Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết 122: Chữa lỗi diễn đạt (Lỗi lôgic) - Dương Văn Út Bẩy

 hµo quý thÇ
 c y c
 h «
Ýn
k
 vÒ dù giê ng÷ v¨n líp 8b 
 GV:DƯƠNG VĂN ÚT BẨY Em hãy xác định câu văn dưới đây mắc lỗi gì?
 Tố Hữu là nhà thơ lớn, ông đã để lại hàng 
 trăm bài văn tuyệt tác.
 -> Lỗi diễn đạt. TIẾT 122: CHỮA LỖI DIỄN ĐẠT( LỖI LÔ-GÍC)
I. CỦNG CỐ LÍ THUYẾT
 - Lô-gíc là sự sắp xếp, tổ chức một cách chặt chẽ, hợp lí các từ ngữ 
trong câu văn nhằm đạt hiệu quả diễn đạt cao nhất.
 - Lỗi diễn đạt( lỗi lô-gíc) là lỗi sử dụng ngôn ngữ, tư duy của người nói.
Bài tập:Hãy chỉ ra trong những câu văn sau những điểm chưa hợp lí 
trong cách diễn đạt?
 - Cái bàn tròn này vuông.
 - Em rất thích ăn bún, phở và học nhiều môn khác.
 - Vì trời mưa nên em vẫn đi học.
Một số lỗi diễn đạt các em thường mắc phải:
 - Mâu thuẫn giữa chủ ngữ và vị ngữ.
 - Liệt kê không đồng loại (dùng từ không cùng trường từ vựng).
 - Quan hệ giữa các vế câu không lôgíc. TIẾT 122: CHỮA LỖI DIỄN ĐẠT( LỖI LÔ-GÍC)
II. LUYỆN TẬP
1. Phát hiện lỗi diễn đạt trong các câu dưới đây, chỉ rõ lý do sai và các cách sửa.
 a. Chúng em đã giúp các bạn học sinh những vùng bị bão lụt quần áo, giày dép và nhiều đồ 
 dùng học tập khác.
 b. Trong thanh niên nói chung và trong bóng đá nói riêng, niềm say mê là nhân tố quan trọng 
 dẫn đến thành công.
 c. Lão Hạc, Bước đường cùng và Ngô Tất Tố đã giúp chúng ta hiểu sâu sắc thân phận của 
 người nông dân Việt Nam trước cách mạng tháng Tám 1945.
 d. Em muốn trở thành một người trí thức hay một bác sĩ ?
 e. Bài thơ không chỉ hay về nghệ thuật mà còn sắc sảo về ngôn từ.
 g. Trên sân ga chỉ còn lại hai người. Một người thì cao gầy, còn một người thì mặc áo ca rô.
 h. Chị Dậu rất cần cù và chịu khó nên chị rất mực yêu thương chồng con.
 i. Nếu không phát huy những đức tính tốt đẹp của người xưa thì người phụ nữ Việt Nam 
 ngày nay không thể có được những nhiệm vụ vinh quang và nặng nề đó . 
 k. Hút thuốc lá vừa có hại cho sức khỏe, vừa làm giảm tuổi thọ của con người.
 * Yªu cÇu: Th¶o luËn nhãm.
 - Thêi gian: 4 phót.
 - Mçi nhãm 2 c©u: nhãm 1- a, b nhãm 2- c, d nhãm 3- e, g, nhãm 4- h, i. TIẾT 122: CHỮA LỖ DIỄN ĐẠT( LỖI LÔ-GÍC)
II. LUYỆN TẬP
1. Phát hiện lỗi diễn đạt trong các câu dưới đây, chỉ rõ lý do sai và các cách sửa.
 Nhãm 1:
 a. Chúng em đã giúp các bạn học sinh những vùng bị bão lụt quần áo, giày dép và nhiều 
 đồ dùng học tập khác.
 A B
 A, B kh«ng cïng lo¹i; 
 quÇn ¸o, giµy dÐp ®å dïng häc tËp B kh«ng ph¶i lµ tõ cã ph¹m vi 
 nghÜa réng h¬n tõ ng÷ A.
