Giáo án dạy học Ngữ văn 8 - Tuần 26

Tuần 26, tiết 101,102
Ngày soạn:
Ngày dạy: Văn bản
HỊCH TƯỚNG SĨ 
	( Trần Quốc Tuấn ) 
I, Mục tiêu cần đạt 
 1.Kiến thức: Giúp hs cảm nhận được lòng yêu nước bất khuất của trần quốc tuấn , của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến chống ngoại xâm thể hiện qua lòng căm thù giặc , tinh thần quyết chiến , quyết thắng của kẻ thù xâm lược 
 2.Kĩ năng: Nắm được đặc điểm cơ bản của thể hịch . Thấy được đặc sắc nghệ thuật văn chính luận của Hịch tướng sĩ 
 3.Thái độ: Biết vận dụng bài học để viết văn nghị luận , có sự kết hợp giữa tư duy lô – gíc và tư duy hình tượng , giữa lí lẽ và tình cảm 
II, Chuẩn bị 
GV dự iến khả năng tích hợp : Phần tiếng việt qua vb câu cảm thán , câu phủ định , câu cầu khiến và Hành động nói , với phần TLV ở văn nghị luận , với lịch sử kháng chiến chống quân Mông – Nguyên đời trần , thế kỉ XIII
HS : Học sinh học bài , soạn bài , đọc lại bài sử về cuộc kháng chiến chống Mông – Nguyên xâm lược thế kỉ XIII
 III, Tiến trình lên lớp 
 1, ổn định tổ chức (10’)
 2, Kiểm tra bài cũ : Em hiểu thế nào là thể chiếu ? 
Sự kết hợp giữa lí lẽ và tình cảm được thể hiện như thế nào trong bài Chiếu dời đô ? Phân tích , dẫn chứng 
Vì sao nói , với Thiên đô chiếu , Lí Công Uẩn xứng đáng là một vị minh quân nhìn xa trông rộng ? 
 3, Bài mới : Trần Quốc Tuấn là một trong những danh tướng kiệt xuất của nân dân Việt Nam và của thế giới thời trung đại . Oâng góp công lớn trong 2 cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên ( 1285 , 1288 . Là nhà lí luận quân sự với các tác phẩm Vạn kiếp tông bí truyền thư , Binh thư yếu lược , để kích động tinh thần êu nước , trung nghĩa , quyết chiến quyết thắng của tướng sĩ dưới quyền . Hôm nay , chúng ta đi tìm hiểu một trong những vb mang nội dung đó . 
Hoạt động dạy và học
Hoạt động 1: Giới thiệu chung (15’)
(?) Em hãy nêu vài nét về tác giả , tác phẩm ? ( sgk)
 Gv cùng hs đọc ( yêu cầu giọng điệu cần thay đổi linh hoạt cho phù hợp với từng đoạn nhưng nhìn chung giọng điệu cần hào hùng , tha thiết ) 
 Gv nhận xét cách đọc của từng hs 
 Giải thích từ khó 
(?) Từ chú thích sgk , ãy cho biết : Đặc điểm chính của thể hịch trên các phương diện hình thức , mục đích , tác động ? 
(?) Từ đó , hãy xác nhận các đặc điểm chính của bài Hịch tướng sĩ ? 
- Là bài văn nghị luận . Do chủ tướng Trần Quốc Tuấn viết , nhắm thuyết phục tướng sĩ học tập Binh thư yếu lược . Kích động lòng yêu nước căm thù giặc của các tướng sĩ thời Trần từ đó mà ra sức học Binh thư 
(?) Hãy tìm bố cục cụ thể của bài Hịch Tướng sĩ chia làm mấy đoạn ? Nêu nội dung từng đoạn ? 
- MB : Từ đầu nay con lưu tiếng tốt : Nêu những gương trung thần nghĩa sĩ trong lịch sử 
- TB : tiếp theo cho phỏng có được không: Phân tích tình hình địch ta , nhắm khích lệ lòng yêu nước , căm thù giặc của tướng sĩ 
- KB : còn lại : Kêu gọi tướng sĩ học Binh thư yếu lược 
 Hoạt động 2: Phân tích (70’)
 Gọi hs đọc đoạn 1 
(?) Những nhân vật được nêu gương có địa vị xã hội ntn? 
