Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết 17: Từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội

Tiết 17: Từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hộiNgười dạy: Nguyễn Bảo HàLớp 8B - Trường THCS Hữu Hòaa, Sáng ra bờ suối, tối vào hang Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng. ( Tức cảnh Pác Bó – Hồ Chí Minh )b, Khi con tu hú gọi bầy Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dầnVườn râm dậy tiếng ve ngânBắp rây vàng hạt, đầy sân nắng đào.( Khi con tu hú - Tố Hữu )(?) Bắp và bẹ ở đây có nghĩa là gì ? (?) Trong ba từ bắp, bẹ và ngô, từ nào được sử dụng phổ biến trong toàn dân; từ nào chỉ được sử dụng trong một số địa phương nhất định ?Ghi nhớ 1: Khác với từ ngữ toàn dân, từ ngữ địa phương là từ ngữ chỉ sử dụng ở một (hoặc một số) địa phương nhất định.Bài tập nhanh: (Thảo luận nhóm nhỏ – theo bàn) Em hãy tìm các từ ngữ địa phương mà em biết và nêu từ ngữ toàn dân tương ứng. a, Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến Mặc dầu non một năm ròng mẹ tôi không gửi cho tôi lấy một lá thư, nhắn người thăm tôi lấy một lời và gửi cho tôi lấy một đồng quà. Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: - Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.(Trong lòng mẹ – Nguyên Hồng)(?)Tại sao trong đoạn văn này, có chỗ tác giả dùng từ mẹ, có chỗ tác giả lại dùng từ mợ ?(?) Trước cách mạng tháng Tám 1945, trong tầng lớp xã hội nào ở nước ta, mẹ được gọi bằng mợ, cha được gọi bằng cậu?b, Chán quá, hôm nay mình phải nhận con ngỗng cho bài tập làm văn. Trúng tủ, hắn nghiễm nhiên đạt điểm cao nhất lớp.(?) Các từ ngỗng, trúng tủ có nghĩa là gì ?(?) Tầng lớp xã hội nào thường dùng các từ ngữ này ?Ghi nhớ 2: Khác với từ ngữ toàn dân, biệt ngữ xã hội chỉ được dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định.Bài tập nhanh: (Thảo luận nhóm nhỏ – theo bàn) Em hãy tìm một số từ ngữ của tầng lớp học sinh mà em biết và giải thích nghĩa của các từ ngữ đó. (?) Trong những trường hợp giao tiếp sau đây, trường hợp nào nên dùng từ ngữ địa phương hoặc biệt ngữ xã hội, trường hợp nào không nên dùng từ ngữ địa phương hoặc biệt ngữ xã hội ?a, Người nói chuyện với mình là người cùng địa phương.b, Người nói chuyện với mình là người ở địa phương khác.c, Khi phát biểu ý kiến ở lớp.d, Khi làm bài tập làm văn.e, Người nói chuyện với mình là người không cùng tầng lớp trong xã hội. g, Khi nói chuyện với người nước ngoài biết tiếng Việt.a, Người nói chuyện với mình là người cùng địa phương. b, Người nói chuyện với mình là người ở địa phương khác. c, Khi phát biểu ý kiến ở lớp.d, Khi làm bài tập làm văn. e, Người nói chuyện với mình là người không cùng tầng lớp trong xã hội. g, Khi nói chuyện với người nước ngoài biết tiếng Việt.  Nên dùng từ ngữ địa phương. Không nên dùng từ ngữ địa phương. Không nên dùng từ ngữ địa phương.  Không nên dùng biệt ngữ xã hội . Không nên dùng từ ngữ địa phương. Không nên dùng từ ngữ địa phương.a, Đồng chí mô nhớ nữa, Kể chuyện Bình Trị Thiên, Cho bầy tui nghe ví - Bếp lửa rung rung đôi vai đồng chí Thưa trong nớ hiện chừ vô cùng gian khổ, Đồng bào ta phải kháng chiến ra ri.(Nhớ – Hồng Nguyên) a, Đồng chí mô nhớ nữa (nào, đâu) Kể chuyện Bình Trị Thiên, Cho bầy tui nghe ví (chúng tôi) (với) - Bếp lửa rung rung đôi vai đồng chí Thưa trong nớ hiện chừ vô cùng gian khổ, (ấy, đó, đấy), (bây giờ) Đồng bào ta phải kháng chiến ra ri. (như thế này)- Cá nó để ở dằm thượng áo ba đờ suy, khó mõi lắm.Cá nó để ở dằm thượng áo ba đờ (ví tiền) (túi áo trên)suy, khó mõi lắm. (lấy cắp)Ghi nhớ 3: * Việc sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội phải phù hợp với tình huống giao tiếp. Trong thơ văn, tác giả có thể sử dụng một số từ ngữ thuộc hai lớp từ này để tô đậm màu sắc địa phương, màu sắc tầng lớp xã hội của ngôn ngữ, tính cách nhân vật.* Muốn tránh lạm dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội, cần tìm hiểu các từ ngữ toàn dân có nghĩa tương ứng để sử dụng khi cần thiết.Bài tập: Hãy chọn những từ ngữ địa phương điền vào chỗ trống sao cho thích hợp: , , cô, ấy, , ngô - Đằng. vợ chưa? Đằng nớ?Tớ còn chờ độc lập.Cả lũ cười vang bên ruộng Nhìn  thôn nữ cuối nương dâu. nớ bắpo (Nhớ – Hồng Nguyên)Hướng dẫn về nhà:- Học thuộc phần ghi nhớ. - Đọc phần đọc thêm. - Làm bài tập 4, 5 (SGK). - Chuẩn bị bài: Trợ từ, thán từ