Giáo án Ngữ văn 8 - Chương trình địa phương Nghệ An - Trường THCS Nghi Lâm

Tiết 1, 2: Ngày soạn: 4/4/2011 
CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
( Phần Văn)
NGẪU NHIÊN CẢM HỨNG LÀM THƠ
(Ngẫu Hứng)
(Nguyễn Xuân Ôn)
Tự học có hướng dẫn:
 ĐỀ HÀ NỘI TỈNH THI
(Hồ Sỹ Tạo)
A. Mục tiêu cần đạt:
1. Kiến thức
 - Nắm được nội dung và nghệ thuật của văn bản "Ngẫu nhiên cảm hứng làm thơ" (Ngẫu hứng) của Nguyễn Xuân Ôn và "Đề Hà Nội tỉnh thi" của Hồ Sỹ Tạo.
2. Kỹ năng:
 Rèn kỹ năng cảm thụ các tác phẩm thơ thất ngôn bát cú đường luật.
- Có ý thức tìm hiểu, sưu tầm, giữ gìn và trân trọng những tác phẩm văn học viết về địa phương. 
- Qua giới thiệu các nhà thơ văn ở địa phương (tỉnh huyện) chọn chép 1 số bài thơ hay đặc sắc, giáo dục cho các em tư duy.
B. Chuẩn bị:
 1. GV: Soạn giáo án, đọc thêm về tác giả, tác phẩm của Nguyễn Xuân Ôn, Hồ Sỹ Tạo.
2. HS: Chuẩn bị SGK ngữ văn Nghệ An, soạn bài mới.
 C. Tiến trình lên lớp:
I. ổn định:
II. Bài cũ: Kiểm tra việc chuẩn bị bài ở nhà. 1’
 III. Bài mới: Hoạt động 1: Tìm hiểu văn bản:"Ngẫu hứng"
T/g
Hoạt động của thÇy - trò
Nội dung
14
30/
HS chú thích ở SGK.
? Nêu những hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm.
GV đọc mẫu, gọi 2-3HS đọc lại, nhận xét và đưa ra cách đọc phù hợp cho văn bản thơ thất ngôn bát cú Đường luật.
?Bài thơ được sáng tác theo thể thơ nào.
?Em hiểu như thế nào về hai câu thơ đầu.(Việc dùng từ, hình ảnh có gì đặc sắc)
?Em hãy chỉ ra nghệ thuật có trong 2 câu thực và cho biết tác dụng.
?Em có nhận xét gì về hai câu luận.
?Em cảm nhËn được gì qua 2 câu thơ này.
?Nêu suy nghĩ của em em về hai câu kết.
Quốc bộ vị bình nhân dĩ lão
Bán sinh đồ tự kế phân âm
(Vận nước chưa yên mà người đã già yếu rồi
Nửa đời luống uổng công tính từng chút bóng(thời gian)
- Vận nước chưa yên đầu đã bạc
Nửa đời công uổng tính từng giờ.
1.Tìm hiểu chung văn bản:
a. Vài nét về tác giả, tác phẩm
- Nguyễn Xuân Ôn(1825-1889) hiệu là Ngọc Đường.
Quê Xã Diễn Thái, huyện Diễn Châu-Nghệ An.
- Ông đậu tiến sỹ khoa Tân mùi(1871), từng làm quan dưới thời Tự Đức và thuộc phe chủ chiến, sau đó cáo quan về tham gia phong trào Cần Vương.
Tác phẩm có"Ngọc Đường thi văn tập"
- Bài thơ "Ngẫu hứng" rút từ tập "Ngọc Đường thi văn tập"
b. Đọc
c.Thể thơ: Thất ngôn bát cú Đường luật.
d. Phương thức biểu đạt: Biểu cảm.
2. Tìm hiểu chi tiết văn bản:
a. Hai câu đề:
- gió thu thấu gối...chăn thô
- Về khuya...thẫn thờ
 Nỗi buồn thấm vào cảnh vật.
b. Bốn câu thực luận:
*Hai câu thực:
- Có đối tương hỗ, nhấn mạnh nỗi buồn(cùng lý tưởng với Nguyễn Công Trứ)
*Hai câu luận:
-Có đối thanh đối từ, đối hình ảnh.
- hai câu thực luận đối ý.
=> Nuối tiếc xót xa bởi ước muốn lớn lao mà chưa làm được gì.
 =>Mượn hình ảnh thiên nhiên để gửi gắm tâm trạng.
c. Hai câu kết:
 Dịch chưa sát so với nguyên văn.
