Giáo án môn Vật lí Lớp 8 - Tiết 5: Sự cân bằng lực - Quán tính

Tuần : 5
TiÕt ct : 5 
Ngµy so¹n: 10/ 9
Bµi dạy : 	Sù c©n b»ng lùc - Qu¸n tÝnh
I. Môc Tiªu
 1. KiÕn thøc:
 	.- Nêu được hai lực cân bằng là gì?
- Giải thích được một số hiện tượng thường gặp liên quan đến quán tính
- Nêu được quán tính của một vật là gì?
- Nêu được ví dụ về tác dụng của hai lực cân bằng lên một vật đang chuyển động
2. KÜ n¨ng : 
[NB]. Hai lực cân bằng là hai lực cùng đặt lên một vật, có cường độ bằng nhau, phương nằm trên cùng một đường thẳng, ngược chiều nhau.
[TH]. Nêu được ví dụ về tác dụng của hai lực cân bằng lên một vật đang chuyển động. 
. [NB]. Quán tính: Tính chất của mọi vật bảo toàn tốc độ của mình khi không chịu lực nào tác dụng hoặc khi chịu tác dụng của những lực cân bằng nhau.
- Dưới tác dụng của các lực cân bằng, một vật đang đứng yên sẽ đứng yên, đang chuyển động sẽ tiếp tục chuyển động thẳng đều. Chuyển động này được gọi là chuyển động theo quán tính.
- Khi có lực tác dụng, mọi vật không thể thay đổi tốc độ đột ngột vì có quán tính. 
.	[VD]. Giải thích được ít nhất 03 hiện tượng thường gặp liên quan đến quán tính
Th¸i ®é: Nghiªm tóc hîp t¸c khi tiÕn hµnh thÝ nghiÖm. 
II. ChuÈn bÞ
B¶ng phô lôc h×nh 5.2 SGK
Xe l¨n, viªn phÊn
 III. KiÓm tra bµi cò : 5'
(?) Nªu c¸ch biÓu diÔn vµ kÝ hiÖu vÐct¬ lùc? H·y biÓu diÔn lùc sau: Träng lùc cña mét vËt lµ 1500N, tØ xÝch tuú chän
IV. Tiến trình tiết dạy 
1. æn ®Þnh tæ chøc
	2. Các hoạt động dạy học 
TG
HĐGV
HĐHS
NỘI DUNG
5
Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×nh huèng häc tËp
GV: Dùa vµo h×nh 5.1 vµ phÇn më bµi. Yªu cÇu HS dù ®o¸n, 
GV: §Æt vÊn ®Ò nh­ SGK
15
Ho¹t ®éng 2: t×m hiÓu vÒ lùc c©n b»ng
GV: Yªu cÇu HS quan s¸t h×nh 5.2 SGK vÒ qu¶ cÇu treo trªn d©y, qu¶ bãng ®Æt trªn bµn, c¸c vËt nµy ®ang ®øng yªn v× chÞu t¸c dông cña hai lùc c©n b»ng.
C1: QuyÓn s¸ch, qu¶ cÇu, qu¶ bãng cã träng l­îng lÇn l­ît lµ: PquyÓn s¸ch = 3N; 
Pqu¶ cÇu = 0,5N; Pqu¶ bãng = 5N.
GV: H­íng dÉn HS t×m ®­îc hai lùc t¸c dông lªn mçi vËt vµ chØ ra nh÷ng cÆp lùc c©n b»ng.
(?) H·y nhËn xÐt vÒ ®iÓm ®Æt, c­êng ®é, ph­¬ng, chiÒu cña 2 lùc c©n b»ng?
GV: Chèt l¹i phÇn nhËn xÐt.
GV: Ta ®· biÕt lùc t¸c dông lµm thay ®æi vËn tèc cña vËt.
(?) Khi c¸c lùc t¸c dông lªn vËt c©n b»ng nhau th× vËn tèc cña vËt sÏ nh­ thÕ nµo khi:
 + VËt ®ang ®øng yªn?
 + VËt ®ang chuyÓn ®éng?
GV: §Ó kiÓm tra xem dù ®o¸n cã ®óng kh«ng -> ta lµm TN
GV: Giíi thiÖu dông cô – bè trÝ TN theo h×nh vÏ 5.3 (a).
GV: Lµm thÝ nghiÖm ®Ó kiÓm chøng b»ng m¸y A - tót. H­íng dÉn HS quan s¸t vµ ghi kÕt qu¶ thÝ nghiÖm.
