Bài giảng môn Ngữ văn khối 8 tiết 40: Nói giảm nói tránh

TRƯỜNG THCS LTK THỊ TRẤNNHiÖt liÖt CHÀO mõng QUÍ THẦY CÔ vÒ dù giê ng÷ v¨n líp 8D!ThiÕt kÕ bµi gi¶ng:PHẠM THỊ LAN C©u hái: ThÕ nµo lµ nãi qu¸? Cho một ví dụ về việc sử dụng phép tu từ nói quá?Đáp án: Nãi qu¸ lµ biÖn ph¸p tu tõ phãng ®¹i møc ®é, qui m«, tÝnh chÊt cña sù vËt, hiÖn t­îng ®­îc miªu t¶ ®Ó nhÊn m¹nh g©y Ên t­îng, t¨ng søc biÓu c¶m.VÝ dô: Bµn tay ta lµm nªn tÊt c¶ Cã søc ng­êi sái ®¸ còng thµnh c¬mCác biện pháp tu từ đã học: So sánhLớp 6 Nhân hoá Ẩn dụ Hoán dụ Điệp ngữLớp 7: Chơi chữ Liệt kêLớp 8: Nói quáTIẾT 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH ..................a/ Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này,phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong đảng và bầu bạn khắp nơi điều khỏi cảm thấy đột ngột (Hồ Chí Minh)	b/ 	Bác đã đi rồi sao bác ơi!	Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.	(Tố Hữu, Bác ơi)c/ Lượng con ông độ đây mà....Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.	 (Hồ phương,Thư nhà)	 Nói như thế để giảm nhẹ, tránh đi phần nào sự đau buồn, ghê sợ, nặng nề.đều được dùng để nói về cái chết và sự mất mác.* Bµi tËp 1:Những từ in nghiêng trong đoạn trích có nghĩa là gì? Tại sao người viết lại dùng cách diễn đạt đó?	 Phải bé lại lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng. 	 (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)	 Tác giả dùng từ ngữ bầu sữa trong câu này cốt để tránh thô tục, thiếu lịch sự, t¨ng c¶m gi¸c ªm dÞu.Vì sao trong câu văn, tác giả dùng từ bầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa?* Bµi tËp 2: * Bµi tËp 3: So sánh hai cánh nói sau và cho biết cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe? - Con dạo này lười lắm. - Con dạo này không được chăm chỉ cho lắm. Cách nói thứ 2 là cách nói tế nhị, có tính chất nhẹ nhàng, tr¸nh nÆng nÒ hơn đối với người tiếp nhận. Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, nhẹ nhàng và uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.2. Ghi nhớNãi qu¸ vµ nãi gi¶m nãi tr¸nh cã ®iÓm g× kh¸c nhau? Nãi qu¸ Nãi gi¶m nãi tr¸nh- C¸ch nãi c­êng ®iÖu phãng ®¹i ®Ó nhÊn m¹nh, g©y Ên t­îng m¹nh.- C¸ch nãi diÔn ®¹t tÕ nhÞ uyÓn chuyÓn, tr¸nh g©y c¶m gi¸c ®au buån,ghª sî, nÆng nÒ; tr¸nh th« tôc, thiÕu lÞch sù. 1: (Th¶o luËn nhãm) ChuyÓn c¸c c©u sau thµnh c©u cã sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt NGNT vµ cho biÕt em ®· sö dông nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng c¸ch nµo.Nhãm I : ¤ng cô chÕt råi Nhãm II: Bµi th¬ cña anh làm dë lắm. ¤ng cô ®· quy tiªn råi Bµi th¬ cña anh ch­a ®­îc hay l¾m.  Dïng c¸c tõ ng÷ ®ång nghÜa Dïng c¸ch nãi phñ ®Þnh tõ ng÷ tr¸i nghÜaNhãm IV: Anh Êy bÞ th­¬ng nÆng thÕ th× kh«ng sèng ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹.Nhãm III: Anh cßn kÐm l¾m Anh Êy thÕ th× kh«ng ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹.  Anh cÇn ph¶i cè g¾ng h¬n n÷a  C¸ch nãi vßng C¸ch nãi trèng (tØnh l­îc).2. BÀI TẬP TÌNH HUỐNG Hãy dùng từ thích hợp để chữa lỗi câu trong các tình huống sau ? Từ các tình huống đó, em rút ra điều gì khi sử dụng phép tu từ nói giảm nói tránh?TÌNH Huống 1 .Anh cút ra khỏi nhà tôi ngay!Anh không nên ở đây nữa!TÌNH HUỐNG 2.Bệnh tình con ông nặng lắm chắc sắp chết rồi!Bệnh tìnhcon ông không nặng lắm nhưng chạy chữa thì cũng khó đấy!TÌNH HUỐNG 3.Trông những đứa trẻ mù thật đáng thương .Trông những đứa trẻ khiếm thị thật đáng thương.TÌNH HUỐNG 4.Bài văn này bạn Huệ làm quá dở!Bài văn này bạn Huệ làm chưa được hay cho lắm. 3.BÀI TẬP BỔ SUNG- Phân tích biện pháp nói giảm nói tránh, và nêu tác dụng của chúng trong các câu sau:A / Cậu Vàng rồi ông giáo ạ!B / Con người đáng kính ấy bây giờ cũng C / Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng màđi đờitheo gót Binh Tưđể có cái ăn ư?nhắm mắt!