Giáo án dạy học Ngữ văn 8 tiết 33, 34: Hai cây phong (trích ''Người thầy đầu tiên'') (Ai-ma-tốp)

 Tuần 9 
Ngày soạn:15/10/2006 
 Ngày dạy:............................................................................
 Tiết 33 hai cây phong
(Trích ''Người thầy đầu tiên'') (Ai-ma-tốp)
A. Mục tiêu.
- Học sinh phát hiện trong văn bản ''Hai cây phong'' có 2 mạch kể ít nhiều phân biệt lồng vào nhau dựa trên các đại từ nhân xưng khác nhau trong kể chuyện. Vì ở trong bài, người kể chuyện nói mình là hoạ sĩ nên chúng ta hướng học sinh tìm hiểu ngòi bút đậm chất hội hoạ của tác giả khi miêu tả 2 cây phong. Chúng ta cũng giúp học sinh hiểu rõ nguyên nhân khiến Hai cây phong gây xúc động cho người kể chuyện.
-Học sinh cảm nhận được tấm lòng gắn bó tha thiết với cảnh vật và con người nơi quê hương yêu dấu.
-Thấy được vai trò nổi bật của các yếu tố miêu tả, biểu cảm trong văn bản tự sự.
- Rèn luyện các kĩ năng đọc văn xuôi tự sự - trữ tình.
B. Chuẩn bị.
- Giáo viên: Bảng phụ ghi bố cục tìm hiểu về Ai-ma-tốp và truyện ngắn ''Người thầy đầu tiên''
- Học sinh: Tìm đọc đoạn trích ''Người thày đầu tiên'' trong SGK Văn 9II (cũ)
C.Tiến trình bài day.
hoạt động 1: khởi động
1. Tổ chức lớp. 2. Kiểm tra bài cũ 
? Giôn-xi khỏi bệnh vì sao.
? vì sao nói bức tranh''Chiếc lá cuối cùng'' là một kiệt tác.
? Phân tích 2 lần đảo ngược tình huống của truyện? Tác dụng của nghệ thuật đó.
3.Bài mới. 
- Giới thiệu bài (1'): Đối với chúng ta, kí ức tuổi thơ thường gắn với cây đa, bến nước, sân đình, cây đa cũ bến đò xưa. Đối với nhân vật hoạ sĩ trong truyện ''Người thầy đầu tiên'' của Ai-ma-tốp là nhớ tới làng quê với hai cây phong trên đỉnh đồi đầu làng. Giáo viên giới thiệu quê hương của tác giả - đất nước Cư-rơ-gư-xtan.
Hoạt động của thày
Hoạt động của trò
? Em hiểu gì về tác giả Ai-ma-tốp
? Tóm tắt nội dung chính của truyện ''Người thày đầu tiên''
? Vị trí của văn bản này
- Giáo viên đọc mẫu.
? Cần đọc với giọng như thế nào cho phù hợp.
- Giáo viên nhận xét cách đọc.
- Giáo viên kiểm tra việc đọc chú thích của học sinh 
? Tìm hiểu bố cục đoạn trích.
- Giáo viên treo bảng phụ có ghi bố cục.
? Trong văn bản xuất hiện 2 loại hình ảnh nào.
? Hai cây phong được giới thiệu qua chi tiết nào.
? Tác giả có sử dụng nghệ thuật gì.
? Tác dụng của biện pháp ấy.
* Tác giả giới thiệu vị trí của 2 cây phong với niềm tự hào sâu sắc
? Tác giả đã miêu tả đặc điểm của 2 cây phong qua những từ ngữ nào.
* Là tín hiệu của làng
. Gắn bó thân thuộc, gần gũi với con người 
. Có sự sống riêng.
- Liên hệ Việt Nam ''Bão bùng...
Tay ôm tay níu tre gần...''
? Có gì đặc sắc trong cách miêu tả
- Bình: Hai cây phong có sức sống mãnh liệt, biểu tượng cho con người thảo nguyên.
? Đoạn tả cảnh bọn trẻ trèo lên cây để khám phá phong cảnh có ý nghĩa gì.
* Là nơi hội tụ niềm vui tuổi thơ, nơi mở rộng chân trời hiểu biết.
? ở cuối văn bản Hai cây phong được nhắc tới người vô danh đã trồng chúng, giúp ta hiểu điều gì
* Nơi ghi khắc biến cố của làng.
? Liên kết các biểu hiện đó, ta sẽ có một hình dung như thế nào về 2 cây phong trong văn bản này.
