Giáo án môn Vật lý Lớp 9 - Tiết 27: Sự nhiễm từ của sắt, thép. Nam châm điện

Ngày soạn: 16/11/2009
Ngày giảng:19/11/2009
Tiết số 27
Bài 25: Sự nhiễm từ của sắt, thép - nam châm điện
I. Mục tiêu: 
	1. Kiến thức:
	- Mô tả được thí nghiệm về sự nhiễm từ của sắt và thép.
	- Giải thích vì sao người ta dùng lõi sắt non để chế tạo nam châm điện.
	- Nêu được hai cách làm tăng cực từ của nam châm điện tác dụng lên một vật. 
	2. Kĩ năng:
	Mắc mạch điện theo sơ đồ, sử dụng biến trở trong mạch, sử dụng các dụng cụ đo điện.
	3. Thái độ: Thực hiện an toàn điện, yêu thích môn học.
II. Chuẩn bị : 
	- Một ống dây có khoảng 500 - 700V
	- 1 la bàn hoặc kim nam châm đặt trên giá thẳng đứng.
	- 1 giá TN : 1 biến trở 
	- 1 nguồn điện từ 3 - 6V
	- 1 ampe kế có GHĐ 1,5A và ĐCNN 0,1A
	- 1 công tắc điện 
	- 1 lõi sắt non, 1 lõi thép có thể đặt vừa trong lòng ống dây. - 1 ít đinh ghim bằng sắt. 
III: Phơng pháp
Thực nghiệm
IV. Tiến trình bài dạy
1. ổn định tổ chức
2. Khởi động( Kiểm tra bài cũ - tổ chức tình huống học tập)
- Mục tiêu 
Kiểm tra về tác dụng từ của dòng điện, vầ ứng dụng của nam châm.
- Đồ dùng
- Cách tiến hành 
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- GV hướng dẫn trả lời các câu hỏi nhớ lại kiến thức cũ của nam châm điện để tổ chức tình huống. 
 - Tác dụng từ của dòng điện được biểu hiện như thế nào?
- Trong thực tế, Nam châm điện được dùng để làm gì ?
- HS nhớ lại kiến thức - vận dụng 
+ Dòng điện gây ra lực từ tác dụng lên kim nam châm đặt gần nó đ dòng điện có tác dụng từ.
+ N/c điện dùng làm một bộ phận của cần cẩu, rơ le điện từ...
Hoạt động 1: Làm thí nghiệm về sự nhiễm từ của sắt và thép.
- Mục tiêu 
Mô tả được thí nghiệm về sự nhiễm từ của sắt và thép.
 Giải thích vì sao người ta dùng lõi sắt non để chế tạo nam châm điện.
- Đồ dùng
- Một ống dây có khoảng 500 - 700V
	- 1 la bàn hoặc kim nam châm đặt trên giá thẳng đứng.
	- 1 giá TN : 1 biến trở 
	- 1 nguồn điện từ 3 - 6V
	- 1 ampe kế có GHĐ 1,5A và ĐCNN 0,1A
	- 1 công tắc điện 
	- 1 lõi sắt non, 1 lõi thép có thể đặt vừa trong lòng ống dây.
	- 1 ít đinh ghim bằng sắt. 
- Cách tiến hành 
- GV yêu cầu cá nhân HS quan sát hình 25.1, đọc SGK mục 1 thí nghiệm, tìm hiểu mục đích thí nghiệm, dụng cụ thí nghiệm, cách tiến hành thí nghiệm. 
- Hãy thảo luận về mục đích thí nghiệm, cách bố trí và tiến hành thí nghiệm. 
- Hãy làm TN theo nhóm ( hoặc quan sát thí nghiệm GV).
- Lưu ý: 
Để cho kim nam châm đứng thăng bằng rồi mới đặt cuộn dây sao cho trục kim nam châm song song với mặt ống dây, sau đó mới đóng mạch điện. 
- GV yêu cầu HS các nhóm báo cáo kết quả TN 
I. Sự nhiễm từ của sắt, thép
1. Thí nghiệm 
- HS quan sát hình 25.1
+ Mục đích: Làm TN về sự nhiễm từ của sắt và thép.
+ Dụng cụ: 1 ống dây, 1 lõi sắt non, 1 lõi thép, 1 la bàn, 1 công tắc, 1 biến trở, 1 ampe kế, 5 đoạn dây nối. 
+ Tiến hành TN : 
Mắc mạch điện như hình 25.1 đóng công tắc K quan sát góc lệch của kim nam châm so với ban đầu. 
- Đặt lõi sắt non hoặc thép vào trong lòng ống dây, đóng công tắc K quan sát và nhận xét góc lệch của kim nam châm so với trường hợp trước. 
+ Các nhóm nhận dụng cụ TN, tiến hành theo nhóm ( hoặc quan sát thí nghiệm GV).
+ Khi đóng K thì kim nam châm bị lệch khỏi phương ban đầu. 
+ Khi đặt lõi sắt hoặc thép vào lòng cuộn dây, đóng khoá K góc lệch của kim nam châm lớn hơn so với trường hợp không có lõi sắt hoặc thép. 
 Kết luận: Lõi sắt hoặc thép làm tăng tác dụng từ của ống dây có dòng điện
Hoạt động 2: 
Làm TN khi ngắt dòng điện chạy qua ống dây, sự nhiễm từ của sắt non và thép có gì khác nhau. Rút ra kết luận về sự nhiễm từ của sắt và thép
- Mục tiêu 
Làm được TN rút ra được ra kết luận về sự nhiễm từ của sắt và thép
- Đồ dùng: Như hoạt động 1
- Cách tiến hành 
- GV yêu cầu:
- Hãy nêu mục đích thí nghiệm, dụng cụ TN và cách tiến hành TN ?
- Hướng dẫn thảo luận mục đích, các bước tiến hành TN.
- Trong hai trường hợp có hiện tượng gì xảy ra với đinh sắt khi ngắt dòng điện chạy qua ống dây ?
- Đại diện HS trình bày kết quả thí nghiệm?
- Y/c HS rút ra kết luận?
GV: Thông báo về sự nhiễm từ của sắt và thép:
- Chính sự nhiễm từ của sắt non và thép khác nhau nên người ta đã dùng sắt non để chế tạo nam châm điện, còn thép dùng để chế tạo nam châm vĩnh cửu. 
+ Quan sát hình 25.1 và nghiên cứu SGK.
+ Mục đích: Nêu được nhận xét về tác dụng từ của ống dây có lõi sắt non và ống dây có lõi thép. 
+ Mắc mạch điện như 25.2
+ Quan sát hiện tượng xảy ra với đinh sắt trong 2 trường hợp.
Đại diện học sinh trả lời câu C1:
- khi ngắt dòng điện chạy qua ống dây lõi sắt non mất hết từ tính, còn lõi thép vẫn giữ được từ tính.
2. Kết luận: 
+ Lõi sắt hoặc thép làm tăng tác dụng từ của ống dây có dòng điện.
+ Khi ngắt điện, lõi sắt non mất hết từ tính, còn lõi thép thì vẫn giữ được từ tính.
Hoạt động 3: Tìm hiểu nam châm điện
- Mục tiêu . Nêu được hai cách làm tăng cực từ của nam châm điện tác dụng lên một vật.
- Đồ dùng. Bảng phụ
- Cách tiến hành
- GV yêu cầu HS làm việc với SGK để trả lời C2
- Tìm hiểu cấu tạo và số ghi trên đó?
- Đọc thông báo của mục II trả lời câu hỏi: Có thể làm tăng lực từ của nam châm điện bằng cách nào?
- Y/c HS quan sát H25.4 hoàn thành câu C3 .
II. Nam châm điện
+ Cấu tạo: Gồm một ống dây dẫn trong có lõi sắt non.
+ Con số (1000 - 1500) cho biết có thể sử dụng với số vòng dây khác nhau, tuỳ theo cách chọn để nối hai đầu dây với nguồn điện. 
+ Dòng chữ 1A - 22W cho biết ống dây sử dụng dòng điện 1A, điện trở dây dẫn là 22W. 
+ Tăng lực từ bằng cách sau:
- Tăng cường độ dòng điện chạy qua các vòng dây
- Tăng số vòng dây của ống dây.
+N/c b mạnh hơn a, d mạnh hơn c, e mạnh hơn b và d.
Hoạt động 4: Vận dụng 
- Mục tiêu . Sử dung các kiến thức vừa học vào trả lời các câu hỏi
- Đồ dùng. 
- Cách tiến hành
- Hãy tự hoàn thành C4 và C5, C6
- Ngoài hai cáh đã học, còn có cáh nào làm tăng lực từ củânm châm điện không ?
- GV y/c HS đọc phần có thể em chưa biết.
C4: Mũi kéo bị nhiễm từ trở thành 1 nam châm. Nó giữ được từ tính lâu vì nó là thép.
C5: Nam châm điện mất từ tính bằng cách ngắt dòng điện.
C6: Tạo ra nam châm điện mạch bằng cách tăng số vòng dây và cường độ dòng điện đi qua ống dây. 
- Khi ngắt dòng điện N/c điện mất hết từ tính.
- Có thể thayđổi tên từ cực của N/c điện bằng cách đổi chiều dòng điện qua ống dây.
 5. - củng cố -Hướng dẫn về nhà: 
- Làm bài 25 SBT
- Học thuộc phần ghi nhớ.
- Đọc phần có thể em chưa biết.
- Chuẩn bị bài 26.