Giáo án Ngữ văn lớp 8 tiết 1 và 2: Văn bản: Tôi đi học (Thanh Tịnh)

Ngày soạn: /8/2011
Ngày giảng: /8/2011
Bài 1- Tiết 1: 
 Văn bản: TÔI ĐI HỌC
 (Thanh Tịnh) 
I. Mục tiêu bài học: 
1. Kiến thức:
-HS cảm nhận được tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “tôi”ở buổi tựu trường đầu tiên trong đời. 
- Nghệ thuật miêu tả tâm lí trẻ nhỏ ở tuổi đến trường trong một văn bản tự sự qua ngòi bút Thanh Tịnh.
2. Kỹ năng:
-RKN đọc- hiểu đoạn trích tự sự có yếu tố miêu tả và biểu cảm.
- trình bày những suy nghĩ, tình cảm về một sự việc trong cuộc sống của bản than.
3. Thái độ:
-Giáo dục tình cảm yêu mến kỉ niệm tuổi thơ, bè bạn, mái trường, quê hương thân yêu
II. Các kĩ năng sống cơ bản được giáo dục:
Suy nghĩ sáng tạo: phân tích, bình luận về những cảm xúc của nhân vật chính trong ngày đầu đi học.
Xác định giá trị bản thân: trân trọng kỉ niệm, sống có trách nhiệm với bản than
Giao tiếp: trao đổi, trình bày suy nghĩ, cảm nhận của bản than về giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản. 
III .Chuẩn bị:
1. Giáo viên: Bảng phụ.
2. Học sinh: Đọc và chuẩn bị bài. 
IV.Phương pháp: Thuyết trình, vấn đáp
V.Tổ chức giờ học.
1.Ổn định tổ chức: 1 phút
2. Kiểm tra đầu giờ: 3phút
Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh
3.Bài mới:
*Khởi động: 1phút
 Trong cuộc đời mỗi con người, những kỉ niệm tuổi học trò thường được lưu giữ bền lâu trong trí nhớ. Đặc biệt là những kỉ niệm về buổi đầu tiên đến trường-nhà thơ Viễn Phương đã ghi lại kỉ niệm ấy:
“Ngày đầu tiên đi học
Mẹ dắt tay đến trường
Em vừa đi vừa khóc
Mẹ dỗ dành bên em.”
 Với văn bản: “Tôi đi học” tác giả Thanh Tịnh đã diễn tả những kỉ niệm mơn man, bâng khuâng của một thời thơ ấy
*Hoạt động 1: Hướng dẫn đọc- tìm hiểu văn bản.
- Mục tiêu: HS nắm được:
+ Nội dung cốt truyện, cuộc đời sự nghiệp của tác giả
+ Cảm nhận của nhân vật Tôi trên đường tới trường
-Thời gian: 35phút
Hoạt động của thầy và trò.
Nội dung chính
HD HS đọc và thảo luận chú thích
GV hướng dẫn cách đọc: Đọc chậm, dịu, hơi buồn, lắng sâu, chú ý những câu nói của nhân vật “tôi”, người mẹ, ông đốc.
GV: Đọc một đoạn-gọi 3, 4 học sinh đọc tiếp.
GV :Nhận xét phần đọc của học sinh 
GV: Em hãy nêu những hiểu biết về tác giả Thanh Tịnh?
Giáo viên: Kể tên một số tác phẩm truyện ngắn, tác phẩm thơ tiêu biểu.
Mở rộng: Phong cách tác giả - tình cảm nhẹ nhàng, trong sáng, thiết tha, êm dịu là hồn thơ, chất văn của tác giả.
GV:Tác phẩm ra đời trong hoàn cảnh nào? Viết về vấn đề gì?
Trả lời :
-In trong tập “Quê mẹ” xuất bản 1941.
-Thể hiện những tình cảm trong sáng, hồn nhiên, tâm trạng hồi hộp, bâng khuâng của một em bé trong buổi tựu trường.
Hỏi: Xét về mặt thể loại, có thể xếp văn bản này vào kiểu loại văn bản nào?
Trả lời : Văn bản tự sự (ptc), kết hợp biểu cảm vì đây là cảm xúc tâm trạng của nhân vật trong buổi tựu trường đầu tiên: từ hiện tại nhớ về dĩ vãng
Hỏi: Em hiểu thế nào là: Ông đốc, lưng lẻo nhìn, lạm nhận?
Hỏi: Theo trình tự diễn tả tâm trạng nhân vật “tôi”, em có thể chia văn bản làm mấy phần?
 HS trả lời
 HS khác nhận xét
Giáo viên chốt bằng bảng phụ.
- Từ đầu. Trên ngọn núi: Tâm trạng và cảm nhận của tôi trên đường tới trường.
- Tiếp chút nào hết: Tâm trạng và cảm nhận của tôi lúc ở sân trường.
- Còn lại: Tâm trạng và cảm nhận của tôi khi ở trong lớp học.
 Học sinh: Đọc phần đầu văn bản .
Hỏi: Nỗi nhớ buổi tựu trường của nhân vật “tôi” được khơi nguồn từ thời điểm nào? Cảnh, sắc lúc đó ra sao?
Trả lời: Lá rụng nhiều, không có những đám mây bàng bạc, mấy em bé rụt rè.
Hỏi: Vì sao thời điểm ấy lại trở thành kỉ niệm, khơi nguồn cảm xúc trong tâm trí của tác giả?
Trả lời :
-Lần đầu được đến trường.
-Quen thuộc, gần gũi gắn liền với tuổi thơ của tác giả ở quê hương.
-Là người yêu quê hương tha thiết.
Hỏi: Em hãy tìm những chi tiết nói lên tâm trạng của nhân vật “tôi”?
Hỏi: Thông thường mọi ngày cậu bé vẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Đó là con đường rất quen thuộc và gần gũi. Nhưng tại sao trong buổi sáng ấy, nhân vật tôi lại cảm thấy “lạ”, cảm giác “quen mà lạ” đó có ý nghĩa gì?
HS:
-Dấu hiệu đổi khác trong tình cảm và nhận thức của chú bé ngày đầu tới trường: Thấy mình như đã lớn lên, con đường làng không còn dài rộng như trước nữa-tác giả thấy mình đã lớn, được đi đến trường để học có sự nhận thức nghiêm túc về việc học hành nhưng đây là lần đầu tiên nên còn chưa quen. Đó là tâm trạng và cảm giác rất tự nhiên của một đứa bé lần đầu đến trường.
Hỏi: Câu văn “ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi. lướt ngang trên ngọn núi” có ý nghĩa gì?
Trả lời: Đây là kỉ niệm đẹp, đề cao sự học của con người.
Hỏi: Tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào, từ loại nào để diễn tả tâm trạng của nhân vật tôi trên đường tới trường?
Hỏi: Tâm trạng của chú bé trên đường đến trường là tâm trạng như thế nào?
Hỏi: Qua tâm trạng và ý nghĩ của nhân vật “tôi”, em thấy nhân vật “tôi” có đức tính như thế nào?
Trả lời : Là một chú bé ngộ nghĩnh, ngây thơ, đáng yêu, thích học, yêu bạn và mái trường quê hương.
I.Đọc- thảo luận chú thích:
1.Đọc.
2.Thảo luận chú thích:
a, Tác giả :
-Tên khai sinh Trần Văn Ninh (1911-1988), quê ở ngoại ô thành phố Huế.
-Là nhà văn có sáng tác từ trước Cách mạng tháng Tám ở các thể loại thơ, truyện. Sáng tác của Thanh Tịnh toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo.
b, Tác phẩm (sgk)
-In trong tập “Quê mẹ” xuất bản 1941.
c,Từ khó: 2,5,7.
II. Bố cục: 3 phần.
III.Tìm hiểu văn bản :
1. Những sự việc khiến nhân vật tôi có những liên tưởng về ngày đầu tiên đi học của mình:
- Con đường, cảnh vật chung quanh vốn rất quen nhưng lần này tự nhiên thấy lạ, tự cảm thấy có sự thay đổi lớn trong long mình.
- Mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường
4. Tổng kết và hướng dẫn học tập ở nhà: 5phút
 Em hãy phân tích Những sự việc khiến nhân vật tôi có những liên tưởng về ngày đầu tiên đi học của mình?
Yêu cầu hs học bài theo câu hỏi sgk, soạn tiết 2 văn bản Tôi đi học.
Ngày soạn: /8/2011
Ngày giảng: /8/2011
Bài 1 -Tiết 2: Văn bản: TÔI ĐI HỌC (tiếp theo).
 (Thanh Tịnh) – 
I. Mục tiêu bài học: 
1. Kiến thức:
-HS cảm nhận được tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “tôi”ở buổi tựu trường đầu tiên trong đời. 
- Nghệ thuật miêu tả tâm lí trẻ nhỏ ở tuổi đến trường trong một văn bản tự sự qua ngòi bút Thanh Tịnh.
2. Kỹ năng:
-RKN đọc- hiểu đoạn trích tự sự có yếu tố miêu tả và biểu cảm.
- trình bày những suy nghĩ, tình cảm về một sự việc trong cuộc sống của bản than.
3. Thái độ:
-Giáo dục tình cảm yêu mến kỉ niệm tuổi thơ, bè bạn, mái trường, quê hương thân yêu
II. Các kĩ năng sống cơ bản được giáo dục:
Suy nghĩ sáng tạo: phân tích, bình luận về những cảm xúc của nhân vật chính trong ngày đầu đi học.
Xác định giá trị bản thân: trân trọng kỉ niệm, sống có trách nhiệm với bản than
Giao tiếp: trao đổi, trình bày suy nghĩ, cảm nhận của bản than về giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản. 
III .Chuẩn bị:
1. Giáo viên: Bảng phụ.
2. Học sinh: Đọc và chuẩn bị bài. 
IV.Phương pháp: Thuyết trình, vấn đáp
V.Tổ chức giờ học:
1. Ổn định tổ chức:
2. Kiểm tra đầu giờ: 
Em hãy phân tích tâm trạng nhân vật “tôi” trên đường đến trường?
3. Bài mới:
 *Khởi động:1’
Tâm trạng của nhân vật “tôi” như thế nào khi đến trường và khi ngồi trong lớp học.
*Hoạt động 1: Hướng dẫn HS đọc-tìm hiểu văn bản.
-Mục tiêu: HS cần nắm được những hồi tưởng của nhân vật tôi
- Thời gian:
Hoạt động của thầy- trò.
Nội dung chính
Học sinh: Đọc phần 2.
Hỏi: Khi đến trường, cảnh trường Mĩ lí có gì nổi bật trong trí nhớ của tác giả?
GV: Cảnh tượng đó có ý nghĩa gì? So với trước đó mấy hôm chú bé chỉ thấy ngôi trường cao ráo sạch sẽ hơn các nhà trong làng.Nhưng lần này lại khác?
HS: Vì đây là lần đầu tiên chú bé đến trường, cảm nhận thấy đó là nơi cất giấu nhiều điều bí ẩn, khi dứng trước ngôi trường xa lạ, mới mẻ.
GV:Tác giả đã nhớ lại những hình ảnh nào mà mình đã gặp?
GV: Câu: “Họ như con chim non đang đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ.” Tác giả dùng nghệ thuật gì, em hiểu điều muốn nói của tác giả như thế nào?
 HSTL
 HS khác bổ sung
Giáo viên bình: Thể hiện khát vọng muốn khám phá chân trời tri thức, thể hiện rõ sức hấp dẫn của nhà trường và tâm trạng của trẻ nhỏ lần đầu tới trường.
Giáo viên dẫn dắt: Tiếng trống trường, tiếng trống trường ngày khai giảng, tiếng trống ngày tựu trường ở đâu và bất cứ thời nào cũng gây chấn động, hồi hộp, kì lạ.
GV: Với chú bé thì tiếng trống trường gợi cảm xúc gì?
 HSTL
 HS khác nhận xét
 GV chốt
GV: Tâm trạng của tác giả cũng như các bạn mình như thế nào khi ông đốc gọi tên?
GV: Em có suy nghĩ gì về tiếng khóc của các cậu học trò nhỏ khi xếp hàng vào lớp?
HS: Khóc vì lo sợ phải xa người thân bước 
vào thế giới khác hay khóc vì sung sướng lần đầu tiên được tự học.
GV: Đó là những giọt nước mắt báo hiệu sự trưởng thành, những giọt nước mắt ngoan, lúng túng, sợ sệt trước cảnh trường mới, thầy mới chứ không phải những giọt nước mắt vòi vĩnh như trước.
Hỏi: Trong đoạn văn trên, tác giả sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào? Tác dụng của nó ra sao khi nói lên tâm trạng của nhân vật “tôi”?
Học sinh: Đọc phần cuối văn bản.
Hỏi: Nhân vật “tôi”đã có những cảm nhận như thế nào khi ngồi trong lớp học?
Hỏi: Tại sao nhân vật “tôi” lại có cái cảm giác đó? Những cảm giác đó cho thấy tình cảm nào của nhân vật đối với lớp học?
Trả lời :
+Vì đó là lần đầu vào lớp học, một môi trường sạch sẽ, ngay ngắn.
+Vì bắt đầu được những thứ đó sẽ gắn bó thân thiết với mình.
* tình cảm trong sáng, thiết tha của nhân vật đối với lớp học.
Hỏi: Cuối văn bản có dòng chữ “tôi đi học” có ý nghĩa gì?
Trả lời: Khép lại bài văn, mở ra một thế giới mới, thể hiện chủ đề của truyện ngắn này.
Hỏi: Cách kể chuyện của tác giả ở phần này có gì đặc biệt. Cách kể như vậy đã làm nổi bật cảm nhận và tâm trạng của nhân vật “tôi” như thế nào?
Hỏi: Em có tâm trạng như thế nào trong buổi tựu trường đàu tiên?
Học sinh: Tự bộc lộ.
Hỏi: Bên cạnh bạn bè, trong văn bản còn những nhân vật nào khác?
Trả lời: Mẹ, các bậc phụ huynh, ông đốc, thầy giáo trẻ.
Hỏi: Tìm những chi tiết thể hiện tình cảm, thái độ của người lớn đối với các em nhỏ ngày đầu đến trường?
(-Phụ huynh đều chuẩn bị chu đáo cho con em, đều trân trọng tham dự buổi lễ quan trọng này. Có lẽ các vị cũng đang lo lắng, hồi hộp cùng con em mình.
- Ông đốc- một người thầy, một người lãnh đạo nhà trường rất từ tốn, bao dung.
-Thầy giáo trẻ vui tính, giàu tình thương yêu.)
*Gia đình, nhà trường đều có trách nhiệm đối với thế hệ trẻ tương lai- đó là một môi trường ấm áp, nguồn nuôi dưỡng các em trưởng thành.
Hỏi: Qua đó em có nhận xét gì về thái độ của người lớn dối với các em bé lần đầu tiên đi học?
Hỏi: Qua văn bản này em nhớ tới văn bản nào đã học?
Trả lời: Cổng trường mở ra (Lí Lan).
III.Tìm hiểu văn bản :
1. Những sự việc khiến nhân vật tôi có những liên tưởng về ngày đầu tiên đi học của mình:
2. Những hồi tưởng của nhân vật tôi
* Không khí của ngày hội tựu trường:
+ Cảm thấy trang trọng, đứng đắn với bộ quần áo, với mấy quyển vở mới trên tay.
+ Trước sân trường làng dầy đặc cả người ai cũng áo quần sạch sẽ gương mặt vui tươi và sáng sủa.
+ Trường Mĩ lí trông vừa xinh xắn vừa oai nghiêm khác thường
+ Hồi hộp chờ nghe tên mình. Nghe gọi đến tên tôi tự nhiên giật mình và lung túng.
=>Tác giả sử dụng nhiều từ láy,động từ, nghệ thuật so sánh. Diễn tả tâm trạng của “tôi” nao nức, mơn man, tưng bừng, rộn rã, xúc động, bâng khuâng, tự hào, lo sợ, bỡ ngỡ, ngập ngừng, chơ vơ, vụng về, lúng túng nhưng tôi cảm thấy trang trọng và đứng đắn.
* khi ngồi trong lớp học.
+ Mùi hương lạ xông lên.
+ Trông hình gì treo trên tường tôi cũng thấy lạ và hay hay.
+ Nhìn bàn ghế là vật riêng của mình.
+ Nhìn người bạnchưa hề quen biết mà thấy quyến luyến tự nhiên.
=> Kể kết hợp tả, biểu cảm, đan xen quá khứ và hiện tại đã diễn tả tâm trạng hồi hộp, bâng khuâng, tự tin, xúc động trước buổi tựu trường đầu tiên.
* Thái độ và cử chỉ của người lớn đối với các em bé lần đầu tiên đi học.
(-Phụ huynh đều chuẩn bị chu đáo cho con em, đều trân trọng tham dự buổi lễ quan trọng này. Có lẽ các vị cũng đang lo lắng, hồi hộp cùng con em mình.
- Ông đốc- một người thầy, một người lãnh đạo nhà trường rất từ tốn, bao dung.
-Thầy giáo trẻ vui tính, giàu tình thương yêu.)
=>Gia đình, nhà trường đều có trách nhiệm đối với thế hệ trẻ tương lai- đó là một môi trường ấm áp, nguồn nuôi dưỡng các em trưởng thành.
*Hoạt động 2: Hướng dẫn hs tổng kết nội dung bài
- Mục tiêu: Hs cần khái quát được giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản Tôi đi học
- Thời gian:
Hỏi: Em có thích truyện ngắn này không? Vì sao? (gợi ý: nội dung và nghệ thuật.)
Học sinh: đọc ghi nhớ.
Giáo viên: Khắc sâu, lưu ý nội dung cơ bản.
IV. Ghi nhớ (sgk-9).
4. Tổng kết và hướng dẫn học tập ở nhà:
Hỏi: Em có nhận xét gì về nghệ thuật biểu hiện tâm trạng nhân vật?
Qua văn bản này, em hiểu thêm điều gì về tình cảm của cha mẹ và thầy cô giành cho mình? 
-Về nhà học bài, làm bài tập 2.
-Soạn văn bản: Trong lòng mẹ – Nguyên Hồng