Giáo án môn Vật lí Lớp 8 - Bài 6: Lực ma sát - Năm học 2011-2012 - Phan Quang Hiệp

Tuần : 06	 Ngày soạn : 19-09-2011 
Tiết : 06	 Ngày dạy : 21-09-2011
B ài 6 : 
LỰC MA SÁT
I. Mục Tiêu :
1. Kiến thức : - Nêu được ví dụ về lực ma sát trượt.
 - Nêu được ví dụ về lực ma sát lăn.
 - Nêu được ví dụ về lực ma sát nghỉ.
2. Kĩ năng : - Đề ra được cách làm tăng ma sát có lợi và giảm ma sát có hại trong một số trường hợp cụ thể của đời sống, kĩ thuật.
3. Thái độ : - Rèn tính cẩn thận trung thực , chính xác , ý thức làm việc theo nhóm 
II. Chuẩn bị :
1. GV: Tranh vẽ phóng to hình 6.1 ;6.3 ;6.4 SGK , vòng bi 
2. HS: Chuẩn bị cho mỗi nhóm : 1 lực kẽ , 1 thanh gỗ , 1 vòng bi 
III. Tổ chức hoạt động dạy và học:
1. Ổn định lớp : Kiểm tra sĩ số và vệ sinh lớp. 
2. Kiểm tra bài cũ : - Thế nào là 2 lực cần bằng ?Một vật đang đứng yên hoặc đang cuyển động nếu chịu tác dụng của lực cần bằng thì sẽ như thế nào ?
 - Hãy giải thích vì sao đi xe đạp khi xuống dóc không được thắng đột ngột ?
3. Tiến trình :
GV tổ chức các hoạt động
Hoạt động của học sinh
Kiến thức cần đạt
Hoạt động 1 : Giới thiệu bài mới :
- Vì sao bánh xe phải khía rảnh , các ổ trục lại có bi hoặc vòng bi . Để hiểu được nội dung vừa nêu trên hôm nay ta nghiên cứu bài hôm nay để cùng nghiên cứu .
- HS suy nghĩ và dự đoán câu trả lời câu hỏi của GV.
Hoạt động 2 : Tìm hiểu về lực ma sát :
- Khi bánh xe đạp đang quay nếu bóp nhẹ phanh thì bánh xe chuyển động chậm lại vì sao ? 
- Thông báo lực sinh ra do ma phanh ép sát lên vành bánh xe , ngăn cản chuyển động của vành được gọi là lực ma sát trượt 
- Nếu bóp mạnh phanh thì có hiện tượng gì xảy ra? vì sao ? 
- Lực ma sát trượt sinh ra khi nào ?
- Cho hs trả løời C1?
- GV dùng hòn bi lăn trên nền lớp học y/c hs quan sát và trả lời câu hỏi sau 
+ Hòn bi có tiếp tục chuyển động nữa không ?
+ NN nào làm cho hòn bi dừng lại ? 
+ hòn bi chuyển động như thế nào trên mặt sàn ?
Thông báo : Lực do mặt bàn tác dụng lên hòn bi , ngăn cản chuyển động lăn của hòn bi gọi là lực ma sát lăn 
- Lực ma sát lăn sinh ra khi nào ?
- Cho hs làm việc cá nhân trả lời C2?
- Cho hs hoàn thành C3?
- Một vật có khối lượng 1 tấn đặt nằm trên mặt sàn , một người không thể kéo vật chuyển động được . Lực nào đã làm cho vật không chuyển động ?
- Cho hs làm thí nghiệm theo hình 6.2 và hoàn thành C4?
- Trong trường hợp trên lực ma sát nghỉ có tác dụng gì ?
- Thông báo : Lực cần bằng với lực tác dụng nhưng trạng thái của vật vẫn đứng yên gọi là lực ma sát nghỉ 
- Cho hs trả lời C5?
- Có lực tác dụng lên vành của bánh xe 
- Thu thập thông tin 
- Bánh xe ngừng quay và trươnï trên mặt đường , khi đó xuất hiện lực ma sát trượt giũa bánh xe và mặt đường 
* Lực ma sát trượt sinh ra khi một vật trượt trên bề mặt của vật khác 
C1: Cá nhân tìm ví dụ về lực ma sát trượt trong đời sống và trong kĩ thuật 
- Quan sát và trả lời câu hỏi 
+ CĐ chậm dần rồi dừng lại
+ Có lực ma sát đã tác dụng lên hòn bi 
+ Hòn bi chuyển động lăn trên mặt sàn 
Lực ma sát lăn sinh ra khi một vật lăn trên bề mặt của vật khác 
C2:Tìm ví dụ về ma sát lăn trong đời sống và trong kĩ thuật 
C3:- H.a là ma sát trượt , H.b là ma sát lăn
- Cường độ của lực ma sát trượt lớn hơn cường độ lực mà sát lăn 
- Làm việc theo nhóm tiến hành thí nghiệm và trả lời C4
C4:vì có lực ma sát nghỉ 
*Lực ma sát nghỉ giữ cho vật không trượt(không chuyển động) khi vật bị tác dụng của lực khác 
C5: Hs làm việc cá nhân tìm ví dụ về lực ma sát nghỉ trong đời sống và trong kỉ thuật
I. Khi nào có lực ma sát: 
1.Lực ma sát trượt :
*Lực ma sát trượt sinh ra khi một vật trượt trên bề mặt của vật khác
C1:
2. Lực ma sát lăn: Lực ma sát lăn sinh ra khi một vật lăn trên bề mặt của vật khác
C2: HS tự làm
C3:- H.a là ma sát trượt , H.b là ma sát lăn
 -Cường độ của lực ma sát trượt lớn hơn cường độ của lực mà sát lăn
 3. Lực ma sát nghỉ :
C4: có lực ma sát nghỉ 
*Lực ma sát nghỉ giữ cho vật không trượt(không chuyển động) khi vật bị tác dụng của lực khác
Hoạt động 3 : Lực ma sát trong đời sống và trong kĩ thuật :
1 .Tìm hiểu lực có thể hại :
- Cho hs làm việc cá nhân trả lời C6 ?
