Giáo án Ngữ văn 8 - Tiết 118: Tìm hiểu về các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận - Năm học 2010-2011

Bài 28
Tiết 118: Tìm hiểu về các yếu tố tự sự và miêu tả
Trong văn nghị luận
I. Mục tiêu cần đạt
1. Kiến thức
- Hiểu sâu hơn về văn nghị luận, thấy được tự sự và miêu tả là những yếu tố rất cần thiết trong bài văn nghị luận.
- Nắm được cách thức cơ bản khi đưa yếu tố tự sự và miêu tả vào bài văn nghị luận.
2. Kĩ năng
 Vận dụng các yếu tố tự sự và miêu tả vào đoạn văn nghị luận.
3.Thái độ
 Có ý thức vận dụng các kiến thức đã học vào trong quá trình tạo lập văn bản.
II.Các kĩ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài
1. Kĩ năng tự xác định giá trị
2. Kĩ năng hợp tác.
3. Kĩ năng lắng nghe tích cực
4. Kĩ năng giao tiếp.
5. kĩ năng quản lí thời gian
III. Chuẩn bị
1. Giáo viên: bảng phụ
2. Học sinh: đọc và trả lời các câu hỏi trong sgk.
IV. Phương pháp/ Kĩ thuật dạy học
Phân tích ngôn ngữ, nêu vấn đề ( Động não, đặt câu hỏi) Thảo luận( chia nhóm, giao nhiệm vụ)
V. các bước lên lớp
1. ổn định tổ chức (1’)
2. Kiểm tra đầu giờ ( 5’)
H.Ngoài yếu tố biểu cảm , trong văn nghị luận người ta còn kết hợp những yếu tố nào để bài văn nghị luận thêm phong phú ?
- Ngoài yếu tố biểu cảm trong bài văn nghị luận yếu tố tự sự và miêu tả giúp cho bài văn thêm sống động và giàu hình ảnh làm cho vấn đề nghị luận hấp dẫn và thuyết phục người đọc hơn.
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động
* Khởi động ( 1’)
 Nếu chỉ nghị luận đơn thuần bài viết sẽ khô khan . Để tránh nhược điểm này , thường trong các bài văn nghị luận người viết thường đưa vào các yếu tố biểu cảm, tự sự, miêu tả để cho các luận điểm, luận cứ thêm phần cụ thể sắc nhọn và thuyết phục hơn . Bài học hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu để hiểu rõ hơn về vấn đề này.
Hoạt động của thầy và trò
T/g
Nội dung
HĐ1. Hình thành kiến thức mới
* Mục tiêu
- Hiểu sâu hơn về văn nghị luận, thấy được tự sự và miêu tả là những yếu tố rất cần thiết trong bài văn nghị luận.
- Nắm được cách thức cơ bản khi đưa yếu tố tự sự và miêu tả vào bài văn nghị luận.
HS đọc bài tập 1 SGK
H. Tìm những câu những đoạn thể hiện yếu tố miêu tả ,tự sự trong 2 đoạn trích trên?
- Các yếu tố tự sự và miêu tả 
a/ Vị chúa tỉnh  ra lệnh cho bọn quan lại dưới quyền ,trong một thời hạn nhất định đi lính tình nguyện hoặc xì tiền ra .
b/ Tấp nập đầu quân, không ngần ngại rời bỏ quê hương xiết bao trìu mến lính khố đỏ, khố xanh tốp thì bị xích tay điệu đi, tốp thì bị nhốt lính Pháp gác ,lưỡi lê tuốt trần , đạn lên nòng sẵn
H. Vì sao không thể xếp hai đoạn trích trên là văn miêu tả hay kể chuyện?
 Vì: tự sự và miêu tả chỉ nhằm mục đích làm sáng tỏ vấn đề tố cáo tội ác và sự lừa bịp của thực dân pháp . Các yếu tố tự sự hay miêu tả không nhằm mục đích kể chuyện hay miêu tả đơn thuần mà nhằm làm sáng tỏ luận điểm để nghi luận.
H. Giả sử cắt bỏ tất cả những câu văn , từ ngữ , hình ảnh tự sự và biểu cảm ấy , liệu có ảnh hưởng tới mạch lập luận và luận điểm của tác giả hay không ? 
 Nếu tước bỏ các câu, đoạn tự sự và miêu tả đi, cả hai đoạn văn nghị luận trở nên khô khan, mất hẳn đi vẻ sinh động, thuyết phục và hấp dẫn .
H. Từ tìm hiểu bài tập trên, em có nhận xét gì về vai trò của các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận?
HS đọc bài tập 2sgk
H. Tìm những đoạn văn tự sự và miêu tả trong đoạn văn trên và cho biết tác dụng của chúng? 
 *Truyện chàng Trăng
 - Kể chuyện thụ thai , mẹ bỏ lên rừng, chàng không nói, không cười cưỡi ngựa đi giết bạo chúa rồi biến vào mặt trăng, đêm đêm soi dòng thác bạc Pông-gơ -nhi.
 *Truyện nàng Han
 Nàng Han liên kết với người kinh thêu cờ lệnh bằng chăn dệt chỉ ngũ sắc, đánh giặc ngoại xâm . Thắng trận, nàng hoá thành tiên bay lên trời trên dãy núi Pu-keo vẫn còn những vũng, ao chi chít- những vết chân voi của nàng Hanvà người kinh.
 * Truyện Thánh Gióng 
 Hoàn toàn không kể ,tả 
-> Các yếu tố tự sự và miêu tả làm rõ luận điểm sự gần gũi giống nhau giữa các truyện anh hùng đẹp của các dân tộc Việt Nam .
H. Tại sao tác giả lại không kể đầy đủ và cặn kẽ toàn bộ hai truyện chàng Trăng và nàng Han mà chỉ tả, kể một số hình ảnh, chi tiết tiêu biểu và hoàn toàn không kể chi tiết truyện Thánh Gióng?
 Vì:- mục đích nghị luận 
 -Vì ít người biết nội dung của hai truyện, không kể tả không hình dung được sự gần gũi giống nhau ấy như thế nào -> luận điểm kém thuyết phục 
 - Truyện Thánh Gióng hoàn toàn 
không kể ,tả vì truyện đã rất quen thuộc với người dân Việt .
H. Vậy khi đưa yếu tố miêu tả tự sự vào văn nghị luận, cần chú ý những điều gì ? vì sao?
GV chốt
H. Qua tìm hiểu hai bài tập , em hãy cho biết vai trò và cách thức vận dụng của yếu tố miêu tả và tự sự trong bài văn nghị luận?
HĐ2. luyện tập
* Mục tiêu
- Luyện nghe và đọc
+ Xác định các yếu tố lập luận trong đoạn văn cho trước
+ Phát hiện các yếu tố tự sự miêu tả trong đoạn văn nghị luận và phân tích tác dụng của nó trong việc lập luận ở đoạn văn đã cho
- Luyện nói và viết
+ Xây dựng dàn bài văn nghị luận và dự định đưa yếu tố tự sự và miêu tả vào mỗi phần của bài văn nghị luận
+ Viết đoạn văn nghị luận có yếu tố tự sự và miêu tả.
- HS đọc bài tập 1 và nêu yêu cầu bài tập.
- HS nhóm 8’5’, báo cáo, nhận xét 
- GV chữa
GV hướng dẫn học sinh về nhà viết đoạn văn nghị luận có sử dụng yếu tố tự sự và miêu tả.
20’
16’
I. Yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận
1. Tìm hiểu bài tập
Bài tập 1
 Yếu tố tự sự, miêu tả rất cần thiết trong văn nghị luận vì nó giúp cho việc trình bày luận cứ trong bài văn được rõ ràng, cụ thể, sinh động, có sức thuyết phục hơn.
Bài tập 2.
 Khi đưa yếu tố tự sự và miêu tả vào bài văn nghị luận cần cân nhắc kĩ sao cho đáp ứng yêu cầu thật cần thiết, chỉ để phục vụ việc làm sáng tỏ luận điểm nghị luận mà thôi
2. Ghi nhớ 
 Vai trò và cách thức vận dụng
III. Luyện tập
Bài 1
Tìm yếu tố tự sự, miêu tả.
*Yếu tố tự sự
- Sắp trung thu
- Đêm trước rằm đầu tiêntừ ngày bị giam giữ
- Mười nấy ngày qua , trừ cái bực mình ban đầu khi bị bắt vô cớ, chỉ là một xâu nhũng vật lỉnh kỉnh đáng ghét của bộ mặt nhà giam.
- Phải đi ra với đêm, phải tắm mình trong nguyệt,phải vui, phải làm thơ 
* Yếu tố miêu tả
- Trời xứ bắc hẳn trong, trăng hẳn tròn và sáng . Đêm nay trăng sáng quá chừng . Trong suốt, bao la, huyền ảo, vỗ về. Ngay bên cửa sổ ,lồng trong bóng cây
- Đêm nay rất đẹp, rạo rực, bao nỗi niềm, cầm lòng không đậu , người tù phải thốt lên
- Nó ăm ắp tình tứ, nó rạo rực, nó muốn yêu, muốn thưởng thức, muốn chan hoà, muốn giãi bày, bộc lộ 
*Tác dụng: Trong đoạn văn nghị luận này yếu tố miêu tả và tự sự, đặc biệt là miêu tả rất dồi dào, phong phú .nhưng đây vẫn không phải là đoạn văn tả cảnh đêm trăng và tâm trạng người tù trong đêm trăng ấy mà mục đích chủ yếu muốn làm rõ và khắc hoạ cụ thể hoàn cảnh sáng tác bài thơ Vọng nguyệt và tâm trạng của người tùđược thể hiện trong bài thơ . Nó làm cho đoạn bình giảng, phân tích có sự đồng cảm ở chiều sâu cảm xúc , nó gợi sự đồng cảm và tưởng tượng của người đọc .
4. Củng cố ( 1’)
 GV hệ thống lại bài : vai trò và cách thức vận dụng yếu tố tự sự và miêu tả
5. Hướng dẫn học tập (1’)
 - HS về nhà học bài theo nội dung đã học tại lớp
 - Chuẩn bị bài :Ông Giuốc- đanh mặc lễ phục
 (Đọc và trả lời câu hỏi SGK )