Giáo án môn Ngữ văn 8 - Bài 14: Dấu ngoặc kép - Năm học 2022-2023 - Nguyễn Thị Thiên Kim

DẤU NGOẶC KÉP
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức
-  Hiểu công dụng của dấu ngoặc kép.
 - Biết cách sử dụng dấu ngoặc kép.
 2. Năng lực
- Năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo, hợp tác, tự quản bản thân.
- Năng lực giao tiếp, thưởng thức văn học.
3. Phẩm chất:
- Có ý thức sử dụng dấu ngoặc kép đúng ngữ pháp.
- Có ý thức học tập, tự giác, tích cực
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1. Chuẩn bị của giáo viên:
+ Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.
+ Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học (bảng phụ, máy chiếu,phiếu học tập), Cuốn Từ vựng ngữ nghĩa Tiếng việt.
2. Chuẩn bị của học sinh:
+ Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.
+ Soạn bài.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
A. HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU
a) Mục tiêu: Tạo tâm thế hứng thú cho hs tìm hiểu bài
b) Nội dung: HS vận dụng vào kiến thức hiểu biết của mình để trả lời.
c) Sản phẩm: HS hoàn thành nhiệm vụ.
d) Tổ chức thực hiện:
Gv cho hs xem hình ảnh
Người ta thường nói: Phong ba bão táp không bằng ngữ pháp Việt Nam. Sự phức tạp của ngữ pháp tiếng Việt có sự "đóng góp không nhỏ của hệ thống dấu câu, mời các con quan sát hình ảnh: Ma trận hệ thống dấu câu tiếng Việt
Có một dấu câu mà ta chưa nhắc tới đấy chính là dấu ngoặc kép. Vậy dấu câu này có chức năng gì, cô và các con sẽ tìm hiểu trong tiết hôm nay
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Hoạt động 1: Tìm hiểu công dụng của dấu ngoặc kép.
a) Mục tiêu: HS tìm hiểu dấu ngoặc kép.
b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.
c) Sản phẩm: HS hoàn thành nhiệm vụ.
d) Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS
SẢN PHẨM DỰ KIẾN
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 
GV treo( chiếu) bảng phụ -> HS đọc VD và quan sát các đoạn trích ở mục I, yêu cầu HS thảo luận theo nhóm bàn câu hỏi SGK.
? Dấu “ ”  trong các ví dụ trên dùng để làm gì?
? Qua các VD, hãy nêu công dụng của dấu “ ” ?
Bài tập nhanh
? Hãy điền dấu “ ” cho phù hợp với mục đích của đoạn văn?
- Chúng ập vào nhà họ Vương như 1 đám ruồi xanh.
- Tôi nói nghe đâu vì tôi thấy người ta bắn tin rằng mẹ tôi xoay ra sống bằng cách đó.
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời
- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:
+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.
*a) Đánh dấu lời dẫn trực tiếp: câu nói của Găngđi
b) Đánh dấu từ ngữ hiểu theo một số nghĩa đặc biệt (ẩn dụ): Từ “dải lụa” chỉ chiếc cầu
-> cách nói hình ảnh, gây sự chú ý.
c) Đánh dấu từ ngữ mà TDP thường ding khi nói về sự cai trị của chúng đối với VN “khai hóa văn minh cho 1 nước lạc hậu”.
 -> Tục ngữ có hàm ý mỉa mai.
d) Đánh dấu tên các vở kịch
GV lưu ý: Tên các tác phẩm, tập san... được dẫn khi in có thể in nghiêng, đậm hoặc gạch chân.
*2 HS nêu -> 1 HS đọc ghi nhớ.
*Đáp án:  
Từ “ruồi xanh” -> đánh dấu từ ngữ biểu thị ý mỉa mai.  
-Từ ‘nghe đâu”-> dẫn lời người nói..
