Giáo án Ngữ văn lớp 7: Đức tính giản dị của Bác Hồ - Phạm Văn Đồng

Đức tính giản dị của Bác Hồ
 Phạm Văn Đồng
Kiểm tra bài cũ:
? Hãy kể tên một số tác phẩm văn thơ, câu chuyện về Bác Hồ?
G: dẫn vào bài mới
.
? Nêu hiểu biết của em về tác giả Phạm Văn Đồng?
Máy chiếu: chân dung phạm Văn Đồng
G thuyết trình: Trong kháng chiến đồng chí Phạm văn Đồng có bí danh là Tô, ông là nhà cách mạng, nhà văn hóa lớn.
 Ông tham gia cách mạng từ năm 1925 trong cuộc chống thuế ở Trung Kì cùng với cụ Phan Châu Trinh.
 Từng giữ nhiều chức vụ quan trọng trong bộ máy lãnh đạo của Đảng và nhà nước ta. Đặc biệt trên 30 năm ông đảm nhiệm chức thủ tướng chính phủ (1954-1986).
 Ông là người học trò, người cộng sự gần gũi của chủ tịch Hồ Chí Minh.
? Văn bản "Đức tính giản dị của Bác Hồ" được trích từ tác phẩm nào? ra đời trong hoàn cảnh nào?
- Suốt mấy chục năm liền ông được sống và làm việc bên cạnh Bác Hồ, vì vậy ông đã viết nhiều bài và sách về Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng sự hiểu biết tường tận và kính yêu chân thành sâu sắc của mình. Đức tính giản dị của Bác Hồ là một trong các bài viết ấy.
-Văn bản trích từ bài diễn văn: Chủ tịch Hồ Chí Minh tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời đại.
- Viết năm 1970 nhân dịp kỉ niệm 80 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh do chính Thủ tướng Phạm văn Đồng đọc .
G:Vậy văn bản có giá trị như thế nào cô và các em cùng chuyển sang phần II: Tìm hiểu văn bản!
 G ghi bảng.
G hướng dẫn đọc: yêu cầu đọc giọng sôi nổi, rõ ràng, bộc lộ tình cảm chân thành, ngợi ca về Bác.
 - G đọc từ đầu- tuyệt đẹp.
 1H đọc - Thắng , Lợi. 
 1H đọc đoạn còn lại.
G sửa chữa, nhận xét.
? Tác phẩm được viết theo kiểu văn bản nào.
Kiểu: văn bản nghị luận.
GV: Trong văn bản " Đức tính giản dị của Bác Hồ"tác giả đã sử dụng kết hợp các kiểu nghị luận chứng minh, giải thích, bình luận. Theo em kiểu nghị luận nào là chính? 
- Nghị luận chứng minh.
? Em hãy xác định bố cục của đoạn trích.
 Bố cục: 
Phần 1: từ đầu - tuyệt đẹp.
( Giới thiệu về đức tính giản dị của Bác Hồ)
Phần 2: phần còn lại 
( Chứng minh về đức tính giản dị của Bác.)
G: nhận xét, chiếu lên máy bố cục.
G:Phần 1: là phần mở đầu văn bản.
Phần 2: là phần thân bài của văn bản.
Văn bản này không có phần kết luận vì nó là đoạn trích.
G chuyển ý:Bài diễn văn của tác giả Phạm Văn Đồng nghị luận về vấn đề gì? cô và các em tìm hiểu phần 1. Giới thiệu đức tính giản dị của BH G ghi bảng 
? Theo dõi phần mở đầu của văn bản, em hãy cho biết câu văn nào nêu luận điểm chính của toàn văn bản.
G chiếu câu văn- G ghi ý chính.
 Điều rất quan trọng cần phải làm nổi bật sự nhất quán giữa đời hoạt động chính trị lay trời chuyển đất với đời sống bình thường vô cùng giản dị và khiêm tốn của Hồ Chủ Tịch.
? Em hiểu nhất quán có nghĩa là gì.
- Nhất quán là thống nhất, không khác biệt từ trước đến nay.
? Vậy đời hoạt động chính trị lay trời chuyển đất là nói tới đời hoạt động chính trị của Bác như thế nào? 
