Giáo án Ngữ văn 8 - Tiết 93, 94 bài 23: Văn bản hịch tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn)

Ngày soạn: 08-02-2011
Ngày dạy: 11-02-2011
 Tiết 93,94. Bài 23.Văn bản
 HỊCH TƯỚNG SĨ
 	( Trần Quốc Tuấn )
I. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
 - Bổ sung thêm kiến thức về văn nghị luận trung đai.
 - Thấy được chức năng, yêu cầu nội dung, hình thức của văn bản Hịch tướng sĩ.
 - Cảm nhận được lòng yêu nước tha thiết, tầm nhìn chiến lược của vị chỉ huy quân sự đại tài Trần Quốc Tuấn.
II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG.
 1. Kiến thức:
- Sơ giản về thể hịch.
- Hoàn cảnh lịch sử liên quan đến sự ra đời của bài Hịch tướng sĩ.
- Tinh thần yêu nước, ý chí quyết thắng kẻ thù xâm lược của quân dân thời Trần.
- Đặc điểm văn chính luận ở Hịch tướng sĩ.
 2. Kĩ năng:
- Đọc – hiểu một văn bản viết theo thể hịch.
- Nhận biết được không khí thời đại sục sôi thời Trần ở thời điểm dân tộc ta chuẩn bị cuộc kháng chiến chống giặc Mông – Nguyên xâm lược lần thứ hai.
- Phân tích được nghệ thuật lập luận, cách dùng các điển tích, điển cố trong văn bản nghị luận trung đại.
 3. Thái độ: Biết vận dụng bài học để viết văn nghị luận , có sự kết hợp giữa tư duy lô – gíc và tư duy hình tượng , giữa lí lẽ và tình cảm
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC. 
1. Ổn định tổ chức: 
2. Kiểm tra bài cũ : Em hiểu thế nào là thể chiếu ? 
- Sự kết hợp giữa lí lẽ và tình cảm được thể hiện như thế nào trong bài Chiếu dời đô ? Phân tích , dẫn chứng 
- Vì sao nói , với Thiên đô chiếu , LCU xứng đáng là một vị minh quân nhìn xa trông rộng ?
3. Bài mới : GV giới thiệu bài:Trần Quốc Tuấn là một trong những danh tướng kiệt xuất của nân dân Việt Nam và của thế giới thời trung đại. Ông góp công lớn trong 2 cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên ( 1285 , 1288 ). Là nhà lí luận quân sự với các tác phẩm Vạn kiếp tông bí truyền thư , Binh thư yếu lược , để kích động tinh thần yêu nước , trung nghĩa , quyết chiến quyết thắng của tướng sĩ dưới quyền . Hôm nay , chúng ta đi tìm hiểu một trong những vb mang nội dung đó . 
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
HOẠT ĐỘNG 1: Giới thiệu tác giả , tác phẩm : 
 (?) Em hãy nêu vài nét về tác giả , tác phẩm ? ( sgk)
HS: phát biểu.
- Gv cùng hs đọc ( yêu cầu giọng điệu cần thay đổi linh hoạt cho phù hợp với từng đoạn nhưng nhìn chung giọng điệu cần hào hùng , tha thiết ) 
- Gv nhận xét cách đọc của từng hs 
- Giải thích từ khó 
(?) Từ chú thích sgk, hãy cho biết: Đặc điểm chính của thể hịch trên các phương diện hình thức, mục đích, tác động ? 
(?) Từ đó , hãy xác nhận các đặc điểm chính của bài Hịch tướng sĩ ? 
- Là bài văn nghị luận. Do chủ tướng Trần Quốc Tuấn viết, nhằm thuyết phục tướng sĩ học tập Binh thư yếu lược . Kích động lòng yêu nước căm thù giặc của các tướng sĩ thời Trần từ đó mà ra sức học Binh thư 
(?) Hãy tìm bố cục cụ thể của bài Hịch Tướng sĩ chia làm mấy đoạn ? Nêu nội dung từng đoạn ? 
- MB : Từ đầu đến nay con lưu tiếng tốt : Nêu những gương trung thần nghĩa sĩ trong lịch sử 
- TB : tiếp theo cho đến phỏng có được không: Phân tích tình hình địch ta , nhắm khích lệ lòng yêu nước , căm thù giặc của tướng sĩ 
- KB : còn lại : Kêu gọi tướng sĩ học Binh thư yếu lược 
 *Gọi hs đọc đoạn 1 
(?) Những nhân vật được nêu gương có địa vị xã hội ntn? 
