Giáo án môn Vật lý Lớp 9 - Tiết 26: Từ trường của ống dây có dòng điện chạy qua

Ngày soạn: 10/11/2009
Ngày giảng: 13/11/2009
Tiết số 26
Bài 24: Từ trường của ống dây có dòng điện chạy qua
I. Mục tiêu: 
	1. Kiến thức: 
	- So sánh được từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua với từ phổ của thanh nam châm thẳng. 
	- Vẽ được đường sức từ biểu diễn từ trường của ống dây. 
	- Vận dụng quy tắc nắm tay phải để xác định chiều đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua khi biết chiều của dòng điện.
	2. Kĩ năng: 
	- Làm từ phổ của từ trường ống dây có dòng điện chạy qua 
	- Vẽ đường sức từ của từ trường ống dây có dòng điện đi qua 
 	3. Thái độ: 
- Thận trọng, khéo léo khi làm thí nghiệm
II. Chuẩn bị: 
	- Một tấm nhựa có luồn sẵn các vòng dây của một ống dây dẫn.
	- Một nguồn điện 6V 
	- Một ít mạt sắt
	- Một công tắc, 3 đoạn dây
	- Một bút dạ. 
III: Phơng pháp
Thực nghiệm
IV. Tiến trình bài dạy
1. ổn định tổ chức
2. Khởi động
- Mục tiêu : Học sinh nhắc lai được cách tạo ra từ phổ và đặc điểm từ phổ của nam châm thẳng ?
- Nêu lại được quy ước về chiều đường sức từ ?
-Đồ dùng;
- Cách tiến hành
 Kiểm tra bài cũ - tổ chức tình huống học tập
- Nêu cách tạo ra từ phổ và đặc điểm từ phổ của nam châm thẳng ?
- Nêu quy ước về chiều đường sức từ ?
- GV: Nhận xét và cho điểm
Hoạt động 1: Tạo ra và quan sát từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua
- Mục tiêu : - So sánh được từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua với từ phổ của thanh nam châm thẳng. - Vẽ được đường sức từ biểu diễn từ trường của ống dây. 
-Đồ dùng; - Một tấm nhựa có luồn sẵn các vòng dây của một ống dây dẫn.
- Một nguồn điện 6V - Một ít mạt sắt	- Một công tắc, 3 đoạn dây- Một bút dạ.
- Cách tiến hành
- Nêu cách tạo ra từ phổ?
- Đọc và cho biết yêu cầu C1
- Thảo luận C1 theo cặp học sinh.
- Y/c HS trinh bày câu C1
- Đọc và nêu yêu cầu C2
- Thực hiện C3 theo nhóm
Lưu ý: Kim nam châm đặt trên trục thẳng đứng mũi nhọn.
- Kiểm tra xem kim nam châm có quay tự do 
- Đường sức từ cùng đi ra và cùng đi vào một ống dây.
 GV: Thông báo hai đầu của một ống dây có dòng điện chạy qua cũng là hai từ cực, đầu có các đường sức từ đi ra gọi là cực Bắc, đầu có các đường sức từ đi vào gọi là cực Nam.
? Đọc phần kết luận theo SGK
I. Từ phổ, đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua: 
1. Thí nghiệm: 
- Rắc đều một lớp mạt sắt trên tấm nhựa có luồn sẵn các vòng dây.
- Cho dòng điện chạy qua và gõ nhẹ 
C1: So sánh 
- Phần từ phổ bên ngoài ống dây có dòng điện chạy qua và bên ngoài thanh nam châm giống nhau.
- Khác nhau: Trong lòng ống dây cũng có các đường mạt sắt được sắp xếp gần như song song với nhau.
C2: Đường sức từ trong và ngoài ống dây tạo thành những đường cong khép kín.
C3: Dựa vào định hướng của kim nam châm ta xác định được chiều đường sức từ. ở hai cực của ống dây đường sức từ cùng đi ra một đầu ống dây và cùng đi vào ở một đầu ống dây.
2. Kết luận
Hoạt động 2: Tìm hiểu quy tắc nắm tay phải
- Mục tiêu : - Sử dụng được quy tắc nắm tay phải.
-Đồ dùng; Tranh vẽ hình 24.3
- Cách tiến hành
GV : Từ trường do dòng điện sinh ra, vậy chiều của đường sức từ có phụ thuộc vào chiều của dòng điện hay không?
Làm thế nào để kiểm tra được điều đó?
- Tổ chức làm thí nghiệm .
+ Kiểm tra dự đoán?
+ Rút ra kết luận?
GV: Để xác định chiều đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua không phải lúc nào cũng cần có kim nam châm thử, cũng phải tiến hành thí nghiệm mà người ta đã sử dụng quy tắc nắm tay phải để có thể xác định dễ dàng
? Hãy nghiên cứu quy tắc nắm tay phải SGK tr 66
- Quy tắc nghiên cứu gì :
- Xác định chiều đường sức từ trong lòng hay ngoài ống dây?
- Đường sức từ trong lòng ống dây và ngoài ống dây có gì khác nhau?
 - Cả lớp giơ bàn tay phải rồi nắm theo yêu cầu của quy tắc. 
- Phát biểu lại quy tắc?
- Lưu ý cách xác định nửa ống dây bên ngoài và bên trong mặt phẳng
II. Quy tắc nắm tay phải: 
1. Chiều đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua phụ thuộc vào yếu tố nào?
+ HS nêu dự đoán và cách kiểm tra.
- Đổi chiều dòng điện trong ống dây, kiểm tra sự định hướng của kim nam châm thử trên đường sức từ cũ.
KL:
+ Chiều đường sức từ của dòng điện trong ống dây phụ thuộc vào chiều dòng điện chạy qua các vòng dây.
2 Quy tắc nắm tay phải:
+ Xác định chiều đường sức từ của ống dây.
+ Đổi chiều dòng điện chạy trong các vòng ống dây, kiểm tra lại chiều đường sức từ bằng nắm tay phải
Hoạt động 4: Vận dụng 
- Mục tiêu : - Vận dụng quy tắc nắm tay phải để xác định chiều đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua khi biết chiều của dòng điện.
-Đồ dùng; 
- Cách tiến hành 
 - Vận dụng: 
Cá nhân hoàn thành C4, C5, C6. 
GV: Gợi ý các câu hỏi
- Muốn xác định tên từ cực của ống dây cần biết gì ?
- Xác định bằng cách nào?
- Muốn xác định chiều dòng điện chạy qua các vòng dây cần biết gì?
- Vận dụng quy tắc?
C4:
Đầu A là cực Nam, đầu B là cực Bắc
C5:
Kim nam châm vẽ sai chiều là kim số 5
C6: Đầu A của cuộn dây là cực Bắc, đầu B là cực Nam.
4. Củng cố - Hướng dẫn về nhà: 
Củng cố
- Em hãy nhắc lại quy tắc nắm bàn tay phải 
 Hướng dẫn về nhà: 
	Học thuộc quy tắc nắm tay phải 
	Bài tập 24 SBT