- Cuộc đời hoạt động chính trị to lớn, vĩ đại.
 G thuyết trình: 
- Nguyễn ái Quốc là người Việt Nam đầu tiên, người dân thuộc địa đầu tiên dám đứng lên đòi TDP phải đảm bảo quyền sống , quyền tự do cho nhân dân các nước thuộc địa.
- Người sáng lập ra Đảng cộng sản Việt Nam và nhiều tổ chức cách mạng trong nước, là một trong những người sáng lập ra Đảng cộng sản Pháp.
 Là vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc VN, người khai sinh ra nước VN dân chủ cộng hòa, cùng với nhân dân ta chèo lái con thuyền cách mạng đập tan ách thống trị TDP và đế quốc Mĩ, vì thế nước VN đã được ghi tên trên bản đồ thế giới.
 Đó chính là cuộc đời hoạt động chính trị lay trời chuyển đất của HCM.
? Còn đời sống bình thường là đời sống nào
Đời sống hàng ngày của Bác.
? Nhận xét cách giới thiệu luận điểm của tác giả.
Cách lập luận theo một trình tự hợp lí: 
+ Đời sống chính trị-----đời sống thường ngày.
+Sự vĩ đại----- giản dị.
G - Ngay ở phần đầu tác giả đã giới thiệu hai luận điểm rất rõ ràng, khuc chiết, trong sáng.
Ccách giới thiệu đó của tác giả nhằm tạo sức thuyết phục với người nghe.
? Vậy vấn đề nghị luận trong văn bản này là gì.
- Đức tính giản dị của Bác Hồ.
( Em nhận thấy trong văn bản này tác giả đã tập trung làm nổi rõ đời sống nào của Bác?
- Đức tính giản dị trong đời sống hàng ngày.) 
? Tác giả bình luận như thế nào về phẩm chất của người chiến sĩ cách mạng .
(? Đức tính này được tác giả bình luận như thế nào?)
 G đưa lêm máy chiếu.
Rất lạ lùng , rất kì diệu là trong 60 năm của một cuộc đời đầy sóng gió diễn ra ở rất nhiều nơi trên thế giới cũng như ở nước ta, Bác Hồ vẫn giữ nguyên phẩm chất cao quý của người chiến sĩ cách mạng, tất cả vì nước, vì dân, vì sự nghiệp lớn, trong sáng, thanh bạch, tuyệt đẹp.
? Cuộc đời sóng gió là cuộc đời như thế nào?
- Đó là cuộc đời chịu đựng nhiều gian khổ, khó khăn, bắt đầu từ khi Bác rời bến cảng nhà Rồng ra đi tìm đường cứu nước.
? Em hiểu thanh bạch là lối sống như thế nào.
 - Lối sống trong sạch, giản dị.
? "Rất lạ, rất kì diệu, tuyệt đẹp" các từ ngữ đó biểu lộ thái độ của người viết như thế nào với lối sống của Bác
Khâm phục , ngợi ca.
Với cách viết khâm phục, ngợi ca, luận đề và cách lập luận ngắn gọn mà sâu sắc . Đức tính giản dị của Bác Hồ được toả sáng ở từng từ, từng câu văn trong cách lập luận ấy.
 G: Vậy nét đẹp trong đức tính giản của Bác Hồ được tác giả làm sáng tỏ như thế nào, cô và các em cùng tìm hiểu ở phần 2: biểu hiện đức tính giản dị của Bác Hồ. 
 ? Đức tính giản dị của Bác được tác giả chứng minh trên những phương diện nào.
 Máy chiếu:
- Bữa cơm, đồ dùng
- Cái nhà.
- Công việc.
- Quan hệ với mọi người.
- Lời nói, bài viết.
? Bữa ăn của Hồ Chủ tịch được tác giả chứng minh qua những chi tiết nào
 Máy:
 Bữa cơm chỉ có vài ba món rất giản đơn, lúc ăn Bác không để rơi vãi một hột cơm, ăn xong, cái bát bao giờ cũng sạch và thức ăn còn lại thì được sắp xếp tươm tất. 
G thuyết trình: Bác là một vị lãnh tụ của dân tộc tương đương như vị vua của một nước nhưng trong bữa ăn của Bác chỉ vài ba món: một bát canh, mấy quả cà ghém, dưa muối, một khúc cá kho hoặc vài miếng thịt.