1. Đọc:
2. Chú thích:
a. Tác giả
- Học sinh đọc phần chú thích trong SGK 
- Ông sinh năm 1928 tại Cư-rơ-gư-xtan ở Trung á (trước thuộc liên bang Xô viết). Ông tốt nghiệp đại học nông nghiệp trở thành cán bộ chăn nuôi rồi học tiếp văn học chuyển sang hoạt động báo chí, viết văn.
- Tác phẩm nổi tiếng của ông:SGK 
b. Tác phẩm
- Học sinh tóm tắt dựa vào SGK tr99
- Nằm ở phần đầu truyện ''Người thày...''
- Học sinh đọc văn bản 
- Chú ý giọng đọc chậm rãi, hơi buồn buồn gợi nhớ nhung và nghĩ suy của người kể chuyện. Thay đổi giọng đọc giữa người kể chuyện xưng tôi và chúng tôi phân biệt ngôi kể và điểm nhìn nghệ thuật
- Học sinh trả lời các chú thích 3, 5, 6, 7, 11, 14, 15 
3. Bố cục: 4 phần
- Phần 1: từ đầu phía tây: giới thiệu chung về vị trí của làng quê
- Phần 2: phía bên làng thần xanh: Nhớ về hình ảnh 2 cây phong
- Phần 3: vào năm học biêng biếc kia: Nhớ về tuổi thơ
- Phần 4: còn lại: Nhớ về người trồng 2 cây phong gắn liền với trường.
- Hình ảnh con người: nhân vật ''tôi'' và ''chúng tôi''
- Hình ảnh thiên nhiên: 2 cây phong và thảo nguyên.
II. Phân tích văn bản:
1. Hình ảnh hai cây phong
- Hai cây phong như ngọn hải đăng đặt trên núi.
- Nghệ thuật so sánh
+ Tác dụng: Chỉ giá trị tín hiệu của 2 cây phong 
. Khẳng định vai trò không thể thiếu của chúng đối với những người đi xa về làng
. Thể hiện niềm tự hào của dân làng Ku-ku-rêu về 2 cây phong
- Chúng có tiếng nói riêng, tâm hồn riêng.
- Tiếng thì thầm thiết tha nồng thắm truyền qua lá cành như một đốm lửa vô hình, tiéng thở dài một lượt như thương tiếc người nào, reo vù vù như một ngọn lửa bốc cháy rừng rực.
- Nghiêng ngả thân cây, lay động lá cành, khi mây đen kéo đến... xô gãy cành, tỉa trụi lá... kể xen lẫn tả qua con mắt nhìn của hoạ sĩ nhưng ''động hơn'' ''và còn rất p2 âm thanh, nghệ thuật so sánh, nhân hoá cao độ, hết sức sinh động. Người kể đã cảm được chúng trong trí tưởng tượng và bằng tâm hồn của người nghệ sĩ.
- Hai cây phong là nơi hội tụ niềm vui tuổi thơ, tiếp xúc cho tuổi thơ khám phá thế giới
- Chúng gắn với người trồng - thày Đuy-sen với tấm lòng cao cả như là ân nhân của làng Hai cây phong là chứng nhân lịch sử của trường Đuy-sen
- Học sinh khái quát.
 * Nghệ thuật:
. So sánh, nhân hoá cao độ, sinh động
. Kể xen tả bằng trí tưởng tượng, tâm hồn nghệ sĩ, con mắt của người hoạ sĩ.
hoạt động 3: luyện tập:
Đã kết hợp trong hoạt động 2.
hoạt động 4: củng cố, dặn dò:
4. Củng cố: 
? Em hãy nêu một vài nét về tác giả Ai- ma - tốp và tác phẩm Người thầy đầu tiên.
? Em hãy phân tích hình ảnh hai cây phong trong đoạn trích?
5 . Hướng dẫn học ở nhà: 
- Học lại bài cũ.
- Tóm tắt lại văn bản :Hai cây phong.
- Đọc và soạn tiếp phần bài còn lại.
 Tuần 9 
 Ngày soạn:15/10/2006 
 Ngày dạy:..........................................
Tiết 34: hai cây phong ( Tiếp)
(Trích ''Người thầy đầu tiên'') (Ai-ma-tốp)
A.Mục tiêu.( Như tiết 33)
B.Chuẩn bị.
- GV: Soạn giáo án.
- HS: Đọc và soạn bài trước ở nhà.
