Giáo án Ngữ văn 6 Tuần 25 tiết 101- 102 Văn bản Đêm nay Bác không ngủ (Minh Huệ)

TRƯỜNG THCS QUANG TRUNG	GIÁO ÁN NGỮ VĂN
GVHD: PHƯƠNG THỊ HOÀNG OANH	Ngày soạn: 18/02/2011
GIÁO SINH: CAO XUÂN NĂNG	Ngày dạy: 21/02/2011
Tuần 25
Tiết 101- 102
Văn bản
ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ
( Minh Huệ )
A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
Cảm nhận được tình yêu thương lớn lao của Bác Hồ dành cho bộ đội, dân công và tình cảm của người chiến sĩ đối với người trong bài thơ.
Hiểu những nét đặc sắc trong nghệ thuật miêu tả và kể chuyện của bài thơ.
Kính yêu bác hồ, biết ơn thế hệ cha anh.
Tìm hiểu sự kết hợp giữa các yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm trong bài thơ.
Trình bày được suy nghĩ của bản thân sau khi học xong bài thơ.
B.CHUẨN BỊ
GV. SGK, SGV, giáo án, tranh ảnh, bảng phụ
HS. SGK, trả lời các câu hỏi trong SGK.
C.TIẾN TRÌNH CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY- HỌC
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: Khởi động
Kiểm tra bài cũ
Em hãy trình bày bố cục của một bài văn tả người?
Giới thiệu bài mới
Nhà thơ Tố Hữu đã từng viết:
“ Bác ơi, tim bác mênh mông thế
Ôm cả non sông mọi kiếp người”
Bác kính yêu của chúng ta suốt cả cuộc đời phấn đấu cho độc lập dân tộc, cho sự no ấm, hạnh phúc của nhân dân. Bác dành tình yêu thương cho tất cả mọi người, trong đó có những người chiến sĩ. Hôm nay thầy trò chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu xem Bác dành tình cảm như thế nào cho những người chiến sĩ và tình cảm của những người chiến sĩ dành cho bác ra sao qua bài thơ “ Đêm nay bác không ngủ” của nhà thơ Minh Huệ.
Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới
GV cho HS xem chân dung của nhà thơ Minh Huệ
Yêu cầu HS đọc phần chú thích trong SGK
HS đọc.
GV. Em hãy nêu những hiểu biết của em về nhà thơ Minh Huệ?
HS dựa vào chú thích trong SGK để trả lời.
GV nhận xét và nêu thêm một số nét về nhà thơ Minh Huệ.
Trình bày hoàn cảnh sáng tác của bài thơ?
HS. Bài thơ được viết trong chiến dịch biên giới 1950, Bác Hồ trực tiếp ra mặt trận theo dõi và chỉ huy cuộc chiến đấu của bộ đội và nhân dân ta.
GV. Nguồn cảm hứng của bài thơ là tấm lòng với dân với nước của chủ tịch Hồ Chí Minh. Đây là cảm hứng chung của rất nhiều nhà thơ thời kỳ này.
GV hướng dẫn đọc
Đoạn đầu đọc với nhịp chậm, giọng thấp.
Đoạn sau nhịp nhanh hơn, giọng lên cao hơn.
GV đọc mẫu.
HS đọc
GV. Bài thơ “ Đêm nay Bác không ngủ” kể về câu chuyện gì?
HS. Bài thơ được trình bày như một câu chuyện về một đêm không ngủ của Bác Hồ trên đường đi chiến dịch trong thời kì kháng chiến chống Pháp. 
GV cho HS kể lại câu chuyện bằng văn xuôi.
HS kể
GV nhận xét và bổ sung nếu HS kể không đầy đủ.
GV hướng dẫn HS đọc- hiểu văn bản
GV. Trong câu chuyện có mấy nhân vật?
HS. Có 2 nhân vật: Bác Hồ và anh đội viên.
Em hãy nêu một vài hiểu biết của em về Bác?
HS trả lời- GV nhận xét và bổ sung.
GV. Câu chuyên mà nhà thơ Minh Huệ kể cho chúng ta diễn ra trong hoàn cảnh nào? Thời gian và địa điểm diễn ra câu chuyện ấy?
HS.Hoàn cảnh: Trên đường đi chiến dịch, trời mưa lâm thâm và lạnh.
Thời gian: Một đêm khuya, từ lúc anh thức dậy lần đầu cho đến lúc anh thức dậy lần thứ ba để rồi thức luôn cùng Bác.
Địa điểm: Trong một mái lều tranh xơ xác, nơi trú tạm của bộ đội trong đêm.
GV. Bằng việc sáng tạo hình tượng anh bộ đội vừa là người chứng kiến vừa là người tham gia vào câu chuyện đã làm cho hình tượng Bác Hồ hiện ra một cách tự nhiên có tính khách quan, lại vừa đặt trong mối quan hệ gần gũi, ấm áp với người chiến sĩ.
GV. Trong bài thơ hình ảnh Bác Hồ hiện lên qua các chi tiết nào?
HS. 
Hình dáng
Vẻ mặt trầm ngâm
Mái tóc bạc
Ngồi đinh ninh
Chòm râu im phăng phắc
Cử chỉ: đốt lửa, dém chăn, nhón chân.
Lời nói
Chú cứ việc ngủ ngon 
Ngày mai đi đánh giặc
Bác ngủ không an lòng
Tâm tư
Bác thương đoàn dân công
Càng thương càng nóng ruột
GV. Qua những chi tiết mà chúng ta vừa tìm, em có cảm nhận như thế nào về Bác?
