Giáo án Ngữ văn lớp 8 - Tiết 4: Tính thống nhất về chủ đề của văn bản

Tiết 4 
Tính thống nhất về chủ đề của văn bản
 I – MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Thấy được tính thống nhất về chủ đề của văn bản và xác định được chủ đề của văn bản cụ thể.
- Biết viết một văn bản bảo đảm tính thống nhất về chủ đề.
II – TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG
1. Kiến thức
- Chủ đề văn bản.
- Những thể hiện của chủ đề trong văn bản.
2. Kỹ năng:
- Đọc – hiểu và có khả năng bao quát toàn bộ văn bản.
- Trình bày một văn bản (nói, viết) thống nhất về chủ đề.
 3. Th¸i ®é:
 - H S cã ý thøc x¸c ®Þnh chñ ®Ò vµ cã tÝnh nhÊt qu¸n khi x¸c ®Þnh chñ ®Ò cña v¨n b¶n.. 
III. Các hoạt động dạy học
 1. Ổn định tổ chức:
2. Kiểm tra: Sự chuẩn bị của học sinh.
3. Bài mới:
GV
HS
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: HD tìm hiểu khái niệm chủ đề văn bản 
I. Chủ đề văn bản 
1. Tìm hiểu bài:
? Nêu câu hỏi 1 mục I SGK
- Dựa vào bài đọc-hiểu “Tôi đi 
học” để trả lời các câu hỏi
- Tác giả nhớ lại những kỷ niệm sâu sắc trong thời thơ ấu là buổi đầu tiên đi học. Sự hồi tưởng ấy gợi lên cảm giác xao xuyến, bâng khuâng, không thể nào quên về tâm trạng náo nức, bỡ ngỡ của nhân vật “tôi” theo trình tự thời gian của buổi tựu trường đầu tiên
? Nội dung vừa trình bày là chủ đề của VB “ Tôi đi học” Em hãy trình bày thật ngắn gọn chủ đề VB này
-Trình bày chủ đề VB
- Chủ đề VB “ Tôi đi học” : Những kỷ niệm sâu sắc ( hoặc tâm trạng và cảm giác) về buổi tựu trường đầu tiên 
? Như vậy, em hiểu chủ đề của VN là gì ? 
-Nhận xét, củng cố. 
-Thảo luận tổ, đại diện trình bày 
2. Khái niệm chủ đề của văn bản: Chủ đề VB là đối tượng và vấn đề chính được tác giả nêu lên, đặt ra trong văn bản. 
- Nêu câu hỏi 1, mục II SGK 
(Đây chính là tìm hiểu tính thống nhất của VB)
Trả lời CN
II. Tính thống nhất về chủ đề của VB: 
1. Tìm hiểu bài: 
- Căn cứ vào nhan đề “ Tôi đi học”. Nhan đề cho phép dự đoán VB nói về chuyện “Tôi đi học” . 
Nhận xét, bổ sung hoặc thảo luận lớp. 
- Căn cứ vào các kỷ niệm về buổi đầu đi học của “tôi”, đại từ “tôi” và các từ ngữ biểu thị ý nghĩa đi học được lặp đi lặp lại nhiều lần. 
- HD phân tích sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” trong buổi tựu trường 
- Các chi tiết, câu văn, từ ngữ đều nhắc đến kỷ niệm của buổi tựu trường đầu tiên trong đời: 
? Văn bản “Tôi đi học” tập trung hồi tưởng lại tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “tôi” trong buổi tựu trường
“ Hôm nay tôi đi học”, “  kỷ niệm mơn man của buổi tựu trường” vv 
- Hãy tìm từ ngữ chứng tỏ tâm trạng đó in sâu trong lòng nhân vật? 
-Tìm chi tiết SGK
® Trên đường đi học : 
+ Con đường cảnh vật quen, thấy lạ
- Những chi tiết từ ngữ nào nêu bật được cảm giác mới lạ xen lẫn bỡ ngỡ của nhân vật tôi khi cùng mẹ đến trường, cùng bạn vào lớp 
+ Không chơi ® đi học, cố làm một học trò thực sự. 
Trên sân trường : Trường xinh xắn, oai nghiêm, “lòng tôi” đâm lo sợ vẩn vơ.
- Lúng túng, bỡ ngỡ khi xếp hàng vào lớp (d/c) thấy nặng nề 
- Trong lớp học: cảm thấy xa mẹ
Þ Đó là những từ ngữ, chi tiết tập trung khắc họa, tô đậm tâm trạng và cảm giác trong sáng nảy nở trong lòng nhân vật “tôi”
? Đã biết thế nào là chủ đề của VB, nay qua phân tích chi tiết 1 VB cụ thể, em hiểu thế nào là tính thống nhất về chủ đề văn bản? 
Thảo luận, trình bày
2. Bài học : 
® Văn bản có tính thống nhất về chủ đề là VB chỉ biểu đạt chủ đề đã xác định, không xa rời hay lạc sang chủ đề khác ( thể hiện ở nhan đề, chi tiết, từ ngữ vv )
? Làm thế nào để đảm bảo tính thống nhất đó 
Thảo luận 
® Cần + Xác định được chủ đề thể hiện ở 
 nhan đề. 
 + Thể hiện ở quan hệ giữa các phần 
 trong VB, các từ ngữ then chốt 
 thường lặp đi lặp lại. 
- HD đọc, nhớ nội dung cơ bản của bài học 
1 HS đọc to phần ghi nhớ 
III. Ghi nhớ 
 ( tra 12 – SGK
IV. Luyện tập: 
- Hướng dẫn HS thực hiện bài tập 1
Bài tập 1: 
a) Văn bản “ Rừng cọ quê tôi” viết về cây cọ ở vùng sông Thao, quê hương tác giả. 
- Thứ tự trình bày: Miêu tả dáng hình cây cọ, sự gắn bó của cây cọ với tuổi thọ tác giả, tác dụng của cây cọ, tình cảm, gắn bó giữa cây cọ với người dân sông Thao. 
Khó thay đổi trật tự này vì nó được sắp xếp theo ý đồ tác giả, làm VB rõ ràng, rành mạch
b) Chủ đề VB: Vẻ đẹp và ý nghĩa của rừng cọ quê tôi. 
c) Chủ đề được thể hiện ở nhan đề và các ý của VB (d/c)
d) Các từ ngữ được lặp lại nhiều lần : Rừng cọ, lá cọ, và các ý lớn trong phần thân bài: 
+ Miêu tả hình dáng cây cọ 
+ Nêu sự gắn bó mật thiết giữa cây cọ với nhân vật “tôi” 
+ Các công dụng của cây cọ đối với cuộc sống
Bài tập 2: 
Gợi ý : 
- Căn cứ vào chủ đề thấy ý b và d làm cho bài viết lạc đề 
Bài tập 3: 
Có những ý lạc đề, không cần thiết: e, h
* Dặn dò:
- Xem lại bài 
- Học ghi nhớ 
- Làm nốt bài tập còn lại
- Soạn bài tiếp theo.