Giáo án Ngữ văn lớp 7 tiết 73: Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất

Tuaàn 20– Bài 19 
Tieát 73
TUÏC NGÖÕ VEÀ THIEÂN NHIEÂN
VAØ LAO ÑOÄNG SAÛN XUAÁT
I. Mục tiêu cần đạt : Giúp HS
 Giuùp HS:
Nắm được khái niệm tục ngữ .
Thấy được giá trị nội dung, đặc điểm hình thức của tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất 
Biết tích lũy thêm kiến thức về thiên nhiên và lao động sản xuất qua các câu tục ngữ .
Troïng taâm:
Kiến thức :
Khái niệm tục ngữ. 
Nội dung tư tưởng, ý nghĩa triết lý và hình thức nghệ thuật của những câu tục ngữ trong bài học 
Kĩ năng :
 - Đọc – hiểu, phân tích các lớp nghĩa của tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất .
 - Vận dụng được ở mức độ nhất định một số câu tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất vào đời sống . 
II. Chuẩn bị của thầy và trò: 
- GV: Đọc các tài liệu tham khảo. Soạn giáo án
- HS: Đọc SGK– Xem trước bài tập. 
III. Tiến trình tiết dạy: 
1. Ổn định : (1’) Kiểm tra sĩ số, tác phong HS 
2. Kiểm tra : (2’) 
 Kiểm tra tập soạn.
 3. Baøi môùi : (1’)
 Giôùi thieäu: Tuïc ngöõ laø moät theå loaïi VHDG. Noù ñöôïc coi laø kho baùo cuûa kinh nghieäm vaø trí tueä daân gian, laø tuùi khoân daân gian voâ taän. Tuïc ngöõ laø theå loaïi trieát lí nhöng cuõng ñoàng thôøi laø caây ñôøi xanh töôi.
 Tuïc ngöõ coù nhieàu chuû ñeà. Tieát hoïc hoâm nay giôùi thieäu 8 caâu tuïc ngöõ chuû ñeà thieân nhieân vaø lao ñoäng saûn xuaát. Qua moät soá caâu noùi caùc em böôùc ñaàu laøm quen vôùi kinh nghieäm vaø caùch nhìn nhaän caùc hieän töôïng thieân nhieân vaø lao ñoäng saûn xuaát, ñoàng thôøi hoïc caùch dieãn ñaït ngaén goïn, haûm suùc, uyeån chuyeån cuûa nhaân daân.
tg
ND
HĐGV
HĐHS
5’
25’
5’
 I.Khái niệm: 
 (Kĩ thuật hỏi và trả lời)
 Tục ngữ là những câu nói dân gian, ngắn gọn có vần điệu giàu hình ảnh nhằm nêu lên những kinh nghiệm của nhân dân.
II. Đọc Tìm Hiểu Y Nghĩa Từng Câu Tục Ngữ : 
1. Những câu tục ngữ về thiên nhiên :
(Kĩ thuật hỏi và trả lời)
* Câu 1 : 
Tháng năm : đêm ngắn, ngày dài
Tháng mừoi : đêm dài, ngày ngắn.
Cần phải tranh thủ, sắp xếp công việc, tiết kiệm thời gian.
* Câu 2 :
Nhìn sao để dự đoán thời tiết, sắp xếp công việc.
* Câu 3 :
Ý thức dự đoán (lũ, bão)
để chủ động (phòng chống) giữ gìn nhà cửa, hoa màu 
* Câu 4 : 
Ý thức dự đoán lũ lụt để chủ động phòng chống.
2. Những câu tục ngữ về lao động sản xuất :
(Kĩ thuật hỏi và trả lời)
* Câu 5 :
 _Giá trị của đất đai đối với đời sống con người
* Câu 6 :
_ Lợi ích của công việc làm ăn theo thứ tự : cá, nước, ruộng
* Câu 7 : Tầm quan trọng của 4 yếu tố trong nghề nông : Nước, phân, cần, giống. 
* Câu 8 : 
_ Khuyên người làm ruộng không được quên thời vụ và sao những việc đồng áng.
