Giáo án Ngữ văn 8 tiết 73: Nhớ rừng -Thế Lữ - (Lời con hổ ở vườn bách thú)

Tuần 19
Tiết 73:NHỚ RỪNG
-Thế Lữ-
(Lời con hổ ở vườn Bách thú)
I.MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
Giúp học sinh:
-Cảm nhận được niềm khao khát tự do mãnh liệt ,nỗi chán ghét sâu sắc cái thực tại tù túng,tầm thường giả dối được thể hiện trong bài thơ qua lới con hổ bị nhốt ở vườn bách thú.
-Thấy được giá trị nghệ thuật đặc sắc,bút pháp lãng mạn đầy truyền cảm của bài thơ.
II.TIẾN TRÌNH LÊN LỚP
1.Oån định:
2.KTBC:Kiểm tra việc soạn bài của h/s
3.Bài mới:
Hoạt động của thầy ø 
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1
?Hãy nêu những hiểu biết của em về tác giả?
?Bài thơ được làm theo thể loại nào?Bài thơ có ý nghĩa như thế nào trong phong trào thơ mới?
Hoạt động 2
Gv đọc mẫu ,gọi h/s đọc tiếp.
?Bài thơ có bố cục như thế nào? Ý chính của từng phần?
?Dưới tên tác phẩm,nhà thơ ghi chú “Lời con hổ ở vườn Bách thú”.Đọc xong bài thơ,em hiểu con hổ nói điều gì về tâm trạng của nó?
H/s đọc hai câu thơ đầu
?Hai câu thơ này nói lên điều gì về hoàn cảnh và tâm trạng của con hổ?
?Tâm trạng của con hổ trong hai câu thơ này là gì?
?Em có nhận xét gì về từ “khối”khi tác giả viết “khối căm hờn”?
?Trong thái độ ấy,con hổ có thái độ như thế nào đối với những con vật xung quanh?Tìm những chi tiết trong bài thể hiện thái độ đó?
?Em có nhận xét gì về giọng điệu của các câu thơ ở cuối đoạn?
?Vì sao con hổ đau xót khi phải chịu ngang bấy cùng “bọn gấu dở hơi”và “cặp báo vô tư lự”
?Vậy em có nhận xét gì về tâm trạng của con hổ trong đoạn thơ đầu?
?Tâm trạng bên trong của con hổ là nỗi uất hận căm hờn khi bị giam cầm.Như vậy dưới con mắt của hổ,chốn giam cầm nó chính là cảnh vườn bách thú.Ở đây cảnh vườn bách thú được thể hiện như thế nào?
?Tâm trạng của con hổ trước cảnh ấy ra sao?
?Em có nhận xét gì về cách ngắt nhịp và giọng điệu trong đoạn 4?Tác dụng của việc ngắt nhịp và thay đổi giọng điệu ấy?
?Hai đoạn thơ 1 và 4 là hai đoạn miêu tả tâm trạng của con hổ trong vườn bách thú.Đó là tâm trạng gì?
GV:Trước thực tại chán ghét ấy,con hổ nhớ về thời tự do vùng vẫy của mình ở chốn núi rừng.
Gọi h/s đọc đoạn 2 và 3
?Trong nỗi nhớ của con hổ,cảnh núi rừng được miêu tả như thế nào?
?Em có nhận xét gì về cách dùng từ trong đoạn thơ trên?Việc dùng những từ ngữ ấy đã tạo hiệu quả nghệ thuật gì trong việc miêu tả chốn rừng núi?
?Trên nền cảnh ấy,chúa sơn lâm đã xuất hiện như thế nào?
?Hãy so sánh nhịp thơ của hai câu thơ này so với những câu thơ trên?Nhịp thơ có tác dụng gì?
?Em có nhận xét gì về hình ảnh của chúa sơn lâm và sức mạnh của nó giữa chốn đại ngàn?