HS: Trả lời. 
(?) Các nhân vật này có địa vị xã hội cao thấp khác nhau , thuộc các thời đại khác nhau , nhưng ở họ có những điểm chung nào để thành gương sáng cho mọi người noi theo ? 
HS: Phát biểu.
(?) Để mở bài tác giả đã dùng biện pháp nghệ thuật gì ? Nghệ thuật đó đã đem lại hiệu quả gì cho đoạn văn ? 
- Dùng phép liệt kê, sử dụng nhiều câu cảm thán. Vì vậy thuyết phục người đọc tin tưởng điều định nói bởi tính khách quan của các dẫn chứng có thật . 
(?) Từ đó phần mở bài đã đảm nhận được chức năng nào của Hịch tướng sĩ ? 
HS: Phát biểu.
(?) Tácgiả đã tự bộc lộ rõ mình ntn trong phần này ? 
- Hiểu rõ lịch sử . Tôn trọng đề cao gương sáng của lòng trung quân ái quốc . Muốn tác động tình cảm đó tới người đọc người nghe 
HẾT TIẾT 1
HOẠT ĐỘNG 2: Phân tích tình hình địch – ta.
*Gọi hs đọc đoạn 2
(?) Khi phân tích tình hình địch – ta tác giả đã dùng những luận điểm nào ? 
- Tội ác của giặc và lòng căm thù . Phê phán thói hưởng lạc cá nhân , từ đó thức tỉnh tinh thần yêu nước của các tướng sĩ. 
(?) Hãy tìm những câu văn tương ứng với luận điểm đó ? - Từ Huống chi ta  đến ta cũng vui lòng 
- Từ các ngươi ở cùng ta đến được không 
* Đọc đoạn văn mang luận điểm 1 
(?) Thời loạn lạc và buổi gian nan mà tác giả nói tới ở đây thuộc về thời kì nào của nước ta ? 
- Thời Trần , quân Mông – Nguyên lăm le xâm lược nước ta 
(?) Trong thời buổi ấy, hình ảnh kẻ thù hiện lên qua những từ ngữ nào ?
HS : Trả lời.
(?) Có gì đặc sắc trong lời văn khắc hoạ kẻ thù ? 
- Ngôn từ gợi hình gợi cảm , lời văn mỉa mai châm biếm 
(?) Cách tạo lời văn như thế có tác dụng gì ? 
- Khắc hoạ sinh động hình ảnh ghê tởm của kẻ thù . Gợi cảm xúc căm phẫn cho người đọc , người nghe 
(?) Từ đó kẻ thù hiện ra như thế nào ? 
- Bạo ngược , vô nhân đạo , tham lam 
(?) Nhận xét thái độ của người viết đoạn văn này ? 
- Căm ghét , khinh bỉ kẻ thù . Đau xót cho đất nước 
* Gọi hs đọc luận điểm 2 
(?) Hãy tìm những từ ngữ thể hiện nỗi lòng của tác giả trước sự bạo ngược, vô nhân đạo của bọn xâm lược ? 
- Quên ăn mất ngủ, đau đơn đến thắt tim, thắt ruột, uất ức , căm tức khi chưa trả thù được, sẵn sàng hi sinh để rửa mối nhục cho đất nước 
(?) Qua đó ta thấy được tâm trạng của tác giả ntn? 
- Tâm trạng uất hận trào dâng trong lòng 
(?) Theo dõi đoạn văn diễn tả tâm tình của chủ tướng đối với tướng sĩ cho biết : Đoạn văn này liên kết các câu văn có cấu tạo ntn ? ( Liên kết các câu có 2 vế song hành đối xứng , gọi là câu văn biền ngẫu )
(?) Các câu văn có cấu tạo hai vế song hành đối xứng ấy có tác dụng gì trong việc diễn tả mối quan hệ chủ – tướng ? 
 (?) Trần Quốc Tuấn đã chỉ rõ những việc làm sai trái của tướng sĩ như thế nào ?
HS : trả lời
(?) Trước việc làm sai trái đó sẽ dẫn đấn hậu quả gì ? 
HS : trả lời.
(?) Những lời văn đó đã bộc lộ thái độ nào của tác giả ? 
- Phê phán dứt khoát , rạch ròi lối sống cá nhân hưởng lạc của tướng sĩ 
(?) Tiếp theo tác giả đã khuyên răn tướng sĩ điều gì ? 