- L­u ý: + Hai qu¶ nÆng gièng hÖt nhau.
 + Th­íc dïng ®Ó ®o qu·ng ®­êng 
 chuyÓn ®éng cña qu¶ nÆng A.
- H­íng dÉn HS quan s¸t TN theo 3 giai ®o¹n:
+ H×nh 5.3 a: Ban ®Çu qu¶ c©n A ®øng yªn
+ H×nh 5.3 b: Qu¶ c©n A chuyÓn ®éng
+ H×nh 5.3 c, d: Qu¶ c©n A tiÕp tôc chuyÓn ®éng khi A’ bÞ gi÷ l¹i.
- L­u ý: Giai ®o¹n d c¸c em quan s¸t TN ghi l¹i qu·ng ®­êng ®i ®­îc trong c¸c kho¶ng thêi gian 2s liªn tiÕp -> ghi kÕt qu¶ ®ã vµo b¶ng 5.1; sau ®ã tÝnh vËn tèc t­¬ng øng.
GV: LÇn l­ît lµm TN tõng b­íc râ rµng ®Ó HS quan s¸t -> lÇn l­ît tr¶ C2, C3, C4. 
GV: C¾m ®ång hå bÊm gi©y vµo gi¾c c¾m trªn th­íc, lµm l¹i TN tõ ®Çu a, b, c, d.
GV: Treo b¶ng 5.1 – HS lªn ®iÒn kÕt qu¶
(?) Tõ kÕt qu¶ trªn c¸c em rót ra kÕt luËn g× khi cã c¸c lùc c©n b»ng t¸c dông lªn 1 vËt ®ang chuyÓn ®éng?
GV: Chèt l¹i phÇn kÕt luËn.
 Kh¼ng ®Þnh dù ®o¸n ®óng.
I - Lùc c©n b»ng
1- Hai lùc c©n b»ng lµ g×?
HS: C¨n cø vµo nh÷ng c©u hái c¶u GV ®Ó tr¶ lêi C1 nh»m chèt l¹i nh÷ng ®Æc ®iÓm cña hai lùc c©n b»ng.
C1:
a. T¸c dông lªn quyÓn s¸ch cã 2 lùc: träng lùc P vµ lùc ®Èy Q cña mÆt bµn.
b. T¸c dông lªn qu¶ cÇu cã 2 lùc: Träng lùc P vµ lùc c¨ng T.
c. T¸c dông lªn qu¶ bãng cã 2 lùc: träng lùc P vµ lùc ®Èy Q cña mÆt ®Êt.
* NhËn xÐt: Mçi cÆp lùc nµy lµ 2 lùc c©n b»ng chóng cïng cã ®iÓm ®Æt, cïng ph­¬ng, cïng ®é lín nh­ng ng­îc chiÒu.
2. T¸c dông cña hai lùc c©n b»ng lªn mét vËt ®ang chuyÓn ®éng. 
a. Dù ®o¸n.
HS: §äc phÇn a, dù ®o¸n
- Khi vËt ®ang chuyÓn ®éng mµ chØ chÞu t¸c dông cña 2 lùc c©n b»ng, th× 2 lùc nµy còng kh«ng lµm thay ®æi vËn tèc cña vËt nghÜa lµ vËt sÏ chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu m·i.
HS: Quan s¸t h×nh vÏ 5.3 – T×m hiÓu TN.
b. ThÝ nghiÖm.
HS: Chó ý c¸c b­íc h­íng dÉn cña GV.
Theo dâi GV lµm thÝ nghiÖm biÓu diÔn.
C2: Qu¶ c©n A chÞu t¸c dông cña 2 lùc: Träng lùc PA, søc c¨ng T cña d©y 2 lùc nµy c©n b»ng do:
 T = PB
 Mµ PB = PA 
=> T = PA hay T c©n b»ng PA 
C3: §Æt thªm qu¶ nÆng A’ lªn A, lóc nµy PA + PA’ > T nªn vËt AA’ chuyÓn déng nhanh dÇn ®i xuèng, B chuyÓn ®éng ®i lªn.
C4: Qu¶ c©n A chuyÓn ®éng qua lç K th× A’ bÞ gi÷ l¹i. Khi ®ã chØ cßn 2 lùc t¸c dông lªn A lµ PA vµ T, mµ PA = T nh­ng vËt A vÉn tiÕp tôc chuyÓn ®éng. TN cho biÕt kÕt qu¶ chuyÓn ®éng cña A lµ th¼ng ®Òu.