 (®å dïng sinh ho¹t)
 * Cã thÓ ch÷a theo 1 trong c¸c c¸ch sau:
 -> 1. Chóng em ®· gióp c¸c b¹n häc sinh nh÷ng vïng bÞ b·o lôt quÇn ¸o, giµy dÐp vµ 
 nhiÒu ®å dïng sinh ho¹t kh¸c.
 -> 2. Chóng em ®· gióp c¸c b¹n häc sinh nh÷ng vïng bÞ b·o lôt giÊy bót, s¸ch vë vµ nhiÒu 
 ®å dïng häc tËp kh¸c.
 Khi viÕt c©u cã kiÓu kÕt hîp “A vµ B kh¸c” th× A vµ B ph¶i cïng lo¹i trong ®ã B lµ 
 tõ ng÷ cã nghÜa réng, A lµ tõ ng÷ cã nghÜa hÑp. TIẾT 122: CHỮA LỖI DIỄN ĐẠT( LỖI LÔ-GÍC)
II. LUYỆN TẬP
1. Phát hiện lỗi diễn đạt trong các câu dưới đây, chỉ rõ lý do sai và các cách sửa.
Nhãm 1:
 b. Trong thanh niên nói chung và trong bóng đá nói riêng, niềm say mê là nhân tố 
 quan trọng dẫn đến thành công.
 A B
 A, B kh«ng cïng lo¹i; 
 thanh niªn bãng ®¸ A kh«ng ph¶i lµ tõ cã ph¹m vi 
 nãi chung nãi riªng nghÜa réng h¬n tõ ng÷ B
 * Cã thÓ ch÷a theo một trong c¸c c¸ch sau:
 -> 1. Trong thanh niên nói chung và trong sinh viªn nói riêng, niềm say mê là nhân tố 
 quan trọng dẫn đến thành công.
 -> 2. Trong thÓ thao nói chung và trong bóng đá nói riêng, niềm say mê là nhân tố quan 
 trọng dẫn đến thành công.
 Khi viÕt c©u cã kiÓu kÕt hîp A nãi chung vµ B nãi riªng th× A ph¶i lµ tõ ng÷ cã 
 nghÜa réng h¬n tõ ng÷ B. TIẾT 122: CHỮA LỖI DIỄN ĐẠT( LỖI LÔ-GÍC)
II. LUYỆN TẬP
1. Phát hiện lỗi diễn đạt trong các câu dưới đây, chỉ rõ lý do sai và các cách sửa.
 Nhãm 2:
 c. Lão Hạc, Bước đường cùng và Ngô Tất Tố đã giúp chúng ta hiểu sâu sắc thân 
 phận của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám 1945.
 A B C
 C kh«ng cïng trưêng tõ 
 Lão Hạc Bước đường cùng Ngô Tất Tố vùng víi A,B
 (tªn t¸c phÈm) (tªn t¸c phÈm) (tªn t¸c gi¶)
 * Cã thÓ ch÷a theo 1 trong c¸c c¸ch sau:
 -> 1. Lão Hạc, Bước đường cùng và T¾t ®Ìn đã giúp chúng ta hiểu sâu sắc thân phận 
 của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám 1945.
 -> 2. Nam Cao, NguyÔn C«ng Hoan và Ngô Tất Tố đã giúp chúng ta hiểu sâu sắc thân 
 phận của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám 1945.
 Khi viÕt c©u cã kiÓu kÕt hîp A, B vµ C (c¸c yÕu tè cã quan hÖ ®¼ng lËp) th× A, 
 B, C ph¶i lµ nh÷ng tõ ng÷ thuéc cïng 1 trưêng tõ vùng, biÓu thÞ nh÷ng kh¸i 
 niÖm thuéc cïng mét ph¹m trï. TIẾT 122: CHỮA LỖI DIỄN ĐẠT( LỖI LÔ-GÍC)
II. LUYỆN TẬP
1. Phát hiện lỗi diễn đạt trong các câu dưới đây, chỉ rõ lý do sai và các cách sửa.
 Nhãm 2:
 d. Em muốn trở thành một người trí thức hay một bác sĩ ?