- Có người là tướng như Do Vụ , Vương Công Kiên , Cốt Đãi Ngột Lang , Xích Tu Tư 
- Có người là gia thần như Dự Nhược , Kích Đức 
- Có người làm quan nhỏ coi giữ ao cá như Thân Khoái 
(?) Các nhân vật này có địa vị xã hội cao thấp khác nhau , thuộc các thời đại khác nhau , nhưng ở họ có những điểm chung nào để thành gương sáng cho mọi người noi theo ? 
- Sẵn sáng chết vì vua , vì chủ tướng . Không sợ hiểm nguy , hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ 
(?) Để mở bài tác giả đã dùng biện pháp nghệ thuật gì ? Nghệ thuật đó đã đem lại hiệu quả gì cho đoạn văn ? 
- Dùng phép liệt kê , sử dụng nhiều câu cảm thán. Vì vậy thuyết phục người đọc tin tưởng điều định nói bởi tính khách quan của các dẫn chứng có thật . 
(?) Từ đó phần mở bài đã đảm nhận được chức năng nào của Hịch tướng sĩ ? 
- Nêu gương sáng trong lịch sử để khích lệ lòng trung quân ái quốc của tướng sĩ thời Trần 
(?) Tác giả đã tự bộc lộ rõ mình ntn trong phần này ? 
 Hiểu rõ lịch sử . Tôn trọng đề cao gương sáng của lòng trung quân ái quốc . Muốn tác động tình cảm đó tới người đọc người nghe 
Nội dung
I, Giới thiệu tác giả , tác phẩm 
 Sgk 
II, Đọc – Tìm hiểu văn bản 
1, Đọc , Tìm hiểu chú thích ( sgk)
2, Bố cục : 3 phần 
3, Phân tích 
a, Nêu gương sáng trong lịch sử 
- Có người là tướng như Do vu , Vương Công Kiên , Cốt Đãi Ngột Lang , Xích Tu Tư 
- Có người là gia thần như Dự Nhược , Kích Đức 
- Có người làm quan nhỏ coi giữ ao cá như Thân Khoái
 Họ sẵn sáng chết vì vua , vì chủ tướng . Không sợ hiểm nguy , hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ . Nêu gương sáng trong lịch sử để khích lệ lòng trung quân ái quốc của tướng sĩ thời Trần 
- Nghệ thuật: Liệt kê
 ( Hết tiết 93 , chuyển tiết 94 )
 Gọi hs đọc đoạn 2
(?) Khi phân tích tình hình địch –ta tác giả đã dùng những luận điểm nào ? 
( Tội ác của giặc và lòng căm thù . Phê phán thói hưởng lạc cá nhân , từ đó thức tỉnh tinh thần yêu nước của các tướng sĩ) 
(?) Hãy tìm những trong văn tương ứng với luận điểm đó ? 
 - Từ Huống chi ta ,,đến ta cũng vui lòng 
- Từ các ngươi ở cùng ta đến . Được không 
 Đọc đoạn văn mang luận điểm 1 
(?) Thời lạn lạc và buổi gian nan mà tác giả nói tới ở đây thuộc về thời kì nào của nước ta ? 
- Thời trần , quân Mông – Nguyên lăm le xâm lược nước ta 
(?) Trong thời buổi ấy , hình ảnh kẻ thù hiện lên qua những từ ngữ nào ?
- Đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều , sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ , đòi ngọc lụa , hạch sách bạc vàng , hung hản như hổ đói 
(?) Có gì đặc sắc trong lời văn khắc hoạ kẻ thù ? 
- Ngôn từ gợi hình gợi cảm , lời văn mỉa mai châm biếm 
(?) Cách tạo lời văn như thế có tác dụng gì ? 
