Giáo án Ngữ văn lớp 8 tiết 5, 6: Trong lòng mẹ (trích “những ngày thơ ấu” ) - Nguyên Hồng

TUẦN 2: TIẾT 5, 6:
Ngày soạn: 15/08/2011	 
Ngày dạy: /08/2011 
TRONG LÒNG MẸ
 (Trích “Những ngày thơ ấu” ) 
 - Nguyên Hồng - 
A. Mức độ cần đạt:
 Học sinh:
 - Có được những kiến thức sơ giản về thể văn hồi kí.
 - Thấy được đặc điểm của thể văn hồi kí qua ngòi bút Nguyên Hồng: thấm đượm chất trữ tình, lời văn chân thành, dạt dào cảm xúc.
B. Trọng tâm kiến thức, kĩ năng, thái độ:
 1. Kiến thức:
 - Nắm được khái niệm thể loại hồi kí.
 - Nhớ được cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích “Trong lòng mẹ”.
 - Ngôn ngữ truyện thể hiện niềm khát khao tình cảm ruột thịt cháy bỏng của nhân vật bé Hồng.
 - Ý nghĩa giáo dục: những thành kiến cổ hủ, nhỏ nhen, độc ác không thể làm không thể làm khô héo tình cảm ruột thịt sâu nặng, thiêng liêng.
 2. Kĩ năng:
 - Bước đầu biết đọc – hiểu một văn bản hồi kí.
 - Biết vận dụng kiến thức về sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong văn bản tự sự để phân tích tác phẩm truyện.
 3. Thái độ:
 Biết lên án những cổ tục của xã hội cũ và trân trọng tình mẫu tử.
C. Phương pháp: phân tích, giảng bình, đọc sáng tạo
D. Tiến trình dạy học: 
 1. Ổn định lớp: 8d: / 19 (vắng..)
 2. Kiểm tra bài cũ: 
 a. Câu hỏi: - “Tôi đi học” được viết theo thể loại truyện nào? Vì sao em biết?
	- Hãy nêu cảm nghĩ của em về ngày xưa đến trường?
 b. Đáp án: - Nêu và gải thích được thể loại truyện ngắn (6 đ)
	- Cảm xúc chân thành, trong sáng: (4đ)
 3. Bài mới: Giáo viên đọc đoạn thơ trong bài “Mây và sóng” của Ta-go để gợi cảm xúc về tình mẹ và giới thiệu vào bài.
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
NỘI DUG BÀI DẠY
Gv
Hs
Gv
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Gv
* Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hiểu tác giả, tác phẩm.
- Cho Hs xem tranh chân dung Nguyên Hồng
- Qua quan sát chân dung và tìm hiểu ở nhà, em hãy giới thiệu đôi nét về tác giả?
+ Nêu những nét chính.
- Giáo viên giới thiệu đôi nét về tác giả: Nguyên Hồng (1918 – 1982) là nhà văn của những người cùng khổ, có nhiều sáng tác ở các thể loại tiểu thuyết, kí, thơ)
- Những ngày thơ ấu của Nguyên Hồng được viết theo thể loại nào?
a. Bút kí. b. Hồi kí
c. Truyện ngắn. d. Tiểu thuyết.
- Em hiểu gì về hồi kí?
(Là thể văn ghi chép, kể lại những biến cố xảy ra trong quá khứ mà tác giả đồng thời là người kể, người tham gia hoặc chứng kiến)
- Vị trí của đoạn trích “Trong lòng mẹ” trong tập hồi kí “Những ngày thơ ấu”?
* Hoạt động 2: Hướng dẫn đọc và tìm hiểu văn bản.
- Hướng dẫn học sinh đọc với giọng đọc chậm, tình cảm, chú ý các từ ngữ thể hiện cảm xúc thay đổi, lời thoại.
+ Đọc và nhận xét cách đọc.