 A B
 trí thức hay bác sĩ A bao hµm B (nghÜa réng h¬n)
 (giai cÊp) (nghÒ nghiÖp)
 * Cã thÓ ch÷a theo 1 trong c¸c c¸ch sau:
 -> 1. Em muốn trở thành một người trí thức hay một thñy thñ ?
 -> 2. Em muốn trở thành một gi¸o viªn hay một bác sĩ ?
 Khi viÕt kiÓu c©u hái lùa chän A hay B th× A vµ B kh«ng bao giê lµ nh÷ng tõ ng÷ cã 
 quan hÖ nghÜa réng- hÑp víi nhau, nghÜa lµ A kh«ng bao hµm vµ B còng kh«ng bao 
 hµm A. TIẾT 122: CHỮA LỖI DIỄN ĐẠT( LỖI LÔ-GÍC)
II. LUYỆN TẬP
1. Phát hiện lỗi diễn đạt trong các câu dưới đây, chỉ rõ lý do sai và các cách sửa.
Nhãm 3:
 e. Bài thơ không chỉ hay về nghệ thuật mà còn sắc sảo về ngôn từ.
 A B A bao hµm B
 nghệ thuật ngôn từ
 * Cã thÓ ch÷a theo một trong c¸c c¸ch sau:
 -> 1. Bài thơ không chỉ hay về nghệ thuật mà còn sắc sảo về néi dung.
 -> 2. Bài thơ không chỉ hay về bè côc mà còn sắc sảo về ngôn từ.
 -> 3. Bài thơ hay về nghệ thuật nói chung, sắc sảo về ngôn từ nói riêng.
 Khi viÕt c©u cã kiÓu kÕt hîp kh«ng chØ A mµ cßn B th× A vµ B kh«ng bao giê lµ nh÷ng 
 tõ ng÷ cã quan hÖ nghÜa réng- hÑp víi nhau (gièng c©u d). TIẾT 122: CHỮA LỖI DIỄN ĐẠT( LỖI LÔ-GÍC)
 II. LUYỆN TẬP
 1. Phát hiện lỗi diễn đạt trong các câu dưới đây, chỉ rõ lý do sai và các cách sửa.
Nhãm 3:
 g. Trên sân ga chỉ còn lại hai người. Một người thì cao gầy, còn một người thì mặc áo ca rô.
 A B
 A kh«ng ®èi lËp ®Æc trưng víi B
 cao gầy áo ca rô
 (h×nh d¸ng) (trang phôc)
 * Cã thÓ ch÷a theo 1 trong c¸c c¸ch sau:
 -> 1. Trên sân ga chỉ còn lại hai người. Một người thì cao gầy, còn một người thì lïn vµ mËp.
 -> 2. Trên sân ga chỉ còn lại hai người. Một người thì mặc áo tr¾ng, còn một người thì mặc áo 
 ca rô.
 Khi miªu tả c¸c dÊu hiÖu ®Æc trưng ph¶i ®ưîc biÓu thÞ b»ng nh÷ng tõ ng÷ thuéc cïng 
 mét trưêng tõ vùng, ®èi lËp nhau trong ph¹m vi mét ph¹m trï. TIẾT 122: CHỮA LỖ DIỄN ĐẠT( LỖI LÔ-GÍC)
II. LUYỆN TẬP
1. Phát hiện lỗi diễn đạt trong các câu dưới đây, chỉ rõ lý do sai và các cách sửa.
 Nhãm 4:
 h. Chị Dậu rất cần cù và chịu khó nên chị rất mực yêu thương chồng con.
 A B
 A kh«ng cã mèi quan hÖ nh©n qu¶
 cần cù và chịu khó yêu thương chồng con
 * Cã thÓ ch÷a theo c¸ch sau:
 -> Chị Dậu rất cần cù, chịu khó và rất mực yêu thương chồng con. TIẾT 122: CHỮA LỖ DIỄN ĐẠT( LỖI LÔ-GÍC)
II. LUYỆN TẬP
1. Phát hiện lỗi diễn đạt trong các câu dưới đây, chỉ rõ lý do sai và các cách sửa.
 Nhãm 4:
 i. Nếu không phát huy những đức tính tốt đẹp của người xưa thì người phụ nữ Việt Nam 
 ngày nay không thể có được những nhiệm vụ vinh quang và nặng nề đó .
 Hai vÕ c©u kh«ng cã quan hÖ ®iÒu kiÖn kÕt qu¶ kh«ng thÓ nèi víi nhau b»ng nÕu- th×
 * Cã thÓ ch÷a theo 1 trong c¸c c¸ch sau:
 -> 1. Nhê phát huy những đức tính tốt đẹp của người xưa nªn người phụ nữ Việt Nam ngày 
 nay ®· hoµn thµnh được những nhiệm vụ vinh quang và nặng nề đó.
 -> 2. Nếu không phát huy những đức tính tốt đẹp của người xưa thì người phụ nữ Việt Nam 
 ngày nay không thể hoµn thµnh được những nhiệm vụ vinh quang và nặng nề đó . TIẾT 122: CHỮA LỖ DIỄN ĐẠT( LỖI LÔ-GÍC)
II. LUYỆN TẬP
1. Phát hiện lỗi diễn đạt trong các câu dưới đây, chỉ rõ lý do sai và các cách sửa.
 k. Hút thuốc lá vừa có hại cho sức khỏe, vừa làm giảm tuổi thọ của con người
 A B
 A, B cïng mét ph¹m trï
 hại cho sức khỏe giảm tuổi thọ
 * Cã thÓ ch÷a theo c¸ch sau:
 -> Hót thuèc l¸ võa cã h¹i cho søc khoÎ, võa tèn kÐm vÒ tiÒn b¹c.
 Khi dïng cÆp quan hÖ tõ võa A - võa B th× A, B ph¶i ®ưîc biÓu thÞ b»ng nh÷ng tõ ng÷ 
 kh«ng thuéc cïng mét ph¹m trï, kh«ng bao hµm nhau. Ch÷a lçi vÒ trƯêng tõ vùng:
 C¸ch kÕt hîp Lưu ý
 A vµ B: cïng lo¹i
 1. A vµ B kh¸c
 A: Tõ nghÜa hÑp, B: Tõ nghÜa réng
 2. A nãi chung vµ B A: Tõ nghÜa réng
 nãi riªng B: Tõ nghÜa hÑp
 A, B, C: Cïng mét trưêng tõ vùng biÓu thÞ 
 3. A, B vµ C
 kh¸i niÖm cïng mét ph¹m trï
 A, B: Kh«ng bao hµm nhau, cïng mét trưêng 
 4. A hay B
 tõ vùng
 A, B: Cïng mét trưêng nghÜa, chØ mét ®Æc 
 5. A vµ B
 trưng, 
 6. Kh«ng chØ A mµ A, B: Cïng trưêng nghÜa, kh«ng bao hµm 
 cßn B, võa A võa B nhau
 7. A lµ B A: Tõ nghÜa hÑp, B: Tõ nghÜa réng TIẾT 122: CHỮA LỖI DIỄN ĐẠT( LỖI LÔ-GÍC)
 *Lưu ý:
 - Chủ ngữ và vị ngữ không mâu thuẫn nhau.
 - Liệt kê sự vật, sự việc, hiện tượng ...phải cùng 
 loại, cùng trường từ vựng .
 - Dùng quan hệ từ đúng nội dung câu văn. TIẾT 122: CHỮA LỖI DIỄN ĐẠT( LỖI LÔ-GÍC)
II. LUYỆN TẬP
2. T×m nh÷ng lçi diÔn ®¹t trong bµi TLV cña m×nh hoÆc cña c¸c b¹n cïng líp, trong lêi nãi 
hµng ngµy hoÆc trªn c¸c phương tiÖn th«ng tin ®¹i chóng.
* Trong giao tiếp:
 a. C¸i ¸o tr¾ng nµy ®en qu¸.
 C V
 → Lçi m©u thuÉn lôgíc gi÷a chñ ng÷ vµ vÞ ng÷.
 Sửa:
 C¸i ¸o tr¾ng nµy bÈn qu¸.
 b. (V×) trêi mưa (nªn) em vÉn ®i tham quan.
 C V C V
 → Quan hÖ gi÷a c¸c vÕ c©u kh«ng lôgíc.
 Sửa:
 V× trêi mưa nªn em không ®i tham quan. *Ch÷a lçi diễn đạt cho häc sinh:
 §©y lµ mét ®o¹n v¨n nghÞ luËn cña mét b¹n häc sinh. H·y ph¸t hiÖn lçi lôgíc 
trong diÔn ®¹t vµ nªu c¸ch söa:
 VÊn ®Ò m«i trưêng ®ang lµ mét vÊn ®Ò ®ưîc dư luËn quan t©m. M«i trưêng
 cã ¶nh hưëng rÊt lín tíi ®êi sèng vËt chÊt vµ kinh tÕ cña con ngưêi vµ c¸c 
 loµi ®éng thùc vËt kh¸c. Nhưng tr¸i l¹i ë mét sè lµng x· kh«ng hÒ coi träng
 ®Õn vÊn ®Ò xö lý r¸c th¶i vµ vøt r¸c bõa b·i.
 Đi bộ mang lại rất nhiều lợi ích, không chỉ với sức khỏe, đi bộ còn giúp ta mở rộng 
 vốn hiểu biết thực tế. Quả đúng như vậy, kho tàng kiến thức mở rộng dần theo mỗi 
 bước chân ta đi. Chỉ khi đi bộ, ta mới khám phá được thêm những điều về thiên 
 nhiên, cuộc sống. Đi bộ có thể xem xét những tài nguyên phô bày ra trước mắt. Đối 
 với những người yêu mến nông nghiệp, ta có thể xem cách thức chăm sóc những 
 đặc sản ở những nơi mà mình đã đi qua. Điều đó rất bổ ích cho công việc của ta. 
 Mọi người hãy đi bộ để mở mang kiến thức, mở rộng tầm hiểu biết, làm giàu 
 sức khỏe và đầu óc được thảnh thơi.
 Chữa: + “Đặc sản” thay bằng “loại cây đặc trưng”. 
 + “sức khỏe” thay bằng “trí tuệ”. Nối mỗi ý ở cột A với một ý ở cột B để được kết luận đúng:
 A B
 1. Nguyên nhân a.- Cần nắm vững quy tắc sử dụng ngôn từ. 
 mắc lỗi - Không ngừng rèn năng lực tư duy.
 - Thận trọng khi diễn đạt.
 2. Tác hại b - Người đọc người nghe hiểu đúng ý.
 - Hiệu quả giao tiếp cao.
 3. Cách tránh c.- Không nắm vững quy tắc sử dụng ngôn từ.
 - Năng lực tư duy chưa tốt.
 - Vô tình, thiếu thận trọng khi diễn đạt.
 4. Hiệu quả d.- Người đọc người nghe hiểu sai ý, hiểu
 không rõ ý.
 - Khó khăn trong giao tiếp. TIẾT 122: CHỮA LỖ DIỄN ĐẠT( LỖI LÔ-GÍC)
I. CỦNG CỐ LÍ THUYẾT
II. LUYỆN TẬP
III. NGUYÊN NHÂN DẪN TỚI CÁC LỖI DIỄN ĐẠT TRONG KHI NÓI, VIẾT .
 * Nguyªn nh©n:
 - Kh«ng n¾m v÷ng quy t¾c sö dông ng«n ng÷. 
 - N¨ng lùc tư duy. 
 - V« t×nh, thiÕu thËn träng khi diÔn ®¹t.
 * T¸c h¹i:
 - Người ®äc, người nghe hiÓu kh«ng râ ý, hiÓu sai ý.
 - HiÖu qu¶ giao tiÕp kh«ng cao. 
 * C¸ch tr¸nh:
 - N¾m v÷ng quy t¾c sö dông ng«n ng÷. 
 - Kh«ng ngõng rÌn luyÖn n¨ng lùc tư duy. 
 - ThËn träng khi nãi, viÕt.