C.Tiến trình bài day.
hoạt động 1: khởi động
I. ổn định tổ chức lớp. 
2. Kiểm tra bài cũ
? Em hãy nêu một vài nét về tác giả Ai-ma-tốp và tác phẩm Người thầy đầu tiên.
? Em hãy phân tích hình ảnh hai cây phong trong đoạn trích Hai cây phong
3. Bài mới.
hoạt động 2: đọc hiểu văn bản
Hoạt động của thày
Hoạt động của trò
? Theo dõi mạch truyện được kể từ nhân vật ''tôi'' hãy cho biết: ấn tượng nổi bật của ''tôi'' trong những lần về quê là gì
* Nhân vật ''tôi'' có tình cảm yêu quí đặc biệt đối với 2 cây phong 
? Do đâu nhân vật ''tôi'' có ấn tượng này
? Mỗi lần về quê, nhân vật ''tôi'' coi bổn phận đầu tiên là gì.
? Nhân vật ''tôi'' đã tự bộc lộ tình cảm gì đối với 2 cây phong 
- Đoạn văn "Ta sắp được thấy chúng chưa, 2 cây phong sinh đôi ấy? ... ngây ngất'' sử dụng phương thức biểu đạt nào.
? Bộc lộ tình cảm nào
* Tác giả sử dụng phương thức biểu cảm bộc lộ nỗi nhớ cây đắm say, mãnh liệt của nhân vật ''tôi''
? Nhân vật ''tôi'' nghe được cả tiếng nói riêng, tâm hồn riêng của 2 cây phong , điều đó cho thấy nhân vật ''tôi'' là người như thế nào (Liên hệ ''Yêu cái cây ở trước nhà...'' - Ilia Êrenbua) 
* Nhân vật ''tôi'' có trí tưởng tượng phong phú, tâm hồn nhạy cảm, yêu 2 cây phong cũng là yêu làng quê.
? Theo mạch kể của ''chúng tôi'' thì 2 cây phong gắn với những kỉ niệm nào.
? Bức tranh thiên nhiên hiện ra dưới mắt nhân vật ''tôi'' khi ngồi trên cành cây cao ngất. 
? Nhận xét về cách miêu tả của tác giả. 
? Em hiểu gì về ''tôi'' , ''chúng tôi'' trong văn bản 
* Bức tranh thiên hiên đậm chất hội hoạ được khám phá từ điểm nhìn trên 2 cây phong - bệ đỡ cho những ước mơ là kỉ niệm cơ sở cho tình yêu quê hương của những đứa trẻ làng Ku-ku-rêu
? Cái điều nhân vật ''tôi'' chưa hề nghĩ đến thời bé: ''Ai là người đã trồng... hi vọng gì?'' gợi cho ta hiểu thêm điều gì về nhân vật ''tôi'' hiện tại.
- Giáo viên gọi học sinh kể lại chi tiết thày Đuy-sen mang 2 cây phong về làng (SGK -tr99)
? Có thể liên hệ bản thân, em sẽ làm gì để hướng tới ngày 20-11.
? Hãy khái quát những điều đáng quí trong tâm hồn nhân vật ''tôi''
? Nhân vật kể chuyện trong văn bản này xuất hiện ở mấy vai.
* Cách kể chuyện kết hợp hai vai
? Vậy sẽ có mấy mạch kể.
? Cách kể chyện 2 vai này có tác dụng gì.
? Có những phương thức biểu đạt nào được sử dụng trong văn bản.
* Phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, biểu cảm 
? Nghệ thuật miêu tả qua từ ngữ hình ảnh, biện pháp tu từ.
* Cách miêu tả đậm chất hội hoạ
? Nội dung của văn bản.
- Gọi học sinh đọc ghi nhớ
 hoạt động 3:
? Văn bản ''Hai cây phong'' đã thức dậy tình cảm nào trong em
? Hãy kể tên một bài thơ nói về tình yêu quê hương đất nước gắn với dòng sông, cánh đồng...
- Giáo viên đọc một đoạn.
II. Phân tích 
1. Hình ảnh hai cây phong
2) Hình ảnh con người 
- Hai cây phong luôn hiện ra trước mắt hệt như những ngọn đèn hải đăng trên núi.
 + Sự tồn tại của 2 cây phong to lớn trên đỉnh đồi phía trước làng
+ Nhân vật ''tôi'' có tình cảm yêu quí đặc biệt đối với 2 cây phong 
+ Nhân vật ''tôi'' là hoạ sĩ, có trí tưởng tượng mãnh liệt.
