Giáo án Ngữ văn 8 - Bài 14 tiết 55: Văn bản bài toán dân số - Theo Thái An

Ngày soạn: 17/ 11/ 2012
Ngày giảng: 21/ 11/ 2012
Bài 14
Tiết 55, văn bản bài toán dân số
 Theo Thái An
I. Mục tiêu bài học
1. Mục tiêu chung
	- Biết đọc- hiểu một văn bản nhật dụng.
	- Hiểu được việc hạn chế sự bùng nổ và gia tăng dân số là đòi hỏi tất yếu của sự phát triển loài người.
	- Thấy được sự kết hợp của phương thức tự sự với lập luận tạo nên sức thuyết phục của bài viết.
	- Thấy được cách trình bày một vấn đề của đời sống có tính chất toàn cầu trong văn bản.
- Có những suy nghĩ đúng đắn và tích cực vận động người thân tham gia vào việc thực hiện dân số và kế hoạch hóa gia đình
 	 - Tích hợp môi trường về: sự gia tăng dân số
2.Trọng tâm kiến thức, kĩ năng
a. Kiến thức
 - Sự hạn chế gia tăng dân số là con đường “ Tồn tại hay không tồn tại” của loài người.
 - Sự chặt chẽ, khả năng thuyết phục của cách lập luận bắt đầu bằng câu chuyện nhẹ nhàng mà hấp dẫn. 
b. Kĩ năng
 - Tích hợp với phần Tập làm văn, vận dụng kiến thức đã học ở bài Phương pháp thuyết minh để đọc- hiểu, nắm bắt được vấn đề có ý nghĩa thời sự trong văn bản.
 - Vận dụng vào việc viết bài văn thuyết minh 
II. Kĩ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài
1. Kĩ năng tư duy sáng tạo
3. Kĩ năng tự nhận thức
4. Kĩ năng giải quyết vấn đề
5. Kĩ năng lắng nghe tích cực
5. Kĩ năng tư duy phê phán
III. Đồ dùng
Bảng phụ
IV. Phương pháp/ kĩ thuật dạy học
Đọc sáng tạo( giao nhiệm vụ); Phân tích và bình giảng, nêu vấn đề ( đặt câu hỏi, động não, chia nhóm)
IV. Các bước lên lớp
1. ổn định.( 1’) 
2. Kiểm tra đầu giờ ()
3.Tiến trình tổ chức các hoạt động
HĐ 1. Khởi động (1’)
H. Hiện nay ở gia đình và địa phương em đã thực hiện tốt công tác dân số chưa?
- HS trả lời
- GV vào bài
 Trong Nhân dân hiện nay vẫn còn một số người có quan niệm:
- Trời sinh voi, trời sinh cỏ.
- Có nếp , có tẻ.
- Con đàn cháu đống.
Bởi những quan niệm ấy dẫn đến sinh đẻ tự do, vô kế hoạch làm cho dân số nước ta tăng nhanh so với các nước trong khu vực và trên thế giới dẫn tới đói nghèo và lạc hậu. Chính sách dân số kế hoạch hóa gia đình từ lâu đã trở thành một trong những quốc sách quan trọng của Đảng và Nhà nước ta. Vậy bài toán dân số ấy thực chất ntn?
HĐ của thầy và trò
T/g
Nội dung
HĐ2. Đọc - thảo luận chú thích
* Mục tiêu
 - Đọc đúng các từ ngữ trong văn bản.
 - Hiểu được một số từ ngữ khó.
 - Nắm bắt được xuất xứ của văn bản
* Cách tiến hành
Gv hướng dẫn đọc: giọng rõ ràng, chú ‏‎ý các câu cảm; những phiên âm.
Gv đọc mẫu
Hs đọc
Gv nhận xét và uốn nắn
H: Nêu xuất xứ của văn bản? 
H: Văn bản này thuộc thể loại văn bản nào? Phương thức biểu đạt
H: Theo em, chú thích nào khó và quan trọng trong văn bản ? Vì sao ?
HĐ 3. HDHS tìm hiểu bố cục
* Mục tiêu
 - Nhận biết được các phần trong văn bản.
 - Hiểu được nôi dung chính của từng phần.
* Cách tiến hành
H: Xác định bố cục của văn bản và nêu nội dung chính của mỗi phần ?
P1: Từ đầu -> sáng mắt ra.
- Nêu vấn đề bài toán dân số dường như được đặt ra từ thời cổ đại.
P2: Tiếp đến Ô thứ 31 của bàn cờ.
Tốc độ gia tăng dân số 
P3: Còn lại.
Kêu gọi cần hạn chế bùng nổ và gia tăng dân số.
HĐ 4. HDHS tìm hiểu văn bản
* Mục tiêu
 - Sự hạn chế gia tăng dân số là con đường “ Tồn tại hay không tồn tại” của loài người.