- Khắc hoạ sinh động hình ảnh ghê tởm của kẻ thù . Gợi cảm xúc căm phẫn cho người đọc , người nhe 
(?) Từ đó kẻ thù hiện ra như thế nào ? 
Bạo ngược , vô nhân đạo , tham lam 
(?) Nhận xét thái độ của người viết đoạn văn này ? 
- Căm ghét , khinh bỉ kẻ thù . Đau xót cho đất nước 
 Gọi hs đọc luận điểm 2 
(?) Hãy tìm những từ ngữ ï thể hiện nỗi lòng của tác giả trước sự bạo ngược , vô nhân đạo của bọn xâm lược ? 
- Quên ăn mất ngủ , đau đơn đến thắt tim , thắt ruột , uất ức , căm tức khi chưa trả thù được , sẳn sàng hi sinh để rửa mối nhục cho đất nước 
(?) Qua đó ta thấy được tâm trạng của tác giả ntn? 
Tâm trạng uất hận trào dâng trong lòng 
(?) Theo dõi đoạn văn diễn tả aân tình của chủ tướng đối với tướng sĩ cho biết : Đoạn văn này liên kết các câu văn có cấu tạo ntn ? ( Liên các câu có 2 vế song hành đối xứng , gọi là câu văn biền ngẫu )
(?) Các câu văn có cấu tạo hai vế song hành đối xứng ấy có tác dụng gì trong việc diễn tả mối quan hệ chủ – tướng ? ( hstln) 
( Diễn tả mối quan hệ gắn bó khăng khít không thể tách rời )
(?) Trần Quốc Tuấn đã chỉ rõ những việc làm sai trái của tướng sĩ như thế nào ? 
 (Vui chọi gà , cờ bạc , ham săn bắn , thích rượu ngon , mê tiếng hát )
(?) Trước việc làm sai trái đó sẽ dẫn đấn hậu quả gì ? 
- Thái ấp , bổng lộc không còn ; gia quyến vợ con khốn cùng , tan nát ; xã tắc tổ tông bị giày xéo ; thanh danh bị ô nhục ; chủ và tướng , riêng chung  tất cả đều đau xót biết chừng nào 
(?) Những biểu hiện đó cho thấy một cách sống ntn cần phê phán ? 
 (Quên danh dự và bổ phận . Cầu an hưởng lạc )
(?) Những lời văn đó đã bộc lộ thái độ nào của tác giả ? 
- Phê phán dứt khoát , rạch ròi lối sống cá nhân hưởng lạc của tướng sĩ 
(?) Tiếp theo tác giả đã khuyên răn tướng sĩ điều gì ? 
- Biết lo xa , tăng cường võ nghệ ( huấn luyện quân sĩ ..)
(?) Lợi ích của những lời khuyên đó được khằng định trên những phương diện nào ? 
- Chống giặc ngoại xâm , còn nước . còn nhà 
(?) Theo em , trong 2 đoạn văn đó , tác giả đã thuyết phục người đọc , người nghe bằng lối nghị luận ntn? 
