi đề bài ?3 , gọi một HS lên bảng điền .
x
-2,5
-2
-1,5
-1
-0,5
0
0,5
1
1,5
y = 2x + 1 
y = -2x + 1 
- Một HS lên bảng điền .
- HS dưới lớp điền bằng bút chì vào sách .
3. Hàm số đồng biến , nghịch biến :
?3
x
-2,5
-2
-1,5
-1
-0,5
0
0,5
1
1,5
y=2x+1
-4
-3
-2
-1
0
1
2
3
4
y = -2x +1
6
5
4
3
2
1
0
-1
-2
- GV hỏi : Biểu thức 2x + 1 xác định với những giá trị nào của x ?
Hãy nhận xét : khi x tăng dần các giá trị tương ứng của y = 2 x + 1 thề nào ?
- Từ đó GV nói : HS y = 2x + 1 đồng biến trên tập R .
- GV hỏi : Biểu thức - 2x + 1 xác định với những giá trị nào của x ?
Hãy nhận xét : khi x tăng dần các giá trị tương ứng của y = - 2 x + 1 thề nào ?
- Từ đó GV nói : HS y = 2x + 1 nghịch biến trên tập R .
- GV cho HS đọc phần “ Một cách tổng quát trong SGK “
- HS : Biểu thức 2x + 1 xác định với mọi x R .
- HS : khi x tăng dần các giá trị tương ứng của y = 2 x + 1 cũng tăng .
- HS : Biểu thức 2x + 1 xác định với mọi x R .
- HS : khi x tăng dần các giá trị tương ứng của y = - 2 x + 1 cũng giảm dần .
- HS đứng tại chỗ đọc phần “Một cách tổng quát trong SGK “
- Một HS khác đọc lại .
Một cách tổng quát : SGK / 44 
Hoạt động 5 : HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ ( 2 phút )
Nắm vững khái niệm hàm số , đồ thị hàm số , hàm os61 đồng biến , nghịch biến .
Làm các bài tập : 1,2,3/ 44 , 45 SGK 
Xem trước bài 4 / 45 SGK 
Rút kinh nghiệm tiết dạy :