 - Sự chặt chẽ, khả năng thuyết phục của cách lập luận bắt đầu bằng câu chuyện nhẹ nhàng mà hấp dẫn. 
* Cách tiến hành
H: Phần mở bài tác giả nêu vấn đề như thế nào?
- Tôi không tin...>< tôi bỗng sáng mắt ra.
H. Nhận xét gì về cách lập luận và cách nêu vấn đề như thế có ý nghĩa gì?
- Lập luận tương phản, bất ngờ, lôi cuốn sự chú ý của người đọc, vấn đề nêu ra rõ nét.
H. Để làm sáng tỏ vấn đề tốc độ gia tăng dân số là hết sức nhanh chóng đầu tiên tác giả đã làm gì?
- kể ra câu chuyện kén rể
H. Em hãy tóm tắt nội dung câu chuyên?
- “ Nhà thông thái... được cô gái”
H. Tác giả kể ra câu chuyện ấy nhằm mục đích gì?
- Số ô bàn cờ chỉ có giới hạn là 64 số hạt thóc trong bàn cờ tăng theo cấp số nhân công bội là 2
 GV: bài toán cổ như một câu chuyện ngụ ngôn đầy thông minh trí tuệ, dẫn ra để so sánh với sự gia tăng dân số của loài người một cách tự nhiên thuyết phục.
- làm cơ sở cho sự liên hệ đối chiếu ở đoạn sau: sự bùng nổ và gia tăng dân số là hết sức nhanh chóng.
H. Sau khi đưa ra câu chuyện về bài toán dân số tác giả đã so sánh sự gia tăng dân số giống như lượng thóc trong các ô bàn cờ như thế nào?
- 30: 1995: 5,63 tỷ
- 31: 2015: 7 tỷ
H. Qua sự so sánh liên tưởng ấy tác giả giúp ta nhận ra điều gì?
 Sự ra tăng dân số là hết sức nhanh chóng, với tốc độ bùng nổ này chẳng mấy chốc mỗi người chỉ còn một chỗ với diện tích như một hạt thóc.
H. Tác giả trình bày về khả năng sinh con của phụ nữ như thế nào?
TT
Nước
Tỷ lệ sinh/ phụ nữ
1
Ru-an-đa
8,1
2
Tan- ra- ni –a
6,7
3
Ma- đa-gat- xca
6,6
4
Mê pan
6,3
5
ấn độ
4,5
6
Việt Nam
3,7
H: Việc đưa ra những con số về tỉ lệ sinh con ở của phụ nữ ở một số nước nhằm mục đích gì? 
- Đưa ra các con số chứng minh tỉ lệ sinh con của phụ nữ là rất cao. (Lớn hơn 2 rất nhiều)
- Tất cả đều rơi vào những nước kém và chậm phát triển thuộc châu á, châu phi và trong đó có VN
H. Tác giả muốn nói thông điệp tới chúng ta điều gì?
GV: tính từ năm 2000 đến 9/ 2003 số người trên thế giới tăng 240.673.967
- Số dân đó gấp khoảng 3 lần số dân VN hiện nay
- Từ số liệu trên có thể tính được tốc độ gia tăng dân số mỗi ngày mỗi giờ là:
+ Mỗi ngày tăng khoảng: 178.277 người
+ Mỗi giờ tăng khoảng: 7. 428 người
-> tốc độ gia tăng dân số nhanh.
H. theo em dân số tăng nhanh sẽ có tác động như thế nào đến sự phát triển của XH?
- HS thảo luận nhóm 3’
- Các nhóm báo cáo, nhận xét
- GV chốt
+ ùn tắc giao thông, những thành phố chìm trong khói bụi
+ Kinh tế kém phát triển, nghèo nàn, dân trí thấp
GVbình: Sự bùng nổ dân số đi kèm với sự nghèo nàn lạc hậu, kinh tế kém phát triển, văn hóa giáo dục không nâng cao, khi kinh tế văn hóa giáo dục càng kém phát triển thì càng không thể khống chế được sự bùng nổ và gia tăng dân số, hai yếu tố đó tác động qua lại với nhau, vừa là nguyên nhân vừa là kết quả.
H. Con đường nào là con đường tốt nhất để hạn chế sự gia tăng dân số ? Vì sao ?
- HS hoạt động nhóm 8/ 2’
- Các nhóm báo cáo, nhận xét
- GV chốt:
 Đẩy mạnh giáo dục là con đường tốt nhất để hạn chế sự gia tăng dân số. Chỉ bằng con đường giáo dục mới giúp mọi người hiểu ra hiểm hoạ của sự bùng nổ và gia tăng dân số.
GV tích hợp vấn đề gia tăng dân số bằng việc liên hệ tình gia tăng dân số ở địa phương và chính sách dân số của Đảng và nhà nước ta hiện nay.