- Bước 4: Kết luận, nhận định:
+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án
I. Công dụng của dấu ngoặc kép.
1. Phân tích ngữ liệu: SGK/ T134
Dấu ngoặc kép dùng để: Đánh dấu
a) Trích lời dẫn trực tiếp
b) Từ ngữ hiểu theo nghĩa đặc biệt
c) Từ ngữ hàm ý mỉa mai
d) Tên các vở kịch
2. Ghi nhớ : sgk( 142)
Dấu ngoặc kép dùng để:
- Trích lời dẫn trực tiếp.
- Đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt hay có hàm ý mỉa mai.
- Đánh dấu tên tác phẩm được dẫn.
C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
a) Mục tiêu: Hs nhằm củng cố, hệ thống hóa, hoàn thiện kiến thức mới mà HS đã được lĩnh hội ở hoạt động hình thành kiến thức
b) Nội dung: HS sử dụng khả năng đọc của mình để thực hiện nhiệm vụ GV đưa ra.
c) Sản phẩm:HS  trả lời câu hỏi của GV
d) Tổ chức thực hiện:
1. Bài tập 1 (142)  Đánh dấu
a) Lời dẫn trực tiếp: những câu nói giả định của lão Hạc
b) Từ ngữ hàm ý mỉa mai
d) Lời dẫn trực tiếp: dẫn lại lời của người khác
d) Lời dẫn trực tiếp + hàm ý mỉa mai, châm biếm
e) Lời dẫn trực tiếp: những từ ngữ trích trong 2 câu thơ của N.Du.
2. Bài tập 2 (143) Đặt dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vào chỗ thích hợp, giải thích lý do.
a) “...cười bảo” -> đánh dấu lời đối thoại (báo trước)
    “cá tươi”, “tươi” -> đánh dấu từ ngữ được dẫn lại
b) “...chú Tiến Lê” -> đánh dấu lời dẫn trực tiếp
    “Cháu hãy...cháu” -> lời dẫn trực tiếp
c) “...bảo hắn” -> đánh dấu lời dẫn trực tiếp
    “Đây là...” -> đánh dấu lời dẫn trực tiếp.
3. Bài tập 3 (T144)
Hai câu có ý nghĩa giống nhau những dùng dấu câu khác nhau.
a) Dùng đủ dấu câu đê đánh dấu lời dẫn trực tiếp: lời của chủ tịch Hồ Chí Minh
b) Không dùng dấu câu như trên vì đây là lời dẫn gián tiếp, chỉ lấy ý cơ bản để diễn đạt thành câu của người viết.
4. Bài tập 5 (T144):
Viết một đoạn văn thuyết minh ngắn có dùng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm, dấu ngoặc kép. Giải thích công dụng các loại dấu câu đó.
D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
a) Mục tiêu: Vận dụng kiến thức mới mà HS đã được lĩnh hội để giải quyết những vấn đề mới trong học tập và thực tiễn
b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập
c) Sản phẩm: Đáp án của HS
d) Tổ chức thực hiện:
Hãy đặt dấu hai chấm, dấu ngoặc kép thích hợp vào truyện cười dưới đây và giải thích lí do. (Điều chỉnh chữ viết hoa, nếu cần thiết)
Một người đi đường thấy Nicky đi cùng một chú chó, bèn hỏi chó của cháu có cắn người không? Nicky đáp chó nhà chúa không cắn ai bao giờ cả. Người khách liền đưa tay vuốt ve con chó nhưng bị nó đớp ngay một miếng. Bực mình, ông khách nói sao cháu bảo chó nhà cháu không cắn ai? Vâng, thì đúng hư vậy. Nhưng đây đâu phải là con chó của nhà cháu?
Hướng dẫn về nhà
*  Đối với bài cũ:
     - Học kĩ nội dung bài học
     - Hoàn thành các bài tập còn lại.
* Đối với bài mới: Luyện nói: thuyết minh về một thứ đồ dùng theo hướng dẫn chuẩn bị SGK
+ Nhóm 1 chuẩn bị 1 cái phích nước làm đồ dùng trực quan
+ Tìm hiểu các bộ phận của phích nước: ruột phích, lớp tráng bạc, miệng bình, hiệu quả giữ nhiệt
+ Tác dụng của phích nước, cách bảo quản và sử dụng nó.
