Giáo án Ngữ văn 8 - Tiết 44: Văn bản Ôn dịch thuốc lá - Năm học 2009-2010 - Lê Đức Quang

NS: 31/11/2009
NTH: 03/11/2009
––––––––––––––––– Ngữ Văn – Bài 10 ––––––––––––––––––
 Tiết 44, văn bản ôn dịch thuốc lá
(Theo Nguyễn Khắc Viện-Trong Từ thuốc lá đến ma tuý - Bệnh nghiện)
I/ Mục tiêu bài học
1/ Kiến thức:
Nhận biết được quyết tâm phòng chống thuốc lá trên cơ sở nhận thức được tác hại to lớn, nhiều mặt của thuốc lá đối với đời sống cá nhân và cộng đồng. 
2/ Kĩ năng:
 Thấy được sự kết hợp chặt chẽ giữa hai phương thức lập luận và thuyết minh trong văn bản.
3/ Thái độ
	Hợp tác trong tìm hiểu kiến thức, tích hợp môi trường
	Có những suy nghĩ tích cực về phòng chống ôn dịch, thuốc lá
II/ Đồ dùng dạy học
 1/ Giáo viên: Sưu tầm các bài viết nói về tác hại ôn dịch, thuốc lá
 2/ Học sinh: Tìm hiểu về vấn đề ôn dịch, thuốc lá ở địa phương.
III/ Phương pháp
Thuyết trình, vấn đáp, nêu vấn đề, qui nạp, gợi mở 
IV/ Các bước lên lớp
 1/ ổn định. Sĩ số: 8a:	8b: 
 2/ Kiểm tra đầu giờ (2’)
H: Trong văn bản thông tin về ngày trái đất năm 2000, chúng ta đã được kêu gọi về vấn đề gì? Vấn đề ấy có tầm quan trọng như thế nào? Từ khi học bài đó đến nay, em đã thực hiện lời kêu gọi ấy như thế nào?
TL: Thế giới rất quan tâm đến vấn đề bảo vệ môi trường và Việt Nam cùng hành động “Một ngày không sử dụng bao bì nilông” để tỏ rõ sự quan tâm này.
 Bằng phép liệt kê kết hợp phân tích, tác giả đã chỉ rõ việc sử dụng bao ni lông bừa bãi làm ô nhiễm môi trường, phát sinh nhiều bệnh hiểm nghèo.
 3/ Bài mới
HĐ của thầy và trò
T/g
Nội dung
HĐ1 Khởi động
- Mục tiêu: Sử dụng kiến thức thực tế để định hướng học sinh vào tiết học.
- Cách tiến hành: 
Gv dùng lời nói để dẫn vào nội dung tiết học.
 Thuốc lá là một chủ đề thường xuyên được đề cập trên các phương tiện thông tin đại chúng. Ngày càng nhiều công trình nghiên cứu phân tích tác hại ghê gớm, toàn diện của tệ nghiện thuốc lá và khói thuốc lá đối với đời sống con người. Vậy tác hại đó ntn ? Chúng ta cùng tìm hiểu bài học .
HĐ2.HDHS Đọc - hiểu văn bản
- Mục tiêu:
+ Đọc đúng các từ ngữ trong văn bản
+ Nhận biết những nét cơ bản về văn bản nhật dung.
+ Trình bày được nghĩa của các từ ngữ khó và quan trọng.
+ Xác định được bố cục của văn bản.
+ Trình bày được Tác haih của ôn dịch, thuốc lá và biện pháp, quyết tâm phòng chống.
- Cách tiến hành:
Gv hướng dẫn đọc: rõ ràng, mạch lạc, chú ‏‎ý những chỗ in nghiêng .
Gv đọc mẫu
Hs đọc
Hs nhận xét đọc
Gv nhận xét
H: Theo em, chú thích nào khó và quan trọng trong văn bản? Vì sao ?
H: Văn bản có thể chia làm mấy phần ? Nội dung của từng phần ?
H: Văn bản này được viết theo phương thức biểu đạt nào ?