 =>Nỗi buồn nuối tiếc - tấm lòng yêu nước của tác giả.
3. Tổng kết
*Ghi nhớ(SGK)
Bài thơ nói về chí làm trai. Qua đó tác giả thể hiện lòng yêu nước, bổn phận của mình đối với non sông.
4. Luyện tập:
- Tìm một số bài thơ khác nói về chí làm trai.
- Cảm nghĩ của em về bài thơ.
	Hoạt động 2: Hướng dẫn học bài thơ" Đề Hà Nội tỉnh thi" 
T/g
Hoạt động của thày - trò
Nội dung
28
- Kỷ độ phong trần thử độ kinh
Nhất triêu hồi thủ bất thăng tình
( Mấy độ gió bụi, lần này qua đây
Một sớm nhìn lại, không khỏi ngậm ngùi xao xuyến)
Gió bụi nhiều, nay tới cố kinh
Sớm ra nhìn lại xót xa tình
- Cá hồ xao động ba triều biến
Long Đỗ trơ vơ mấy dặm thành
Bảng lảng, núi Nùng mây phủ kín
Khóc than, dòng Nhị nước trôi nhanh
- Cầm hồ, đoạt sáo nhân hà lại
Thùy vị giang sơn tẩy bất bình
( Những người “cướp giáo giặc, bắt rợ Hồ” nay đâu cả
Hỏi có ai vì non sông mà rửa nỗi bất bình)
Anh hùng hào kiệt đi đâu cả
Ai giúp non sông rửa bất bình
?Bài thơ thể hiện cảm xúc gì?
1. Giới thiệu về tác giả, tác phẩm (SGK)
2. Tìm hiểu bài thơ;
- Hai câu đề: 
Nỗi buồn xót xa về sự thay đổi tàn tạ.
- Bốn câu thực luận: Nỗi buồn: Hà Nội trơ trọi, xơ xác, hỗn độn =>hoàn cảnh đất nước.
- Hai câu kết: dịch chưa sát
 hoài niệm với chiến công oanh liệt xưa.
 Quay về hiện tại thì buồn hơn.
Hỏi: mong tha thiết có ai đó giúp đỡ.
*Ghi nhớ
Bài thơ thể hiện cảm hứng hoài niệm trước những dâu bể của Hà Nội ( và đất nước nói chung), qua đó bộc lộ lòng yêu nước của tác giả.
Biểu cảm gián tiếp: Qua tả cảnh - tình cảm, lòng yêu nước.
D. Củng cố và dặn dò: (1’)
 Nhắc lại kiến thức trọng tâm của hai văn bản.
E. Hướng dẫn về nhà:(1')
- Tiếp tục tìm hiểu và sưu tầm các sáng tác, những nhà văn nhà thơ tiêu biểu ở Nghệ An
 Ngày soạn: 6/4/2011 
 TiÕt: 3 Thµnh ng÷ NghÖ An
A. Mục tiêu cần đạt:
HS biÕt ®­îc Thµnh ng÷ ®Þa ph­¬ng NghÖ An cã chung ®Æc ®iÓm cña thµnh ng÷ toµn d©n. Tuy nhiªn so víi thµnh ng÷ toµn d©n thµnh ng÷ NghÖ An cã nhiÒu tõ ®Þa ph­¬ng.
B. Chuẩn bị:
 1. GV: Soạn giáo án, đọc thêm vµ t×m hiÓu thµnh ng÷ nghÖ an.
2. HS: Chuẩn bị SGK ngữ văn Nghệ An, soạn bài mới.
 C. Tiến trình lên lớp:
I. ổn định:
II. Bài cũ: Kiểm tra việc chuẩn bị bài ở nhà. 1’
 III. Bài mới: Hoạt động 1: Tìm hiểu thµnh ng÷
T/g
Hoạt động của thÇy - trò
Nội dung
14
29/
? Cho HS nh¾c l¹i Kh¸i niÖm thµnh ng÷ ®· häc ë líp 7.
? T×m mét sè thµnh ng÷ N A vµ thµnh ng÷ toµn d©n t­¬ng øng?
- TN NghÖ An: §ãi tr«èc cói ph¶I bß.
- Tr«èc cói m« ¾c lÌ ®ã.
- Lßng tru r¨ng d¹ bß røa.
- ¶ em du nh­ tru mét bÞn.
- ChÞ em gÊy nh­ trÊy cau non.