+ HS lập dàn ý từng phần chuấn bị cho việc luyện nói trên lớp.
+ Nhập vai chiếc phích để giới thiệu về mình
+ Lập dàn ý cho đề bài: Thuyết minh về cái phích nước
+ Luyện nói ở nhà
- Chuẩn bị tốt cho viết bài tập làm văn số 3: Văn thuyết minh
DÊu ngoÆc kÐp
I. Môc tiªu
1. KiÕn thøc, kÜ n¨ng
 a. KiÕn thøc
 - HiÓu c«ng dông vµ biÕt c¸ch sö dông dÊu ngoÆc kÐp trong khi viÕt.
 - L­u ý: häc sinh ®· häc vÒ dÊu ngoÆc kÐp ë TiÓu häc.
 b. KÜ n¨ng
 - Sö dông dÊu ngoÆc kÐp.
 - Sö dông phèi hîp dÊu ngoÆc kÐp víi c¸c dÊu kh¸c.
 - Söa lçi vÒ dÊu ngoÆc kÐp.
 2. §Þnh h­íng ph¸t triÓn phÈm chÊt vµ n¨ng lùc
 a. PhÈm chÊt: ý thøc sö dông c¸c cÆp quan hÖ tõ ®Ó t¹o lËp c©u ghÐp.
 b. C¸c n¨ng lùc chung: N¨ng lùc tù häc, n¨ng lùc t­ duy, n¨ng lùc hîp t¸c.
 c. C¸c n¨ng lùc chuyªn biÖt: N¨ng lùc giao tiÕp, sö dông ng«n ng÷, g.tiÕp tiÕng ViÖt.
II. ChuÈn bÞ 
 - ThÇy: gi¸o ¸n, d¹y trªn PowerPoint
 - Trß: Tr¶ lêi c¸c c©u hái trong phÇn t×m hiÓu bµi.
III. Tæ chøc ho¹t ®éng d¹y häc
Ho¹t ®éng khëØ ®éng 
 - Ph­¬ng ph¸p thuyÕt tr×nh (1 phót)
 - KÜ thuËt: ®éng n·o, tr×nh bµy 1 phót.
 GV: Trong ng«n ng÷ cña chóng ta, ngoµi hÖ thèng c¸c thanh, cßn cã 1 hÖ thèng c¸c dÊu. Giê häc tr­íc c¸c em ®· ®­îc t×m hiÓu vÒ dÊu ngoÆc ®¬n vµ dÊu hai chÊm. Giê häc h«m nay c¸c em sÏ ®­îc t×m hiÓu vÒ dÊu ngoÆc kÐp.
 B. Ho¹t ®éng h×nh thµnh kiÕn thøc 
 - Thêi gian dù kiÕn: (12 phót)
 - Ph­¬ng ph¸p: vÊn ®¸p, thuyÕt tr×nh, tæng hîp, nhãm, vÏ s¬ ®å t­ duy.
 - KÜ thuËt: ®éng n·o, tr×nh bµy 1 phót.
Ho¹t ®éng cña thÇy
H ® cña trß
ChuÈn ktkn cÇn ®¹t, nl cÇn ph¸t triÓn
T×m hiÓu c«ng dông cña dÊu ngoÆc kÐp
I. C«ng dông cña 
Gi¸o viªn ®­a vÝ dô lªn b¶ng phô. Gäi h/s ®äc.
HS ®äc.
dÊu ngoÆc kÐp
H. DÊu ngoÆc kÐp trong nh÷ng ®o¹n trÝch sau ®©y dïng ®Ó lµm g× ?
A. Lêi dÉn trùc tiÕp (1 c©u nãi cña G¨ng - ®i).
B.T/ng÷ hiÓu theo nghÜa ®Æc biÖt, nghÜa ®­îc h/thµnh trªn c¬ së p/thøc Èn dô. Dïng t/ng÷ "d¶i lôa" ®Ó chØ chiÕc cÇu (nhÊn m¹nh). 
C. Tõ ng÷ cã hµm ý mØa mai. 
D. §¸nh dÊu tªn cña c¸c vë kÞch.
- Dïng ®Ó ®¸nh dÊu.
1. VÝ dô /141
2. NhËn xÐt
- Líp chia 3 nhãm,vÏ s¬ ®å t­ duy
- VÏ s¬ ®å t­ duy
H. Theo em dÊu ngoÆc kÐp cã t¸c dông g×?
- §¸nh dÊu tõ ng÷, c©u, ®o¹n dÉn trùc tiÕp.
- §¸nh dÊu tõ ng÷ hiÓu theo nghÜa ®Æc biÖt hay cã hµm ý mØa mai.
- §¸nh dÊu tªn t¸c phÈm.
- Gäi hsinh ®äc ghi nhí
§äc ghi nhí
3. Ghi nhí / 142
 C. Ho¹t ®éng luyÖn t©p
 - Thêi gian dù kiÕn: (26 phót) 
 - Ph­¬ng ph¸p: thuyÕt tr×nh, vÊn ®¸p
 - KÜ thuËt ®éng n·o, tr×nh bµy 1 phót.
HD h/s luyÖn tËp
LuyÖn tËp
II. LuyÖn tËp
Gi¸o viªn ®­a ®o¹n v¨n: "S¸ch thiÕt kÕ bµi gi¶ng"/309, Yªu cÇu HS quan s¸t.
H. Thªm dÊu ngoÆc kÐp vµo nh÷ng chç cÇn thiÕt cho ®óng chÝnh t¶?
- Tôc ng÷ cã c©u: "Ng­êi ta lµ hoa cña ®Êt" nh­ng thùc ra ng­êi ta cßn lµ "hoa cña biÓn n÷a." Sù sèng cña con ng­êi ®· lµm cho mÆt ®Êt trë nªn xanh t­¬i ®a d¹ng, phong phó biÕt chõng nµo. H·y thö h×nh dung 1 hoang m¹c hay 1 hµnh tinh nµo ®ã ch­a cã sù sèng cña con ng­êi... Cã 1 ng­êi thuû thñ h¸t r»ng: "Trªn trêi nh÷ng c¸nh h¶i ©u, d­íi n­íc nh÷ng ®µn c¸ tung t¨ng..."
- HS quan s¸t.
- Thªm dÊu ngoÆc kÐp
*bµi tËp nhanh
H. Gi¶i thÝch c«ng dông cña dÊu ngoÆc kÐp? 
a. C©u nãi gi¶ ®Þnh ®­îc dÉn trùc tiÕp.
b. MØa mai.
c. Lêi dÉn trùc tiÕp.
d. DÉn trùc tiÕp vµ hµm ý mØa mai, ch©m biÕm.
e. DÉn t/ tiÕp b»ng hai c©u th¬.
- Gi¶i thÝch c«ng dông cña dÊu ngoÆc kÐp.
1. bµi tËp 1/142
Gi¸o viªn ph¸t phiÕu häc tËp. Yªu cÇu häc sinh lµm bµi tËp 2.
H. §Æt dÊu hai chÊm vµ dÊu ngoÆc kÐp vµo chç thÝch hîp? Gi¶i thÝch lÝ do? 
- NhËn phiÕu häc tËp, lµm bµi tËp 2.
2. bµi tËp 2/142
a,....c­êi b¶o....."c¸ t­¬i "..... "t­¬i ®i” => B¸o tr­íc lêi tho¹i vµ lêi dÈn trùc tiÕp.
b,...chó tiÕn Lª: "ch¸y...."=> B¸o tr­íc lêi dÉn TT.
c, §Æt dÊu: Sau “b¶o h¾n" b¸o tr­íc lêi dÉn tr/tiÕp - ®Æt dÊu “ ”cho phÇn cßn l¹i: “§©y lµ...®i mét sµo”
Yªu cÇu hs lµm bµi tËp 3 vµo vë bµi tËp.
Y/c hs so s¸nh ®¸p ¸n vµ chÊm chÐo bµi.
H. V× sao 2 c©u cã ý nghÜa gièng nhau nh­ng dïng dÊu c©u kh¸c nhau? 
a, Lêi dÉn trùc tiÕp nªn ph¶i dïng ®ñ dÊu c©u.
- H/sinh lµm bµi tËp vµo vë bµi tËp.
3. bµi tËp 3/143
b, Lêi dÉn g.t (chØ lÊy ý c¬ b¶n ®Ó d.®¹t thµnh c©u v¨n cña ng­êi viÕt) nªn kh«ng sö sông dÊu c©u.
H. T×m trong Ng÷ v¨n 8- tËp 1 nh÷ng tr­êng hîp sö dông dÊu ngoÆc ®¬n, dÊu hai chÊm vµ dÊu ngoÆc kÐp? 
- Ngµy tr­íc, TH§¹o.vua: “NÕu giÆc ®¸nh nh­ . ¨n d©u” -> DÊu “t¸ch lêi dÉn trùc tiÕp ra khái lêi cña t¸c gi¶.
- Xin ®¸p l¹i: Hót thuècgÇn anh
- DÊu: t¸ch lêi gthÝch gi¸n tiÕp.
 - Ng­êi ta vi ph¹m (ë BØ,®« la)
-> DÊu ( ): D/ chøng vµ gthÝch.
T×m trong Ng÷ v¨n 8- tËp 1 nh÷ng tr­êng hîp sö dông dÊu ngoÆc ®¬n, dÊu hai chÊm vµ dÊu ngoÆc kÐp.
H. ViÕt ®o¹n v¨n ng¾n 4 - 6 c©u giíi thiÖu vÒ 1 nhµ v¨n hoÆc nhµ th¬ cña H¶i phßng mµ em biÕt trong ®ã cã dïng dÊu ngoÆc kÐp?
- ViÕt ®o¹n v¨n theo yªu cÇu cña GV.
4. bµi tËp 5/144
- ViÕt ®o¹n
N¨ng lùc tù häc.
 D. Ho¹t ®éng vËn dông
- Thêi gian dù kiÕn: (3 phót) 
 - Ph­¬ng ph¸p: C¸ nh©n
 - KÜ thuËt ®éng n·o, tr×nh bµy 1 phót.
H. §äc ®o¹n v¨n em võa viÕt cho c¶ líp nghe.
- NhËn xÐt, chèt ý ®óng.
- §äc ®/v¨n
- NhËn xÐt
N¨ng lùc: n¨ng lùc hîp t¸c
E. Ho¹t ®éng t×m tßi, më réng
 - Thêi gian dù kiÕn: (1 phót) 
 - Ph­¬ng ph¸p: C¸ nh©n
 - KÜ thuËt ®éng n·o, tr×nh bµy 1 phót.
- T×m trong c¸c t¸c phÈm ®· häc nh÷ng ®o¹n v¨n cã sö dông dÊu ngoÆc kÐp, chØ râ c«ng dông cña dÊu ngoÆc kÐp.
- T×m c¸c t¸c phÈm ®· häc
N¨ng lùc: n¨ng lùc tù häc.
* Giao bµi vµ h­íng dÉn häc bµi, chuÈn bÞ bµi ë nhµ (1 phót) 
 - Häc ghi nhí/142
 - Hoµn thµnh bµi tËp cßn l¹i.
- KhuyÕn khÝch häc sinh tù ®äc: ¤n luyÖn vÒ dÊu c©u
 + HÖ thèng c¸c dÊu c©u vµ c«ng dông cña chóng trong ho¹t ®éng giao tiÕp.
 + VËn dông kiÕn thøc vÒ dÊu c©u trong qu¸ tr×nh ®äc- hiÓu vµ t¹o lËp v¨n b¶n.
 + NhËn biÕt vµ söa c¸c lçi vÒ dÊu c©u.
 - ChuÈn bÞ bµi míi: LuyÖn nãi thuyÕt minh vÒ mét ®å dïng.
 + LËp dµn ý cho bµi luyÖn nãi: ThuyÕt minh vÒ c¸i phÝch n­íc.
----------------------------------------------