? Em có suy nghĩ gì về bữa ăn của Bác.
Giản dị, đạm bạc, dân dã, mang đậm hương vị quê nhà.
? Thức ăn còn, Bác xếp lại tươm tất để bữa khác dùng tiếp, không để rơi vãi một hạt cơm.
 Những chi tiết ấy giúp em nhận thấy đức tính quý báu nào của Bác Hồ.
- Tiết kiệm, quý trọng của công.
G:. Bác ăn uống sinh hoạt như anh em chiến sĩ, đồng cam cộng khổ , chia ngọt sẻ bùi với đồng bào, đồng chí. Đó là điều mà ai cũng cảm thấy Bác dễ gần và rất thân thiện
? Tác giả bình luận như thế nào về bữa ăn của Bác.
- Quý trọng biết bao sản xuất của con người, kính trọng như thế nào với người phục vụ!
? Vì sao tác giả lại khẳng định Bác Hồ rất quý trọng sản xuất, kính trọng người phục vụ.
 - Bác thấu hiểu nỗi gian lao vất vả của lực lượng ở hậu phương, đang từng ngày từng giờ đổ mồ hôi công sức để tăng gia sản xuất.
- Quý trọng sức lao động.
G: Đức tính giản dị của Bác không chỉ được chứng minh trên phương diện bữa ăn mà còn được làm sáng tỏ từ nơi ở của Người
? Cái nhà sàn nơi Bác ở thì như thế nào.
( Nơi ở của Người được tác giả giới thiệu như thế nào?)
 Máy chiếu.
 Cái nhà sàn của Bác vẻn vẹn chỉ có vài ba phòng, và trong lúc tâm hồn của Bác lộng gió thời đại, thì cái nhà nhỏ đó luôn lộng gió và ánh sáng, phảng phất hương thơm của hoa vườn, một đời sống như vậy thanh bạch và tao nhã biết bao!
 G chiếu khung cảnh căn nhà sàn của Bác Hồ
 G thuyết trình : 
 Căn nhà sàn được làm từ năm 1958 theo kiểu nhà dân tộc, nguyên liệu bằng gỗ loại thường. Đây là nơi ở và cũng là nơi làm việc của Người. Căn nhà chỉ vài ba phòng với một số đồ dùng đơn sơ.
? So với nơi ở, nơi làm việc của các ngyuên thủ quốc gia, các vị vua chúa trong lịch sử, em nhận thấy nơi ở và nơi làm việc của vị lãnh tụ Hồ Chí Minh như thế nào.
G: Nơi Bác ở và làm việc không phải là tòa nhà cao ốc lộng lẫy, cũng không phải cung điện nguy nga lộng lẫy.
? Em hiểu như thế nào là tâm hồn lộng gió thời đại?( Nói tâm hồn lộng gió thời đại là nói tới điều gì?)
- Là nói tới tư tưởng và tình cảm của Người. Tư tưởng của Người sánh ngang tầm thời đại rất tiến bộ còn tình cảm của Người thì bao la rộng lớn- Nói như nhà thơ Tố Hữu thì " Ôm cả non sông mọi kiếp người". Tất cả những điều ấy đều toát ra từ phong cách, con người của Bác vì vậy nó không chỉ thuyết phục người Việt mà thuyết phục cả năm châu.
? Cái nhà nhỏ đó luôn lộng gió, ánh sáng, phảng phất hương thơm của hoa vườn, những chi tiết ấy còn giúp em cảm nhận về ngôi nhà sàn đơn sơ của Bác như thế nào.
Thoáng mát, chan hòa với vẻ đẹp của thiên nhiên.
Có thể thấy vẻ đẹp trong tâm hồn của Bác hào quyện với vẻ đẹp của thiên nhiên.
G: Từ nơi ở của Người mà cố thủ tướng Phạm Văn Đồng nhận xét và bình luận: đó là một đời sống thanh bạch và tao nhã biết bao!
 - Thanh bạch là lối sống trong sáng, giản dị. Vậy tao nhã là lối sống như thế nào?
? Lời bình luận của tác giả được diễn tả bằng kiểu câu gì.
 - Câu cảm thán.