- Cho học sinh đọc và giải nghĩa từ khó: một em đọc từ – một em nêu nghĩa và ngược lại.
- Giáo viên giải thích thêm về một số từ chủ đề như: hoài nghi, ruồng rẫy, tha hương cầu thực, tâm can, cổ tục, ảo ảnh
- Bố cục của văn bản này có điểm gì giống và khác so với văn bản Tôi đi học?
Định hướng: Kể theo trình tự thời gian, theo hồi ức kể kết hợp với miêu tả và bộc lộ cảm xúc. Khác ở truyện Tôi đi học liền mạch trong thời gian ngắn, Trong lòng mẹ không liền mạch)
+ So sánh.
- Có thể chia đoạn trích này thành 2 hay 3 phần?
+ Nêu cách chia đoạn.
+ Đọc lại đoạn kể về cuộc gặp gỡ và đối thoại giữa bà cô và bé Hồng.
- Nhân vật bà cô trong đoạn trích là người như thế nào? Hãy phân tích thái độ, lời nói, cử chỉ của bà cô đối với cậu bé?
- Đọc đoạn văn, em hiểu gì về hoàn cảnh đau khổ và trớ trêu của cậu bé Hồng? 
- Phát hiện và nêu cảm nhận của em về cách dùng từ của tác giả như: đau đớn, thương, căm tức, sợ hãi?
+ Tự cảm nhận
- Trong cuộc đối thoại giữa mình và bà cô, bé Hồng đã bộc lộ cảm xúc và suy nghĩ của mình như thế nào?
- Cảm nhận của em về bé hồng qua những so sánh liên tiếp trong câu văn: “giá những cổ tục đày đoạ mẹ tôi như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi”?
( Hình ảnh so sánh lên tiếp thể hiện sự bất bình cao độ của bé Hồng với những cổ tục phong kiến đã đày đoạ người mẹ của mình)
+ Phân tích, phát biểu.
- Mặc kệ cháu cười dài trong tiếng khóc vẫn tươi cười kể các chuyện về chị dâu rồi đổi giọng nghiêm nghị ra vẻ thương xót bố bé Hồng, điều đó chứng tỏ bản chất của bà cô bé Hồng ra sao?
-Từ đó hãy khái quát tính cách, bản chất của bà cô? Bà đại diện cho hạng người nào trong xã hội cũ?
- Qua cuộc đối thoại, em hiểu gì về nỗi lòng của bé Hồng?
+ Khái quát kiến thức.
- Tiểu kết, chuyển ý.
* Tiết 2: 
+ Đọc lại đoạn cuộc gặp gỡ bất ngờ của chú bé Hồng “Nhưng đến ngày giỗ đầu. hết”
- Cử chỉ hành động và tâm trạng bé Hồng khi bất ngờ gặp đúng mẹ mình như thế nào? Có thể nói đoạn văn này có thể dễ dàng chuyển thành phim hay kịch nói. Ý em thế nào?
(đoạn truyện đậm chất trữ tình)
- Cảm nhận của em về tâm trạng của bé Hồng qua hình ảnh so sánh “Nếu người quay mặt lại là ai khác” thì “khác gì ảo ảnhcủa người bộ hành ngã gục giữa sa mạc”.? 
+ Thảo luận theo nhóm 4 - trình bày ý kến.
- Nhận xét – bình hình ảnh so sánh.
+ Đọc lại cảnh bé Hồng trong lòng mẹ.
- Cảm giác sung sướng cực điểm của chú khi gặp lại mẹ và được nằm trong lòng mẹ mà chú chờ mong được tác giả diễn tả cụ thể bằng giác quan nào?
- Thống kê những câu văn có chủ ngữ là “Mẹ tôi” ở đầu câu (trong đoạn cuối văn bản). Phân tích giá trị kiểu câu đó trong cách thể hiện tình cảm mẹ con.
+ Tìm và phân tích – nhận xét.
* Hướng dẫn tổng kết .
- Qua đoạn trích này, em có nhận xét gì về đặc điểm văn phong của Nguyên Hồng? 
(Dạt dào cảm xúc, thấm đẫm chất trữ tình)
- Khái quát vài nét về nghệ thuật? (nghệ thuật tạo dựng mạch truyện, phương thức biểu đạt, khắc hoạ hình tượng nhân vật)
- Nêu ý nghĩa của văn bản?
(Có thể khẳng định: Tình mẫu tử là mạch nguồn tình cảm không bao giờ vơi trong tâm hồn con người.
* Hướng dẫn luyện tập:
Câu 1: Theo em các yếu tố trữ tình đậm đà trong hồi kí dược tạo từ đâu? Có thể so sánh nét chung với nét riêng so với chất trữ tình trong bài hồi kí – tự truyện “Tôi đi học”?
Câu 2: Có nhà nghiên cứu cho rằng Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng. Nên hiểu như thế nào về nhận định đó qua đoạn trích?
+ Học sinh so sánh – nhận xét.
- Củng cố kiến thức bài học:
Về Những ngày thơ ấu , nhà văn Thạch Lam cho rằng, đó là “những rung động cực điểm của một linh hồn trẻ dại”. Qua bài học hãy chứng minh nhận định trên. 
* Hoạt động 3: Hướng dẫn tự học.
 - Đọc một vài đoạn văn ngắn trong văn bản và nêu tác dụng của một vài chi tiết miêu tả và biểu cảm trong đó.
- Ghi lại một kỉ niệm của em với người thân. 
- Chuẩn bị bài “ Trường từ vựng” 
+ Đọc kĩ các ví dụvà trả lời câu hỏi
+ Mỗi nhóm chuẩn bị một bút dạ. 
I. Giới thiệu chung:
 1. Tác giả: (Sgk)
2. Tác phẩm: 
 - Thể loại: Hồi kí.
- Vị trí đoạn trích: thuộc chương IV trong tập hồi kí.
II. Đọc- hiểu văn bản:
 1. Đọc - tìm hiểu nghĩa từ khó:
 2. Tìm hiểu văn bản:
 2.1. Bố cục: 2 phần
 2.2. Phân tích:
 a. Cuộc đối thoại giữa bà cô và bé Hồng 
 * Cảnh ngộ của bé Hồng: 
 - Mồ côi bố.
 - Mẹ ở xa.
 =>Buồn, đáng thương. 
 * Cuộc thoại:
Bà cô 
- Cười hỏi
- Giọng vẫn ngọt
- Vỗ vai
 cười nói
- Vẫn cười
-> Tàn nhẫn, vô tình.
chú bé Hồng 
- Nhận ra ý nghĩ cay độckhông đáp
 - Đau đớn 
- Thương mẹ, căm tức
- Sợ hãi
-> Phẫn uất, căm tức tột độ.
-> Kết hợp kể-đối thoại,với miêu tả, biểu cảm. 
=> Nỗi cô đơn, niềm khát khao tình mẹ của bé Hồng bất chấp sự tàn nhẫn, vô tình của bà cô.
b. Diễn biến tâm trạng của bé Hồng khi bất ngờ gặp mẹ và nằm trong lòng mẹ.
* Bất ngờ gặp mẹ:
 - Tiếng gọi: Mợ ơi! cuống quýt
 - Hành động: Vội vã, cuống cuồng đuổi theo xe, thở hồng hộc, ríu chân oà khóc nức nở
 -> Hình ảnh so sánh, lặp cấu trúc.
 => Vui mừng, hờn tủi.
* Trong lòng mẹ: 
 Sung sướng vô bờ
 => Tình mẫu tử thiêng liêng, sâu nặng.
 3. Tổng kết:
 * Ghi nhớ (Sgk/ tr21)
4. Luyện tập
III. Hướng dẫn tự học:
 1. Bài học:
 2. Bài mới:
**********d & d **********