2. Lực ma sát có ích :
- Cho hs trả lời C7?
C6: Hình 6.3 tác hại lực ma sát làm bao mòn bề mặt tiếp xúc 
H a. Tra dầu , nhớt vùo đĩa , xích 
H b. làm trục quay có ổ bi, bôi trơn trục ổ bi bằng dầu nhớt 
H c. đẩy thùng đồ bằng bánh xe thay ma sát trượt bằng ma sát lăn 
C7 : Nếu không có lực ma sát thì 
H a.Bảng trơn , nhẵn quá không thể dùng phấn viết bảng được => phải tăng độ nhám của bảng 
H b.Không có ma sát giữa mặt răng của đai ốc và vít sẽ quay lỏng dần khi bị rung động . Khi quẹt diêm nếu không có ma sát , đầu que diêm trượt trên mặt sườn bao diêm sẽ không phát ra lữa =>Phải tăng độ nhám của sườn bao diêm
H c . ôtô không phanh được => tăng ma sát bằng cách tăng độ sâu khía rãnh mặt lốp xe ôtô 
II.Lực ma sát trong đời sống và trong kĩ thuật :
1. Lực ma sát có thể có hại :
C6A: Hình 6.3 tác hại lực ma sát làm bao mòn bề mặt tiếp xúc giữa các vật 
H a.Bôi nhớt vào xích ,
H b. bôi trơn trục ổ bi 
H c. đẩy thùng đồ bằng bánh xe
2.Lực ma sát có thể có lợi :
C7 : Nếu không có lực ma sát thì 
H a.Bảng trơn không viết được
H b.Trục và bulông không xiết chặt được( tuột ra) ; không đánh được diêm 
H c . Ô tô không phanh được
* Lực ma sát có thể có lợi có thể có hại
Hoạt động 4 : Vận dụng :
- Cho hs làm việc cá nhân trả lời C8, C9 
- Gọi một vài hs trả lời câu hỏi 
- Cho hs trả lời C9 ?
- Y/c hs đọc ghi nhớ và ghi vào vở ?
C8: a)Vì giữa chân và đá hoa lực ma sát nhỏ , trường hợp này là ma sát có lợi 
) Lực ma sát giữa bánh xe và mặt đường nhỏ => ma sát có lợi
c ) Vì có lực ma sát giữa đế giầy và đường ,đây là ma sát có hại
d) Để tăng độ ma sát giữa lốp và mặt đường , đây là ma sát có lợi 
c) Để tăng ma sát ở cần kéo nhị , đây là ma sát có lợi nhở vậy mà đàn kêu to 
C9: ổ bi có tác dụng giảm ma sát , do thay thế ma sát trượt bằng ma sát lăn của các viên bi . nhờ sử dụng ổ bi đã giảm được lực cản lên các vật chuyển động , khiến cho các máy móc chuyển động dễ dàng góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành động lực học , cơ khí , chế tạo máy 
hs đọc ghi nhớ và ghi vào vở
- HS đọc ghi nhớ SGK .
III.Vận dụng :
C8: a)Vì giữa chân và đá hoa lực ma sát nghỉ nhỏ , trường hợp này là ma sát có lợi 
b) lực ma sát giữa bánh và nhỏ nên bánh xe quay trượt trện mặt đường , trong trường hợp này là ma sát có lợi
c ) Vì có lực ma sát giữa đế giầy và đường ,đây là ma sát có hại
d) Để tăng độ ma sát giữa lốp và mặt đường , đây là ma sát có lợi 
c) Để tăng ma sát giữa dây cung với cần kéo nhị , đây là ma sát có lợi nhờ vậy nhị kêu to 
C9:ổ bi để làm giảm ma sát , thay ma sát trượt bằng ma sát lăn của các viên bi => máy móc hoạt động dễ dàng , góp phần phát triển nghành động lực học , cơ khí, máy móc
4. Củng cố : - Cho HS nhắc lại phần ghi nhớ SGK ?
5. Hướng dẫn về nhà : - Học thuộc phần ghi nhớ . Đọc phần có thể em chưa biết
 - Chuẩn bị bài mới bài 7 SGK .Làm bài tập SBT ,
IV. Rút kinh nghiệm :..........................................................................................................................
...............................................................................................................................................................