3. Cách diễn đạt của tục ngữ :
(Kĩ thuật hỏi và trả lời)
- Ngắn gọn : (lời, ít, ý nhiều) câu 5,8
- Vần lưng : vần ở giữa các câu :1,2,3,4,7,8 đối xứng nhau : (đêm - ngày, tháng 5,10 mau - vắng)
- Lập luận chặt chẽ, giàu hình ảnh (3 vế, 4 vế, 2 vế, ẩn dụ, nói quá..) Làm cho câu tục ngữ trở nên hàm súc, có sức thuyết phục cao.
 III. Ghi nhôù
(Kĩ thuật hỏi và trả lời)
 1/ Nghệ thuật
 - Số câu và số chữ trong các câu tục ngữ ngắn gọn
- Gieo vần lưng và thường tạo thành từng cặp đối trong câu
 - Có hình ảnh và lập luận chặt chẽ
 2/ Nội dung
- Truyền đạt những kinh nghiệm và trải nghiệm từ đời sống từ những hiện tượng của tự nhiên và lao động sản xuất
Gọi 1 học sinh đọc chú thích, chú ý khái niệm về tục ngữ :
Nói đến tục ngữ thì phải chú ý đến nghĩa đen, nghĩa bóng.
+ Về hình thức : Là 1 câu nói diễn đạt một ý một trọn vẹn, có đặc điểm ngắn gọn, có hình ảnh, nhịp điệu, dễ nhớ để lưu truyền.
+ Về sử dụng vào mọi hoạt động đời sống
- Gọi học sinh đọc bài tục ngữ.
- Có thể chia 8 cầu tục ngữ này thành mấy nhóm ? gồm những cầu nào ? gọi tên từng nhóm đó ?
- Gọi học sinh đọc câu tục ngữ (1) và nêu nghĩa của câu tục ngữ này ?
- áp dụng kinh nghiệm này vào cuộc sống có ích lợi gì ?
- từ đó hãy cho biết giá trị của câu tục ngữ đối với đời sống của con người như thế nào ?
- Gọi học sinh đọc câu tục ngữ (2) và chú ý phần chú thích.
- Nghĩa câu tục ngữ trên là gì ?
- Áp dụng kinh nghiệm này trong lao động sản xuất có tác dụng gì ?
- Gọi học sinh đọc cầu tục ngữ (3) và nêu ý nghĩa của câu tục ngữ này ?
- Với kinh nghiệm này giúp người dân ý thức được điều gì ?
Giáo viên : liên hệ "bài ca nhà trần"
- Học sinh đọc Câu (4) và nêu lên nghĩa của câu tục ngữ này ?
- Với kinh nghiệm này có ích lợi gì cho người dân ?
- Tóm lại, qua 4 câu tục ngữ trên em cho biết có những đặc điểm chung gì 
- Gọi học sinh đọc câu tục ngữ 5 và nêu lên ý nghĩa.
(hướng cho hs liên hệ đến câu ca dao nào ?
"Ai ơi bấy nhiêu"
- Em hãy cho biết thứ tự của các nghề trên ?
(Mô hình VAC)
- Cơ sở để khẳng định thứ tự trên là do đâu ?
- Vậy giá trị của câu tục ngữ này đã giúp cho con người ở đây như thế nào ?
- Hs đọc câu tục ngữ (7)
- Thứ tự quan trọng của các yếu tố trong nghề trồng lúa là gì ?
- Tìm những câu tục ngữ gần giống nội dung trên.
- Vì sao nước (thủy lợi) đặt lên hàng đầu.
- Nêu ý nghĩa câu tục ngữ (8) giáo viên giải thích.
- Thì thời, thục, chuyên cần, kỹ lưỗng.
- Từ các câu tục ngữ trên hãy tìm và chỉ ra các cách diễn đạt của tục ngữ.
- Hướng cho học sinh những đặc điểm về hình thức của tục ngữ ở câu hỏi số 4 SGK/5.
- Giáo viên gọi học sinh đọc phần ghi nhớ
HS : đọc phần chú thích
- HS : chú ý khái niệm về tục ngữ.
- 1 HS : đọc bài
- HS : thảo luận - sắp xếp và trả lời.
chia thành 2 nhóm
+ 1,2,3,4 : tục ngữ nói về thiên nhiên
+ 5,6,7,8 : tục ngữ nói về lao động săn xuất
- HS : đọc và trả lời cá nhân theo cách hiểu của mình.
- Tháng năm (âm lịch) đêm ngắn, ngày dài
Tháng 10 đêm dài, ngày ngắn.