C5:
HS: Quan s¸t vµ ®o qu·ng ®­êng ®i ®­îc cña A sau mçi kho¶ng thêi gian 2s. Ghi vµo b¶ng 5.1 (c¸ nh©n). TÝnh vËn tèc cña A
* KÕt luËn: Mét vËt ®ang chuyÓn ®éng, nÕu chÞu t¸c dông cña c¸c lùc c©n b»ng th× sÏ tiÕp tôc chuyÓn ®éng th¾ng ®Òu.
I. Lực cân bằng :
 1- Hai lùc c©n b»ng lµ g×?
 C1 :a. T¸c dông lªn quyÓn s¸ch cã 2 lùc: träng lùc P vµ lùc ®Èy Q cña mÆt bµn.
b. T¸c dông lªn qu¶ cÇu cã 2 lùc: Träng lùc P vµ lùc c¨ng T.
c. T¸c dông lªn qu¶ bãng cã 2 lùc: träng lùc P vµ lùc ®Èy Q cña mÆt ®Êt.
* NhËn xÐt: Mçi cÆp lùc nµy lµ 2 lùc c©n b»ng chóng cïng cã ®iÓm ®Æt, cïng ph­¬ng, cïng ®é lín nh­ng ng­îc chiÒu.
2. T¸c dông cña hai lùc c©n b»ng lªn mét vËt ®ang chuyÓn ®éng. 
a. Dù ®o¸n.
b. ThÝ nghiÖm
C2: 
C3: 
C4
C5
20
Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu vÒ qu¸n tÝnh 
GV: T¹i sao «t«, xe m¸y khi b¾t ®Çu chuyÓn ®éng kh«ng ®¹t vËn tèc lín ngay mµ ph¶i t¨ng dÇn? HoÆc lµ ®ang chuyÓn ®éng muèn dõng l¹i ph¶i gi¶m vËn tèc chËm dÇn råi míi dõng h¼n?
GV: LÇn l­ît lµm TN C6; C7.
Y/c HS: Quan s¸t – tr¶ lêi.
GV: C¸c em h·y dïng kh¸i niÖm qu¸n tÝnh ®Ó gi¶i thÝch c¸c hiÖn t­îng trong C8.
II- Qu¸n tÝnh
1. NhËn xÐt.
HS: §äc phÇn nhËn xÐt -> t×m hiÓu qu¸n tÝnh.
- Khi cã lùc t¸c dông, mäi vËt ®Òu kh«ng thÓ thay ®æi vËn tèc ®ét ngét ®­îc v× mäi vËt ®Òu cã qu¸n tÝnh.
2. VËn dông – Ghi nhí.
HS: §äc C6; C7 Dù ®o¸n xem bóp bª sÏ ng· vÒ phÝa nµo? T¹i sao?
C6: Bóp bª sÏ ng· vÒ phÝa sau. Khi ®Èy xe, ch©n bóp bª chuyÓn ®éng cïng víi xe, nh­ng do qu¸n tÝnh nªn th©n vµ ®Çu cña bóp bª ch­a kÞp chuyÓn ®éng. V× vËy bóp bª ng· vÒ phÝa sau.
C7: Bóp bª ng· vÒ phÝa tr­íc. V× khi xe dõng ®ét ngét, mÆc dï ch©n bóp bª bÞ dõng l¹i cïng víi xe nh­ng do qu¸n tÝnh th©n bóp bª vÉn chuyÓn ®éng nªn bóp bª ng· vÒ phÝa tr­íc.
Đọc Ghi nhí: SGK 
C8: HS vÒ nhµ lµm.
II- Qu¸n tÝnh
1. NhËn xÐt.
Khi cã lùc t¸c dông, mäi vËt ®Òu kh«ng thÓ thay ®æi vËn tèc ®ét ngét ®­îc v× mäi vËt ®Òu cã qu¸n tÝnh
2. VËn dông 
C6
C7
Ghi nhí: SGK 
V. Cñng cè :
	- Y/c 2 HS ®äc phÇn ghi nhí
	- Kh¸i qu¸t néi dung bµi d¹y: NhÊn m¹nh 3 ®iÓm cña phÇn ghi nhí.
VI. H­íng dÉn häc ë nhµ :
	- Häc thuéc phÇn ghi nhí; Tr¶ lêi C8 (20).
	- Lµm bµi tËp: 5.1 à 5.8 (9; 10 – SBT)
	- §äc tr­íc bµi “Lùc ma s¸t”
	-Rút kinh nghiệm sau tiết dạy :