?Con hổ đã nhớ lại những kỷ niệm gì về chốn rừng xưa?Những kỷ niệm ấy ở vào thời khắc nào?
?Em có nhận xét gì về cảnh vật trong những thời điểm khác nhau ấy?
?Khổ thơ này về nhịp điệu có gì đặc biệt?Các câu hỏi tu từ thể hiện tâm trạng như thế nào của con hổ?
?Em có nhận xét gì về nhịp điệu lúc bắt đầu và khi kết thúc nỗi nhớ?
?Qua sự đối lập sâu sắc giữa hai cảnh tượng của con hổ,ta thấy tâm sự của con hổ ở vườn bách thú như thế nào?
Câu hỏi thảo luận:
?Tâm sự ấy có gì gần gũi với tâm sự của người Việt Nam đương thời?
?Bài thơ kết thúc bằng lời nhắn gửi thống thiết của con hổ tới rừng thiêng.Lời nhắn gửi ấy có nội dung gì?ý nghĩa của nó đối với tâm trạng của con người Việt Nam thuở ấy?
Hoạt động 3
?Giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ?
Gọi h/s đọc ghi nhớ.
-Có 5 đoạn nhưng xét về nội dung thì có 3 ý lớn:
+Tình cảnh con hổ trong vườn bách thú(đoạn 1+4)
+Cảnh con hổ trong chốn giang sơn hùng vĩ của nó(đoạn 2+3)
+Lời nhắn gửi của con hổ (phần còn lại)
-Tâm trạng con hổ khá phức tạp.Ở đây, nó có tâm trạng uất hận của một vị chúa sơn lâm quyền uy tối thượng,giờ đây bị nô lệ tù đày,bị biến thành thứ đồ chơi.
Tâm trạng ấy bắt đầu từ hiện thực bị giam cầm,đến những hồi tưởng về cuộc sống phóng khoáng tự do,rồi lại trở về hiện thực một lần nữa và kết thúc bằng giấc mộng ngàn.Trước hết đó là tình cảm của con hổ trong vườn bách thú.
-Chính là sự giam cầm.Hổ là vị chúa sơn lâm,tung hoành tự do giữa đại ngàn,nay bị nhốt trong củi sắt.Người xưa nói “Hùm thiêng khi sa cơ cũng hèn”nhưng con hổ này không hèn.
-“Gặm một khối căm hờn”.bề ngoài tưởng là nó thờ ơ,năm dài trông ngày tháng dần qua nhưng bên trong vẫn âm ỉ một thái độ căm hờn ghê gớm.
-Từ khối đi với từ ngữ trừu tượng gây một ấn tượng mạnh về sự ngưng kết không tan đi được.Căm hờn thành một khối mà con hổ gặm là một sự diễn đạt rất hay về tâm trạng căm hờn-tâm trạng âm ỉ thường trực của con hổ bị giam.
-Khinh lũ người giễu cợt nó,coi họ là lũ ngẩn ngơ ngạo mạn.Nó cũng coi thường cả những con gấu,con báo cùng bị giam “gấu dở hơi,báo vô tư lự”
-Giọng điệu đau xót
-Vì chúng không nhận thấy nỗi nhục nằhn tù hãm,không có khát vọng tự donên không phản ứng gì cả.Đây không phảio do địa vị trước đây chênh lệch.con hổ còn coi khinh cả những người tạm thời chiến thắng nó.
-Là nỗi uất hận căm hờn và nỗi ngao ngán trong cảnh tù hãm.
-cảnh không đời nào thay đổi
-sửa sang tầm thường giả dối
-hao chăm, cỏ xén, lối phẳng, cây trồng
-dải nước đen giả suối
-..mô gò thấp kém
-học đòi bắt chước vẻ hoang vu
=>Cảnh vườn bách thú tầm thường giả tạo vì là acảnh nhân tạo,do con người sửa sang xếp đặt,tỉa tót chứ không phải là cảnh tự nhiên hoang dã.