- HS : lần lượt trả lời
- Vận dụng kinh nghiệm này vào chuyện tính toán sắp xếp công việc hoặc giữ gìn sức khỏe cho mỗi con người vào mùa hè và mùa đông.
- Từ ý nghĩa đó giúp con người ý thức chủ động nhìn nhận sử dụng thời gian, công việc, sức lao động vào những thời điểm khác nhau trong một năm 
- HS : đọc câu tục ngữ
- Trời nhiều sao nắng 
Vắng sao mưa
_ Về cơ bản là như thế, đây là sự phán đoán dựa trên kinh nghiệm (nhưng không phải lúc nào cũng đúng) 
- giúp con người ý thức biết nhìn sao để dự toán thời tiết, sắp xếp công việc.
- HS : đọc câu tục ngữ và trả lời.
- Trên trời có xuất hiện sáng có sắc màu mỡ gà tức là sắp có bão.
- Ý thức chủ động gìn giữ nhà cửa, hoa màu.
- HS : đọc câu tục ngữ và trả lời.
- kiến là loại côn trùng rất nhạy với sự thay đổi khí hậu, thời tiết. Do đó khi trời chuẩn bị có đợt mưa to, lũ lụt thì kiến bò đi rất nhiều để tránh mưa lụt.
- Giúp nhân dân có ý thức dự đoán lũlụt từ rất nhiều hiện tượng tự nhiên để chủ động phòng chống.
- HS : Trả lời
- Những câu tục ngữ đúc kết kinh nghiệm về thời gian, thời tiết, bão lụt, từ đó cho thấy phần nào cuộc sống vất vả, thiên nhiên khắc nghiệt ở đất nứớc việt nam.
- HS : Đọc câu tục ngữ và trả lời 
Tất đất : mảnh đất rất nhỏ.
Vàng : kim loại quí giá.
Câu tục ngữ lấy cái rất nhỏ (tấc đất) so sánh với cái rất lớn ( tấc vàng) để nói lên giá trị của đất.
- HS : trả lời
- Thứ tự của các nghề trên : Nuôi cá, làm vườn, làm ruộng.
- Từ giá trị kinh tế thực tế của các nghề (kinh nghiệm này không phải áp dụng nơi nào cũng đúng mà tùy ở vùng ở nơi có thể làm tốt cả 3 nghề hoặc một trong 3 nghề)
- Giúp con người biết khai thác tốt điều kiện, hoàn cảnh tự nhiên để tạo ra của cải vật chất.
- HS : trả lời
- Nước, phân, cần giống.
- HS : tìm kiếm và trả lời
Một lượt tác, một bác cơm.
Người đẹp vì lụa, lúa tốt vì phân.
Cần cù, tốt giống (tốt mạ)
- Thực ra (phân, cần, giống) có ít thì lúa vẫn mọc được nhưng thu hoạch ít. Còn nếu không có nước thường xuyên lúa sẽ chết do đó nước đặt lên hàng đầu 
- HS : nêu ý nghĩa
- tuân thủ đúng thời vụ (được mùa)
- Chuyên cần kỹ lưỡng không nên sao nhãng việc đồng áng.
Tầm quan trọng của thời vụ và chăm bón.
- HS : đọc lại phần ghi nhớ SGK.
4. Củng cố:(3’)
 (Kĩ thuật trình bày 1 phút)
 _ Gọi hs đọc lại phần ghi nhớ.
	 _ HS phân biệt giữa tục ngữ và ca dao.
	 _ Trong những câu tục ngữ trên, câu nào hoàn toàn đúng, câu nào chỉ đúng một phần ? vì sao ?
 5.Dặn dò :(2’) 
 a. Baøi vöøa hoïc: 
-HoÏc thuoäc loøng caùc caâu tuïc ngöõ.
-Naém noäi dung , yù nghóa, caùch vaän duïng cuûa töøng caâu tuïc ngöõ 
 b. Soaïn baøi: Chöông trình ñòa phöông phaàn vaên vaø taäp laøm vaên (trang 5+ 6 SGK)
 -Thöïc hieän caùc baøi taäp theo gôïi yù SGK
 - Söu taàm nhöõng baøi ca dao tuïc ngöõ ñòa phöông. 
 c. Traû baøi: Thoâng qua 
Rút kinh nghiệm :