- Dùng phép điệp ngữ , liệt kê , so sánh , sử dụng câu biền ngẫu , lí lẽ sắc sảo 
Hs đọc đoạn cuối 
(?) Theo em , vì sao Trần Quốc Tuấn có thể nói với tướng sĩ rằng : Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này , theo lời dạy của ta thì mới phải đạo thần chủ  tức là kẻ nghịch thù ? ( HSTLN)
(?) Đối lập thần chủ và nghịch thù , cũng có nghĩa vạch rõ 2 con đường sống và chết . Điều đó cho ta thấy TQT có thái độ như thế nào đối với tướng sĩ của ông và với kẻ thù ? (Thái độ dứt khoát , cương quyết , rõ ràng . Quyết tâm chiến đấu và chiến thắng kẻ thù xâm lược )
(?) Em có cảm nhận được những điều sâu sắc nào từ nội dung của bài Hịch ? ( Ghi nhớ sgk )
b , Phân tích tình hình địch- ta 
- Đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều , sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ , đòi ngọc lụa , hạch sách bạc vàng , hung hản như hổ đói
 -> Ngôn từ gợi hình gợi cảm , lời văn mỉa mai châm biếm đã - Khắc hoạ sinh động hình ảnh ghê tởm của kẻ thù . Gợi cảm xúc căm phẫn cho người đọc , người nhe . Qua đó cho ta thấy bộ mặt bạo ngược , vô nhân đạo , tham lam của kẻ thu.ø 
- Quên ăn mất ngủ , đau đơn đến thắt tim , thắt ruột , uất ức , căm tức khi chưa trả thù được , sẳn sàng hi sinh để rửa mối nhục cho đất nước
 -> Tâm trạng uất hận trào dâng trong lòng
- Những việc làm sai trái : Vui chọi gà , cờ bạc , ham săn bắn , thích rượu ngon , mê tiếng hát 
- Thái ấp , bổng lộc không còn ; gia quyến vợ con khốn cùng , tan nát ; xã tắc tổ tông bị giày xéo ; thanh danh bị ô nhục ; chủ và tướng , riêng chung  tất cả đều đau xót biết chừng nào 
 -> Phê phán dứt khoát , rạch ròi lối sống cá nhân hưởng lạc của tướng sĩ . 
- Lời khuyên : Biết lo xa , tăng cường võ nghệ ( huấn luyện quân sĩ ..)
Nghệ thuật:
 Dùng phép điệp ngữ , liệt kê , so sánh , sử dụng câu biền ngẫu , lí lẽ sắc sảo
c, Nhiệm vụ cấp bách , khích lệ tinh thần chiến đấu 
- Chọn một trong 2 con đường sống và chết để thuyết phục tướng sĩ 
-> Thái độ dứt khoát , cương quyết , rõ ràng . Quyết tâm chiến đấu và chiến thắng kẻ thù xâm lược. 
* Ghi nhớ : sgk 
4, Củng cố :Hãy khái quát lập luận của bài Hịch tướng sĩ ? (4’)
- Theo em tư tưởng của bài hịch là gì ? 
5, Dặn dò:Nắm chắc cách lập luận , học thuộc ghi nhớ . Soạn bài mới “ Nước Đại Việt ta”(1’)
IV.Rút kinh nghiệm: 
-----------------------------------
Tuần 26, tiết 103
Ngày soạn: Tiếng Việt 
Ngày dạy: 
HÀNH ĐỘNG NÓI
I, Mục tiêu cần đạt 
 1.Kiến thức: Giúp hs hiểu :Nói cũng là một thứ hành động. Số lượng hành động nói khá lớn , nhưng có thể quy lại thành một số kiêu khái quát nhất định. Có thể sử dụng nhiều kiểu câu đã học để thực hiện cùng một hành động nói.
 2.Kĩ năng: Vận dụng trong cuộc sống
 3.Thái độ: Biết vận trong nói và viết.
II, Chuẩn bị 
GV dự kiến khả năng tích hợp : Phần văn qua vb Hịch tướng sĩ , với phần tập làm văn qua Trả bài tập làm văn 
HS : học bài , soạn bài 
III, Tiến trình lên lớp 
 1, ổn định tổ chức (7’)
 2, Kiểm tra bài cũ : Hãy nêu đặc điểm hình thức của câu phủ định ? 
Câu phủ định dùng để làm gì ? 
Làm bài tập 5 
 3, Bài mới : Hành động nói là một phần học mới mẻ ở bậc PTCS , tuy nhiên các hiện tượng liên quan đến nó được đưa ra xem xét như là đối tượng học tập thì lại vốn rất quen thuộc trong giao tiếp bằng ngôn ngữ trong đời sống thường ngày của chúng ta . Vậy đây là một đối tượng mới nhưng không lạ . 
Hoạt động dạy và học
Hoạt động 1: Hành động nói là gì? (13’)
 Hs đọc vd trong sgk 
 (?) Lí Thông nói với Thạch Sanh nhắm mục đích chính là gì ? Câu nào thể hiện rõ mục đích ấy ? 
- Lí Thông nói với TS nhằm đẩy TS đi để mình hưởng lợi : Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn đi ngay 
(?) Lí Thông có đạt được mục đích của mình không ? Chi tiết nào nói lên điều đó ? 
- Có : Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông , trở về túp lều củ dưới gốc đa , kiếm củi nuôi thân 
(?) Lí Thông đã thực hiện mục đích của mình bằng phương tiện nào ? 
(Bằng lời nói )
(?) Nếu hiểu hành động là “ việc làm cụ thể củ con người nhằm một mục đích nhất định” thì việc làm của LT có phải là một hành động không ? Vì sao?
- Việc làm của LT là một hành động , vì nó là một việc làm có mục đích 
(?) Qua phân tích em hiểu hành động nói là gì ? ( ghi nhớ sgk)
(?) Em hãy lấy một vài vd minh họa? 
 Hoạt động 2: Một số kiểu hành động nói thường gặp (7’)
 Yêu cầu hs chú ý vào mục II
(?) Cho biết mục đích của mỗi câu trong lời nói của Lí Thông ở đoạn trích của mục I , sgk ?
- Mỗi câu trong lời của LT có một mục đích riêng : câu 1 là trình bày , câu 2 là đe doạ , câu 4 là hứa hẹn 
 Gọi hs đọc đoạn trích 2 trong phần II
(?) Chỉ ra hành động nói trong đoạn trích sau và cho biết mục đích của mỗi hành động ? 
+ Lời cái Tí : 
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? ( hỏi)
- U nhất định bán on đấy ư? ( hỏi)
- U không cho con ở nhà nữa ư ?
- Khốn nạn thân con thế này ! ( cảm thán , bộc lộ cảm xúc 
- Trời ơi! ( cảm thán , bộc lộ cảm xúc )
+ Lời nói của Chị Dậu 
Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài . ( báo tin)
(?) Hãy liệt kê các hành động nói đã phân tích ở hai đoạn trích mục I, II? 
( Trình bày , đe doạ , hứa hẹn . Hỏi , báo tin , bộc lộ cảm xúc )
Nội dung
I, Hành động nói là gì ? 
- Là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định 
II, Một số kiểu hành động nói thường gặp 
- Hỏi, Trình bày ( báo tin , kể , tả , nêu ý kiến , dự đoán ..)
- Điều khiển ( cầu khiến , đe doạ , thách thức 
- Hứa hẹn , bộc lộ cảm xúc 
II, Luyện tập (15’)
(?) Bài tập 1 yêu cầu điều gì ? ( HSTLN)
- 
(?) Hãy nêu yêu cầu của bài tập 2 ?( HSTLN)
 Bài tập 1 : Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích khích lệ tướng sĩ học tập Binh thư yếu lược do ông soạn và khích lệ lòng yêu nước của các tướng sĩ 
+ Câu thể hiện mục đích 
“ Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này , theo lời dạy bảo của ta , thì mới phải đạo thần chủ ; nhược bằng khinh sách này , trái lời dạy bảo của ta , tức là kẻ nghịch thù”
Bài tập 2 : 
Đoạn a, 
- Bác trai đã khá rồi chứ ? ( hỏi) ;
- Cảm ơn cụ , nhà cháu đã tỉnh táo như thường ( cảm ơn 
- Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn còn mỏi mệt lắm ( trình bày )
- Này , bảo bác ấy có trốn đi đâu thì tốn ( cầu khiến ; 
- Chứ cứ nằm đấy , chốc nữa họ vào thúc sưu , không có , họ lại đánh trói thì khổ ( cảm thán , bộc lộ cảm xúc )
- Người ốm rề rề như thế , nếu lại phải 1 trận đòn , nuôi mấy tháng cho hoàn hồn . ( cảm thán , bộc lộ cảm xúc 