? S­u tÇm mét sè thµnh ng÷ NA ?
- Ruéng su tru n¸i.
- Nh«ng dËn th× gÊy lµm lµnh
- §i m« mµ véi mµ vµng.
- Muèn nãi kh««ng lµm nh««ng mµ nãi.
? Qua néi dung bµi häc rót ra ®iÒu g×?
 I. ThÕ nµo lµ thµnh ng÷?
- Thµnh ng÷ lµ lo¹i côm tõ cã cÊu t¹o cè ®Þnh. NghÜa cña thµnh ng÷ cã thÓ b¾t nguån trùc tiÕp tõ nghÜa ®en cña c¸c tõ t¹o nªn nã nh­ng th­êng th«ng qua mét sè phÐp chuyÓn nghÜa nh­ Èn dô, so s¸nh.
II. §Æc ®iÓm cña thµnh ng÷ NghÖ An:
- Thµnh ng÷ toµn d©n: §ãi ®Çu gèi ph¶i bß.
-§Çu gèi ®©u l¾c lÌ ®ã.
- Lßng tr©u sao d¹ bß thÕ.
- ChÞ em d©u nh­ tr©u mét bÞn
- ChÞ em g¸i nh­ tr¸i cau non.
1. ChØ ra sù kh¸c nhau cña c¸c thµnh ng÷ trªn: 
- Thµnh ng÷ NA sù dông tõ ®Þa ph­¬ng, cßn thµnh ng÷ toµn d©n sù dông tõ toµn d©n. 
2. S­u tÇm mét sè thµnh ng÷ NA:
3. ViÕt mét ®o¹n v¨n cã sù dông mét sè thµnh ng÷ ®Þa ph­¬ng NA mét c¸ch hîp lý. §äc trao ®æi, th¶o luËn t¹i líp.
4. Ghi nhí: SGK
( cho HS tr×nh bµy GV hÖ thèng l¹i)
D. DÆn dß: 1/ TiÕp tôc s­u tÇm mét sè thµnh ng÷ NA, ghi chÐp lµm tµi liÖu tham kh¶o.
E. T×m HiÓu mét sè th«ng tin vÒ cuéc ®êi vµ sù nghiÖp cña c¸c tg Hoµi Thanh, Hoµi Ch©n, Thóy B¾c. ( chuÈn bÞ häc ch­¬ng tr×nh ng÷ v¨n ®Þa ph­¬ng huyÖn).
 Ngµy So¹n : 6/ 4/ 2011 
 V¨n b¶n : Göi
 TiÕt: 4 ( Thóy B¾c)
A. Mục tiêu cần đạt:
1. Kiến thức
 - Nắm được nÐt næi bËt trong c¸ch thÓ hiÖn t×nh c¶m cña chñ thÓ tr÷ t×nh.
2. Kỹ năng:
 Rèn kỹ năng cảm thụ các tác phẩm thơ .
- Có ý thức tìm hiểu, sưu tầm, giữ gìn và trân trọng những tác phẩm văn học viết về địa phương. 
- Qua giới thiệu các nhà thơ văn ở địa phương (tỉnh, huyện) chọn chép 1 số bài thơ hay đặc sắc, giáo dục cho các em tư duy.
B. Chuẩn bị:
 1. GV: Soạn giáo án, đọc thêm về tác giả, tác phẩm của Thóy B¾c.
2. HS: Chuẩn bị SGK ngữ văn huyÖn Nghi Léc, soạn bài mới.
 C. Tiến trình lên lớp:
I. ổn định:
II. Bài cũ: Kiểm tra việc chuẩn bị bài ở nhà. 1’
 III. Bài mới: Hoạt động 1: Tìm hiểu văn bản:"Göi"
T/g
Hoạt động của thÇy - trò
Nội dung
14
30/
HS chú thích ở SGK.
? Nêu những hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm.
GV đọc mẫu, gọi 2-3HS đọc lại, nhận xét và đưa ra cách đọc phù hợp cho văn bản .
?Bài thơ được sáng tác theo thể thơ nào.
? Phương thức biểu đạt
Gv: cho hs nãi qua vÒ tr­êng s¬n ®«ng, tr­êng s¬n t©y vµ hoµn c¶nh ®Êt n­íc ta nh÷ng n¨m chiÕn tranh.
?NÐt næi bËt trong c¸ch thÓ hiÖn t×nh c¶m cña nh©n vËt tr÷ t×nh ?