H. Em có nhận xét chung gì về cách lập luận của tác giả ở phần thân bài?
 Bằng cách lập luận chặt chẽ số liệu tường minh, chính xác, đáng tin cậy có sức thuyết phục
H. Từ sự chứng minh và phân tích trên, tác giả đã đưa ra lời kêu gọi như thế nào?
- Con đường tồn tại và phát triển của nhân loại là hạn chế sự bùng nổ và gia tăng dân số.
H: Tại sao tác giả lại cho rằng: hạn chế sự bùng nổ và gia tăng dân số đó là con đường “tồn tại hay không tồn tại” của chính loài người ?
 Muốn sống, con người cần có đất đai. Đất đai không sinh ra, nhưng con người ngày càng nhiều hơn. Do đó, con người muốn tồn tại phải biết điều chỉnh, hạn chế sự gia tăng dân số. Đây là vấn đề nghiêm túc và sống còn của nhân loại.
H: Qua những lời lẽ đó tác giả đã bộc lộ quan điểm và thái độ của mình về vấn đề dân số kế hoạch hóa gia đình ntn?
H: Bài viết đem lại cho em những hiểu biết gì? em tự nhận thấy bản thân mình có trách nhiệm như thế nào trong việc hạn chế sự gia tăng và bùng nổ dân số? - Dân số VN 80 triệu người
- Tỉ lệ tăng hàng năm là 1,3 %
HĐ5. HDHS rút ra ghi nhớ
* Mục tiêu:
- Nhận biết được giá trị nghệ thuật và nội dung của văn bản.
- Hiểu được ý nghĩa mà văn bản biểu đạt.
*Cách tiến hành
H: Nêu những đặc sắc về nghệ thuật?
- Đưa ra bài toán cổ như một câu chuyện ngụ ngôn.
- sử dụng các phương pháp so sánh số liệu, phân tích cụ thể.
- Lập luận chặt chẽ, ngắn gọn
H: Qua văn bản giúp ta hiểu được điều gì?
- Sự gia tăng dân số là một thực trạng đáng lo ngại của thế giới, là nguyên nhân dẫn đến cuộc sống đói nghèo, lạc hậu.
- Hạn chế sự gia tăng dân số là đòi hỏi sống còn của nhân loại.
Hs đọc và khái quát ghi nhớ.
H. Qua tìm hiểu văn bản em rút ra ý nghĩa gì?
- văn bản nêu lên vấn đề thời sự của đời sống hiện đại: dân số và tương lai của dân tộc và nhân loại.
36’
5’
I. Đọc, thảo luận chú thích.
1. Đọc
2. Thảo luận chú thích.
a.Tác phẩm
- Xuất xứ: Báo GD&TĐ
- Thể loại: Văn bản nhật dụng
- Phương thức biểu đạt: tự sự kết hợp với lập luận thuyết minh.
b. Các chú thích khác:
(3); (4).
II. Bố cục
 3 phần
III. Tìm hiểu văn bản.
1. Bài toán dân số và kế hoạch hóa dân số dường như được đặt ra từ thời cổ đại.
 Lập luận tương phản, tạo sự bất ngờ, lôi cuốn sự chú ý của người đọc, vấn đề nêu ra rõ nét.
 2. Tốc độ gia tăng dân số là hết sức nhanh chóng
* Câu chuyện kén rể
 Số lượng hạt thóc khủng khiếp có thể phủ kín bề mặt trái đất.
* Sự gia tăng dân số hiện nay
 Sự ra tăng dân số là hết sức nhanh chóng. Loài người muốn tồn tại thì phải hạn chế sự bùng nổ về tốc độ gia tăng dân số
* Thực tế về khả năng sinh con của phụ nữ
 Chỉ tiêu mỗi gia đình chỉ có một đến 2 con là rất khó thực hiện.
* Những hậu quả của sự bùng nổ dân số
 Dân số tăng cao kìm hãm sự phát triển của xã hội, nghèo đói bệnh tật, lạc hậu
* Bằng cách lập luận chặt chẽ, số liệu tường minh, chính xác, đáng tin cậy có sức thuyết phục tác giả cho thấy không có cách nào khác, phải hành động tự giác hạn chế sinh đẻ để làm giảm sự bùng nổ và gia tăng dân số
3. Lời kêu gọi của tác giả.
 Mỗi người cần nhận thức rõ vấn đề gia tăng dân số và hiểm họa của nó.
IV. Ghi nhớ.
4. Củng cố (1’)
Em học tập được gì từ cách lập luận của tác giả trong văn bản này ?
Gv hệ thống KT bài
5. HDHT (1’)
- Tìm hiểu và nghiên cứu tình hình dân số ở địa phương
- Chuẩn bị bài: đập đá ở Côn Lôn
( Đọc, xác định thể thơ, trả lời các câu hỏi sgk)