? Từ đó, tác giả muốn bày tỏ thái độ gì của mình với lối sống cao đẹp của Bác.
- Ngợi ca, yêu mến, như lời ngân nga kính phục , tự hào.
G: Lần đầu tiên trong lịch sử, có lẽ cả thế giới có một vị chủ tịch nước lấy chiếc nhà sàn nhỏ làm cung điện cho mình. Quả như một câu chuyện thần thoại, như câu chuyện về một vị tiên trong truyện cổ tích vậy!
 ? Đức tính giản dị của Bác Hồ không chỉ được chứng minh trên phương diện: nơi ăn, chốn ở mà còn được tác giả chững minh trên phương diện nào.
? Trong công việc Bác như thế nào?
Bác suốt đời làm việc, suốt ngày làm việc, từ việc rất lớn: việc cứu nước, cứu dân đến việc rất nhỏ, trồng cây trong vườn, viết một bức thư cho một đồng chí, nói chuyện các cháu miền Nam, đi thăm nhà tập thể của công nhân, từ nơi làm việc đến phòng ngủ, nhà ăn. 
? Công việc lớn Bác thường làm là những công việc gì. Cứu nước, cứu dân.
? Còn công việc nhỏ .
 - Trồng cây, viết thư, nói chuyện với các cháu, thăm phòng ngủ, nhà ăn. 
? Trong đoạn văn, tác giả còn sử dụng phép nghệ thuật nào? - Phép liệt kê
? Các dẫn chứng được liệt kê theo trình tự nào.
- Liệt kê: sự việc lớn --- nhỏ
? Ngoài ra, tác giả còn sử dụng phép nghệ thuật gì.
- Điệp từ, điệp cấu trúc cú pháp.
? Các biện pháp nghệ thuật đó nhấn mạnh phong cách làm việc của Bác ra sao.
- Bác cần mẫn, tận tụy, yêu lao động, sát sao với công việc
? Qua những việc làm đó còn giúp em hiểu được tình cảm của Bác đối với mọi người như thế nào.
- Quan tâm mọi người.
? Là một vị lãnh tụ của một nước mà sao người phục vụ của Bác chỉ đếm trên đầu ngón tay.Vì sao vậy?
- Bác là người yêu lao động.
- Có tinh thần tự chủ trong công việc.
- Những việc gì làm được là Bác tự làm không làm phiền, không phụ thuộc người khác.
? Đặt tên cho người phục vụ: Trường , Kì, Kháng , Chiến, Nhất , Định, Thắng, Lợi.. gộp lại là ý chí chiến đấu và quyết thắng, qua đó hé lộ tình cảm của Bác đối với người phục vụ như thế nào.
G: Bác không coi người phục vụ là người hầu kẻ hạ mà Bác luôn gần gũi, trân trọng, coi họ như chính bản thân mình.
 TL ?Theo dõi đoạn văn tiếp theo các em thảo luận theo bàn nội dung các câu hỏi sau:
 Máy chiếu:
 Nhưng chớ hiểu lầm rằng Bác sống khắc khổ theo theo nhà tu hành, thanh cao theo kiểu nhà hiền triết ẩn dật. Bác Hồ sống đời sống giản dị, thanh bạch như vậy, bởi vì Người sống sôi nổi, phong phú đời sống và cuộc đấu tranh gian khổ, ác liệt của quần chúng nhân dân. Đời sống vật chất giản dị càng hòa hợp với đời sống tâm hồn phong phú, với những tư tưởng, tình cảm, những giá trị tinh thần cao đẹp nhất. Đó là đời sống thực sự văn minh mà Bác Hồ nêu gương sáng trong thế giới ngày nay.
Nhóm 1:
?Em hiểu lí do lối sống giản dị của Bác là gì?
Nhóm 2
? Lối sống của Bác có gì khác với lối sống các nhà tu hành, các nhà hiền triết ẩn dật?
* Lí do lối sống giản dị của Bác: -Trong cuộc đấu tranh gian khổ ác liệt, đất nước còn nghèo
- Đức hi sinh quên mình, đồng cam, cộng khổ chia sẻ với cuộc sống thiếu thốn của nhân dân.
- Tình yêu thương mênh mông, bao la của Bác với dân tộc.