HS. Bác luôn yêu thương cho các chiến sĩ, dân công như người cha đối với các con.
GV cho HS xem một số hình ảnh về Bác Hồ.
GV. Chúng ta đã tìm hiểu được những tình cảm mà Bác dành cho các chiến sĩ và dân công qua lời kể của anh đội viên. Vậy tâm trạng và tình cảm của anh đội viên dành cho Bác như thế nào? Thầy trò chúng ta sẽ tìm hiểu phần tiếp theo: Tình cảm của người chiến sĩ đối với Bác.
GV cho HS thảo luận nhóm
Chia lớp thành 4 nhóm, 2 nhóm trình bày, 2 nhóm còn lại bổ sung.
Nhóm 1 và nhóm 2: Tâm trạng và cảm nghĩ của anh đội viên trong lần đầu tiên thức dậy nhìn thấy bác không ngủ?
Nhóm 3 và nhóm 4: Tâm trạng và cảm nghĩ của nghĩ của anh đội viên trong lần thứ 3 thức dậy nhìn thấy Bác không ngủ?
HS. Tâm tư và tình cảm của anh đội viên trong lần đầu tiên thức dậy
Anh đội viên nhìn bác
Đốt lửa cho anh nằm
Anh đội viên mơ màng
 Như nằm trong giấc mộng
Anh nằm lo bác ốm
GV. Hình ảnh Bác Hồ hiện ra qua cái nhìn đầy xúc động của anh chiến sĩ đang trong tâm trạng lâng lâng, mơ màng vừa lớn lao, vĩ đại nhưng lại hết sức gần gũi, ấm hơn ngọn lửa hồng. Anh lo lắng nằm không yên, trong lòng lo lắng về vấn đề sức khỏe của Bác.
Tâm tư và tình cảm của anh đội viên trong lần thứ ba thức dậy 
Anh hốt hoảng giật mình
Anh vội vàng nằng nặc
Mời bác ngủ bác ơi
Anh đội viên nhìn bác
Anh thức luôn cùng bác.
GV. Trời sắp sáng, anh chiến sĩ vẫn thấy Bác ngồi đinh ninh. Anh lo lắng, hết sức năn nỉ mời Bác đi nghỉ. Lần này anh đội viên cảm nhận được tình yêu thương của Bác đối với nhân dân. Anh chiến sĩ đã lớn lên thêm về tâm hồn, tình cảm và được hưởng niềm hạnh phúc thật sự lớn lao.
GV. Qua diễn biến tâm trạng của anh chiến sĩ, em hãy cho biết tình cảm mà anh chiến sĩ dành cho Bác là tình cảm gì?
HS. Đó là lòng kính yêu, cảm phục và tự hào về vị lãnh tụ của dân tộc.
Hoạt động 3: Tổng kết
GV. Em nhận thức được gì về nghệ thuật thơ qua văn bản?
HS. Kết hợp với kể chuyên, miêu tả, biểu cảm. lời thơ giản dị, chân thành, có nhiều từ láy gợi hình, gợi cảm.
- Một số từ láy gợi hình như: trầm ngâm, xơ xác, đinh ninh, phăng phắc, lồng lộng.
- Một số từ láy gợi cảm như: mơ màng, thầm thì, nằng nặc
GV. Em hãy nêu nội dung chính của bài thơ?
HS trả lời
GV rút ra nội dung.
Hoạt động 4: Luyện tập
Yêu cầu HS về làm phần luyện tập trong SGK.
I.TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
Minh Huệ ( 1927- 2003), tên khai sinh là Nguyễn Đức Thái, quê ở Nghệ An, làm thơ từ thời kháng chiến chống Pháp.
2. Tác phẩm
“Đêm nay Bác không ngủ”được viết vào năm 1951, dựa trên sự kiện có thật trong chiến dịch biên giới cuối năm 1950, Bác Hồ đã trực tiếp ra mặt trận theo dõi và chỉ huy cuộc chiến đấu của bộ đội và nhân dân ta.
I. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN
1. Hình ảnh Bác Hồ trong cảm nhận của người chiến sĩ
Sự yêu thương, đùm bọc của Bác đối với các chiến sĩ, dân công như người cha đối với các con.
2. Tình cảm của người chiến sĩ đối Bác
Thương yêu, cảm phục và ngưỡng mộ Bác Hồ. 
III. TỔNG KẾT
1. Nghệ thuật
- Thể thơ năm chữ kết hợp tự sự, miêu tả và biểu cảm.
- Lời thơ giản dị, có nhiều hình ảnh thể hiện tình cảm tự nhiên, chân thành.
- Có nhiều từ láy gợi hình, gợi cảm.
2. Ý nghĩa văn bản
- Thể hiện tấm lòng yêu thương bao al của bác hồ đối với quân và dân ta.
- Biểu hiện tình cảm yêu quý, kính yêu của bộ đội, của nhân dân ta đối với bác hồ.
IV.HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
- Tìm hiểu kĩ hoàn cảnh sáng tác của bài thơ.
- Học thuộc lòng bài thơ.
- Thấy được sự kết hợp độc đáo giữa thể thơ 5 chữ và lối kể chuyện kết hợp miêu tả và biểu cảm. 
GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
PHƯƠNG THỊ HOÀNG OANH