? nhËn xÐt vÒ tõ ng÷, h×nh ¶nh, nghÖ thuËt sö dông trong bµi th¬?
?em hiÓu ch»m m¸i lîp lµ thÕ nµo?
( ch»m: may-> ®éng t­ chØ ho¹t ®éng 1 ®éng t¸c trong may v¸ cña phô n÷)
?Em hiÓu “Anh”trong bµi th¬ lµ ai
?VËy em cã liªn t­ëng g× ®Õn ®èi t­îng ®­îc nãi ®Õn trong bµi th¬
( hS th¶o luËn)
G VnhËn xÐt vµ cho hs rót ra ghi nhí
1.Tìm hiểu chung văn bản:
a. Vài nét về tác giả, tác phẩm
- NguyÔn thÞ thóy B¾c sinh 2- 12- 1938- 2- 9 – 1996.
quª nghi trung, nghi Léc, nghÖ An, em cña 2 nhµ phª b×nh v¨n häc Hoµi Thanh – Hoµi Ch©n.
-S¸ng t¸c chñ yÕu lµ th¬ vµ tiÓu thuyÕt
- Bµi th¬ viÕt n¨m 1973 ®­îc phan huúnh §iÓu phæ nh¹c.
b. Đọc
c.Thể thơ: Tù do.
d. Phương thức biểu đạt: Biểu cảm.
2. Tìm hiểu chi tiết văn bản:
- Sö dông hµng lo¹t ®éng tõ: dang, xße, xua, che, rót, ch»m, nghiªng, 
- H×nh ¶nh ®éc ®¸o: Sîi 
-> ThÓ hiÖn nçi niÒm kh¸t khao, t×nh c¶m ®»m th¾m cña ng­êi phô n÷
- Anh:->Chång, ng­êi th©n, ng­êi chiÕn sÜ.
3. Tổng kết
*Ghi nhớ(SGK)
Bµi th¬ lµ sù giao thoa tuyÖt ®Ñp gi÷a th¬ vµ nh¹c. ChÊt nh¹c neo ®Ëu trong tõ ng÷, h×nh ¶nh ®éc ®¸o. thÕ giíi néi t©m cña nh©n vËt tr÷ t×nh ®»m th¾m trong nçi niÒm kh¸t väng, nghÜa cö cao ®Ñp, b×nh dÞ .
4. Luyện tập:
- Tìm một số bài th¬ cña thóy B¾c.
- Cảm nghĩ của em về bài thơ.
	Hoạt động 2: Hướng dẫn t×m hiÓu mét sè nhµ th¬ 
T/g
Hoạt động của thày - trò
Nội dung
2
Ph¹m nguyÔn Du, NguyÔn §øc C«ng, Hoµi Thanh, NguyÔn thÞ Hång Ng¸t, Bïi v¨n nguyªn.
1. Giới thiệu về tác giả, tác phẩm (SGK)
2. Tìm hiểu s¸ng t¸c cña hä
D. Củng cố và dặn dò: (1’)
 Nhắc lại kiến thức trọng tâm của văn bản.
E. Hướng dẫn về nhà:(1')
- Tiếp tục tìm hiểu và sưu tầm các sáng tác, những nhà văn nhà thơ tiêu biểu ở Nghệ An
 Ngµy So¹n : 12/ 4/ 2011 
 V¨n b¶n : Tr¨ng
 TiÕt: 5 ( NguyÔn Träng O¸nh)
A. Mục tiêu cần đạt:
1. Kiến thức
 - C¶m nhËn ®­îc thÕ giíi néi c¶m cña chñ thÓ tr÷ t×nh ®èi víi ®èi t­îng ®­îc nãi ®Õn trong bµi th¬. §ã lµ sù kh¼ng ®Þnh t×nh c¶m thñy chung, g¾n bã trong t×nh yªu cña ng­êi lÝnh.
- §äc – hiÓu gi¸ trÞ thÈm mÜ cña sù liªn t­ëng gi÷a c¸c yÕu tè ( tr¨ng – Chñ thÓ tr÷ t×nh - §èi t­îng tr÷ t×nh), hÖ thèng ng«n tõ hµm sóc c« ®äng.
2. Kỹ năng:
 Rèn kỹ năng cảm thụ các tác phẩm thơ .
- Có ý thức tìm hiểu, sưu tầm, giữ gìn và trân trọng những tác phẩm văn học viết về địa phương. 
