Giáo án Ngữ văn 8: Thuế máu - Nguyễn Ái Quốc

THUẾ MÁU – NGUYỄN ÁI QUỐC
I. Tác giả, tác phẩm:
 	1. Tác giả:
Nguyễn Ái Quốc là một trong những tên gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong thời kỳ hoạt động cách mạng trước năm 1945.
 	2. Tác phẩm: “Bản án chế độ thực dân Pháp”
- Được viết bằng tiếng Pháp, xuất bản tại Pa ri năm 1925. Xuất bản lần đầu tại Việt Nam năm 1946.
- Tác phẩm gồm 12 chương và phần phụ lục gửi Thanh niên Việt Nam.
 	 - Đoạn trích "Thuế máu" thuộc chương 1 của tác phẩm.
 	* Nhận xét: chương “Thuế máu”
 	+ Cách đặt tên chương:
- Người dân thuộc địa phải gánh chịu nhiều thứ thuế bất công, vô lý song vào thứ thuế tàn nhẫn, phũ phàng nhất là bị bóc lột xương máu, mạng sống.
-> Thuế máu là cách gọi riêng của Nguyễn Ái Quốc nhằm phơi bày số phận thảm thượng của người dân thuộc địa đồng thời thể hiện lòng căm phẫn, thái độ mỉa mai của tác giả đối với tội ác ghê tởm của chính quyền thực dân 
+ Trình tự các phần trong chương: Gọi quá trình lừa bịp, bóc lột đến cùng kiệt thuế múa của bọn thực dân. Từ "Chiến tranh và người bản xứ" đến "Chế độ lính tình nguyện" rồi chỉ ra "Kết quả của sự hy sinh"... -> chứng tỏ tinh thần chiến đấu mạnh mẽ, sự phê phán triệt để của Nguyễn Ái Quốc.
II. Đọc - hiểu văn bản:
1. Chiến tranh và người bản xứ:
* Thái độ quan cai trị đối với người bản xứ: 
- Trước chiến tranh: bị đánh đập bị xem là giống người hạ đẳng bị coi là xúc vật 
- Sau khi cuộc chiến tranh bùng nổ: họ được các quan cai trị tầng bốc vỗ về, được phong cho những danh hiệu cao quý.
-> Thủ đoạn lừa bịp, bi ổi của chính quyền thực dân để bắt đầu biến họ thành vật hy sinh -> cách dùng từ ngữ mỉa mai, châm biếm
* Số phận người dân bản xứ:
- Phải đột ngột xa lìa gia đình, quê hương vì mục đích vô nghĩa đem mạng sống đánh đổi vinh dự hão huyền.
- Bị biến thành vật hy sinh cho lợi ích, danh dự của những kẻ cầm quyền.
- Ở hậu phương: làm công việc chế tạo vũ khí cũng bị bệnh tật, chết cái chết đau đớn.
- Tác giả nêu ra một con số đáng chú ý về số người bản xứ đã bỏ mình trên đất Pháp trong Chiến tranh thế giới thứ nhất.
2. Chế độ lính tình nguyện: 
* Thủ đoạn bắt lính:
- Tiến hành vây ráp và cưỡng bức 
- Lợi dụng chuyện bắt lính mà doạ nạt, xoay sở kiếm tiền đối với nhà giàu.
- Sẵn sàng trói, xích, nhốt người ta như nhốt xúc vật, sẵn sàng đàn áp dã man nếu như có chống đối.
- Trong khi làm những điều trên thì chính quyền thực dân vẫn rêu rao về lòng tự nguyện đầu quân của người dân thuộc địa. Lời tuyên bố trịnh trọng của phủ toàn quyền Đông Dương càng bộc lộ sự lừa bịp trơ trẽn.
=> Không có sự tình nguyện hiến dâng xương máu. Tác phẩm kể ra sự thực: dân trốn tránh, phải xì tiền, thậm chí tự làm nhiễm bệnh nặng.
-> Đây là câu chuyện thực tế, dẫn chứng sinh động, mang nội dung tố cáo mạnh mẽ.
- Giọng giễu cợt các lời tuyên bố trịnh trọng của bọn thực dân cầm quyền rồi lại phản bác lại bằng những thực tế hùng hồn
3. Kết quả của sự hy sinh:
- Khi chiến tranh kết thúc thì các lời tuyên bố "tình tứ" của các ngài cầm quyền cũng tự dưng im bặt.
- Người đã từng huy sinh bao xương máu, từng được tâng bốc trước đây trở lại giống người "hèn hạ".
- Họ bị lột hết của cải riêng bị đánh đập, ăn như lợn, xếp như lợn...
- Về nước: bị đuổi "cút đi"
-> Sự hy sinh không mang lại lợi ích gì cho họ bởi chế độ đô hộ thực dân không hề biết đến chính nghĩa và công lý.
* Bộ mặt tráo trở, tà nhẫn của chính quyền thực dân lại được bộc lộ trắng trợn khi bọn chúng tước đoạt hết của cải của họ, đánh đập họ vô cớ, đối xử với họ thô bạo khiến họ phải trở về vị trí hèn hạ.
4. Nghệ thuật:
* Bố cục của văn bản: 
- Ba phần của văn bản được bố cục theo trình tự thời gian: trước, trong và sau chiến tranh thế giới 1914 - 1918.
-> Bộ mặt giả nhân giả nghĩa trơ trẽn, bản chất độc ác của chính quyền thực dân được phơi bày toàn diện triệt để; thân phận thảm thương của người dân nô lệ của xứ thuộc địa được miêu tả cụ thể, sinh động.
* Nghệ thuật châm biếm: đả kích sắc sảo, tài tình.
+ Xây dựng hệ thống hình ảnh sinh động, giàu tình cảm và sức mạnh tố 
+ Ngôn từ: mang màu sắc trào phúng, châm biếm "con yêu", "bạn hiền", "chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do", "lấy máu mình tưới vào vòng nguyệt quế", "đem xương mình chạm nên những chiếc gậy", "vật liệu biết nói".
+ Giọng điệu trào phúng:
- Giọng giễu cợt, mỉa mai (đùng một cái, ấy thế mà).
- Nhắc lại những mĩ từ, danh hiệu hào nhoáng mà chính quyền thực dân khoác lên người lính thuộc địa để đả kích bản chất lừa bịp trơ trẽn.
- Sử dụng thành công nghệ thuật phản bác (đoạn cuối phần II). Dùng các câu hỏi để nêu sự thực đập lại lời lẽ bịp bợm của bọn cầm quyền.
* Yếu tố tự sự và yếu tố biểu cảm: 
- Nghệ thuật kể nêu câu chuyện sự kiện, con số được nêu ra lấy từ thực tế sinh động. Dẫn ý kiến người khác hay lời lẽ của đối tượng đả kích.
- Hình ảnh được xây dựng mang tính biểu cảm toát lên số phận của người dân thuộc địa, bộ mặt giả nhân giả nghĩa của chính quyền thực dân.
-> có sự kết hợp chặt chẽ giữa tự sự và biểu cảm
III. Tổng kết:
Bằng những tư liệu phong phú, xác thực, Nguyễn ái Quốc đ• vạch trần chính sách bắt lính vô nhân đạo của thực dân Pháp ở các nước thuộc địa trong chiến tranh thế giới thứ hai.