-Chán ghét cảnh sống hiện tại-cảnh sống giả tạo,nhàm chán.
-Nhịp gấp 2/2 và giọng điệu giễu nhại,khinh thường.
-Toát lên nỗi bực dọc,khinh thường ,chán ghét hcao độ của con hổ đối với thực tại xung quanh.
-Tâm trạng uất hận căm hờn,nỗi chán ghét cao độ trước thực tại giam cầm tù hãm.
-..cảnh sơn lâm bóng cả cây già
-..tiếng gió gào ngàn,giọng nguồn hét núi.
-..thét khúc trường ca dữ dội
-..bước chân..giõng dạc đường hoàng.
-Dùng những động từ mạnh:gào,hét thét.Sử dụng hình ảnh hùng tráng: “tiếng gió gào ngàn,giọng nguồn hét núi,thét khúc trường ca dữ dội”
-Cảnh rừng núi trở nên linh thiêng, hùng vĩ vì cái vẻ hoang vu bí ẩn của nó:quê hương con hổ là chốn thảo hoa không tên không tuổi,một xứ sở vô danh làm tôn thêm vẻ bí ẩnNơi ngự trị của con hổ là hang tối mịt mùng,lại thêm một vẻ bí ẩn rùng rợn.
-Việc sử dụng hình ảnh tương phản giữa nơi giam cầm tù túng ở trên với cảnh núi rừng đại ngàn làm cho vùng núi rừng càng trở nên linh thiêng bí ẩn hơn.cái gì cũng lớn lao phi thường,mãnh liệt dữ dội trước khi để chúa sơn lâm hiện ra.Một nền cảnh thật xứng đáng với chúa sơn lâm.
-Lượn tấm thân.sóng cuộng nhịp nhàng
Vờn bóng âm thầm lá gai, cỏ sắc.
-Nhịp nhàng ,giõng dạc,âm thầm
-Gợi lên vẻ đẹp mềm mại,uyển chuyển mà cứng cỏi của chúa sơn lâm
-Vẻ đẹp mãnh liệt,oai hùng thiêng liêng giữa chốn thiên nhiên hoang dã.
*Còn đâu?
-..những đêm vàng bên bờsuối..ánh trăng tan.
-những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
-những bình minh cây xanh nắng gội.
-..những chiều lêng láng máu sau rừngmảnh mặt trời gay gắt
 *Đêm trăng,ngày mưa,bình minh,chiều tối
-Có thể xem bốn thời điểm khác nhau ấy như một bộ tranh tứ bình về cảnh giang sơn của chúa sơn lâm.Những đêm vànghình ảnh ẩn dụ chỉ đêm trăng sáng,mọi vật như được nhuộm vàng,ánh trăng như tan chảy trong không gianĐó là thời hoàng kim tươi sáng thơ mộng.Con hổ mãn nguyện “say mồi đứng uống ánh trăng tan”.Khi mưa chuyển bốn phương ngàn nó đứng lặng ngắm giang san.Bình minh lên thiên nhiên êm ái chiều chuộng .Chiuều buông xuống cảnh vật dữ dội,bí hiểm.
-Về nhịp điệu có có sự lặp lại các câu hỏi tu từ.các câu hỏi nối tiếp nhau dồn dập.Thể hiện tâm trạng nuối tiếc da diết,để rồi cuối cùng bật lên tiếng than “Than ôi!Thời oanh liệt nay còn đâu?”
-Lúc đầu,con hổ sống trong nỗi nhớ,cảnh vật hiện ra ào ạt sôi nổi,sau đó nhịp độ giảm dần.và tiếng than,câu hỏi cuối cùng chấm dứt sự hồi tưởng quá khứ đầu hào quang.
-Là tâm trạng bất hoà sâu sắc với thực tại và niềm khát khao tự do mãnh liệt.
-Đó là tâm trạng của nhân vật lãng mạn,đồng thời cũng là tâm trạng chung của người Việt Nam mất nước khi ấy.Có thể nói ,bài thơ đã chạm đến huyệt thần kinh nhạy cảm nhất của ngườidân Việt Nam đang sống trong cảnh nô lệ,bị “nhục nhằn tù hãm” cũng “gặm một khối căm hờn trong cũi sắt” và tiếc nhớ khuôn nguôi thời oanh liệt với những chiến công vẻ vang của dân tộc.Chính vì thế mà bài thơ được công chúng lúc bấy giồ say sưa đón nhận.Họ cảm thấy lời con hổ trong bài thơ cũng chính là tiếng lòng sâu kín của họ.
-Nỗi lòng quặn đau,ngao ngán,căm hờn u uất vì đang bị cầm tù nhưng vẫn mãi thủy chung với non nước cũ
-Ý nghĩa:Đó là nỗi lòng căm ghét u uất cảnh đời nô lệ của người dân Việt Nam nhưng vẫn thủy chung son sắt với giống nòi,non nước
-Bài thơ nói về con hổ nhưng cũng chính là nói đến con người,nhắc ngưởi ta nhớ đến thuở oanh liệt ,chán ghét cảbnh tù túng nô lệ.Nét tích cực của bài thơ là :tuy hình ảnh con hổ không có khí thế sổ lồng tung cánh,hay ý chí mãnh liệt muốn đạp tan phòng mà ra như hình ảnh người tù cách mạng nhưng nó không chịu đầu hàng mà luôn nung nấu căm hờn,luôn nhớ về quá khứ.Đó là nết tích cực khơi gợi trong lòng người đọc.Đúng như giáo sư Lê Đình Kỵ đã viết: “Chuyện con hổ ơ vườn bách thú nhưng cũng là chuyện chung của con người phải sống trong cái tù ngục của thế giới cũ.
-Những giá trị nghệ thuật nổi bật của bài thơ:
+Cả bài thơ tràn đầy cảm hứng lãng mạn,mạch cảm xúc sôi nổi,cuồn cuộn cứ tuôn tràodưới ngòi bút của nhà thơ.
+Nghệ thuật so sánh đối lập:giữa hiện tại và quá khứ;giữa con hổ và con người,cảnh vật xung quanh;giữa sự giam cầm và sự tự do;giữa địa vị chúa tể và thân phận nô lệ.
+Hình ảnh thơ giàu chất tạo hình đầy ấn tượng
+Nghệ thuật miêu tả cảnh vật và tâm trạng đặc sắc.
I.GIỚI THIỆU
1,Tác giả:
2,Tác phẩm.
-Thể thơ 8 chữ theo kiểu hát nĩi truyền thống - một thể thơ tự do rất mới
-Được xem là một trong những tảng đá đầu tiên xây dựng nền thơ mới
II.TÌM HIỂU BÀI THƠ.
1.Đọc-chú thích.
2.Bố cục:
3.Phân tích:
a.Tình cảnh của con hổ trong vườn bách thú.
Tâm trạng uất hận,căm hờn,nỗi chán ghét cao độ trước thực tại giam cầm tù hãm 
b.Cảnh con hổ trong chốn giang sơn hùng vĩ của nĩ
Vẻ đẹp của một chúa rừng,một vẻ dđẹp mãnh liệt oai hùng thiêng liêng giữa thiên nhiên hoang dã
=>tâm trạng nuối tiếc da diết.
c.Lời nhắn gửi
Nỗi lịng quặn đau ngao ngán,căm hờn,u uất vì đang bị cầm tù nhưng vẫn mãi thủy chung với nước non cũ.
III.TỔNG KẾT
4.Củng cố:Những giá trị về nội dung và nghệ thuật của bài thơ?
5.Dặn dò:
-Học thuộc lòng bài thơ(nắm vững giá trị nội dung,nghệ thuật của bài thơ)
-Soạn bài Ôâng đồ