Văn bản nhật dụng thuyết minh về một vấn đề khoa học .
H: Để nói về tính chất nguy hiểm của thuốc lá, tác giả có vào đề ngay về thuốc lá không ? Tác giả so sánh ôn dịch thuốc lá với đại dịch nào ? So sánh như thế có tác dụng gì ?
So sánh ôn dịch thuốc lá với ôn dịch nổi tiếng khác đó là dịch hạch, thổ tả, AIDS So sánh như vậy để gây sự chú ‏‎ý cho người đọc .
H: Em hiểu thế nào là ôn dịch? Dấu phẩy đặt ở nhan đề văn bản có ‏‎ý nghĩa gì ?
- Ôn dịch chỉ chung các loại bệnh nguy hiểm, lây lan rộng làm chết người hàng loạt trong thời gian nhất định .
- Dấu phẩy đặt ở giữa : là một cách nhấn mạnh và mở rộng nghĩa; tác giả không chỉ muốn nói hút thuốc lá là ôn dịch nguy hiểm mà còn tỏ thái độ lên án việc hút thuốc lá .
H: Cách dẫn dắt vấn đề thật khéo léo. Hãy chỉ ra sự khéo léo đó?
- Ban đầu: Thông báo tin mừng: Những đại dịch ( hạch, thổ tả .) từng gây hàng vạn, hàng triệu người chết đã chặn đứng, diệt trừ được.
- Tiếp theo: nêu thực tế đối lập nỗi lo âu xuất hiện những ôn dịch khác: ôn dịch thuốc láđ Dẫn dắt vấn đề bằng cách đối lập này thu hút sự chú ý.
- Tác giả liệt kê hai đại dịch cuối thế kỉ XX: AIDS và thuốc lá, dịch này chưa giải quyết được đã kế tiếp dịch khác nặng nề hơn. Tác giả đặt dịch thuốc lá nặng hơn AIDS để khẳng định tính chất nguy hiểm của nó. 
H: Những con số: 5 vạn công trình nghiên cứu của các nhà khoa học cùng các từ ngữ: khủng khiếp, ôn dịch có tác dụng gì?
Những con số nhấn mạnh tính chính xác, tầm quan trọng của thông tin, những từ ngữ giàu tính biểu cảm tác động mạnh đến nhận thức của người đọc.
H: Nhận xét về cách thuyết minh trên ?
H: Phần thân bài thuyết minh về tác hại của thuốc lá ở những phương diện nào ?
Phương diện sức khoẻ, lối sống, đạo đức, cá nhân và cộng đồng.
Theo dõi đoạn văn :'' Ngày trước ... quả là một tội ác '' . 
H: Việc tác giả so sánh tác hại của thuốc lá bằng cách dẫn lời của Trần Hưng Đạo như trên nhằm dụng ý gì?
- Tác giả đã so sánh việc chống thuốc lá với chống giặc ngoại xâm. Tác giả mượn lối so sánh rất hay của nhà quân sự thiên tài Trần Hưng Đạo để thuyết minh một cách thuyết phục cho vấn đề y học: “Nếu giặc đánh như vũ bão thì không đáng sợ, đáng sợ là giặc gặm nhấm như tằm ăn dâu”.
- Dẫn như vậy có tác dụng thuyết phục người đọc mạnh mẽ, cách lập luận trở nên sắc bén. Người hút thuốc không thấy ngay tác hại của nó, nó không làm cho người ta lăn đùng ra chết ngay.
H: Sự huỷ hoại của thuốc lá đến sức khoẻ con người được phân tích trên những chứng cớ nào ?
- Khói thuốc lá chứa nhiều chất độc, thấm vào cơ thể người hút .
- Chất hắc ín : làm tê liệt các lông mao ở vòm họng , phế quản, nang phổi , tích tụ lại gây ho hen, viêm phế quản, ung thư vòm họng và phổi .
+ Chất ôxít các-bon : thấm vào máu không cho tiếp nhận ôxi khiến sức khoẻ giảm sút .
+ Chất ni-cô-tin : làm co thắt các động mạch gây huyết áp cao , nhồi máu cơ tim , có thể tử vong.
- Khói thuốc lá còn đầu độc những người xung quanh : đau tim mạch, ung thư , đẻ non , thai nhi yếu .
Gv: Thuốc lá là kẻ thù ngọt ngào và nham hiểm của sức khoẻ con người nhất là đối với cá nhân người hút .
H: Nhận xét về các chứng cứ mà tác giả dùng để thuyết minh trong đoạn này ?
Đó là các chứng cớ khoa học, được phân tích và minh họa bằng số liệu cụ thể nên có sức thuyết phục bạn đọc.
H: Nếu thuốc lá làm hại con người như vậy nhưng việc nhận ra nó như thế nào ?
 Không thấy tác hại của nó ngay.
H: Sau khi nêu tác hại của thuốc lá với sức khoẻ, tác giả nêu một khía cạnh tác hại về kinh tế, xã hội ?
“Chỉ vì bệnh viêm phế quản .. lao động.”
H: Vì sao tác giả lại lấy bệnh nhẹ nhất do khói thuốc gây ra làm dẫn chứng ?
 Bệnh nhẹ mà đã thiệt hại lớn về kinh tế, còn bệnh nặng sẽ ra sao
H: Em có nhận xét gì về cách trình bày của tác giả ?
Từ nhỏ lớn, từ nhẹ nặng, tỉ mỉ cụ thể.
H: Qua các tư liệu đó cho thấy mức độ nguy hiểm của thuốc lá đối với sức khoẻ con người?
Gv: Không những ảnh hưởng đến sức khoẻ của người hút mà hút thuốc lá còn nêu gương xấu cho người khác và huỷ hoại lối sống, nhân cách, đạo đức.
H: Câu : ''có người bảo : Tôi hút, tôi bị bệnh mặc tôi !'' được đưa ra như một dẫn chứng, một tiếng nói khá phổ biến của những con nghiện có ‏‎ý nghĩa gì ? 
 Đó là một sự thật chứng tỏ sự vô trách nhiệm trước gia đình, người thân, trước cộng đồng của họ. Họ chính là những kẻ đầu độc, làm ô nhiễm môi trường, vẫn đục bầu không khí trong lành, làm cho những người chung quanh chịu vạ lây .
Theo dõi đoạn tiếp : “Bố và anh ... con đường phạm pháp''.
 H: ở đoạn này tác giả đã sử dụng biện pháp NT gì ? Tác dụng?
 Sử dụng biện pháp so sánh : 
+ So sánh tỉ lệ hút thuốc của thanh thiếu niên các thành phố lớn ở VN với các thành phố Âu Mĩ .
+ So sánh số tiền nhỏ ( một đô la Mĩ mua một bao 555 ) và số tiền lớn 15.000 ở VN .
Tác dụng : cảnh báo nạn đua đòi hút thuốc ở các nước nghèo, từ đó nảy sinh các tệ nạn xã hội . Huỷ hoại ......
H: Vậy thuốc lá có tác hại ntn đến lối sống đạo đức của con người ?
H: Những thông tin này có hoàn toàn mới lạ đối với em không ? Vì sao ? Hãy liên hệ thực trạng ở địa phương em ?
Hs tự liên hệ
Gv định hướng. Tích hợp môi trường.
H: Phần cuối văn bản cung cấp thông tin về vấn đề gì ?
Chiến dịch thuốc lá .
H: Em hiểu thế nào là chiến dịch chống thuốc lá ?
'' Chiến dịch '' : là những việc làm khẩn trương huy động nhiều lực lượng trong một thời gian nhằm thực hiện một mục đích nhất định .
'' Chiến dich chống ...'' là các hoạt động thống nhất rộng khắp nhằm chống lại nạn ôn dịch thuốc lá .
H: Cách thuyết minh ở đoạn này là gì . Chỉ ra các biểu hiện cụ thể ?
Bằng số liệu :
+ ở Bỉ năm 1987....
+ Chỉ trong vài năm chiến dịch chống thuốc lá đã làm giàu ....
+ Nước ta nghèo hơn châu Âu.
H: Tác dụng của phương pháp thuyết minh này là gì ?
Thuyết phục bạn đọc tin ở tính khách quan của chiến dịch chống thuốc lá .
H: Khi nêu kiến nghị chống thuốc lá tác giả đã bày tỏ thái độ ntn ?
- Cổ vũ chiến dịch chống thuốc lá .
- Tin ở sự chiến thắng của chiến dịch .
H: Bản thân em dự định làm gì trong chiến dịch chống thuốc lá rộng khắp hiện nay ?
HĐ3. HDHS rút ra ghi nhớ
- Mục tiêu: Rút ra được giá trị nghệ thuật và nội dung của văn bản.
- Cách tiến hành: 
H: Những nét nghệ thuật đặc sắc?
H: Em hiểu gì về thuốc lá sau khi học xong văn bản ?
HĐ4. HDHS luyện tập
- Mục tiêu: Trình bày được nguyên nhân thực trạng hút thuốc ở địa phương.
- Cách tiến hành:
H: Nêu thực trạng hút thuốc lá ở gia đình (người thân), địa phương em. Nguyên nhân nào dẫn đến nghiện thuốc lá ?
- Nếu là học sinh nam, hãy viết một bản quyết tâm cụ thể xác định cho mình sẽ không bao giờ hút thuốc lá.
- Nếu là học sinh nữ, viết kết hoạch vận động người thân trong gia đình mình từ bỏ thuốc lá.
1’
7’
3’
5’
15’
4’
2’
3’
I/ Đọc, thảo luận chú thích.
1/ Đọc
2/ Thảo luận chú thích.
(1), (2), (3), (4), (5), (8)
II/ Bố cục
P1: Từ đầu .... nặng hơn cả AIDS. Thuốc lá trở thành ôn dịch 
P2: Tiếp .... đường phạm pháp. 
T‏‎ác hại của thuốc lá .
P3: Còn lại.
 Lời kêu gọi chống hút thuốc lá .
III/ Tìm hiểu văn bản.
1/ Thông báo về nạn dịch thuốc lá.
Bằng phép so sánh, tác giả đã thông báo ngắn gọn, chính xác nạn dịch thuốc lá đang đe doạ sức khoẻ và tính mạng loài người.
2/ Tác hại của thuốc lá.
a.Thuốc lá đối với sức khoẻ con
người
- Khói thuốc lá chứa nhiều chất độc thấm vào người hút .
+ Chất hắc ín :
+ Chất ôxít cac bon .
+ Chất ni-cô-tin.
- Đầu độc những người xung quanh
Bằng các chứng cớ khoa học và số liệu cụ thể, tác giả đã chỉ rõ tác hại của thuốc lá: chất độc thấm vào cơ thể người hút và đầu độc những người xung quanh làm huỷ hoại nghiêm trọng sức khoẻ con người. Là nguyên nhân của nhiều cái chết bệnh.
b.Thuốc lá đối với đạo đức con
người
Bằng phép so sánh, tác giả đã chỉ ra việc hút thuốc lá còn huỷ hoại lối sống nhân cách người VN nhất là thanh thiếu niên.
3/ Kiến nghị chống thuốc lá .
Bằng số liệu, dẫn chứng cụ thể, tác giả thể hiện sự cổ vũ chiến dịch chống thuốc lá và tin ở sự chiến thắng của chiến dịch.
III/ Ghi nhớ
NT
ND
IV/ Luyện tập
4/ Củng cố (2’)
H: Tại sao trên bao thuốc lá lại có ghi dòng khẩu hiệu nhắc nhở người sử dụng: “Hút thuốc lá có hại cho sức khỏe”?
Gv hệ thống kiến thức bài
5/ HDHT. (1’)
Học bài và hoàn thiện bài tập phần luyện tập 
Chuẩn bị: Bài toán dân số
Tình hình dân số nước ta và các nước trên thế giới ntn ?
Nguyên nhân và hậu quả tăng nhanh dân số
 –––––––––––––––––––––––––––––––