 (?) Lợi ích của những lời khuyên đó được khẳng định trên những phương diện nào ? 
- Chống giặc ngoại xâm , còn nước , còn nhà 
(?) Theo em , trong 2 đoạn văn đó , tác giả đã thuyết phục người đọc , người nghe bằng lối nghị luận ntn? 
- Dùng phép điệp ngữ , liệt kê , so sánh , sử dụng câu biền ngẫu , lí lẽ sắc sảo 
HOẠT ĐỘNG 3 : Nhiệm vụ cấp bách , khích lệ tinh thần chiến đấu. 
* Hs đọc đoạn cuối 
(?) Theo em , vì sao Trần Quốc Tuấn có thể nói với tướng sĩ rằng : Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này , theo lời dạy của ta thì mới phải đạo thần chủ  tức là kẻ nghịch thù ? ( HSTLN)
(?) Đối lập thần chủ và nghịch thù , cũng có nghĩa vạch rõ 2 con đường sống và chết . Điều đó cho ta thấy TQT có thái độ như thế nào đối với tướng sĩ của ông và với kẻ thù ? 
HS : phát biểu.
(?) Em có cảm nhận được những điều sâu sắc nào từ nội dung của bài Hịch ? ( Ghi nhớ sgk )
HOẠT ĐỘNG 4: Hướng dẫn tự học.
I,Đọc, tìm hiểu chung 
1. Tác giả 
2. Tác phẩm 
 Sgk 
3. Đọc, tìm hiểu từ khó.( sgk)
4. Bố cục : 3 phần 
II. Đọc – Hiểu văn bản 
 1. Nêu gương sáng trong lịch sử. 
- Có người là tướng như Do Vu, Vương Công Kiên, Cốt Đãi Ngột Lang, Xích Tu Tư 
- Có người là gia thần như Dự Nhược, Kích Đức 
- Có người làm quan nhỏ coi giữ ao cá như Thân Khoái
à Họ sẵn sáng chết vì vua, vì chủ tướng. Không sợ hiểm nguy, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Nêu gương sáng trong lịch sử để khích lệ lòng trung quân ái quốc của tướng sĩ thời Trần 
HẾT TIẾT 1
2. Phân tích tình hình địch - ta. 
- Đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều, sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ, đòi ngọc lụa, hạch sách bạc vàng, hung hãn như hổ đói
à Ngôn từ gợi hình gợi cảm , lời văn mỉa mai châm biếm đã khắc hoạ sinh động hình ảnh ghê tởm của kẻ thù. Gợi cảm xúc căm phẫn cho người đọc, người nghe . Qua đó cho ta thấy bộ mặt bạo ngược, vô nhân đạo, tham lam của kẻ thù 
- Quên ăn mất ngủ, đau đơn đến thắt tim , thắt ruột, uất ức, căm tức khi chưa trả thù được, sẵn sàng hi sinh để rửa mối nhục cho đất nước
à Tâm trạng uất hận trào dâng trong lòng
- Những việc làm sai trái : Vui chọi gà , cờ bạc, ham săn bắn, thích rượu ngon , mê tiếng hát 
- Thái ấp, bổng lộc không còn; gia quyến vợ con khốn cùng, tan nát; xã tắc tổ tông bị giày xéo; thanh danh bị ô nhục; chủ và tướng, riêng chung  tất cả đều đau xót biết chừng nào 
àPhê phán dứt khoát, rạch ròi lối sống cá nhân hưởng lạc của tướng sĩ . 
- Lời khuyên : Biết lo xa , tăng cường võ nghệ ( huấn luyện quân sĩ ..)
3. Nhiệm vụ cấp bách , khích lệ tinh thần chiến đấu. 
à Chọn một trong 2 con đường sống và chết để thuyết phục tướng sĩ 
- Thái độ dứt khoát, cương quyết, rõ ràng. Quyết tâm chiến đấu và chiến thắng kẻ thù xâm lược. 
III. Tổng kết.
a. Nghệ thuật.
b. Nội dung.
* Ghi nhớ : sgk
IV. Hướng dẫn tự học.
- Đọc chú thích.
- Đọc kĩ văn bản và học thuộc lòng một vài đoạn văn biểu cảm trong Hịch tướng sĩ.
- Tìm hiểu thêm về tác giả Trần Quốc Tuấn và cuộc kc chống giặc Mông –Nguyên của nhân dân ta thời Trần.
- Nắm chắc cách lập luận , học thuộc ghi nhớ . Soạn bài mới “ Nước Đại Việt ta”