(Lão Hạc-Nam Cao)A / Đi đời. Lão Hạc nói như vậy với ông giáo về cậu Vàng là để tránh cảm giác đau buồn, lão như muốn thông báo tin bán cậu Vàng với ông giáo thật nhẹ nhàng.B / Theo gót Binh Tư. Ý nói lão Hạc cũng bị tha hoá, cũng định làm nghề ăn trộm như Binh Tư. Đây là câu nói của ông giáo khi đang hiểu nhầm về lão Hạc nhưng vì là người có học lại rất yêu quý lão Hạc nên ông giáo đã nói tránh đi sự thật.C / Nhắm mắt. Từ ngữ này muốn nói về cái chết của lão Hạc. Ông giáo nói như vậy để tránh cảm giác đau buồn và cũng để mong cho lão Hạc ra đi được thanh thản.ĐÁP ÁN Có nhiều cách nói giảm nói tránh khác nhau như: Dùng từ đồng nghĩa, dùng c¸ch nói phủ định từ trái nghĩa, nói vòng, nói trống....... Và các tình huống nên sử dụng nói giảm nói tránh như: Thông tin về sự thật đau buồn, khi chê trách một điều gì đó, khi đưa ra một yêu cầu nghiêm ngặt, khi mời mọc một cách lịch sự..... Trong văn, thơ biết sử dụng đúng lúc, đúng chỗ, nó sẽ làm tăng giá trị nghệ thuật. Tuy nhiên có một số trường hợp không nên dùng nói giảm nói tránh như khi cần thiết phải nói thẳng, nói đúng mức độ sự thật thì không nên nói giảm nói tránh vì như thế là bất lợi.3.LƯU Ý:Bài tập:1.A / Khuya rồi, mời bà..........................B / Cha mẹ em..........................từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.C / Đây là lớp học cho trẻ em.....................D / Mẹ đã ..................rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.E / Cha nó mất, mẹ nó......................, nên chú nó rất thương nó.đi nghỉchia tay nhaukhiếm thịcó tuổiđi bước nữa II. LuyÖn tËpA1/ /Anh phải hoà nhã vớí bạn bè!B1/Anh ra khỏi phòng tôi ngay!C1/Xin đừng hút thuốc trong phòng học!C2/Cấm hút thuốc trong phòng học!D1/Nó nói như thế là thiếu thiện chí.D2/ Nó nói như thế là ác ý.E1/ Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.E2/ Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi.A2/ Anh nên hoà nhã với bạn bè!B2/Anh không nên ở đây nữa!Bài tập:2.BÀI TẬP BỔ SUNGa. Đây là ngôi trường của những trẻ em tàn tật.b. Các chiến sĩ đã chết để bảo vệ quê hương.c. Kiến thức toán của em còn kém lắm!d. Bác sỹ đang mổ chữa bệnh cho bệnh nhân.Đây là ngôi trường của những trẻ em khuyết tật.Các chiến sĩ đã hy sinh để bảo vệ quê hương. Kiến thức toán của em còn chưa tốt, cần cố gắng hơn. Bác sỹ đang phẩu thuật chữa bệnh cho bệnh nhân.ABCDBài tập:1 - Hãy chuyển các cách diễn đạt sau đây thành cách diễn đạt nói giảm, nói tránh?Bài tập 2:BÀI TẬP BỔ SUNG	- Chỉ ra và nêu tác dụng của một số cách nói giảm nói tránh trong các trường hợp sau:a/ Cháu biết rằng diêm tắt thì bà cũng biến đi mất như lò sưởi, ngỗng quay và cây thông ban nảy, nhưng xin bà đừng bỏ cháu ở nơi này; trước kia khi bà chưa về với b/ Ngày mồng một đầu năm hiện lên trên em bé ngồi giữa những bao diêm, trong đó có một bao đã đốt hết nhẵn.	(An-đéc-xen) c/ 	Bỗng loè chớp đỏ	 Lượm ơi (Tố Hữu) Đáp án: - Từ ngữ được dùng để nói giảm nói tránh là: Thượng đế chí nhân; Thi thể; Thôi rồi.- Tác dụng: Cả ba trường hợp trên được dùng để tránh cảm giác đau buồn, ở trường hợp b còn tránh cảm giác ghê sợ. Thượng đế chí nhânbà cháu ta đã từng sung sướng biết bao.thi thểThôi rồi! ViÕt ®o¹n héi tho¹i , trong ®ã cã sö dông phÐp Nãi gi¶m nãi tr¸nh.HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ- Hoàn thành tiếp bài tập 3 vào vở. Sưu tầm một số câu ca dao và thơ, văn có sử dụng phép nói giảm nói tránh. Một số câu thơ tham khảo :a, 	RÆng liÔu ®×u hiu ®øng chÞu tang 	Tãc buån bu«ng xuèng lÖ ngµn hµng (Xu©n DiÖu)b, 	¸o bµo thay chiÕu anh vÒ ®Êt 	S«ng M· gÇm lªn khóc ®éc hµnh (“T©y TiÕn” – Quang Dòng)c, 	B¸c D­¬ng th«i ®· th«i råi	N­íc m©y man m¸c ngËm ngïi lßng ta	 (“Khãc D­¬ng Khuª” - NguyÔn KhuyÕn)d,	 B¸c ®· lªn ®­êng theo tæ tiªn	M¸c-Lª Nin thÕ giíi ng­êi hiÒn (Tè H÷u)TIEÁTHOÏCKEÁTTHUÙC CHUÙC CAÙC EM HOÏC SINH HOÏC GIOÛI