- Vâng cháu cũng đã nghị như cụ ( tiếp nhận )
- Nhưng để cháo nguội , cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã ( trình bày ) 
- Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì . ( cảm thán , bộc lộ cảm xúc )
- Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi , kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy ! ( cầu khiến )
+ Đoạn b
Đây là trời có ý phó thác cho minh công làm việc lớn ( nhận đinh5 , khẳng định )
Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công , cùng với thanh gươm thần này để báo đền tổ quốc ( hứa , thề)
+ Đoạn c 
Cậu vàng đi đời rồi , ông giáo ạ ! ( bào tin)
Cụ bán rồi ? ( hỏi )
Bán rồi ! ( xác nhận , thức thận )
Họ vừa bắt xong ( báo tin)
Thế nó cho bắt à? ( hỏi ) 
Khấn nạn ..( cảm thán )
Oâng giáo ơi ! ( cảm thán )
Nó thấy tôi gọi thì chạy ngay về , vẫy đuôi mừng ( tả )
Tôi cho nó ăn cơm ( kể ) 
Nó đang ăn .. dốc ngược nó lên ( kể ) 
4, Củng cố : Thế nào là hành động nói ? Hãy nêu những hành động nói thường gặp ? cho vd minh học (2’)
5, Dặn dò : Về nhà học bài , hoàn thành bài tập còn lại. Trả bài viết số 5 (1’)
IV.Rút kinh nghiệm: 
Tuần 26, tiết 104
Ngày soạn:
Ngày dạy: 
TRẢ BÀI TẬP LÀM VĂN SỐ 5
I, Mục tiêu cần đạt 
 Giúp hs
Nhận thức được kết quả cụ thể bài viết của bản thân , những ưu , nhược điểm 
Nhận ra lỗi về liên kết vb khi viết bài văn thuyết minh 
Đánh giá toàn diện kết quả học bài văn thuyết minh 
II, Chuẩn bị 
Dự kiến khả năng tích hợp: Với phần văn ở vb Hịch tướng sĩ , phần Tiếng việt ở vb Hành động nói 
Đáp án 
 III, Tiến trình lên lớp 
 1, ổn định tổ chức 
 2, Kiểm tra bài cũ 
 3, Bài mới : 
 A, Đề bài : Thuyết minh về một vb , một thể loại văn học mà em đã học .
 * Yêu cầu : 
Thể loại : Thuyết minh 
- Nội dung : Về một vb , một thể loại văn học mà em đã được học 
 * Dàn bài chung 
Mb ( 1đ): Giới thiệu chung về vb hoặc thể thơ , vị trí của nó đối với vh, xh hoặc hệ thống thể loại 
TB : (6 đ) Giới thiệu phân tích cụ thể về nội dung và hình thức của vb , thể loại ( tuỳ đối tượng mà mức độ thuyết minh có thể đơn giản hay chi tiết )
KB : (1đ) Những điều cần lưu ý khi thưởng thức hoặc sáng tạo thể loại , vb.
Điểm trình bày (1đ): bố cục, lỗi chính tả, cách dùng từ đặt câu,..
 B, Nhận xét 
* Ưu điểm : đa số các em có chuẩn bị bài , làm bài khá tốt khi thuyết minh 
Những tri thức trong bài viết đảm bảo khách quan , chính xác , đáng tin cậy 
Trong bài đã biết kết hợp các phương pháp thuyết minh ( định nghĩa , liệt kê , miêu tả , giải thích )
Đã biết hợp miêu tả , tự sự , biểu cảm trong bài viết làm cho bài viết sinh động hơn 
* Hạn chế : Tuy nhiên con một số em con lười học , bài làm chưa đạt được kết quả cao 
trình bày còn cẩu thả , viết còn sai lỗi chính tả, viết tắt nhiều 
Bố cục chưa rõ ràng .
4, Củng cố : Nhận xét giờ trả bài 
5, Dặn dò : Về nhà viết lại bài tập làm văn ( những em điểm dưới trung bình ) 
Soạn bài “ ôn tập về luận điểm” 
IV.Rút kinh nghiệm: