Bài giảng Ngữ Văn Lớp 8 - Tiết 84: Câu cầu khiến - Vi Thị Lệ Hà

PHÒNG GD&ĐT TÂN BÌNH - TRƯỜNG THCS HOÀNG HOA THÁM 
GD & §T 
 
Giáo viên: VI THỊ LỆ HÀ 
Ngữ văn lớp 8 
GD & §T 
KHỞI ĐỘNG 
Câu 1: Xác định câu nghi vấn trong đoạn văn sau : 
 Sao cụ lo xa thế ? Cụ còn khỏe lắm , chưa chết đâu mà sợ ! 
Cụ cứ để tiền ấy mà ăn , lúc chết hãy hay! Tội gì bây giờ 
nhịn đói mà tiền để lại ? 
Không , ông giáo dạy phải ạ! Ăn mãi hết đi thì lúc chết 
 lấy gì mà lo liệu ? 
 ( Trích: “Lão Hạc” của Nam Cao) 
Câu 2: Chức năng của câu nghi vấn trên dùng để làm gì? 
a. Dùng để hỏi 
d. Dùng để bộc lộ cảm xúc 
b. Dùng để diễn đạt ý khẳng định 
c. Dùng để diễn đạt ý phủ định 
Sao cụ lo xa thế ? 
 Tội gì bây giờ 
nhịn đói mà tiền để lại ? 
 Ăn mãi hết đi thì lúc chết 
 lấy gì mà lo liệu ? 
Tiết 84 : CÂU CẦU KHIẾN 
TIẾT 84: 
 CÂU CẦU KHIẾN 
Tiết 84: CÂU CẦU KHIẾN 
I/. TÌM HIỂU BÀI : 
1. Đặc điểm hình thức : 
 Ví dụ 1 : 
b. Tôi khóc nấc lên . Mẹ tôi từ ngoài đi vào . Mẹ vuốt tóc tôi và nhẹ nhàng dắt tay em Thuỷ : 
 - Đi thôi con. 
 (“ Cuộc chia tay của những con búp bê ” của Khánh Hoài ) 
Đọc những đoạn trích sau và trả lời câu hỏi . 
a. Ông lão chào con cá và nói : 
 Mụ vợ tôi lại nổi cơn điên rồi . Nó không muốn làm bà nhất phẩm phu nhân nữa , nó muốn làm nữ hoàng . 
 Con cá trả lời : 
 - Thôi đừng lo lắng . Cứ về đi . Trời phù hộ lão . Mụ già sẽ là nữ hoàng . 
 (“ Ông lão đánh cá và con cá vàng”của Puskin ) 
- Thôi đừng lo lắng 
- Cứ về đi 
- Đi thôi con. 
-> Khuyên bảo 
-> Yêu cầu 
-> Yêu cầu 
Tiết 84: CÂU CẦU KHIẾN 
I/. TÌM HIỂU BÀI : 
* Đặc điểm hình thức : 
 Ví dụ 1 : 
- Thôi đừng lo lắng 
- Cứ về đi 
- Đi thôi con. 
-> Khuyên bảo 
-> Yêu cầu 
-> Yêu cầu 
Ví dụ 2: 
 Đọc to những câu sau và trả lời câu hỏi . 
a. - Anh làm gì đấy ? 
 - Mở cửa . Hôm nay trời nóng quá . 
b. Đang ngồi viết thư , tôi bỗng nghe tiếng 
 ai đó vọng vào : 
 - Mở cửa ! 
 Ví dụ 2 : 
- Mở cửa : câu trả lời , giọng nhẹ 
Mở cửa ! : giọng nhấn mạnh 
 ( Ngữ điệu cầu khiến ) 
-> Câu trần thuật 
-> Câu cầu khiến 
Đặt câu cầu khiến tương ứng với mỗi bức hình : 
Tiết 84: CÂU CẦU KHIẾN 
I/. TÌM HIỂU BÀI : 
* Đặc điểm hình thức : 
 Ví dụ 1 : 
- Thôi đừng lo lắng 
- Cứ về đi 
- Đi thôi con. 
-> Khuyên bảo 
-> Yêu cầu 
-> Yêu cầu 
 Ví dụ 2 : 
- Mở cửa : câu trả lời , giọng nhẹ 
Mở cửa ! : giọng nhấn mạnh ( Ngữ điệu cầu khiến ) 
-> Câu trần thuật 
-> Câu cầu khiến 
* Nhận xét : 
Hình thức: Có chứa các từ cầu khiến hay ngữ điệu cầu khiến 
Kết thúc câu bằng dấu chấm than hay dấu chấm 
Chức năng : Dùng để yêu cầu , đề nghị , khuyên bảo,... 
4. Lưu ý: 
Hai câu sau thuộc kiểu câu gì và giải thích tại sao ? 
1. Anh có thể tắt hộ tôi cái quạt được không ? 
2. Tắt quạt đi ! 
- C©u nghi vÊn dïng ®Ó cÇu khiÕn 
- C©u cÇu khiÕn 
L­u ý: tr¸nh nhÇm lÉn khi sö dông 2 kiÓu c©u trªn 
Bài tập nhanh : Đâu là câu cầu khiến trong các câu sau đây ? 
Cô ấy đã ra lệnh cho nhân viên làm việc thêm giờ . 
Mọi người hãy nhanh chóng sơ tán , máy bay Mĩ sắp ném bom . 
Mày trói ngay chồng bà đi , bà cho mày xem . 
Ai khiến anh làm việc này ? 
Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho Long Quân . 
Đừng đi lối đó . 
Đồ ngu , đòi một cái máng thật à ! 
Mẹ ra mời sứ giả vào đây cho con. 
Cháu van ông , nhà cháu đang đau ốm . 
 Sao chúng ta không ăn mừng sự kiện vui vẻ này nhỉ ? 
 	 Chớ thấy sóng cả mà lo, 
Sóng vả mặc sóng , chèo cho có chừng . 
(Ca dao ) 
 	 Các cháu hãy xứng đáng 
	 Cháu Bác Hồ Chí Minh ! 
( Thư Trung thu,1952- Bác Hồ ) 
 	 Mẹ ơi , con là người đấy . Mẹ đừng vứt con đi mà tội nghiệp . 
( Sọ Dừa ) 
“ C¸c cËu ¬i h·y chÞu khã ® îi mét chót ”. ( NguyÔn Minh Ch©u - m¶nh tr¨ng cuèi rõng -) 
§Ò nghÞ 
Sai khiÕn 
 Van xin 
 Ra lÖnh 
A 
“ Ch¸u h·y vÏ c¸i g× th©n thuéc nhÊt víi ch¸u .” 
( T¹ Duy Anh - Bøc tranh cña em g¸i t«i -) 
§Ò nghÞ 
 Yªu cÇu 
 Khuyªn b¶o 
 Sai khiÕn 
C 
“ VËy mu«n vµn lÇn mong mái quan lín h·y rñ lßng th­¬ng che chë cho nã ®­ îc toµn vÑn;c«ng ¬n cøu sèng cña ngµi mÑ con nã xin ghi x­¬ng t¹c d¹.”( Ng« gia v¨n ph¸i - Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ ) 
Yªu cÇu 
 Ra lÖnh 
Van xin 
Khuyªn b¶o 
C 
A 
B 
C 
 A 
D 
Đừng vội vã thế cháu ơi , đến trường lúc nào cũng vẫn còn là sớm ! ( Đô-đê,Buổi học cuối cùng ) 
 Khuyên bảo 
Ra lệnh 
 Van xin 
 Đề nghị 
 Câu cầu khiến sau đây dùng để làm gì ? 
Tiết 84: CÂU CẦU KHIẾN 
I/. TÌM HIỂU BÀI : 
* Đặc điểm hình thức : 
 Ví dụ 1 : 
- Thôi đừng lo lắng 
- Cứ về đi 
- Đi thôi con. 
-> Khuyên bảo 
-> Yêu cầu 
-> Yêu cầu 
 Ví dụ 2 : 
- Mở cửa : câu trả lời , giọng nhẹ 
Mở cửa ! : giọng nhấn mạnh ( Ngữ điệu cầu khiến ) 
-> Câu trần thuật 
-> Câu cầu khiến 
* Nhận xét : 
Hình thức: Có chứa các từ cầu khiến hay ngữ điệu cầu khiến 
Kết thúc câu bằng dấu chấm than hay dấu chấm 
Chức năng : Dùng để yêu cầu , đề nghị , khuyên bảo,... 
Bài tập 1:( SGK/ trang 31) 
Đặc điểm hình thức nào cho biết những câu trên là câu cầu khiến ? 
b. Ông giáo hút trước đi . 
( Bánh chưng , bánh giày ) 
( Nam Cao , Lão Hạc ) 
c. Nay chúng ta đừng làm gì nữa , thử xem lão Miệng có sống 
được không . 
Em có nhận xét gì về chủ ngữ trong những câu trên . 
( Chân , Tay , Mắt , Miệng ) 
Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên Vương . 
Vắng CN 
CN 
CN 
II/ LUYỆN TẬP : 
Thử thêm bớt hoặc thay đổi chủ ngữ xem ý nghĩa của các câu sau thay đổi như thế nào ? 
a.Con hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên Vương . 
b .Hút trước đi . 
c . Nay các anh đừng làm gì nữa , thử xem lão Miệng có sống được không . 
Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên Vương . 
b. Ông giáo hút trước đi . 
c. Nay chúng ta đừng làm gì nữa , thử xem lão Miệng có sống được không . 
( Bánh chưng bánh giày ) 
( Lão Hạc – Nam Cao ) 
( Chân , Tay , Mắt , Miệng ) 
Bài tập 2 trang 32: 
 Có các câu cầu khiến sau : 
a) Thôi , im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi . 
 Có từ ngữ cầu khiến : “ đi ”. Vắng chủ ngữ . 
b) Các em đừng khóc . 
 Có từ ngữ cầu khiến : “ đừng ”. Có chủ ngữ ( ngôi thứ hai số nhiều ) 
c) Đưa tay cho tôi mau ! 
 Cầm lấy tay tôi này ! 
 Không có từ ngữ cầu khiến , chỉ có ngữ điệu cầu khiến , vắng chủ ngữ . 
 3. Bài tập 3: 
So sánh hình thức và ý nghĩa của hai câu sau : 
a. Hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột ! 
b.Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột . 
 Vắng CN 
BÀI TẬP 5 : ( sgk / 33) 
 Đêm nay mẹ không ngủ được . Ngày mai là ngày khai trường con vào lớp Một . Mẹ sẽ đưa con đến trường , cầm tay con dắt qua cánh cổng , rồi buông tay mà nói : “ Đi đi con ! Hãy can đảm lên ! Thế giới này là của con . Bước qua cánh cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ mở ra . “ 
 ( Theo Lí Lan , Cổng trường mở ra ) 
Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi . 
Câu “ Đi đi con !” trong đoạn trích trên và câu “ Đi thôi con” trong đoạn trích ở mục I. 1.b ( tr. 30 ) có thể thay thế cho nhau được không ? Vì sao ? 
Bài tập 5 trang 33: 
So sánh ý nghĩa của 2 câu : “ Đi đi con! ” và “ Đi thôi con.”? 
-“ Đi đi con! ”  Chỉ có người con đi . 
-“ Đi thôi con. ”  Cả hai mẹ con cùng đi . 
 Hai câu này có thể thay thế cho nhau được không ? 
- Hai câu này không thể thay thế cho nhau được vì có ý nghĩa rất khác nhau . 
-“ Đi đi con! ”  người mẹ khuyên con vững tin bước vào đời . 
-“ Đi thôi con. ”  người mẹ bảo con đi cùng mình . 
 DẬY MÀ ĐI 
Nhạc và lời của nguyễn Xuân Tân 
Dậy mà đi , dậy mà đi . 
Ai chiến thắng không hề chiến bại . 
Ai nên khôn không khốn một lần . 
Dậy mà đi , dậy mà đi . 
Dậy mà đi hỡi đồng bào ơi ! 
Đừng tiếc nữa cần chi khóc mãi . 
Dậy mà đi núi sông đang chờ . 
Dậy mà đi , dậy mà đi . 
Dậy mà đi hỡi đồng bào ơi !