- Đưa mắt nhìn 2 cây phong quen thuộc
- Dù khó lòng trông thấy ngay nhưng tôi thì bao giờ cũng cảm biết được chúng, lúc nào cũng nhìn rõ.
 Cảm nhận như người thân yêu, coi đó là nhu cầu tình cảm không thể thiếu.
- Dùng phương thức biểu cảm
+ Nhớ cây đắm say, mãnh liệt, như tâm hồn nặng lòng thương nhớ con người 
- Nhân vật ''tôi'' có trí tưởng tượng mãnh liệt, tâm hồn nhạy cảm, có tình yêu sâu nặng với 2 cây phong, đó cũng là yêu vẻ đẹp của làng quê.
- Lũ trẻ ào lên phá tổ chim, đàn chim chao đi, chao lại
- Lũ trẻ khám phá ra thế giới đẹp đẽ vô ngần.
- Chân trời xa thẳm, thảo nguyên hoang vu, dòng sông lấp lánh, làn sông mờ đục, chuồng ngựa của nông trang bé tí tẹo.
- Bức tranh được tô màu: biêng biếc, mờ đục, lấp lánh, (sợi chỉ) bạc...
+ Bức tranh tự nhiên sống động có hình ảnh, có màu sắc, đường nét (nghiêng ngả, chao lượn..) đậm chất hội hoạ.
 Tuổi thơ tinh nghịch, ham hiểu biết, khám phá vẻ đẹp của quê hương từ 2 cây phong - bệ đỡ cho những ước mơ khát vọng bay cao.
- Tình yêu quí 2 cây phong gắn liền với tình yêu quí người thày giáo đã trồng 2 cây phong ấy với ước mơ và hi vọng về sự trưởng thành của trẻ em của làng. tình yêu thiên nhiên đã được mở rộng tới tình yêu con người 
- Học sinh kể lại đoạn cuối SGK (phần tóm tắt văn bản)
- Học sinh tự bộc lộ
''ăn quả nhớ kể trồng cây...''; người thầy ''trồng cây, trồng người''
+ Tình yêu tha thiết, sâu nặng dành cho thiên nhiên, con người, làng quê.
+ Tâm hồn trong sáng, giàu cảm xúc cao đẹp
+ Tâm hồn ấy mang bản sắc quê hương.
III. Tổng kết 
a. Nghệ thuật
- 2 vai: tôi và chúng tôi.
+ Kể chuyện xưng ''chúng tôi'' vào năm học cuối cùng biêng biếc kia (trong đó có tôi)
+ Người kể xưng tôi trong những phần còn lại
- 2 mạch kể, mạch kể của người kể chuyện xưng ''tôi'' quan trọng hơn.
- Kết hợp tự sự với miêu tả, biểu cảm 
- So sánh nhân hoá miêu tả hình ảnh, đường nét, màu sắc sinh động đậm chất hội hoạ
b) Nội dung
- Tình yêu quê hương da diết
- Lòng xúc động đặc biệt vì 2 cây phong gắn liền với hình ảnh người thày giáo cũ, người đã vun trồng mơ ước, hi vọng cho học sinh 
* Ghi nhớ.
- Học sinh đọc ghi nhớ SGK - tr101
IV. Luyện tập 
- Tình yêu thiên nhiên, yêu quê hương
- Tình người, tình thày trò.
- Nhớ con sông quê hương (Tế Hanh, Giang Nam)
- Quê hương (Tế Hanh)
- Việt Nam đất nước .. (Đất nước- Nguyễn Đình Thi)
- Ca dao: ""Anh đi anh nhớ...''
hoạt động 4: củng cố, dặn dò:
4. Củng cố: 
? Nhắc lại nghệ thuật và nội dung chính của toàn bài.
? Nhận xét về bức tranh minh hoạ trong SGK, minh hoạ cho đoạn văn nào trong văn bản.
5. Hướng dẫn học ở nhà:
- Học thuộc ghi nhớ.
- Tìm và phân tích 3 yếu tố kể, tả, biểu cảm trong đoạn văn của văn bản 
- Chọn 1 đoạn khoảng mươi dòng liên quan đến 2 cây phong để học thuộc lòng.
- Soạn bài: ''Ôn tập truyện kí Việt Nam'' SGK - tr104 và văn bản nhật dụng ''Thông tin về trái đất năm 2000''.