Giáo án Ngữ văn khối 8 tiết 3: Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ

Ngày dạy: 26.9.09
Tiết 3 Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ 
A Mục tiêu bài học:
-HS hiểu rõ cấp độ khái quát của nghĩa từ và khái quát của nghĩa từ ngữ .
- Thông qua bài học rèn luyện tư duy trong việc nhận thức mqh giữa cái chung và cái riêng.
B . Đồ dùng – phương tiện
-GV : Soạn bài, bảng phụ , máy chiếu 
-HS : Tìm hiểu trong bài , giấy trong 
c Tiến trình tổ chức các hoạt động.
1 ổn định 
2. Kiểm tra bài cũ:
 - Lớp 7 Các em đã học về từ đồng nghĩa. Lấy một số ví dụ về từ đồng nghĩa ,từ trái nghiã?
 - Em có nhận xét gì về mqh ngữ nghĩa giữa các từ trong nhóm trên?
3 - Bài mới: 
Hoạt động của GV và HS
Yêu cầu cần đạt
* Hoạt động 1: GTB : L7 Các em đã học 2mqh về nghĩa của từ đó là qh đồng nghĩa và qh trái nghiã vậy ngoài 2mqh naỳ ra giữa các từ ngữ còn có mqh nào khác về nghĩa k ?
* Hoạt động 2: HD tìm hiểu khái niệm
VD trên bảng phụ SGK – HS qs VD 
H: Với sự hiểu biết của mình em hãy diễn giảng sơ đồ trên bằng lời? 
H: Bsung thêm những con vật thuộc các loại trên ?
H: Nghĩa của từ Thú rộng hơn hay hẹp hơn nghĩa của các từ chim , cá?
H: Nghĩa của các từ Voi , hươu ? Vsao?
Nghĩa của các từ : tu hú, sáo được bao hàm trong phạm vi nghĩa của từ "chim".
H; Nghĩa của từ ""thú chim, cá” rộng nghĩa của những từ nào ? đồng thời hẹp hơn nghĩa của từ nào ?
H: Từ ptích trên em có nhận xét gì về nghĩa của 1 từ so với từ ngữ khác?
H: ở bảng I Từ "ĐV "mang nghĩa rộng hay hẹp (rộng)
H; Vậy ở bảng II từ ĐV còn mang nghĩa rộng nữa không ? VSao ?(Vì nó trở thành nghĩa hẹp so với từ sinh học )
H: Vậy 1 từ ngữ được coi là 1 từ nghĩa rộng, nghĩa hẹp khi nào?
H : Một từ có phải chỉ có nghĩa rộng hoặc nghĩa hẹp không ?
HS đọc ghi nhớ 
* Hoạt động 3: HD luyện tập
HS đọc – nêu yêu cầu BT 1
H: để thực hiện được yêu cầu này chuíng ta phải làm gì? (Tìm trong mỗi nhóm từ ngữ đó từ ngữ nào có nghiã rộng nhất sau đó lập sơ đồ theo mẫu )
- Chia HS 2 nhóm – Cùng làm phần a
- Nhóm nhận xét lẫn nhau .
HS đọc nêu yêu cầu BT2
H: những từ đã cho thuộc nhóm nghĩa nào? (nghĩa hẹp)
H: Vậy những từ cần tìm phải đảm bảo Yêu cầu gì ? (bao hàm phạm vi nghiã của những từ đã cho )
- HS làm phần ab > về nhà.
- HS đọc, nêu yêu cầu BT3
- H: BT này yêu cầu tìm nghĩa rộng hay ghĩa hẹp? (Nghĩa hẹp)
- GV hướng dẫn – theo ghi nhớ .
- HS làm phần a,b về nhà.
Hs đọc – Nêu yêu cầu BT4
GV lấy hướng dẫn nội dung cách làm bài tập 
- GV t/chức chơi trò chơi
(Đọc dãy từ không cùng 1 phạm vi nghĩa)
GV phổ biến luật chơi 1 trọng tài
Mỗi câu đúng 1 điểm- Tổng hợp, ai cao nhát được khen.
Hsđọc – Nêu yêu cầu BT 5 (có thể cho về nhà )GV Giới thiệu xuát sứ đoạn văn
GVHD: Tìm 3 đoạn từ có cùng 1 phạm vi nghĩa từ có nghĩa rộng 2 từ có nghĩa hẹp chú ý và những động từ chỉ hoạt động hày trạng thái của bé Hồng
I- Từ ngữ nghĩa rộng, từ ngữ nghĩa hẹp
1- Ví dụ (SGK)
* Nhận xét:
- Động vật: Từ ngữ nghĩa rộng.
- Tu hú, sáo: từ ngữ nghĩa hẹp.
- Từ "Thú" mang nghĩa hẹp hơn từ "động vật" nhưng mang nghĩa rộng hơn từ: voi, hươu, tu hú...
2. Bài học
* Ghi nhớ – SGK
II- Luyện tập
1- Bài tập 1:
a- Y phục
2- Bài tập 2:
a- Chất độc
b- Nghệ thuật.
c- món ăn
d- nhìn
e- Đánh.
3- bài tập 3:
a- Xe cộ: Xe máy, xe đạp, xe ô tô...
b- Kim loại: Đồng, sắt, nhôm, vàng, bạc...
4- Bài tập 4:
a- Thuốc lào
b- Thủ quỹ
c- Bút điện
d- Hoa tai
5- Bài tập 5.
- Khóc nức nở, sụt sùi
4 ,Củng cố 
 Gv cho Hs nhắc lại ghi nhớ của bài,yêu cầu các em học thuộc ghi nhớ 
5. Hướng dẫn về nhà
-Lưu ý : bài học cho ta thấy thêm 1mqh nữa về nghĩa của từ ngữ đó là quan hệ bao hàm từ ngữ có thể có nghĩa rộng hoặc nghĩa hẹp. nhận xét trong mqh khác từ ngữ còn có nghĩa đen, nghĩa bóng . điều này các em đã thấy rất rõ khi học những bài tục ngữ.Khi nắm được nghĩa rộng, nghĩa hẹp của từ ngữ các em sẽ dễ dàng vận dụng trong khi tạo lập văn bản lựa chọn từ ngữ sao cho phù hợp để đặt câu.
- Học bài làm Bt còn lại; chuẩn bị bài"trường từ vựng"