 G khái quát, bình:
- Vì đó là lẽ sống cao đẹp, có đạo đức:
Trong cuộc nói chụyện với cán bộ quốc phòng, Bác nói: Người ta ai cũng muốn ăn ngon, mặc đẹp nhưng phải theo đúng thời đại, đúng hoàn cảnh. Trong lúc nhân dân ta còn nhiều thiếu thốn mà một người nào đó muốn riêng hưởng ăn ngon, mặc đẹp là người không có đạo đức.
- Bác sống giản dị bởi lòng yêu thương mênh mông, bao la của Bác với dân tộc. Như nhà thơ Tố Hữu viết: Ôi ! lòng Bác vậy cứ thương ta.
 Thương cuộc đời chung thương cỏ hoa
 Chỉ biết quên mình cho hết thảy
 Như dòng sông chảy nặng phù sa
-Bác để tình thương cho chúng con
 Bác ơi! tim Bác mênh mông thế
Ôm cả non sông mọi kiếp người.
Nhóm 2
? Lối sống của Bác có gì khác với lối sống các nhà tu hành, các nhà hiền triết ẩn dật?
- Bác sống thanh bạch, giản dị, trong sáng gần gũi, gắn bó chan hòa với nhân dân.
- Các nhà hiền triết ẩn dật sống thanh bạch nhưng lánh đời, hưởng nhàn.
- Các nhà tu hành sống khắc khổ cuộc đời trần tục, sống theo một quy định chặt chẽ của một tôn giáo.
 G: khái quát, bình mở rộng.
?Vậy, vì sao tác giả khẳng định đời sống giản dị của Bác là đời sống thực sự văn minh mà Bác Hồ nêu gương sáng trong thế giới ngày nay?
Đó là cuộc sống phong phú, cao đẹp về tinh thần, tình cảm.
Lối sống vì mọi người.
Lối sống đó mang lại sự thanh thản cho tâm hồn vì không màng danh lợi cá nhân.
? Trong đoạn văn trên, tác giả sử dụng phép lập luận nào
Cách lật lại vấn đề: đừng tưởng .
Phương pháp giải thích: bởi vì .
Bình luận: đó là đời sống thực sự văn minh
G: Không chỉ giản dị trong bữa ăn, nơi ở , trong công việc mà ngay trong bài viết , lời nói Bác cũng rất giản dị!
? Tác giả dẫn chứng những câu nói nào của Bác
Không có gì quý hơn độc lập tự do.
Dân tộc ta là một, dân tộc VN là một.
? Em hiểu nội dung hai câu nói của Bác như thế nào? ( Hai câu nói của Bác thể hiện điều gì?)?)
Cái quý giá nhất đối với mỗi người, mỗi dân tộc là độc lập tự do.
Khẳng định dân tộc VN là dân tộc có truyền thống đoàn kết.
GV:Hai câu văn đó được trích từ những văn kiện quan trọng Hồ chủ tịch đã viết, đã đọc trước nhân dân cả nước. Câu thứ nhất Bác viết rồi đọc trong thời kì chống Mĩ cứu nước trong năm 1967. Câu thứ hai Bác phát biểu giữa những ngày căng thẳng, nóng bỏng đầu năm 1946.
?Theo em tại sao tác giả lại dùng những câu nói này để chứng minh cho sự giản dị trong cách nói và viết của Bác?
- Những câu nói này mọi người dân đều biết, đều thuộc và đều hiểu nội dung.
 Bác Hồ đã sử dụng cách nói đó để khích lệ tinh thần yêu nước trong quần chúng nhân dân..
? Nhận xét cách nói, cách viết của Bác.
- Giản dị, ngắn gon nhưng chứa đựng nội dung sâu sắc như những chân lí.
? Lời nói của Bác có tác dụng như thế nào.
- Thâm nhập vào quả tim, khối óc của hàng triệu ttriệu con người.
? Tác giả đã đánh giá lời nói của Bác như thế nào? 
? Tác giả đã bình luận như thế nào về tác dụng của lối nói giản dị sâu sắc của Bác?
- Đó là sức mạnh vô địch, là CN anh hùng cách mạng.
