Giáo án môn Vật lý Lớp 9 - Tiết 10: Biến trở. Điện trở dùng trong kỹ thuật

Ngày soạn :15/9/2009
Ngày giảng: 18/9/2009
Tiết số 10
Bài 10: Biến trở - điện trở dùng trong kỹ thuật
A) Mục tiêu:
1. Kiến thức:
- Nêu được biến trở là gì? Và nêu được nguyên tắc hoạt động của biến trở.
- Tiến hành mắc được biến trở vào mạch điện để điều chỉnh cường độ dòng điện chay qua mạch.
- Nhận ra được các điện trở dùng trong kỹ thuật.
2. Kỹ năng:
 - Mắc và vẽ mạch điện có sử dụng biến trở.
3. Thái độ:
 - Ham hiểu biết, sử dụng an toàn điện và hợp tác trong học tập.
B) Chuẩn bị:
* HS: 
- 1 Biến trở con chạy; 1 nguồn điện 3V; 1 bóng đèn; 1 công tắc; 7 đoạn dây nối; 3 điện trở kỹ thuật có ghi số; 3 điện trở có ghi các vòng màu.
* GV: Một số loại biến trở: con chạy, chiết áp.
C: Phương pháp
Trực quan, thực ngiệm
D) Tổ chức hoạt động dạy học:
I. ổn định tổ chức:
II. Kiểm tra bài cũ: : (8 phút)
- Mục tiêu tái hiện lại công tính điện trở của dây dẫn đơn vị các đại lượng trong công thức.
- Đồ dùng:
- Cách tiến hành
*GV: - Viết công thức tính điện trở của dây dẫn? Nêu đơn vị các đại lượng trong công thức.
 - Trong công thức những đại lượng nào có thể làm thay đổi điện trở của dây?
*HS: - Viết công thức: R = 
 - Trong đó: r có đơn vị là Wm
 l có đơn vị là (m)
 S có đơn vị là ( m2)
- Từ công thức trên muốn thay đổi được trị số của điện trở của dây ta có các cách sau:
+ Thay đổi chiều dài dây dẫn.
+ Thay đổi tiết diện của dây.
* GV nhận xét đánh giá cho điểm HS.
GVĐVĐ: Điện trở có thể thayđổi được trị số gọi là biến trở. Vậy biến trở có cấu tạo và hoạt động như thế nào? chúng ta nghiên cứu bài học ngày hôm nay.
III Các hoạt động chủ yếu
*HĐ1: Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động của biến trở: ( 10 phút)
- Mục tiêu . - Nêu được biến trở là gì? Và nêu được nguyên tắc hoạt động của biến trở.
- Đồ dùng: Một số loại biến trở: con chạy, chiết áp.
- Cách tiến hành
Hoạt đông của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Y/c HS quan sát các loại biến trở ở
H10.1, trả lời câu hỏi C1.
- GV đưa các loại biến trở thật cho HS nhận dạng.
- y/c HS dựa vào các loại biến trở đọc và trả lời câu C2
- GV hướng dẫn HS:
+ Cấu tao chính của biến trở?
+ Chỉ ra hai chốt nối 2 đầu cuộn dây các biến trở và chỉ ra con chạy của biến trở?
+ Mắc hai đầu A,B vào mạch điện dịch chuyển con chạy C biến trở có tác dụng thay đổi điện trở không?
- Muốn biến trở con chạy có tác dụng làm thay đổi điện trở phải mắc biến trở vào mạch điện qua các chốt nào?
- GV giới thiệu kí hiệu các biến trở trên sơ đồ mạch điện. Và y/c HS trả lời câu C4.
Để tìm hiểu biến trở sử dụng như thế nào tìm hiểu phần 2
I) Biến trở:
1. Tìm hiểu cấu tạo và hoạt dộng của biến trở:
- HS tìm hiểu H10.1 trả lời C1
C1: 
Các loại biến trở có trong H10.1: biến trở con chạy, biến trở than, biến trở tay quay.
- HS nhận dạng các loại biến trở.
- HS thảo luận trả lời câu C2.
C2:
Biến trở không có tác dụng thay đổi điện trở. 
Nếu dịch chuyển con chạy C không có tác dụng làm thay đổi chiều dài của phần cuộn dây có dòng điện chạy qua.
-HS chỉ ra các chốt nối của biến trở.
Hoàn thành câu C3.
C3:
Điện trở của mạch điện có thay đổi.
Vì dịch chuyển con chạy hoạc tay quay C làm thay đổi chiều dài phần cuộn dây có dòng điện chạy qua.
- HS hoàn thành câu C4.
C4:
Dịch chuyển con chạy làm thay đổi chiều dài cuộn dây có dòng điện chạy qua làm thay đổi điện trở của biến trở.
*HĐ2: Sử dụng biến trở để điều chỉnh cường độ dòng điện trong mạch:
 ( 10 phút)
- Mục tiêu :- Tiến hành mắc được biến trở vào mạch điện để điều chỉnh cường độ dòng điện chay qua mạch.
- Đồ dùng: 1 Biến trở con chạy; 1 nguồn điện 3V; 1 bóng đèn; 1 công tắc; 7 đoạn dây nối; 3 điện trở kỹ thuật có ghi số; 3 điện trở có ghi các vòng màu
- Cách tiến hành
- Y/c từng HS trả lời câu C5.
- GV hướng dẫn HS mắc mạch điện theo sơ đồ, hoàn thành câu C6.
GV theo dõi và hướng HS thực hiện.
2. Sử dụng biến trở để điều chỉnh cường độ dòng điện:
C5:
 K - +
C6:
HS mắc mạch điện theo sơ đồ, hoàn thành câu C6 và rút ra kết luận.
3. Kết luận:
Biến trở có thể được dùng để điều chỉnh cường độ dòng điện trong mạch khi thay đổi trị số của nó
*HĐ3: Nhận dạng hai loại điện trở trong kỹ thuật: ( 5 phút)
- Mục tiêu: Học sinh nhận dạng được các loại biến trở thường dùng trong kĩ thuật
- Đồ dùng: trang vẽ một số loại biến trở
- Cách tiến hành
GV hướng dẫn HS trả lời câu C7:
- Lớp than kim loại mỏng có tiết diện lớn hay nhỏ? R lớn hay nhỏ?
-Y/c HS hoàn thành câu C8 để nhận biết hai loại điện trở trong kỹ thuật.
II) Các điện trở dùng trong kỹ thuật:
C7:
Lớp than hay lớp kim loại mỏng đó có thể có điện trở lớn vì tiết diện của chúng có thể rất nhỏ R rất lớn.
C8:
Cá nhân HS hoàn thành để nhận biết hai loại điện trở trong kỹ thuật:
- Có ghi trị số ngay trên điện trở.
- Trị số thể hiện bằng các vòng màu trên điện trở.
*HĐ5: Vận dụng : ( 10 phút)
- Mục tiêu : Hóc inh sử dụng được công thức tính điện trở để làm một số bài tập
- Đồ dùng: 
- Cách tiến hành
- Y/c HS hoàn thành câu C9 và C10.
- Tính chiều dài dây hợp kim?
- Tính số vòng dây của biến trở ?
III) Vận dụng:
C9: Cá nhân HS quan sát đọc trị số điện trở có trong nhóm mình.
C10:
R= 20 W
S = 0,5mm2= 0,5.10-6m
D = 2 cm = 0,02m
Tính số vòng dây N=?
Giải
Từ công thức R = l = R.S/r
 = 20.0,5.10-6/1,1.10-6= 9,091 (m)
Số vòng dây của biến trở là:
N = l/pd = 9,091/ 3,14.0,02 = 145 (vòng)
IV: Củng cố hướng dẫn về nhà
4. Củng cố:
- Nêu tác dụng của biến trở?
- Đọc phần có thể em chưa biết.
5. Hướng dẫn:
- ôn lại kiến thức đã học.
- Làm bài tập 10 SBT.