- Qua giới thiệu các nhà thơ văn ở địa phương (tỉnh, huyện) chọn chép 1 số bài thơ hay đặc sắc, giáo dục cho các em tư duy.
B. Chuẩn bị:
 1. GV: Soạn giáo án, đọc thêm về tác giả, tác phẩm của NguyÔn träng O¸nh.
2. HS: Chuẩn bị SGK ngữ văn huyÖn Nghi Léc, soạn bài mới.
 C. Tiến trình lên lớp:
I. ổn định:
II. Bài cũ: Kiểm tra việc chuẩn bị bài ở nhà. 1’
 III. Bài mới: Hoạt động 1: Tìm hiểu văn bản:"Tr¨ng"
T/g
Hoạt động của thÇy - trò
Nội dung
14
30/
HS chú thích ở SGK.
? Nêu những hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm.
GV đọc mẫu, gọi 2-3 HS đọc lại, nhận xét và đưa ra cách đọc phù hợp cho văn bản .
?Bài thơ được sáng tác theo thể thơ nào.
? Phương thức biểu đạt chÝnh
Gv: cho hs nãi qua vÒ hoµn c¶nh ®Êt n­íc ta nh÷ng n¨m chiÕn tranh.
?T×m hiÓu gi¸ trÞ thÈm mÜ cña sù liªn t­ëng gi÷a c¸c yÕu tè( Tr¨ng- chñ thÓ tr÷ t×nh- §èi t­îng tr÷ t×nh)
? T×m tõ ng÷, h×nh ¶nh ®Æc s¾c thÓ hiÖn t×nh c¶m thñy chung g¾n bã cña ng­êi lÝnh trong chiÕn tranh
 ( th¶o luËn)
G VnhËn xÐt vµ cho hs rót ra ghi nhí
1.Tìm hiểu chung văn bản:
a. Vài nét về tác giả, tác phẩm
- NguyÔn Träng O¸nh( 1929- 1993)
bót danh: NguyÔn Thµnh V©n.
quª nghi Long, nghi Léc, nghÖ An.
-S¸ng t¸c chñ yÕu lµ lµm th¬ vµ viÕt v¨n xu«i. Cã nhiÒu t¸c phÈm vµ gi¶i th­ëng cã gi¸ trÞ
- Bµi th¬ viÕt n¨m 9/ 1956 
b. Đọc
c.Thể thơ: n¨m ch÷.
d. Phương thức biểu đạt: Biểu cảm.
2. Tìm hiểu chi tiết văn bản:
- tr¨ng- hiÖn t¹i-> nhí->ng­êi yªu
Tr¨ng- nhiÒu- ng­êi yªu cã mét
Tr¨ng- anh – em-> hßa quyÖn nh­ mét
- t×nh cã mét, quªn nhau sao ®­îc->sö dông ®éng tõ, h×nh ¶nh th¬ gÇn gòi,®Æc s¾c: t×nh c¶m thñy chung g¾n bã cña ng­êi lÝnh trong chiÕn tranh.
3. Tổng kết
*Ghi nhớ(SGK)
Bµi th¬ lµ sù c¶m nhËn sîi d©y liªn t­ëng gi÷a c¸c yÕu tè( Tr¨ng- chñ thÓ tr÷ t×nh - ®èi t­îng tr÷ t×nh) vµ hÖ thèng tõ ng÷, h×nh ¶nh ®Æc s¾c thÓ hiÖn t×nh c¶m chung thñy g¾n bã cña ng­êi lÝnh trong chiÕn tranh.
4. Luyện tập:
- Cảm nghĩ của em về bài thơ.
	Hoạt động 2: Hướng dẫn t×m hiÓu mét sè nhµ th¬ 
T/g
Hoạt động của thày - trò
Nội dung
2
H­íng dÉn ®äc tiÓu thuyÕt “®Êt tr¾ng” ch­¬ng mét- Ng· ba vµ bµi th¬ “§ång h­¬ng” cña NguyÔn Träng O¸nh
1. §äc tiÓu thuyÕt “ §Êt Tr¾ng” (SGK)
2. §äc v¨n b¶n: §i th¨m mÆt bÐ khoa
- §äc c¸c v¨n b¶n thuyÕt minh.
D. Củng cố và dặn dò: (1’)
 Nhắc lại kiến thức trọng tâm của văn bản.
E. Hướng dẫn về nhà:(1')
- Tiếp tục tìm hiểu và sưu tầm các sáng tác, những nhà văn nhà thơ tiêu biểu ở Nghệ An