G: Bác nói với quần chúng nhân dân về một chân lí lớn của nhân dân cũng như của thời đại mà lời lẽ ngắn gọn, dễ hiểu vì thế nó có sức cảm hóa, lôi kéo, tập hợp quần chúng nhân dân. Đó là sức mạnh vô địch, là CN anh hùng cách mạng.
Câu hỏi thảo luận
? Đức tính giản dị của Bác Hồ được chứng minh trên các phương diện nào? Em hãy thể hiện nội dung trên bằng sơ đồ?
Đức tính giản dị của Bác Hồ
Bữa ăn:
đạm bạc, dân dã
Nơi ở: đơn sơ, bình dị, đẹp
Với công việc :cần mẫn, tận tụy 
Với mọi người:quan tâm, cởi mở, yêu thương
Nói và viết giản dị, mộc mạc, dễ hiểu
G chiếu máy đáp án
? Nhận xét luận cứ.
? Các chứng cứ trong văn bản có sức thuyết phục không
- Luận cứ toàn diện.
- Dẫn chứng phong phú, sát thực, cụ thể.
- Ngoài luận cứ, luận chứng còn có lời bình luận bộc lộ tình cảm, cảm xúc yêu mến, khâm phục, tự hào của tác giả đối với Bác
? Qua bài viết em nhận thấy nét đẹp nào trong tâm hồn tình cảm của Bác. Em cần học tập như thế nào ở đức tính giản dị của Hồ Chí Minh.
- Đối với mọi người.
- Với công việc.
- Nơi ăn, trốn ở.
- Sử dụng của công.
G: đó là nội dung của phần tổng kết
H đọc ghi nhớ.
Máy
Luyện tập:
Bài1,.. Đọc những câu thơ, câu văn, mẩu chuyện về đức tính giản dị của Bác Hồ.
Máy
- Sáng ra.
- Bác Hồ đó chiếc áo nâu..
- Đôi dép cao su Bac đi..
Bài 2. Khoanh vào đầu chữ cái của câu trả lời đúng nhất?
1.Đặc sắc nghệ thuật nghị luận trong bài văn?
A. Luận điểm ngắn gọn, tập trung.
B. Luận cứ xác đáng, toàn diện.
C. Luận chứng phong phú, cụ thể, xác thực.
D. Tất cả các ý trên.
2. Phép lập luận nào chủ yếu được dùng trong bài văn?
A. Phép lập luận chứng minh.
B. Phép lập luận giải thích.
C. Phép lập luận liệt kê.
3. Trong văn bản: “Đức tính giản dị của Bác Hồ ” tác giả ca ngợi đức tính đáng quý nào của Bác Hồ?
A. Đức tính giản dị hòa hợp với đời sống tinh thần phong phú, tư tưởng, tình cảm cao đẹp.
B. Con người yêu lao động, cầm mẫn, tận tụy với công việc.
C. Cuộc đời chính trị vĩ đại .
 * G củng cố, khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật bài học
 * Hướng dẫn về nhà: 
Sưu tầm câu văn, câu thơ, mẩu chuyện về đức tính giản dị của Bác Hồ.
Soạn: ý nghĩa văn chương.
I. Tác giả, tác phẩm
1. Tác giả
- (1906-2000 )
- Quê: Xã Đức Tân, huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi.
2. Tác phẩm
- Viết năm 1970.
II. Tìm hiểu văn bản.
1. Giới thiệu đức tính giản dị của Bác Hồ.
- Sự nhất quán giữa đời hoạt động chính trị lay trời chuyển đất với đời sống bình thường giản dị, khiêm tốn.
2. Biểu hiện đức tính giản dị của Bác Hồ.
* Bữa ăn:
 Giản dị, đạm bạc, dân dã, mang đậm hương vị quê nhà.
 Tiết kiệm, quý trọng của công.
*Nơi ở:
 Căn nhà đơn sơ, bình dị.
Thoáng mát, chan hòa với vẻ đẹp của thiên nhiên.
* Công việc:
 Bác cần mẫn, tận tụy, yêu lao động, sát sao với công việc.
 Quan tâm mọi người.
 Trân trọng, cởi mở, chan hòa, gần gũi
* Lời nói, bài viết:
 Ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ , có sức thuyết phục lớn.
III. Tổng kết
* Luyện tập: